Conferentie Cultuur Leert Anders III 11 december 2009 De Reehorst, Ede
Geachte heer/mevrouw, Dat Cultuur écht anders (profi)leert is opnieuw bevestigd in het ontwikkelnetwerk Cultuurprofielscholen. De 22 scholen die sinds begin 2008 lid zijn van dit netwerk, hebben zich ieder op hun eigen unieke wijze (verder) ontwikkeld tot een cultuurprofielschool. Ze zijn daarbij begeleid en ondersteund door het Steunpunt Cultuurprofielscholen in samenwerking met experts van KPC Groep en SLO. Op 11 december a.s. vertellen deze scholen en hun begeleiders tijdens de conferentie Cultuur Leert Anders III graag over hun ervaringen aan andere kunstcoördinatoren, kunst- en cultuurdocenten, schoolleiders en andere geïnteresseerden van scholen in het voortgezet onderwijs. Naast enkele boeiende presentaties over cultuurprofilering kunt u een aantal workshops en presentaties bezoeken over visieontwikkeling, samenhang tussen vakken, kansen voor vmbo-leerlingen, draagvlak, profilering, samenwerking met externen, digitaal portfolio, enzovoort. Een deelname met meerdere collega s aan deze conferentie stimuleren we door korting op de toegangsprijs te geven (zie inschrijfformulier). Reden daarvoor is dat we van mening zijn dat de tijdens de conferentie opgedane ervaringen een grotere kans van slagen hebben voor succesvolle vertaling binnen de eigen school als deze door meerdere personen worden gedeeld. De conferentie Cultuur Leert Anders III duurt van 10.00 tot 16.30 uur en vindt plaats in De Reehorst in Ede. Het programma ziet er als volgt uit. 09.30 Ontvangst 10.00 Opening en mededelingen 10.15 Lezing Cultuur in de Spiegel. Naar een doorlopende leerlijn geïntegreerde cultuureducatie door dr. Barend van Heusden, Universitair Hoofddocent Kunsten, Cultuur en Media, Rijksuniversiteit Groningen 10.55 Opbrengsten ontwikkelnetwerken, Antoine Gerrits en Astrid Rass 11.05 Pauze 11.25 Presentaties en workshops: keuze uit 1 t/m 11 (óf 12: Ledenvergadering Vereniging CultuurProfielScholen) 12.40 Lunch 13.30 Lancering Website Cultuurprofielscholen 13.45 Een presentatie vol passie over innovatieve coaching en leiderschap, Marc Lammers 14.55 Pauze 15.15 Presentaties en workshops: keuze uit 13 t/m 24 16.30 Afsluiting met drankje Tot uiterlijk 1 december 2009 kunt u zich door middel van bijgaand inschrijf formulier aan melden. Gezien het beperkt aantal plaatsen, is de volgorde van binnenkomst van inschrijfformulieren bepalend voor deelname. Rond 4 december ontvangt u uw bevestiging van deelname en uw persoonlijk programma. Graag tot 11 december a.s.! Met vriendelijke groet, Antoine Gerrits en Astrid Rass Steunpunt Cultuurprofielscholen.
Conferentie Cultuur Leert Anders III Ronde I: 11.25 tot 12.40 uur 1 Visie Om een school écht succesvol te laten zijn, heb je een schoolleider nodig met visie. Iemand die toekomstgericht is, ideeën heeft en weet waar kansen liggen. Visie is ook de basis van een cultuurprofielschool. Een visie op cultuurprofiel is cruciaal, maar heeft geen effect wanneer deze bij de schoolleiding blijft. Het gaat erom de visie in de organisatie te brengen, samen verder te ontwikkelen en vorm te geven op organisatieniveau, op afdelingsniveau en niet in de laatste plaats op persoonlijk niveau. Past een cultuurprofiel eigenlijk binnen ieder onderwijsconcept? Wat betekent een cultuurprofiel voor een Montessorischool, een herontwerpschool, een adaptieve school of een Jenaplanschool? Uit een aantal schoolvoorbeelden blijkt dat het elkaar helemaal niet hoeft te bijten. In deze workshop krijgt u zicht op het belang van visie en krijgt u handvatten om de visie op cultuureducatie op alle niveaus in uw organisatie een plaats te geven. Daarnaast wordt gekeken naar een aantal voorbeelden van scholen met een duidelijk onderwijsconcept. Wat betekent het hebben van een visie voor deze scholen? Door: Henriëtte Coppes 2 Een cultuurprofielplan maken met behulp van de cultuurprofielplan generator Welke inhoudelijke en organisatorische keuzes zou u maken als u zich wilt profileren met kunst en cultuur? Scholen die kunst en cultuur een prominente plek in de school willen geven, leggen de plannen dikwijls schriftelijk vast in een zogenaamd cultuurprofielplan of -beleidsplan. Dit plan is een basisdocument waarmee het kunst en cultuuronderwijs verder geconcretiseerd kan worden. Om teams op weg te helpen met het maken van een cultuurprofielplan hebben SLO en KPC Groep de cultuurprofielplan generator ontwikkeld. Deze generator neemt u stapsgewijs mee langs een aantal onderwerpen waar u inhoudelijke uitspraken over moet doen. U krijgt onder andere gelegenheid uw visie te expliciteren, keuzes te maken ten aanzien van de programmering en na te denken over de evaluatie van de ingezette koers. Door verder richting te geven aan de keuzes ontstaat gaandeweg het cultuurprofielplan: het kloppend hart van de cultuurprofilering. Tijdens deze workshop maakt u kennis met de functie en inhoud van de cultuurprofielplan generator. Door: Viola van Lanschot Hubrecht 3 Cultuurprofiel Wat maakt een school nu echt tot een cultuurprofielschool? Zijn het de strakke beleidsvoornemens of de vlotjes geformuleerde projectplannen? Het gaat natuurlijk om wat daadwerkelijk en extra in de programmering gedaan wordt op het gebied van kunst en cultuur. De keuzes die een school maakt, komen in eerste instantie voort uit de schoolvisie. Wat voor school wilt u voor uw leerlingen zijn? Wat wilt u als cultuurprofielschool uitstralen? Wat betekent die extra profilering middels kunst- en cultuureducatie hierbij? Wat betekent dat voor het curriculum? En wat leren uw leerlingen dan? Wat gebeurt er binnen- en buitenschools? Wat doen de eigen docenten en wat wordt door externen (bijvoorbeeld kunstenaars, dansers) uitgevoerd? Door het beantwoorden van dergelijke vragen tijdens deze workshop krijgt u een beeld van het cultuurprofiel op uw school. Wat zijn uw doelen en hoe communiceert u dat binnen en buiten de school? Door: Pascal Marsman 4 Meerdere profielen Er zijn scholen die zich profileren met meerdere profielen. Naast een kunst en cultuurprofiel hebben deze scholen bijvoorbeeld ook een sportprofiel, een bètaprofiel en/of een Oxford Engelsprofiel. Wanneer de school naast het cultuurprofiel andere profielen wil hanteren, moet een aantal strategische en organisatorische vraagstukken beantwoord worden. In deze workshop gaat het om de volgende vraagstukken. Hoe willen wij als schoolorganisatie worden gezien en welke rol spelen de profielen hierin? Hoe kunnen de profielen elkaar versterken? En hoe kunnen we twee of meer profielen praktisch naast elkaar laten bestaan? U krijgt een interactieve demonstratie waarmee duidelijk wordt welke keuzes belangrijk zijn bij het kiezen voor en het organiseren van meerdere profielen. Door: Evelien Loeffen en Léon Lucas 5 De cultuurcoördinator en zijn stuurmanskunst Er is veel werk aan de winkel voor de cultuurcoördinator die invulling moet geven aan een cultuurprofiel. Hiervoor zijn specifieke competenties nodig. Hoe ontwikkel je een gezamenlijke visie? Hoe overtuig je collega s? Hoe verbreed je het draagvlak? Hoe baken je taken af? Kortom: hoe navigeer je het proces naar cultuurprofilering? Met behulp van een acteur worden in deze interactieve workshop voorbeelden neergezet van herkenbare praktijksituaties. De verschillende fasen van ontwikkeling van een cultuurprofiel zijn hierbij uitgangspunt evenals de speciaal ontwikkelde checklist voor cultuurcoördinatoren. Door: Jan van Gemert
6 Stap voor stap werken wij aan samenhang Het Jacob-Roelandslyceum in Boxtel is een havo/vwo school. De cultuurcommissie van deze school werkt momenteel aan de vormgeving van de cultuurprofilering in de onderbouw en aan modules en culturele activiteiten als voorloper van de cultuurprofilering in de bovenbouw. Een belangrijke vraag die de cultuurcommissie van het Jacob-Roelandslyceum bezighoudt, is hoe het cultuurprofiel te verbreden is. Door interdisciplinair te werken binnen de kunstvakken, maar ook door met andere vakken af te stemmen. Stap voor stap werkt de commissie aan samenhang. Tijdens deze workshop maakt u kennis met de aanpak die de commissie gebruikt om collega's te betrekken bij het ontwikkelen van vakoverstijgende modulen. Ook krijgt u een aantal inspirerende voorbeelden van vakoverstijgende modulen te zien. Door: Esther Loupias 7 Meer mediawijsheid bij u op school Er zijn volop mogelijkheden om mediawijsheid een bijzondere rol te geven binnen een cultuurprofielschool. Na een introductie van het begrip mediawijsheid, het belang ervan en vooral de reikwijdte van de mogelijkheden van mediawijsheid, gaat u tijdens deze workshop zelf aan de slag. Na afloop heeft u een stappenplan voor de invoering van meer mediawijsheid op uw school en concrete handvatten voor het ontwikkelen van een cumulatief curriculum. We adviseren, hoewel niet verplicht, om met twee collega's van een school aan deze workshop deel te nemen. Door: Saskia van der Linden en Dirkje Ebbers 8 Samenhang Hoe zorg je voor samenhang tussen de kunstvakken? En hoe kunnen, naast de kunstvakken, andere vakken een bijdrage leveren aan de cultuurprofilering van de school? Wat zijn zoal de tips en trics? In deze praktische workshop staat centraal hoe leerlingen ook in andere vakken in de context van kunst en cultuur leren. Uiteraard is afstemming met andere vakken noodzakelijk, maar hoe zorg je voor deze afstemming? U krijgt een aantal werkvormen aangereikt waarmee u binnen uw eigen school aan de slag kunt. Deze werkvormen worden geïllustreerd met voorbeelden uit de praktijk van cultuurprofielscholen. Door: Stéfanie van Tuinen 9 Digitaal Portfolio Het vak CKV leent zich bij uitstek om te werken met nieuwe digitale middelen. In een CKV werkmap of presentatiemap op papier zijn film, geluid, foto s, enzovoort, meestal niet opgenomen. Met behulp van een pc is het wel mogelijk om dit materiaal te verzamelen en daaruit een selectie te presenteren. Een aantal jaar geleden ontwikkelde Het Rembrandt College in Veenendaal daarom de werkplaats, een elektronische leeromgeving met de mogelijkheid van een weblog. In deze werkplaats - ontwikkeld voor de kunstvakken algemeen en CKV in het bijzonder - kunnen leerlingen en docenten werken en zich presenteren. Het CKV dossier is elk moment van de dag door docent, leerling en andere geïnteresseerden te benaderen. Kleur, bewegend beeld en geluid zijn op natuurlijke wijze onderdeel van het dossier en daarmee rijker en meer inspirerend dan voorheen mogelijk was. In deze presentatie van de werkplaats wordt zichtbaar hoe het Rembrandt College omgaat met de mogelijkheden van ICT en ELO en welke toekomstplannen de school hiermee heeft. Door: Jan Beerten 10 Van droom naar werkelijkheid: de kracht van planmatig werken Een school die zich wil profileren als cultuurprofielschool dient beleid te ontwikkelen en onderwijs te ontwikkelen. Als spin in het web is de cultuurcoördinator de persoon die sturing moet geven op inhoud, organisatie en uitvoering. Het werken volgens een projectmatige aanpak is dan aan te bevelen. We kunnen daarbij leren van andere scholen die ons hierin zijn voorgegaan. Met een school en daardoor vanuit de praktijk wordt in deze workshop aandacht besteed aan de in de projectaanpak onderscheiden fasering en de hulpmiddelen die u daarbij kunt gebruiken. Door: Willem van Dam 11 De Cultuurkaart in praktijk Enkele aandachtspunten bij de Cultuurkaart: De school moet een visie verwoorden. Welke vakken en docenten zijn betrokken? Beslis singen ten aanzien van de organisatie (budgethouder en projectcoördinator). Wie doet wat? Wat doet de projectcoördinator precies en wat doen anderen? Hoe wordt het geld beheert? Collectief of per leerling. De verhouding van de Cultuurkaart tot het examenvak CKV. De samenhang in de doorlopende leerlijn. In deze workshop worden aan de hand van praktische voorbeelden verschillende aspecten van het gebruik en de mogelijkheden van de Cultuurkaart behandeld. Een interactieve sessie waarin u de kans krijgt het eigen gebruik te optimaliseren. Door: Jennet Sintenie 12 Ledenvergadering Vereniging CultuurProfielScholen Enkel toegankelijk voor leden van de Vereniging.
Conferentie Cultuur Leert Anders III Ronde II: 15.15 tot 16.30 uur 13 Kunstkansen voor vmbo-leerlingen Ongetwijfeld kent u als docent vmbo-leerlingen met passie, aanleg, ambitie of fascinatie voor een kunstvak. Leerlingen die een onbedwingbare behoefte hebben te tekenen, te dansen, te zingen of te acteren, daar goed in zijn en daar veel tijd aan besteden. Leerlingen die in het naschoolse culturele circuit muzieklessen of danslessen volgen of die lid zijn van een toneelclub. Leerlingen met een boven matige drang zich expressief te uiten. Doorgaans zijn dit ook de leerlingen die interesse hebben voor een kunstopleiding. Maar kennen deze leerlingen hun capaciteiten voldoende? Weten zij waar zij precies aan moeten werken om aan de eisen van de vervolgopleiding te voldoen? En hoe stimuleer je als docent een leerling die de capaciteiten heeft om zich in de toekomst als professional op kunst en cultuur te richten? In deze workshop maakt u kennis met de Kanskaarten voor kunst en krijgt u suggesties hoe leer - lingen zich kunnen oriënteren op beroepen en opleidingen in de creatieve sector. Door: Stéfanie van Tuinen 14 Leergebieden werken samen in een vakoverstijgend project SG De Dijk in Medemblik, een locatie van het Atlas College, voert in het eerste leerjaar een bijzonder project uit. Op verschillende momenten van het schooljaar werken vijf van de zeven leergebieden samen rond het thema Middeleeuwen. Uitgangspunten van het project zijn onder andere actief leren, leren vanuit eigen omgeving en samenhang tussen de vakken. In deze presentatie, waarbij ook enige inbreng van uw kant verwacht wordt, krijgt u een uitleg over de opzet van een dergelijk vakoverstijgend project en over hoe het past in een lescurriculum in het kader van de cultuurprofilering. Mogelijk raakt u enthousiast om een soortgelijk project op te starten binnen uw school of krijgt u met de gegeven voorbeelden tips als er al plannen in deze richting zijn. Door: Martijn Schaeffer 15 Draagvlak Kun je wel cultuurprofielschool zijn als er binnen de school geen draagvlak voor is? Wat is draagvlak? Waarom is draagvlak belangrijk? Hoe creëer je draagvlak? Er is sprake van draagvlak wanneer de verandering naar cultuurprofielschool breed gedragen wordt en leeft binnen de school. Bij draagvlak gaat het om de kracht, integraliteit en het samenspel van factoren die het medewerkers (docenten, cultuurcoördinatoren en schoolleiders) mogelijk maakt om deze verandering van het begin naar het eind te 'dragen'. Tijdens deze workshop wordt gekeken naar hulpmiddelen om draagvlak in de school te creëren voor het cultuurprofiel. Door: Henriëtte Coppes 16 De PR van het cultuurprofiel Tien jaar geleden was je als school nog tamelijk uniek met een cultuurprofilering, tegenwoordig veel minder. Toch zijn er grote verschillen in de cultuurprofilering tussen scholen. Er is vaak bewust gekozen voor een profilering die past bij de identiteit van de school en die de profilering uniek maakt. Helaas is dit voor de buitenwereld niet altijd helder. In deze workshop gaan we in op vragen als: hoe willen wij als schoolorganisatie worden gezien en welke rol speelt de cultuurprofilering hierin? Op welke wijze kunnen we door cultuurprofilering onze identiteit en ons imago versterken? Antwoorden hierop geven de meerwaarde weer die je als school te bieden hebt ten opzichte van collega-scholen. Ook wordt het u door middel van korte presentaties en interactieve werkvormen duidelijk hoe goede oplossingen op bovenstaande vragen kunnen bijdragen aan het binden en boeien van leerlingen, docenten en ouders. Door: Evelien Loeffen 17 Samenwerking met externe organisaties: het hoe en waarom Het Oosterlicht College in Nieuwegein is aspirant-lid cultuurprofielschool. De school werkt al een aantal jaren succesvol samen met externe culturele organisaties in kunstprojecten voor vmbo en havo/vwo. Bijvoorbeeld het HKU theater, de provinciale steunfunctieinstelling Kunst Centraal Bunnik en het Vocaal Laboratorium Amsterdam en YO-festival. In de workshop worden deze projecten belicht en krijgt u antwoord op een aantal vragen. Waarom zou je met (een) externe partner(s) samenwerken? Hoe past dit in de visie van de cultuurprofielschool van het Oosterlicht College? Hoe verbind je de verschillende belangen van de partners zo optimaal mogelijk met elkaar? Hoe zorg je voor een goede inbedding van dergelijke projecten in het curriculum van je vakken? Kortom: wat is het geheim van deze projecten? Door: Edien Lammers 18 X11 ademt cultuur: een presentatie van leerlingen en docenten Hoe stimuleer je de culturele ontwikkeling van een kind door gebruik van de omgeving? X11, school voor Grafimedia in Utrecht doet dat door in samenwerking met externe partners en vakoverstijgende binnenschoolse projecten gezamenlijke projecten te ontwikkelen en uit te voeren met als doel de leerlingen het culturele landschap te laten verkennen en ontdekken. Tijdens deze presentatie laten leerlingen en docenten u werk, resultaten en projecten zien uit leerjaar één tot en met vier. Door: Paul Hageman en docenten en leerlingen
19 Critical Friends In het ontwikkeltraject tot cultuurprofielschool is het belangrijk om, in het kader van kwaliteitsbewaking, regelmatig feedback te krijgen op beleidsvoornemens, actieplannen en daadwerkelijke acties. Niet alleen van interne collega's maar ook van collega's van buiten, de zogenaamde Critical Friends (CF). Dat lijkt vreemd, niets lijkt immers moeilijker dan het geven van advies aan je beste vriend. Echter, niets is waardevoller dan het advies van je beste vriend! Door het gebruik van de CF-methode kunnen (deel)projecten worden geëvalueerd en geven de Critical Friends aanbevelingen en suggesties voor vervolg. Tijdens de workshop gaat u zoveel mogelijk praktisch aan de slag aan de hand van de volgende vragen. Hoe zet ik een CF-netwerk op? Hoe formuleer ik een CF-vraag? Hoe kunnen we met elkaar in gesprek (aandacht voor communicatievaardigheden)? Door: Pascal Marsman 20 Cultuurportfolio Een portfolio is in zijn zuiverste vorm een presentatiemap met bewijsstukken van kwaliteiten (producten) en ontwikkelingen (proces). Een map die laat zien wat je waard bent, waar je trots op bent en wat je wilt bereiken. Een cultuurportfolio geeft ruimte aan alle leerervaringen zowel binnen als buiten de school. In de workshop verkent u de mogelijkheden van het cultuurportfolio. Hierbij komen de ervaringen aan bod van het Heerbeeck College in Best waar sinds enkele jaren wordt gewerkt met een digitaal portfolio binnen een elektronische leeromgeving. U krijgt antwoorden op vragen als: welke soorten portfolio bestaan er? Wat zijn de voordelen van een (digitaal) cultuurportfolio? Wat is de rol van de leerling en wat is de rol van de docent? Hoe beoordeel je? Hoe zet je het cultuurportfolio op? Door: Jan van Gemert en Boudewijn Korsmit 21 Digitale didactiek: wat betekent dat voor u als docent? Digitale didactiek betreft de kennis en kunde van een docent om ICT toe te passen met een meerwaarde voor het leerproces van leerlingen. Niet de ICT-tool op zich is belangrijk, wel het leerproces van de leerlingen. Digitale didactiek focust op leren dóór ICT. Het gaat over de rol van de docent, de didactische aspecten. Kortom: wat is het doel en welke digitale leermiddelen zet de docent aansluitend op het doel in? Leren door ICT legt de nadruk op de inrichting van een krachtige leeromgeving waar leerlingen eigen doelstellingen formuleren en leertrajecten uitzetten, onder begeleiding van de docent. Deze workshop structureert de ontwikkeling van een stappenplan voor de inrichting van een krachtige leeromgeving voor vak, sectie of school en evalueert de didactische meerwaarde van de gebruikte ICT-tools. Door: Saskia van der Linden 22 Kunst verstevigen in de bovenbouw van basis- en kaderberoepsgerichte leerweg De arbeidsmarkt in de creatieve industrie biedt enerzijds steeds meer werkgelegenheid en oefent anderzijds een grote aantrekkingskracht uit op jongeren. Het aantal ROC's dat het opleidingenaanbod uitbreidt met opleidingsroutes voor de kunstensector, groeit daardoor sterk. Leerlingen in de theoretische leerweg kunnen de keuze maken om examen te doen in een kunstvak. Voor leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg is er in de bovenbouw van het vmbo (met uitzondering van CKV) in de regel geen ruimte meer voor een kunstvak. In de huidige structuur van de beroepsgerichte examenprogramma's is er weinig tot geen aandacht voor de creatieve industrie en de ontwikkeling van creativiteit. In deze workshop staat u stil bij de mogelijkheden om in de bovenbouw van de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg aandacht te besteden aan kunst en cultuur door aansluiting te zoeken bij de sectoren en beroepsgerichte programma's. Door: Viola van Lanschot Hubrecht 23 Subsidiemanagement Om als school extra geld voor cultuurprofilering te krijgen is beleid nodig, maar ook een bepaalde manier van denken. Daarom krijgt u in deze workshop een kader voor het verwerven, beheren en verantwoorden van deze additionele middelen. Welke fasen zijn er in subsidiemanagement? Hoe kom je aan kennis over de regelingen? Hoe kom je tot een goede projectaanvraag? Met als uitgangspunt de actuele subsidiemogelijkheden zoals het Fonds voor Cultuurparticipatie. Tevens krijgt u tips over het benutten van plaatselijke en regionale mogelijkheden. Door: Hans Burgmans 24 Digitale School-TV: een nieuw communicatie- en leermiddel Voor onderwijsinstellingen is digitale schooltelevisie een wervend, verenigend, archiverend en eigentijds communicatiemiddel en een logische aanvulling op of vervanging van de schoolkrant. Regionale televisiezenders helpen scholen met het professioneel opzetten van School-TV. Voor het onderwijs komt er naast internet een goed middel bij om de wereld 'in de klas' te halen. En als leermiddel bestrijkt het veel vakgebieden: expressie (zoals waarneming, perspectief, vormgeving, presentatie en montage), taalverwerving (zoals opzet - plot, interviewtechniek, selectie hoofd- en bijzaken), wereldoriëntatie (actieve kennismaking met de nieuwe media, actualiteiten in de eigen leefwereld), vreemde talen (mogelijkheid om anderstalige uitzendingen te maken, ook in het kader van uitwisselingen) en natuurwetenschappen en ICT (leren omgaan met moderne communicatieapparatuur). Tijdens de workshop gaan een medewerker van SSGN (een van de eerste scholen die begon met School-TV) en een medewerker van het IVKO (net begonnen met School-TV) in op de volgende vragen. Hoe voer je School-TV in? Wat kun je ermee? Wat zijn de knelpunten? Welke eisen stelt het aan je organisatie? Wat kost het? Hoe reageren docenten, ouders, leerlingen, basisscholen en anderen? Door: Peter Seijbel en Carlo Pedroli Steunpunt Cultuurprofielscholen, Postbus 482, 5201 AL s-hertogenbosch Tel 073 6247301 E-mail cultuurprofielscholen@kpcgroep.nl