Docentenhandleiding
Docentenhandleiding 2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Informatie voor de leerkracht 5 Over Het Filiaal theatermakers 5 Korte inhoud van de voorstelling 5 Lesmateriaal 5 Recensie 6 Ter voorbereiding 8 1. Introductie 8 2. Slapen 9 3. Dromen 10 4. Naar het theater gaan 12 Na 14 5. Nabespreking voorstelling 14 6. Lessuggestie Fotografie 16 Nawoord 18
Docentenhandleiding 3 Voorwoord Binnenkort bezoek je met jouw klas de voorstelling. De belangrijkste redenen voor het aanbieden van dit lespakket zijn: het wekken van de nieuwsgierigheid bij de kinderen voor wat er komen gaat. het plezier waarmee kinderen naar de voorstelling kijken en luisteren vergroten. de gezamenlijke beleving van de voorstelling bij de kinderen te vergroten. In dit lespakket tref je onderstaande items aan: Deze docentenhandleiding Twee posters van de voorstelling Op onze website vind je alle filmpjes en digitale materialen waar we naar verwijzen. Ook deze handleiding kan je daar downloaden. Mocht je naar aanleiding van de voorstelling en/of het materiaal vragen of opmerkingen hebben, dan horen wij dat graag. We wensen je veel plezier met de voorbereiding! Met vriendelijk groet, Anne-Marie Knippels & Nina de Hondt Postbus 1357 3500 BJ Utrecht T 030 2734956 nina@hetfiliaal.nl
Docentenhandleiding 4
Docentenhandleiding 5 Informatie voor de leerkracht Over Het Filiaal theatermakers Het Filiaal theatermakers is een Utrechts gezelschap, gevestigd in Theaterhuis de Berenkuil. We toeren van Nieuwegein tot New York en van Moskou tot Maastricht met hartverwarmende voorstellingen voor jong én oud. Rond elke voorstelling wordt omlijstend lesmateriaal voor basisscholen ontwikkeld. Korte inhoud van de voorstelling Ken je het gevoel dat je valt, net voor je echt inslaapt? gaat over dát moment. In vliegende vaart beland je in het dromende denkhoofd van een tiener. Met gedachten die komen en gaan, beelden die dwars door elkaar heen lopen en waar het soms flink stormt. In kan zomaar alles gebeuren, net als in een echte droom. Camera s en projectieschermen zorgen voor beeld op meer plekken tegelijk en blazen miniatuurwerelden op tot meer dan levensgroot. Soms lijkt het alsof je in een live gemaakte videoclip terecht bent gekomen, compleet met stoere popliedjes en bizarre objecten. Lesmateriaal Ter voorbereiding staan de thema s slapen en dromen centraal. En de rol van onze hersenen tijdens het slapen, het dromen en het opgroeien als tiener. Het behandelen van bovengenoemde thema s kan de leerling helpen beter te plaatsen waar hij/zij naar kijkt tijdens de voorstelling. Je kan zelf kiezen welke lessuggesties je behandelt. Je kan ook een selectie maken uit de aangeboden informatie.
Docentenhandleiding 6 Recensie FALLING DREAMS JEUGDTHEATER 22 NOVEMBER 2015 - STADSSCHOUWBURG UTRECHT Een trip naar dromenland Door Brechtje Zwaneveld gepubliceerd 22 november 2015 van Het Filiaal theatermakers vangt het wonderlijke moment waarop je in slaap valt. De onbegrijpelijke visuele logica van dat moment wordt grandioos vertaald naar een muzikale, poëtische knutseltheater- en filmtaal. Met een even intiem als meeslepend resultaat. Met videocamera s, instant montage en ruige livemuziek creëren twee spelers, twee muzikanten en een operator een geoliede machinerie van bizarre gebeurtenissen en beelden. Miniatuurdecortjes worden gefilmd en geprojecteerd. Ze vormen de achtergrond voor de vallende Mirthe Klieverik, die het twaalfjarige meisje speelt in wier dromende hoofd het publiek mag rondkijken. Zij denkt en spreekt in gedichten: Van binnen ben ik honderd, van binnen ben ik blauw. Opzwepende songs ( Do you dream of a dream of a dream come true ) gaan ongemerkt over in absurde scènes, waarin moeder maar door kakelt over een schandalige bakker die geen maanzaadbollen meer heeft terwijl vader liever de hond uitlaat. Een Russisch jabberende levensgrote kraai geeft de vallende slaapster een opzienbarende levensles die zij nooit meer zal vergeten (en die het publiek totaal niet kan begrijpen). Hilarische blauwe poppen die in een berg elektradraden graaien, worden in het hoofd van het meisje geprojecteerd.
Docentenhandleiding 7 Deze blauwe stemmen in haar hoofd confronteren haar slap van het lachen met haar eigen bedachte denkregels. Er is geen samenhangend verhaal te vertellen over deze voorstelling. kijkt als een trip met een eigen, perfecte logica, op een manier die wie zijn eigen dromen goed kan onthouden ongetwijfeld zal herkennen. Er wordt mooi en ritmisch, met geweldige articulatie en dynamiek gemusiceerd en gezongen. Het thema van de ongrijpbare tijd, die als abstract gegeven zoveel merkwaardige vragen oproept en die zo ingewikkeld te controleren valt (zeker voor creatieve, dwalende geesten), komt regelmatig langs. De sfeer varieert van beklemmend tot geestig en uiteindelijk eindigt alles toch geruststellend. Het meisje beseft dat ze weliswaar alleen is in haar ongestructureerde denkhoofd, maar dat de anderen dat ook zijn. En dat ze haar ouders niet alles hoeft te vertellen. Wat in haar hoofd zit is van haar. De vloeiende manier waarop de vijf performers zo veel techniek moeiteloos hanteren om tot verbluffende, sfeervolle beelden en muziek te komen, is sensationeel. is een droom die je zelf niet beter had kunnen dromen.
Docentenhandleiding 8 Ter voorbereiding 1. Introductie Doel: korte kennismaking met de voorstelling. Benodigdheden: digibord, poster Tijd: ±10 minuten. Voorbereiding leerkracht: Hang de poster op in de klas. Zet de filmpjes die je wilt laten zien op het digibord klaar. Deze zijn gemakkelijk terug te vinden op www.hetfiliaal.nl bij tabje kunsteducatie. Stap 1 Bekijk met elkaar de poster. Vertel de leerlingen dat jullie binnenkort naar deze theatervoorstelling gaan. Stap 2 Kijk samen de trailer. Vertel de klas dat Filiaalvoorstellingen nooit puur uit tekst bestaan, er komt meestal altijd zang, muziek of videoprojectie bij kijken. Voor je neus maken we live een film én theater én een concert. Voor jullie de voorstelling bezoeken kunnen jullie onderzoek doen naar slapen en dromen. Want wat gebeurt er eigenlijk allemaal wanneer we rustig in bed liggen?
Docentenhandleiding 9 2. Slapen Doel: Algemene kennis vergaren over de functie van slaap. Wat is de rol van onze hersenen tijdens de slaap? Wat verandert er bij tieners aan hun slaapritme? Benodigdheden: gespreksvragen & digibord met online filmpjes. Duur: naar eigen inzicht 2.1 Klassengesprek over slapen en ons brein Gespreksvragen: Kan een mens zonder slaap? Slapen is niet alleen lekker, maar ook erg belangrijk voor je gezondheid. Zonder slaap kunnen we niet leven: iemand sterft eerder aan slaapgebrek dan aan honger. Gemiddeld overlijdt iemand al na 10 dagen zonder slaap. Hoeveel slaap je gemiddeld in je leven? Gemiddeld slapen we 1/3 deel van ons leven. Wanneer we in bed liggen te slapen, liggen onze hersenen dan ook te slapen? Het lijkt er op dat we tijdens onze slaap uitstaan, maar niets is minder waar. De ogen zijn dicht en het lichaam beweegt niet. Maar we staan niet uit, integendeel afhankelijk van hoe diep de slaap is zijn onze hersenen zeer actief of juist minder actief Wanneer denk je dat jouw hersenen zijn volgroeid? Vroeger dachten we dat het brein op 12-jarige leeftijd volgroeid was, maar we weten nu dat de hersenen blijven groeien tot ons 24ste levensjaar. In deze periode maken je hersenen twee keer een groeispurt door rond je 12 e en je 14 e.. Verandert er iets in jullie slaapritme? Ben je eerder moe of juist later? Hoe laat vind jij dat het goed is om naar bed te gaan? De slaap in een mensenlichaam ontstaat door de aanmaak van een stofje melatonine in de hersenen. De hersenen van tieners beginnen steeds later met de aanmaak van melatonine. Filmjes over slapen en ons brein zijn te vinden op onze site: De buitendienst: Is slapen voor apen? Duur: 20: 29 min. Schooltv: Hoe werken je hersenen? Duur: 02:49 min Youtube: wetenschapsjournalist Mark Mieras over tieners, slaap en de hersenen. Duur: 1.56 minuten.
Docentenhandleiding 10 3. Dromen Doel: Onderzoek naar (eigen) dromen. Duur: 15 minuten, kan ook NA de voorstelling Dromen zijn bijzonder beeldend. Een droom lijkt op een film. De verhaallijn hoeft niet te kloppen (dingen kunnen veranderen, zwaartekracht hoeft niet te gelden). Dromen gaan over dingen die ons bezig houden; die uit onszelf komen. Wanneer we dromen zijn de hersengebieden die het logische denken verzorgen minder actief. Daarom denken we meestal niet logisch in een droom. Filmclip Willem Wever: hoe komt het dat ik s nachts droom? Duur: 01.40 min Er zijn kunstenaars die hun dromen als inspiratiebron gebruiken. Voorbeelden daarvan zijn : Salvador Dali, Erik Johanson en Paul Mc Cartney. Op onze site kan je voorbeelden vinden om te laten zien ter inspiratie. Dromenonderzoek in de klas Stap 1: Vertel een dierbare, vreemde of spannende droom van jezelf (leerkracht) aan de klas. Vertel vervolgens dat wetenschappers nu denken dat we per nacht ongeveer 6 uur dromen. Dat is ¼ deel van onze dag, ofwel ¼ deel van ons leven maken we dromend mee. Vaak praten we niet over onze dromen. Jammer eigenlijk? Stap 2: Vraag de leerlingen om terug te denken aan hun dromen en op zoek te gaan naar hun meest bijzondere, mooie, bizarre droom. Vraag om twee minuten stilte en laat ze hierover nadenken. Ze mogen eventueel korte aantekeningen maken om het te onthouden. Stap 3: Verdeel de klas in groepjes van 3 à 4 leerlingen. Vraag ze om in hun groepje om de beurt aan elkaar hun meest indrukwekkende droom te vertellen. Stap 4: Wanneer ze deze aan elkaar verteld hebben vraag je ze om met elkaar te bespreken wat nou echt vreemde elementen/gebeurtenissen zijn die ze in hun dromen tegen zijn gekomen. Dingen die in het dagelijkse leven niet kunnen maar in hun droom wel (denk aan vliegen, veranderen in iets, etc). Vraag een groepslid deze vreemde onlogische dingen op te laten schrijven. Stap 5: Wanneer de groepjes hiermee klaar zijn is het interessant om er klassikaal op terug te komen. Laat ze voorlezen welke vreemde onlogische dingen ze in hun dromen zijn tegen gekomen.
Docentenhandleiding 11 Suggestie voor een creatieve schrijfopdracht Kerndoel: Nederlands 5 & 9 Duur: naar eigen inzicht Let op: deze opdracht kan ook NA de voorstelling plaatsvinden. Opdracht Omdat je dromen op den duur vaak vergeet vraag je de leerlingen om hun meest indrukwekkende droom verhalend op te schrijven. Tip: Vraag de leerlingen hun droom in tegenwoordige tijd en als waargebeurd verhaal op te schrijven. Suggestie voor een beeldende opdracht Kerndoel 54 Kunstzinnige oriëntatie: Leerlingen leren beelden te gebruiken om er ervaringen en gevoelens mee uit te drukken. Leerlingen gebruiken inspiratie uit hun eigen droom om beeldend vorm te geven. Duur: ±45 minuten Benodigdheden: tijdschriften, scharen, lijm, papier, potloden Opdracht Gebruik de onlogische gebeurtenissen die verzameld zijn tijdens het droomonderzoek. Of gebruik de droom die als verhaal opgeschreven is. Kies één van de meest bijgebleven beelden uit de droom om een collage of tekening van te maken. Net als in het werk van Erik Johansson (zie website), vraag je de leerlingen iets realistisch en onrealistisch te combineren. Het lijkt echt te kunnen, maar het kan in werkelijkheid niet.
Docentenhandleiding 12 4. Naar het theater gaan Doel: Leerlingen maken kennis met de spelregels van een theaterbezoek. Tijd: ±10 minuten Vraag de kinderen of ze wel eens naar het theater gaan. Wat voor voorstelling(en) hebben ze gezien? Hoe vonden ze dat? Er zijn er een aantal spelregels waar alle bezoekers zich aan houden. Die zijn handig om te bespreken: De voorstelling begint op een afgesproken tijd. Als je te laat bent, dan mag je niet meer naar binnen. Jassen en tassen hang je aan de kapstok of geef je af bij de garderobe. Soms mogen ze mee de zaal in en dan kan je je jas en tas onder de stoel leggen. Tijdens de voorstelling kan je niet naar het toilet, dat stoort namelijk. Zorg ervoor dat je van tevoren (op school) al geweest bent. Mobiele telefoons moeten in het theater worden uitgezet. Het is in de theaterzaal niet toegestaan foto-, video opnames te maken. Attitude Wie televisie is gewend zal bij theater in eerste instantie aan het tempo moeten wennen. Er zijn geen snel gemonteerde camerawisselingen, wel taal, spel en muziek met een eigen dynamiek. Er kan niet gezapt worden als het beeld even verveelt en op alles reageren stoort medekijkers. Dat kan wennen zijn, zeker voor leerlingen zonder theaterkijkervaring. Als jij geconcentreerd kijkt, kan een acteur zich helemaal focussen op zijn spel en gaat dus beter spelen. Als er onrust is en in de zaal gekletst wordt, commentaar gegeven wordt, kan de acteur zich minder goed concentreren en wordt de voorstelling minder goed. Theater is een wisselwerking tussen acteurs en publiek. Het publiek en de acteurs maken samen de voorstelling. Hoe meer respect en aandacht jij als publiek aan een voorstelling geeft, hoe beter de voorstelling wordt. Wij vragen je in het theater per 10 kinderen één begeleider mee te nemen en deze tussen de kinderen in te laten plaatsnemen in de theaterzaal.
Docentenhandleiding 13
Docentenhandleiding 14 Na 5. Nabespreking voorstelling Doel: Door te reflecteren op een kunstervaring vormen kinderen blijvende, persoonlijk en betekenisvolle herinneringen. Praten over kunst zet aan tot vragen stellen, inleven en verbeelding. Kerndoel 55 : De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. Duur: 15 minuten Gebruik de voorstellingsfoto s op onze website om de voorstelling weer voor de geest te halen. De reflectievragen zijn in vier categorieën ingedeeld. Deze categorieën kun je gebruiken om een lijn in het nagesprek te brengen, maar dat hoeft natuurlijk niet.
Docentenhandleiding 15 1. Persoonlijke ervaring - De beleving van de kinderen. Wat vond je mooi? Wat vond je spannend? Waar moest je om lachen? Wat vond je niet leuk? Bespreek met de leerlingen het verschil tussen observatie en interpretatie en dat hoewel iedereen dezelfde voorstelling heeft gezien je het toch allemaal anders ervaart. 2. De voorstelling Wat heb je gezien en gehoord? Wat heb je gezien? (denk aan: decor/kostuum/licht) Wat heb je gehoord? (denk aan: geluid/muziek) Het is interessant om hierbij te bespreken welk effect het decor, het kostuum, de muziek, de speelstijl etc heeft. Waarom zouden de makers van de voorstelling hiervoor hebben gekozen? 3. De Makers - Onderwerp en betekenis. Waar ging de voorstelling over? (let op, er bestaat geen goed/fout antwoord, dit is voor iedereen anders.) Denk je dat de makers van de voorstelling een boodschap hebben met deze voorstelling? Zouden ze ons ergens over willen laten nadenken, of iets mee willen geven? Wat zou dat kunnen zijn? Heeft de voorstelling je aan het denken gezet? Of denk je nu soms anders na over iets dan je voor het zien van de voorstelling deed? 4. De wereld - De voorstelling in de context van onze tijd. Waar haakt de voorstelling aan wat er gebeurt of gebeurd is in de wereld om je heen. Denk aan actuele onderwerpen uit het nieuws, krantenartikelen of situaties op school, of bij de kinderen thuis.
Docentenhandleiding 16 6. Lessuggestie Fotografie Maak je eigen Falling foto Doel: de leerlingen creëren met elkaar een optische illusie en leggen deze vast in de vorm van een foto. Benodigdheden: camera / smartphone / i-pad De makers van de voorstelling hebben tijdens het repetitieproces heel veel uitgeprobeerd en onderzocht. Een gedeelte van hun onderzoek was hoe kunnen we laten zien dat iemand valt, terwijl ze in het echt niet valt? In de voorstelling heb je het valeffect vooral met bewegend (film)beeld gezien. Hier zien jullie hoe het posterbeeld gemaakt is. Door de houding, het licht en de verticale lijnen lijkt het alsof het meisje naar beneden valt, terwijl ze eigenlijk gewoon op de vloer ligt. Opdracht: Maak in groepjes een foto waarin het lijkt dat je/jullie vallen, zonder echt te vallen. Tips & Tricks Werk in groepjes van maximaal 4 personen. Ga opzoek naar een ruime plek (bijvoorbeeld een lange gang, de hal, de klas, de gymzaal, het speelplein). Lijnen (zoals een stoeprand, overgang muur naar vloer, stoeptegels, een grasrand) helpen om diepte mee te maken. Kijk maar naar de voorbeeld foto s. Je kan eerst een foto van de lege ruimte maken en deze vervolgens een kwartslag draaien. Je ziet dan met welke objecten je kan gaan spelen. Maak proeffoto s daardoor kom je weer op nieuwe ideeën en kan je de foto steeds een beetje beter maken. Onderzoek of je beter vanuit een hoog of laag standpunt de foto kan maken. Gezichtsuitdrukkingen, samenwerking in beweging zorgen voor een groter effect.
Docentenhandleiding 17 Op onderstaande foto s zie je hoe anderen de suggestie van vallen gewekt hebben. Gelukt? : Mail je foto naar nina@hetfiliaal.nl en de meest originele foto ontvangt een prijs om van te dromen.
Docentenhandleiding 18 Nawoord Naast de educatie rondom onze voorstellingen ontwikkelen we ook, i.s.m. met het onderwijs, programma s op maat. In onze plusprgramma s verbinden we thema s uit onze voorstellingen aan reguliere vakgebieden en ontwikkelen daarvoor een lessenreeks. Ook geven we kunstlessen in de klas. Met dezelfde materialen waar ook onze theatermakers mee hebben gewerkt, gaan de leerlingen onder begeleiding van een Filiaal kunstdocent aan de slag. Ze ontwerpen ieder een miniatuurdecor in 3D van een eigen droombeeld. Ze volgen de stappen van een creatief proces en onderzoeken de vormgevingsprincipes waarmee je een verhaal in beeld kan vangen. Mocht je daar meer informatie over willen, neem dan contact met ons op.