Onderzoek met effect! Hoe kan onderzoek op school leiden tot betere innovaties? Anje Ros Lector Fontys Hogescholen Sr onderzoeker KPC Groep
Drie beelden over onderzoek Het verdwijnt altijd in de onderste bureaulade Onderzoek, dat is iets voor hobbyisten Het kost ontzettend veel tijd
Onderzoek als vliegwiel Onderzoek als middel voor betere innovaties Voor planmatig en onderbouwd werken aan onderwijsverbetering Niet van bovenaf opgelegd, maar van onderop Een cultuur van collectief leren en gezamenlijke verantwoordelijkheid Leraren met een onderzoekende houding
Inhoud van deze lezing Duurzame innovaties: professionele leergemeenschap Hoe kan onderzoek hieraan bijdragen: feedbackfunctie en dialoogfunctie Condities voor effect van onderzoek Instrument Onderzoekenderwijs Discussie en vragen 4
Duurzaam innoveren Uit onderzoek blijkt: Innovaties zijn vaak ad hoc oplossingen voor een probleem Driekwart van de innovaties mislukken Innovaties worden zelden geëvalueerd Wat werkt wel: Investeren in de professionaliteit van de leraar In plaats van losse cursus/training: leren op de werkplek 5
Professionaliteit Twee soorten: Beperkte professionaliteit Uitgebreide professionaliteit
Professionaliteit Beperkt : Intuïtief, gericht op de eigen klas Handelen op basis van ervaring ipv theorie Sensitief mbt de ontwikkeling van kinderen, inventief en goed in klassemanagement
Professionaliteit Uitgebreid : Plaatst zijn eigen onderwijs in een breder kader Werkt met anderen samen Geïnteresseerd in theorie en nieuwe onderwijskundige ontwikkelingen Zij leest vakliteratuur, neemt zijn eigen professionele ontwikkeling serieus en wil zichzelf voortdurend verbeteren
Onderzoekende houding Zoekt naar onderbouwing Professioneel nieuwsgierig Onderzoekende houding Gericht op verbetering Constructief-kritisch Reflective practitioner 9
Onderzoekende houding Leraren hebben vaak veel veronderstellingen: Wat effectief is Wat de oorzaak is Wat een goede oplossing is Zelf nagaan of je veronderstelling klopt!
Professionele leergemeenschap Samen leren, op de werkplek, gericht op onderwijsverbetering Samenwerking tussen leraren Gezamenlijke verantwoordelijkheid Op basis van een zelfde visie over goed onderwijs Samen onderzoek (laten) doen draagt daaraan bij
Bijdrage van onderzoek Onderzoek heeft 2 functies: Feedbackfunctie: effectief werken aan verbeteringen resultaten Reflectieve dialoog: onderzoekende houding van leraren proces 12
Feedbackfunctie Onderzoeksresultaten geven inzicht in: Wat willen we? Hoe doen we het (verschillen met theorie, verschillen onderling)? Wat zijn daarvan de resultaten? meer planmatig en onderbouwd werken aan verbetering 13
Effect op innovaties Mogelijke acties: Verbeteringen doorvoeren Andere aanpak, aanpassingen Betere afstemming Professionalisering Beleidskeuze Keuze voor iets nieuws aan te pakken Keuze om iets niet te doen/te stoppen 14
Reflectieve dialoog Gesprekken tussen leraren over het onderwijs: Over hun aanpak Over hun veronderstellingen Over hoe het anders/beter kan Leraren zijn minder routinematig, meer bewuste keuzes, gericht op verbeteren, meer samenwerking 15
Dialoog via onderzoek? Onderzoek bij uitstek geschikt als aanjager: Externe input Vanuit literatuur Vanuit eigen resultaten Vraagt scherpe definiëring van begrippen Vraagt distantie en reflectie 16
Onderzoek- schoolontwikkeling 17
Onderzoek naar onderzoek Onderzoek naar condities voor effect van praktijkgericht onderzoek (KPC Groep) Interviews bij Directeur (Onderzoeks)leraar In PO en VO Totaal: bijna 100 interviews 18
Condities Onderzoek Impact van dialoogfunctie grootst Feedbackfunctie en dialoogfunctie worden niet altijd gerealiseerd Condities 19
Condities feedbackfunctie Voorbereidingsfase Keuze van het onderzoeksthema Probleemanalyse Taakverdeling Organisatie van het onderzoek (timing, eigenaarschap) Uitvoeringsfase Keuze van de onderzoeksopzet Betrouwbare en valide resultaten Bruikbare resultaten 20
Condities feedbackfunctie Implementatiefase Implementatietools Implementatieplan 21
Condities reflectieve dialoog In alle drie fasen: Organiseren van dialoog Zoveel mogelijk hele team betrokken Constructief: gericht op verbetering Tijd en ruimte voor gesprekken Professionele cultuur Gebaseerd op vertrouwen Leraren durven elkaar aan te spreken Dialoogvragen 22
Voorbeeldvragen reflectieve dialoog Fase Voorbereidingsfase Voorbeeldvragen in het kader van de reflectieve dialoog Wat is volgens ons de oorzaak van het probleem? Hoe gaan we om met dit probleem en hoe zijn verschillen te verklaren? Hoe ernstig en urgent vinden we het probleem? Waarom zijn eerdere pogingen om het probleem op te lossen niet gelukt? Wie gaat straks met de onderzoeksvragen aan de slag? Uitvoering 1 Literatuurstudie Uitvoering 2 Resultaten Implementatiefase Wat houden de kernbegrippen van het probleem precies in? Komt de gevonden literatuur overeen met onze visie op onderwijs? Stemmen de resultaten van de literatuurstudie overeen met onze ervaringen? In hoeverre hebben we een betrouwbaar beeld gekregen? Hoe moeten we de resultaten interpreteren? In hoeverre komen de resultaten overeen met onze verwachtingen? Wat zijn mogelijke verklaringen voor de resultaten? Wat willen we precies bereiken met de verbeteracties? Op welke wijze kunnen we de aanbevelingen implementeren? Welke condities moeten vervuld zijn? Voettekst 23
Voorbeeld 2 24
Voorbeeld 1 Startvraag: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat leerlingen de geleerde leesstrategieën ook bij andere vakken toepassen? Aanpak Onderzoeksgroep olv Master Leren & Innoveren Probleemverkenning, literatuur, interviews en observaties Resultaat Andere aanpak begrijpend lezen Meer kennis en inzicht van de leesstrategieën Verschuiving in het denken 25
Voorbeeld 2 Startvraag: Waarom scoren onze leerlingen zo laag in 4 HAVO? Aanpak Onderzoeksgroep, met afdelingsdirecteur Probleemverkenning, interviews met leerlingen en docenten (vrijwillig) Resultaat Meer differentiatie Vervolgonderzoek Verschuiving in het denken (ligt niet altijd alleen aan lln) 26
Onderzoekenderwijs.nl Online instrument voor het realiseren van de condities voor Bruikbare resultaten Onderzoekscultuur in de school Tools: Checklists, Aandachtspunten Voorbeelden In drie fasen 27
www.onderzoekenderwijs.nl Inloggen met: a.ros@fontys.nl koffie Kies voor onderzoek: Test voor inspiratiemiddag Vragen: Welke kansen en mogelijkheden zie je voor gebruik van deze site? Welke mogelijkheden voor verbetering zie je? 28
Tot slot Het kost een paar jaren. Maar het is de moeite van het investeren waard! Vragen en opmerkingen? Dank voor jullie aandacht A.Ros@Fontys.nl 29