Beleid rond vroegtijdig schoolverlaten is de investering waard Leuven Economics of Education Research, KU Leuven feb.kuleuven.be/leer Top Institute for Evidence Based Education Research, Maastricht University Stad Gent 27 oktober 2015 1
Inleiding In de hedendaagse samenleving is een diploma secundair onderwijs (aso, tso, kso, bso) een belangrijke voorwaarde om de arbeidsmarkt succesvol te betreden en erin te blijven. Leerlingen onder 24 jaar die geen secundair onderwijs hebben voltooid en die niet langer aan onderwijs of training deelnemen, worden vroegtijdige schoolverlaters genoemd. 2
Overzicht 1. Gevolgen van vsv 2. Nationale en Vlaamse doelstellingen 3. Meten van vsv 5. Kans op vsv 6. Spijbelen 7. Kostprijs van vsv 8. Prioritaire beleidsaanbevelingen 3
Gevolgen van vsv Individu Maatschappij Werkloosheid Armoede Lage lonen Minder extralegale voordelen Vaak deeltijds werk Fysieke aandoeningen Mentale aandoeningen Lagere levensverwachting Lagere mate van geluk Gemist nationaal inkomen Gemiste belastinginkomsten Verhoogde socialezekerheidsuitgaven Verhoogde criminaliteit en vandalisme Verlaagde politieke en civiele participatie Verlaagde intergenerationele mobiliteit Slechte gezondheid 4
Doelstellingen voor vsv De Lissabon doelstellingen (2000) en Europa 2020 doestellingen: Breng het aantal vsv ers in Europa terug tot maximaal 10% België: Nationaal Hervormingsprogramma 2011 met 9,5% vsv in 2020 Vlaanderen: Pact 2020 met 4,3% in 2020 (5,7% in 2016) Wallonië en Brussel: geen specifieke doelstelling 5
Meten van vsv Doelstellingen gebaseerd op Eurostat gegevens = Labour Force Study data percentage personen met een leeftijd van 18 tot 24 jaar dat geen diploma hoger secundair onderwijs heeft behaald en geen enkele vorm van onderwijs of vorming meer volgt + Vergelijkbaar over landen + Lange periode beschikbaar - Enquête - Traag en dus moeilijk voor beleidsmonitoring Administratieve gegevens + Accuraat + Alle leerlingen + Continue monitoring op laag aggregatieniveau 6
PERCENTAGE PERSONEN MET EEN LEEFTIJD VAN 18 TOT 24 JAAR DAT GEEN DIPLOMA HOGER SECUNDAIR ONDERWIJS HEEFT BEHAALD EN GEEN ENKELE VORM VAN ONDERWIJS OF VORMING MEER VOLGT Cijfers - Eurostat 18,00% 16,00% 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 JAAR Totaal Jongens Meisjes 7
% vsv volgens Eurostat gegevens Cijfers - Eurostat 14 12 10 8 6 4 2 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Totaal % vsv Met werk Zonder werk Zonder werk maar zoekt werk 8
Cijfers - Eurostat 9
Cijfers - Administratief 10
De kans op vsv 11
De kans op vsv vsv vergt een integrale aanpak van verschillende actoren over diverse beleidsterreinen heen (bv. ongelijkheidbestrijding, gezinsbeleid, migratiebeleid, buurtwerking, onderwijsbeleid, etc.). 12
De kans op vsv Tabel 1: Vsv in Vlaanderen volgens enkele leerlingkenmerken in schooljaar 2012-2013 Bron: Onderwijs Vlaanderen (2015). % 15-jarigen in de buurt waar leerling woont met minstens 2 jaar schoolse vertraging Veel schoolse vertraging 18,50% Beperkt schoolse vertraging 6,70% Gezinstaal Niet-Nederlands 25,30% Nederlands 7,50% Opleidingsniveau moeder Enkel lager onderwijs 19,40% Hoger dan lager onderwijs 6,40% Schoolse achterstand Geen 0,70% 1 jaar 10,50% 2 jaar 30,10% > 2 jaar 47,90% Nationaliteit Belg 10,30% Niet-Belg EU 25,90% Niet-Belg niet-eu 46,00% 13
Vlaams actieplan vsv Identificatie, monitoring en beleidscoördin atie Macrorapport Vlaanderen Databundel voor scholen Vorming scholen - datageletterdheid Preventie Website Beleid op schoolniveau Inspectie Flexibele leerwegen Visienota leerlingenbegeleiding Stelsel Leren en Werken Groenpluk tegengaan Interventie Actieplan spijbelen en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag Praktijkvoorbeelden rond coaching verzamelen en verspreiden Compensatie Onderwijskwalificer ende trajecten verder uitwerken en verder bekend maken 14
Spijbelen School verzuim is problematisch want gaat gepaard met - criminaliteit (Garry, 1996) - tienerzwangerschap (Hibbert en Fogelman, 1990) - sociale problemen (Reid, 1984) - correleert sterk met voortijdig schoolverlaten (vb. Henry, 2007; Rumberger, 1983; DesJardins et al., 2006) of in de woorden van Fons Leroy (DS, 31/10/13): Volgens Leroy gaat het vaak om jongeren die al op zestien jaar schoolmoe zijn. 'Zij komen via het watervalsysteem in het beroepsonderwijs terecht, beginnen te spijbelen en haken af. 15
Spijbelen 1. Verzuim verdubbeld de kans op vsv (onderzoek op gegevens Amsterdam) 2. Verbeterde verzuimrapportage leidt tot lager vsv, maar niet significant verschillend van 0 (DMO Amsterdam data) Enkel voor de betere vo-scholen observeren we een significant effect 3. Een actief verzuimbeleid zorgt voor een significant lager vsv Evaluatie van Bewust Aanwezig op School : verzuimbeleid met huisbezoeken voor verzuimende leerlingen (gemiddelde tijdsinvestering per deelnemer is 5 uur) Dure maatregel, maar kosten-effectief. 16
Kostprijs vsv-beleid 574 miljoen < 4,714 miljard 2,3% van bbp Lissabon 15,4% Aanval Op Schooluitval 13,5% 9,1%
Kostprijs vsv-beleid Vsv-beleid is de investering waard. Voor Nederland werd berekend dat elke euro aan vsv-beleid zichzelf op termijn minstens acht keer terugverdient. Voor Canada werd duidelijk dat de hoge kosten voor vsv-beleid zich tot 6 keer terugverdienen op termijn. 18
8 prioritaire aanbevelingen Voor scholen: Zorg voor motiverende leraren ook in de meest moeilijke scholen - die kwalitatief onderwijs aanbieden, en hun belangrijke rol in het falen of slagen van moeilijke kinderen beseffen en kunnen opnemen. Zorg via goede monitoring en een ketenbenadering met alle actoren voor snelle en adequate opvolging van spijbelende leerlingen. Zorg hierbij voor individueel afgestemde maatregelen voor elke risico-leerling. Het zittenblijven, zowel in het middelbaar als in het lager onderwijs, verhoogt namelijk de kans op vsv aanzienlijk. Waar zittenblijven en falen een gevolg zijn van beperkte remediëring, foutieve studiekeuze en peer-effecten is het mogelijk om een gericht beleid hierop te voeren door een snelle detectie (bv. via adequate interpretatie van leerlingvolgsystemen) én opvolging van leerlingen die problemen ervaren. 19
8 prioritaire aanbevelingen Voor overheid: Vsv-indicatoren zijn vandaag niet steeds nauwkeurig en actueel. Ontwikkel goede en transparante indicatoren die up-to-date zijn. Door een jaarlijkse publicatie van cijfers komt de problematiek meer onder de aandacht. Bovendien kunnen scholen, gemeenten en regio s zich zo onderling vergelijken en leren van elkaar. Ontwikkel concrete projecten (zoals individuele coaching van jongeren) en put hiervoor inspiratie uit bewezen voorbeelden uit het buitenland. Om de specifieke redenen te achterhalen die de jongeren het middelbaar onderwijs vroegtijdig doen verlaten, ontwikkel een bevraging voor jongeren die zonder een kwalificatie met het onderwijs en training stoppen. Ontwikkel een cultuur waarin de (kosten-)effectiviteit van interventies geëvalueerd wordt. Een maatregel zou wetenschappelijk bewezen moeten worden op haar effectiviteit vooraleer ze uitgerold wordt op grote schaal. Maak vanuit de overheid voldoende budget vrij voor vsv-preventie. Elke geïnvesteerde euro verdient zichzelf meermaals terug. 20
Beleid rond vroegtijdig schoolverlaten is de investering waard Referentie: De Witte, K. en Mazrekaj, D. (2015). Vroegtijdig schoolverlaten Evidence Based beleidsaanbevelingen. Itinera Institute Analyse 2015/4. www.econ.kuleuven.be/kristof.dewitte Kristof.dewitte@kuleuven.be Gent 27 oktober 2015