Land van Matena advies natuur en landschap Natuur- en Vogelwacht De Alblasserwaard augustus 2017
Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 2. Gemeentelijk beleid...3 3. Huidige situatie...3 4. Probleemstelling...4 5. Verrichte onderzoeken...4 5.1. Kwaliteit bomen...4 5.2. Ecologische onderzoek...4 6. ANALYSE...5 7. Advies...6 7.1. Ecologische onderzoek...6 7.2. Beheerplan...6 7.3. Meedenken van toekomstige bewoners met de inrichting...6 7.4. Kappen bomen...6 7.5. Nieuw aan te planten bomen...7
1. INLEIDING De gemeente Papendrecht heeft het voornemen een de woonwijk Land van Matena te realiseren. Deze woonwijk is een onderdeel van een breder plan waarin opgenomen de bouw van woningen, bedrijven, bedrijfskantoren en diverse voorzieningen in het gebied ten oosten van de Matenasche Scheidkade. De Natuur- en Vogelwacht De Alblasserwaard (NVWA) heeft binnen de procedure Wijziging bestemmingsplan Land van Matena een zienswijze ingediend. Een zienswijze zie betrekking heeft op het behoud en verbetering van de natuur- en landschapskwaliteit van dit gebied. In het kader van Burgerparticipatie maakt de gemeente Papendrecht gebruik van de kennis van haar inwoners en van organisaties die binnen de gemeente / regio actief zijn. Op 10 juli 2017 heeft een gesprek tussen de gemeente en de NVWA plaatsgevonden waar de zienswijze nader is toegelicht en waar is afgesproken dat de NVWA aan de gemeente een advies zal uitbrengen met als doel het behoud van de huidige natuur- en landschappelijke kwaliteit in relatie tot het gemeentelijke beleid en de ontwikkeling van Land van Matena 2. GEMEENTELIJK BELEID De gemeente heeft op 2 juli 2009 de Structuurvisie Papendrecht 2020 een venster naar de toekomst vastgesteld. Onder het hoofdstuk Groenblauwe netwerken zijn als hoofduitgangspunten opgenomen: verbindingen maken; relatie met de rivier versterken; cultuurhistorie als ruggengraat; sterke ruimtelijke en herkenbare hoofdstructuur; natuur handhaven, versterken en verbinden; verbreden van het gebruik van groen en water; meer (burger) initiatieven, groen in de tuin, bottom-up; klimaatadaptatie in Papendrecht. Uit ervaring van bewoners van Papendrecht blijkt dat de gemeente in de uitvoering van haar beleid aandacht heeft voor natuur- en landschap. In de directe omgeving investeert de gemeente is maatregelen voor natuur, waaronder aandacht voor de beschermde heikikker is er een natuurgebied aangelegd, passend binnen het landschappelijke karakter. 3. HUIDIGE SITUATIE Het gebied was tot voor kort agrarisch. Het gebied heeft een potentie voor natuur en landschap. De aanwezigheid van de Italiaanse populieren met hun verticale boomspiegel en slankheid het gebied een mediterraan karakter met ruim zich naar de omgeving. Het is een
karakter wat niet in de Alblasserwaard past, maar wel een landschappelijke meerwaarde geeft aan een toekomstige stedelijke omgeving. De kwaliteit van het gebied wordt door de ontwikkelaars en architecten via websites voor de verkoop van de woningen al uitgedragen. Aan de oostzijde van Papendrecht, tegen de grens met Sliedrecht, ligt het woongebied Land van Matena. Hier verrijst de komende jaren een exclusieve woonwijk met woningen in het hogere prijssegment. Een wijk waarin rust, ruimte en natuur centraal staan. Bij de invulling van het gebied heeft de gemeente Papendrecht zich zoveel mogelijk laten leiden door de wensen en voorkeuren van de toekomstige bewoners. Einde citaat. 4. PROBLEEMSTELLING De reeds genoemde Italiaanse Populieren zijn ca. 60 jaren oud en bevatten holtes en gaten. De gemeente vraagt zich af of deze bomen uit het oogpunt van veiligheid kunnen blijven staan of gekapt moeten worden. 5. VERRICHTE ONDERZOEKEN Er is onderzoek verricht naar de kwaliteit van de bomen in relatie tot veiligheid en naar de ecologische waarde van deze bomen. 5.1. Kwaliteit bomen De gemeente heeft de bomen laten onderzoeken door Bomenwacht Nederland onderzocht. De resultaten van dit onderzoek zijn weergegeven in het rapport Kwaliteitsbeoordeling 8 bomen Projectlocatie Markt van Matena, Papendrecht d.d. 24 mei 2017. Dit onderzoek geeft aan de leeftijdsverwachting van de acht aanwezige bomen. De landschappelijke betekenis en ecologische waarde van deze bomen vallen helaas buiten het onderzoek. 5.2. Ecologische onderzoek Het Natuur-Wetenschappelijk Centrum (NWC) in Dordrecht heeft een geschiktheidsonderzoek verricht naar de verblijfplaats van Vogels en Vleermuizen. Het rapport over dit onderzoek is nog in concept. Bij het lezen van deze concept rapportage blijkt dat er eenmalig op 29 mei 2017 een bezoek is gebracht aan de locatie. Aan de hand van dit bezoek en literatuurstudie wordt vastgesteld dat er geen belangrijke vliegroute voor vleermuizen is en dat er voldoende alternatieve foerageer locaties zijn. Er wordt niet vermeld op welke wijze en waarbij de vleermuizen zijn gedetecteerd. Het op voorhand uitsluiten roept vraagtekens op.
In bijlage 2 Vleermuizen en ruimtelijke ingrepen staat: Sinds mei 2009 is het Vleermuisprotocol vastgesteld. Dit is opgesteld door het Netwerk Groene Bureaus en de Zoogdiervereniging VZZ in overleg met de Dienst Landelijk Gebied (DLG) en de Gegevensautoriteit Natuur (GaN). Het protocol dient als leidraad voor het bepalen hoe en hoe vaak geïnventariseerd moet worden om te voldoen aan de wetgeving. Voor het bepalen of een gebouw of een potentieel geschikte boom van belang is als vleermuisverblijfplaats, is over het algemeen een langlopend onderzoek nodig (van april/mei t/m september/oktober) en zijn 4 tot 7 bezoeken nodig. Om onnodige vertraging te voorkomen, wordt daarom aangeraden om in de planning van de voorgenomen plannen rekening te houden met deze onderzoeksperiode. Dit is strijdig met het eenmalige bezoek. Het aanbevelen van maatregelen is hierdoor wel erg voorbarig. Verder wordt er inde rapportage niet duidelijk aangegeven waarom van het Vleermuizenprotocol wordt afgeweken. 6. ANALYSE. De Vogelwerkgroep en de Zoogdierenwerkgroep hebben een bezoek gebracht aan het gebied. Dit bezoek komt overeen met het bezoek van het NWC, waarbij de opmerking is gemaakt dat het slechts een eenmalig bezoek is. De aanwezigheid van alternatieve foerageerplaatsen is moeilijk te bepalen daar dit sterk afhangt van de soorten en aantal vleermuizen. Het onderzoek van Bomenwacht Nederland geeft duidelijk de relatie weer tussen de kwaliteit van de bomen en de veiligheid van de toekomstige bebouwing. Aan de hand van het gemeentelijke beleid en de wijze waarop ontwikkelaars hierop inspelen, is aandacht voor natuur en landschap van belang. De toekomstige woonwijk krijgt een stedelijke karakter met natuur.
7. ADVIES 7.1. Ecologische onderzoek Zoals omschreven in hoofdstuk 5.2 is er afgeweken van vleermuizen protocol. Het is een conceptrapport. Mogelijk vinden er nog aanvullende bezoeken aan het gebied plaats. Ons advies om vooralsnog niet af te wijken van het vleermuizenprotocol en in de rapportage een planning op te nemen van de nog uit te voeren bezoeken, waarbij ook de te hanteren methodiek wordt aangegeven.. 7.2. Beheerplan Om maatregelen duurzaam te kunnen treffen is het van belang eerst vooraf een ecologisch beheerplan op te stellen. Hierin staat vermeld de doelstelling van de natuur in het gebied in relatie tot de bestaande en toekomstige woningen en haar bewoners. Hierin komt naar voren aspecten als burgerparticipatie, natuur- en landschap educatie, onderhoudsplan, ontwikkeling van het gebied, technische, sociale en natuurmonitoring van de wijk en het natuurgebied. Hierbij komt aan de orde verlichting openbaar gebied. Het is duidelijk dat een dergelijk beheerplan binnen een steeds veranderende maatschappij regelmatig aangepast moet worden. In de eerste fase van de realisatie van de woonwijk kan de gemeente aan de hand van haar beleid een dergelijk plan opzetten. De Natuur- en Vogelwacht De Alblasserwaard wil graag meedenken over het opstellen van een dergelijk plan. Binnen dit plan past ook de ontwikkeling van de acht bomen. De werkelijke kracht van het Beheerplan schuilt in het (monitoren van de uitvoering). 7.3. Meedenken van toekomstige bewoners met de inrichting In deze tijd van burgerparticipatie mogen bewoners meepraten over de inrichting van het openbare gebied. Hiermee ontstaat draagvlak voor de inrichting van het openbare gebied. Om mee te kunnen praten is de aanwezigheid van basiskennis bij de bewoners van groot belang. Samenwerken komt van twee kanten. Naast het meepraten en adviseren van bewoners over het openbare gebied zal de gemeente ook mee moeten praten over de privé domein van de bewoners, zover deze van invloed is op het functioneren van de gemeentelijke verantwoordelijkheden. Het gaat vooral op het volledig betegelen van tuinen, waardoor het regenwater niet door de bodem opgevangen kan worden. Gelijk als bij het beheerplan wil de Natuur- en Vogelwacht De Alblasserwaard ook over dit onderwerp meedenken. 7.4. Kappen bomen Wij zijn van mening dat, vanuit veiligheidsoverweging, de bomen die een probleem vormen voor de te realiseren hoogbouw gekapt kunnen worden. Hierbij zullen de stammen in stukken horizontaal in het natuurgebied een plaats moeten krijgen, zodat insecten en
paddenstoelen zich op de stammen kunnen vestigen. Dit heeft een meerwaarde voor educatie richting de toekomstige bewoners. De overige bomen goed in een beheerplan opnemen, waarbij aandacht wordt besteed aan veiligheid en de nog te verwachte leeftijd van deze bomen. 7.5. Nieuw aan te planten bomen De te realiseren woonwijk is een uitbreiding van de verstedelijking van Papendrecht waarbij een relatie tot natuur als uitgangspunt is opgenomen. Hierdoor ontstaat vrijheid van boomsoorten om aan te planten. De huidige landschappelijke kwaliteit ter plaatse van de bomen vraagt om het behoud van de huidige landschappelijke uitstraling. We adviseren de gemeente Papendrecht om dezelfde soort bomen op ongeveer dezelfde plaats aan te planten. Deze bomen zullen wel een paar jaren oud moeten zijn, om te voorkomen dat de huidige vegetatie de jonge bomen overwoekert,