Toerisme in perspectief Juli 2018 NBTC Holland Marketing Intell & Insights
Inhoudsopgave Inleiding 1. Ontwikkelingen wereldwijd toerisme 2. Ontwikkelingen inkomend toerisme Nederland 3. Analyse benchmark Noordwest-Europa 4. Belangrijke ontwikkelingen 2018 5. Verwachting inkomend toerisme Nederland 2
Inleiding In dit rapport wordt op hoofdlijnen een beeld geschetst van trends en ontwikkelingen in het (internationaal) toerisme en de factoren die daarop van invloed zijn. Daarbij wordt eerst kort ingegaan op ontwikkelingen wereldwijd. Vervolgens wordt nader stilgestaan bij de positie van Nederland. Een benchmarkanalyse geeft inzicht in de ontwikkeling van het inkomend toerisme naar ons land in vergelijking met de ons omringende landen: België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Denemarken. Naast een terugblik wordt een verwachting gegeven voor het lopende jaar (2018). De volgende update van deze versie wordt in januari 2019 gepubliceerd op www.nbtc.nl > Cijfers en trends > Algemene cijfers toerisme. NBTC Holland Marketing Intell & Insights Juli 2018 Alle in dit document vermelde gegevens zijn eigendom van NBTC. Publicatie en inzage aan derden, geheel of gedeeltelijk, is zonder toestemming van NBTC beslist niet toegestaan. Niets uit deze publicatie mag verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, digitale technieken, internet, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van NBTC Holland Marketing. Alle gegevens worden verstrekt zoals deze bij NBTC bekend waren bij de productie van dit rapport. Hoewel aan de samenstelling van dit rapport de uiterste zorg is besteed, is het toch mogelijk dat bepaalde informatie onvolledig of onjuist is. Voor de inhoud kan door NBTC geen aansprakelijkheid worden aanvaard. Aan de inhoud kunnen ook geen rechten worden ontleend. Wijzigingen voorbehouden. 3
1. Ontwikkelingen wereldwijd toerisme 4
Ontwikkeling wereldwijd toerisme Wereldwijd is het toerisme in 2017 met 6,8% gegroeid. Het aantal internationale aankomsten is daarmee uitgekomen op meer dan 1,3 miljard. Het aantal internationale aankomsten in Europa steeg in 2017 met 8,4% in vergelijking met 2016. Hierbij was er met name groei voor Zuid-Europa (+12%) en West-Europa (+7%), waartoe ook Nederland wordt gerekend door UNWTO. 1400 1200 1000 800 600 400 200 855 Aantal internationale aankomsten wereldwijd (x miljoen) 911 928 892 953 995 1.042 1.094 1.139 1.195 1.239 1.323 Aankomsten (x miljoen) 2015 2016 2017 +/- 2017/ 2016 Europa 605 619 671 8,4% Azië, Pacific 284 306 324 5,9% Amerika 194 201 207 3,2% Afrika 54 58 63 9,0% Midden-Oosten 58 56 58 4,4% totaal 1.195 1.239 1.323 6,8% 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Bron: UNWTO, Juli 2018 5
2. Ontwikkelingen inkomend toerisme Nederland 6
Ontwikkeling inkomend toerisme Nederland Het inkomend toerisme naar Nederland heeft in het afgelopen decennium, afgezien van een dip tijdens de crisisjaren 2008 en 2009, een duidelijke groei doorgemaakt. Het aantal buitenlandse gasten dat in 2017 voor een vakantie of zakelijk motief in Nederland verbleef, is met 13% gegroeid ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal gasten is daarmee naar meer dan 17,9 miljoen gestegen. In hoofdstuk 5 gaan we in op onze verwachting voor 2018. 20000 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Aantal gasten in Nederland (x 1.000) 12.783 12.205 11.008 11.299 10.739 10.104 10.883 9.921 15.007 15.829 13.925 17.924 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012* 2013 2014 2015 2016 2017 Belangrijke verklaringen voor de groei in 2017: Toename van de vluchtcapaciteit van en naar Nederland. Economische groei in belangrijke herkomstlanden in Europa, Noord- Amerika en Azië. Maar ook Brazilië en Rusland laten weer groei zien. De zwakkere eurokoers, waardoor het goedkoper is voor inwoners van niet-eurolanden om de vakantie in Nederland door te brengen. Marketinginitiatieven en themajaren, zoals het themajaar Mondriaan tot Dutch Design, hebben tot veel internationale mediaaandacht en extra internationaal bezoek geleid Bron: CBS * trendbreuk i.v.m. verbeterde registratie 7
Inkomend toerisme Nederland naar herkomstland (1) In 2017 kwamen er 11% meer bezoekers uit andere Europese landen dan het jaar ervoor, waarmee de groei iets lager ligt dan die van het totale inkomend toerisme naar ons land. De voor ons land grootste herkomstmarkt Duitsland liet met 14% een relatief hoog groeicijfer zien. De economie van Duitsland is vorig jaar het sterkst gegroeid in zes jaar. Duitsers ondernemen daardoor meer korte vakanties, waar Nederland als buurland bovengemiddeld van profiteert. De naderende Brexit heeft vooralsnog het bezoek vanuit het Verenigd Koninkrijk niet negatief beïnvloed. In 2017 heeft Nederland ongeveer 180.000 Britse verblijfsgasten méér ontvangen dan het jaar ervoor (+9%). Scandinavië laat overall 12% groei zien, net als Zwitserland en Italië. Groeicijfers die in de afgelopen jaren lang niet gehaald werden. Het aantal bezoekers uit Rusland laat, na twee jaren van daling, nu weer groei zien. En is met 180.000 gasten weer bijna terug op het niveau van 2014. Alle accommodaties gasten (x 1.000) Bron: Statistiek Logiesaccommodaties (SLA) CBS 2014 2015 2016 2017 +/- 17/ 16 Europa 11.195 12.050 12.743 14.151 11% - Duitsland 3.894 4.283 4.615 5.243 14% - Verenigd Koninkrijk 1.857 1.967 2.045 2.229 9% - België 1.828 1.965 2.132 2.224 4% - Frankrijk 725 750 788 842 7% - Italië 503 543 528 589 12% - Spanje 396 432 444 467 5% - Zwitserland 256 271 264 296 12% - Rusland 196 152 130 180 38% - Zweden 142 154 156 167 7% - Denemarken 141 155 144 163 13% - Noorwegen 125 132 115 127 10% - Overig Europa 1.132 1.246 1.382 1.624 18% Intercontinentaal 2.730 2.957 3.086 3.773 22% Totaal 13.925 15.007 15.829 17.924 13% Afbakening inkomend toerisme Het CBS registreert middels de Statistiek Logiesaccommodaties (SLA) hoeveel buitenlandse verblijfsgasten Nederland bezoeken. Basis voor deze statistiek vormen buitenlandse bezoekers die minimaal één overnachting doorbrengen in een hotel, op een bungalowpark, op een camping of in een groepsaccommodatie. Vakanties op (eigen) boten, verblijven in tweede woningen, cruises en overnachtingen in nieuwe opkomende vormen (zoals social travelling) worden niet meegenomen in de CBS-berekening. Tevens blijven dagbezoek en bezoeken aan familie, vrienden en kennissen buiten beschouwing. Meer dan een miljoen internationale gasten in Airbnb accommodaties 2016 Volgens Airbnb (2017) hebben accommodaties in Nederland gezamenlijk 1,4 miljoen gasten ontvangen, waarvan 83% uit het buitenland kwam. Dat betreft dus zo n 1,16 miljoen internationale gasten in Airbnb locaties. Recente cijfers over 2017 laten zien dat Utrecht, Rotterdam en Den Haag volgens Airbnb in 2017 tezamen zo n 150.000 internationale gasten in Airbnb accommodaties hebben ontvangen. 8
Inkomend toerisme Nederland naar herkomstland (2) In 2017 is het bezoek van de Verenigde Staten toegenomen met maar liefst 20% tot meer dan 1,4 miljoen gasten. Een groeiende aantal vliegverbindingen in combinatie met een positieve economische ontwikkeling stimuleert internationaal bezoek vanuit het Amerikaanse continent. Bezoek vanuit landen als Brazilië, Japan en China stond in 2016 nog onder druk, maar heeft zich het afgelopen jaar weer volledig hersteld. De angst voor terreur in Europa lijkt meer naar de achtergrond te zijn en in het geval van Brazilië, China en India zorgt een groeiende middenklasse voor meer internationale reizen. Alle accommodaties gasten (x 1.000) 2014 2015 2016 2017 +/- 17/ 16 Europa 11.195 12.050 12.743 14.151 11% Amerika 1.431 1.508 1.646 2.013 22% - USA 991 1.035 1.182 1.414 20% - Canada 143 155 155 180 16% - Brazilië 139 150 115 150 31% Azië 976 1.130 1.103 1.373 24% - China (incl. Hong Kong) 249 330 297 364 22% - India 87 101 127 165 31% - Japan 147 138 109 120 10% - Indonesië 42 47 56 59 7% Australië en Oceanië 188 189 200 235 18% Afrika 135 130 137 152 11% Totaal 13.925 15.007 15.829 17.924 13% Bron: Statistiek Logiesaccommodaties (SLA) CBS 9
Economische waarde inkomend toerisme Nederland 2017 De gemiddelde zakenreiziger besteedt 1.053,- per verblijf De gemiddelde vakantieganger besteedt 603,- per verblijf Zo n 120.000 aan bestedingen resulteert in één baan in het inkomend toerisme Totale economische waarde 2017 De 17,9 miljoen internationale verblijfsbezoekers in 2017 staan voor een economische waarde van 13,2 miljard, waarvan zo n 12,1 miljard ten goede komt aan de Nederlandse economie. Totaal aantal toeristische banen 2017 De economische waarde van 12,1 miljard leidt tot een directe werkgelegenheid van zo n 100.000 banen. Bron: Onderzoek Inkomend Toerisme NBTC (2014), SLA CBS (2017), bewerking NBTC 2018 Bron: bewerking NBTC o.b.v. Tourism Satellite Account CBS 10
3. Analyse benchmark Noordwest-Europa 11
Inkomend toerisme benchmarklanden Marktaandeel Nederland binnen NW-Europa 2017: 15,7% Binnen Noordwest-Europa nemen de bestemmingslanden Duitsland en het Verenigd Koninkrijk gezamenlijk meer dan twee derde van het inkomend toerisme voor hun rekening. Het marktaandeel van Nederland lag in 2016 op 14,7%, maar is in 2017 gestegen naar 15,7%. Het ligt daarmee boven Denemarken (10,2%) en België (7,4%). De benchmarklanden in Noordwest-Europa: Denemarken Duitsland België Nederland Verenigd Koninkrijk Ontwikkeling inkomend toerisme 2016-2017 Marktaandeel binnen Noordwest- Europa 2017 België +12% 7,4% Denemarken* +4% 10,2% Duitsland +5% 32,8% Verenigd Koninkrijk +3% 34,1% Nederland +13% 15,7% Bron: Tourmis (o.b.v. statistiekbureaus benchmarklanden) 12
Duiding naar land Nederland heeft weer een sterk jaar achter de rug ten opzichte van de andere vier benchmarklanden, met bovengemiddeld van groei uit de landen Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk. Herkomstlanden die in ons geval ook nog eens een aanzienlijk aandeel binnen ons inkomend toerisme hebben. Daarnaast hebben alle intercontinentale herkomstmarkten hoge groeicijfers laten zien. Het Verenigd Koninkrijk laat over heel 2017 een groei zien van 3%, relatief laag ten opzichte van de benchmarklanden. Op het moment van uitkomen van dit rapport is een verdere verdieping naar herkomstland nog niet beschikbaar. Na meerdere kleinere aanslagen gedurende 2016 in Duitsland werden op 19 december 12 mensen in Berlijn gedood tijdens een aanslag op de kerstmarkt. Dergelijke aanslagen hebben een afschrikwekkend effect onder internationale reizigers en zorgen voor verschuiving naar meer veilige bestemmingen in de perceptie van de reizigers. Dit heeft geleid tot een wat gematigder groei van het inkomend toerisme in Duitsland. Denemarken laat voor 2017 een groei zien van 4%. Hoewel het bezoek vanuit Duitsland en Nederland (voor Denemarken belangrijke herkomstlanden) hard is gegroeid, kan dit de daling van bezoek uit de Scandinavische landen (samen -2%) en het Verenigd Koninkrijk (-1%) niet compenseren. Zij hebben ook in 2017 meer voor de Zuid-Europese en verre bestemmingen gekozen. België laat na de forse dip in 2016 weer herstel zien met een groei in 2017 van +12% en is daarmee weer terug op het niveau van 2015 (rond 8,3 miljoen aankomsten). De relatief sterke groei vanuit landen als Zwitserland, Spanje, Italië en Japan is een direct gevolg van het feit dat deze landen in 2016 een forse daling lieten zien en er bij herstel sneller sprake is van hoge groeipercentages. 13
4. Spreiding en economische waarde 14
Spreiding Twee onderwerpen die binnen de HollandCity marketingstrategie* nadrukkelijk aandacht krijgen zijn spreiding en economische waarde. De ontwikkeling van het inkomend toerisme bekijken we dan ook in het licht van deze onderwerpen. Spreiding heeft betrekking op het spreiden van internationale gasten over het land, buiten de hotspot Amsterdam. Dit noemen we spreiding in ruimte. In de afgelopen jaren verblijft 36-38% van de gasten in Amsterdam tijdens hun verblijf in Nederland. Ook de marktaandelen voor de andere regio s in Nederland laten fluctuaties zien, waarbij er ten opzichte van 2014 wel sprake is van een stijging van het aandeel Overig Nederland en een relatieve daling van het aandeel gasten aan de kust. In absolute zin is echter nog steeds sprake van een stijging van het aantal gasten in alle regio s. Spreiding internationale gasten over Nederland 100% 90% 26,1% 27,4% 27,0% 27,0% 80% 70% 60% 15,6% 15,4% 14,7% 14,4% 50% 20,6% 20,7% 20,5% 20,8% 40% 30% 20% 37,8% 36,5% 37,8% 37,8% 10% 0% 2014 2015 2016 2017 Amsterdam Overig Randstad Kust Overig Nederland Bron: CBS Internationale gasten (x 1.000) 2016 2017 # Groei 17/ 16 % Groei 17/ 16 Amsterdam 5.979 6.784 + 805 +13% Overig Randstad 3.247 3.725 + 478 +15% Kust 2.327 2.580 + 253 +11% Overig Nederland 4.277 4.835 + 558 +13% Totaal 15.829 17.924 + 2.095 +13% Daarnaast gaat het over het aantrekkelijker maken van ons land als jaarrondbestemming, dus niet alleen in het hoogseizoen (3 e kwartaal): spreiding in tijd. Uit de cijfers van 2017 volgt dat er met name groei is geweest in het tweede kwartaal met zo n 950.000 internationale gasten meer dan een jaar eerder. Terwijl het derde kwartaal een groei van meer dan een half miljoen laat zien. Internationale gasten (x 1.000) 2016 2017 # Groei 17/ 16 % Groei 17/ 16 1e kwartaal 3.034 3.167 + 133 +4% 2e kwartaal 4.424 5.375 + 951 +21% 3e kwartaal 4.883 5.419 + 536 +11% 4e kwartaal 3.488 3.964 + 476 +14% Totaal 15.829 17.924 + 2.095 +13% *zie voor meer informatie over de HollandCity marketingstrategie: https://www.nbtc.nl/nl/homepage/strategie/hollandcity.htm 15
Economische waarde Bij economische waarde kijken we naar de waarde die de internationale gasten vertegenwoordigen. Uit pagina 10 van dit rapport volgt al dat de Aandeel gasten, overnachtingen en economische waarde van gasten uit Europe en de andere continenten (2017) 17,9 miljoen internationale gasten in ons land staan voor een (directe) economische waarde van 13,2 miljard. Hierin zitten alle bestedingen van gasten aan reis en verblijf (dus inclusief vlieg- of treintickets, 21% 16% accommodatie, bezoek aan attracties, eten en drinken etc.). 38% Intercontinentale gasten besteden relatief veel Aangezien de gemiddelde bestedingsbedragen per land van herkomst verschillen, heeft een veranderende bezoekersmix ook effect op de bestedingen. In 2017 komt 79% van het internationale bezoek uit andere Europese landen en zelfs 84% van de overnachtingen, maar slechts 62% van de totale bestedingen wordt door deze groep gedaan. De intercontinentale gasten nemen 38% van de bestedingen voor hun rekening. 79% 84% 62% Intercontinental Europe Wanneer we specifiek naar een aantal herkomstlanden kijken, zijn deze verschillen ook goed duidelijk. Zo nemen Duitsers veel van de gasten en overnachtingen voor rekening, terwijl het aandeel bestedingen relatief lager ligt. Bij gasten uit het Verenigd Koninkrijk is dit meer in balans, terwijl voor de Amerikanen geldt dat zij juist relatief veel bijdragen aan de totale economische waarde van het inkomend toerisme voor Nederland. Gasten, overnachtingen en economische waarde Duitsland (2017) 29% 41% 18% Gasten, overnachtingen en economische waarde Verenigd Koninkrijk (2017) 12% 10% 11% Gasten, overnachtingen en economische waarde Verenigde Staten (2017) 8% 6% 13% 16
5. Verwachting inkomend toerisme Nederland 17
Beïnvloedingsfactoren inkomend toerisme Nederland 2018 Factoren met een positief/stimulerend effect op het inkomend toerisme Factoren met een negatief/remmend effect op het inkomend toerisme Veel economieën wereldwijd trekken aan, waaronder de Europese en Noord- Amerikaanse. Maar ook de Russen en Brazilianen reizen weer. Relatief zwakkere eurokoers maakt het voor inwoners van niet-eurolanden goedkoper om de vakantie in eurolanden te spenderen Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 en de aantrekkingskracht hiervan op de internationale reiziger met interesse in cultuur Internationale instabiliteit (geopolitieke spanningen, terreuraanslagen/- dreiging), die steeds dichterbij zijn gekomen (aanslagen in Parijs, Brussel en Berlijn). Nederland wordt (vooralsnog) gezien als een relatief veilige bestemming. Bezettingsgraad hotels in Amsterdam neemt verder toe (beperkte ruimte om te groeien, stijgende kamerprijzen), (ervaren) drukte in de toeristische hotspots Beperkte groeimogelijkheden Schiphol 18
Verwachting inkomend toerisme Nederland 2018 Alle accommodaties Gasten (x 1.000) 2017 Prognose +/- 2018* 18/ 17 Europa 14.151 15.285 8% - Duitsland 5.243 5.715 9% - België 2.224 2.355 6% - Verenigd Koninkrijk 2.229 2.320 4% - Frankrijk 842 900 7% - Italië 589 625 6% - Spanje 467 515 10% - Zwitserland 296 320 8% - Zweden 167 175 4% - Denemarken 163 180 9% - Rusland 180 235 30% - Noorwegen 127 130 4% - Overig Europa 1.624 1.820 12% Verwachting 2018 Voor 2018 verwacht NBTC een groei van het inkomend toerisme van 9% voor Nederland. Het aantal buitenlandse verblijfstoeristen zal daarmee uitkomen op zo n 19,6 miljoen. De buurlanden zullen in absolute aantallen in 2018 verantwoordelijk zijn voor de meeste groei. Bijna de helft van de verwachte groei (+694.000 gasten) komt uit Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk. De intercontinentale herkomstlanden groeien procentueel gezien bovengemiddeld. Amerika 2.013 2.315 15% - USA 1.414 1.515 7% - Canada 180 185 4% - Brazilië 150 180 20% Azië 1.373 1.605 17% - China (incl. Hong Kong) 364 420 15% - India 165 205 25% - Japan 120 130 8% - Indonesië 59 62 5% Australië en Oceanië 235 235 0% Afrika 152 155 2% Totaal 17.924 19.600 9% Bron: CBS, bewerking NBTC, raming 2018 * Afgerond op vijfduizendtallen 19