Leeratelier Politiek-Bestuurlijke Sensitiviteit Inspelen op een veranderende omgeving Start leeratelier: 13 maart 2018
Voorwoord De bezuinigingen op defensie en het noodlottige ongeluk voor militairen in Mali, de bonnetjes affaire op het ministerie van Justitie en Veiligheid, de problemen met de uitbetaling van het PGB en het dossier Wind op land bij de Provincie Noord-Holland. Het zijn slechts enkele voorbeelden die laten zien hoe belangrijk politiek-bestuurlijke sensitiviteit is voor bestuurders en ook voor ambtenaren. Het belang ervan evenals de complexiteit rondom politiek-bestuurlijke sensitiviteit wordt regelmatig zichtbaar zowel op landelijk als op provinciaal en gemeentelijk niveau. Situaties die onder controle lijken, ontwikkelen zich door net niet passende interventies, gebaren of uitspraken soms tot explosieve dossiers. Dat is het beeld dat we vaak hebben als we aan politiek heikele kwesties denken. Het is een beeld van crises waarin hoogoplopende debatten worden gevoerd en de vertrouwensvraag steeds meer naar voren komt. En toch is dat slechts een klein deel van politiek-bestuurlijke sensitiviteit. Politiek-bestuurlijke sensitiviteit gaat in de eerste plaats over de grotere betekenis van alledaagse dingen. Het is onderdeel van ambtelijk vakmanschap dat steeds vorm krijgt in veranderende verhoudingen. Netwerken, medialogica, bestuursstijlen en incident-gedreven politiek zijn relevante bakens voor politiek-bestuurlijke verhoudingen en daarmee voor ambtelijke politiekbestuurlijke sensitiviteit. Juist ambtenaren hebben daarin een verantwoordelijkheid. Niet alleen als het mis dreigt te gaan en de positie van de minister, staatssecretaris, gedeputeerde of wethouder op het spel staat en de crisis moet worden bezworen. Juist de alledaagse situaties vragen om politiek-bestuurlijke sensitiviteit, omdat grote kwesties steeds voortkomen uit alledaagse handelingen of de afwezigheid ervan. De ene keer heeft de bestuurder zich al gecommitteerd aan iets wat toch niet zo handig blijkt en waarover dan ambtelijk advies nodig is om er onderuit te manoeuvreren. De volgende keer wil de bestuurder om politieke redenen echt iets diametraal anders dan ambtenaren adviseren. En weer een andere keer lijkt het net alsof het dossier op de loop gaat, steeds maar nieuwe ontwikkelingen heeft, waardoor het gevoel ontstaat dat het dossier niet onder controle is. Voor ambtenaren is het zaak dit soort situaties te kunnen plaatsen en erin te kunnen opereren. Het leeratelier Politiek-Bestuurlijke Sensitiviteit (PBS) is een opleidingsprogramma voor ambtenaren die hun eigen kompas voor politiek-bestuurlijke sensitiviteit willen aanscherpen en die aan de slag willen met hun eigen en andere lastige dossiers. Die in hun praktijk iets willen doen en daarvoor op zoek zijn naar intellectuele reflectie en nieuwe inzichten. Het leeratelier biedt een veilige leer- en ontwikkelomgeving om aan die praktijk te werken met inbreng van sprekers, practitioners en ervaren begeleiders. Door het werken aan een groepsopdracht en het aanbieden van sprekers op verschillende relevante disciplines gaat dit leeratelier niet alleen verder, maar ook dieper dan het gebruikelijke dagdeel politieke sensitiviteitstraining. Kortom, het leeratelier Politiek-Bestuurlijke Sensitiviteit is niet alleen een opleiding voor de ambtenaar die deelneemt, maar door het werken met een eigen heikel dossier ook een duurzame investering voor zijn of haar organisatie. We kijken er naar uit om je als deelnemer te begroeten! Dr. Martin Schulz Decaan Leeratelier Politiek-bestuurlijke sensitiviteit 2
Het leeratelier Politiek-bestuurlijke sensitiviteit is een belangrijk aspect van ambtelijk vakmanschap. Het is iets dat je ziet, bijvoorbeeld in de betekenis van analyseren en doorgronden van verhoudingen, belangen en posities. Tegelijkertijd is het ook iets dat je doet bijvoorbeeld door met de juiste mensen te praten, door je bestuurder de juiste dingen te laten zeggen of niet en door teksten zo te formuleren dat ze precies de reactie oproepen die je beoogt. Dit zien en doen van politiekbestuurlijke sensitiviteit staat in het leeratelier centraal. Dat betekent tegelijkertijd dat dit een leeratelier is waarbij het zelf zien en doen belangrijk is. Je gaat aan de slag met eigen casuïstiek en die van mede deelnemers. Politiek-bestuurlijke sensitiviteit is namelijk niet iets waar je abstract over kunt leren, het is een manier van zien en doen waar je bewust van kunt worden en waarin je een eigen stijl ontwikkelt. Het leeratelier heeft veel aandacht voor veranderende verhoudingen in samenleving en politiek, waardoor politiek-bestuurlijke sensitiviteit belangrijker is geworden, maar ook complexer. Enkele voorbeelden van die veranderingen zijn: decentralisaties en de daarmee gepaard gaande opkomst van systeemverantwoordelijkheid, de overheid die steeds frequenter in netwerken participeert, in de wetenschap dat ze niet als enige publieke waarde creëert, het toegenomen zijlicht op persoonlijke integriteit van politici, bestuurders en ambtenaren, de mate waarin emoties en incidenten de agenda en de houding van het politieke debat bepalen, de groter wordende rol van burgers, cliënten, bewoners en gebruikers in dienstverlening en de continue meerschaligheid van vraagstukken (van het Europese tot het lokale niveau). Allemaal zijn het ontwikkelingen die het handelen van ambtenaren mede bepalen en die interfereren met traditionele politiek-bestuurlijke vraagstukken, zoals: hoe iets gedaan te krijgen met een zwakke of politiek beschadigde coalitie aan het roer, hoe om te gaan met lobby s die je dossier in de weg zitten, hoe verhouding te vinden tot volksvertegenwoordigers die op kruistocht tegen een bestuurder trekken of hoe bestuurders te ondersteunen die steeds beloftes doen, die niet kunnen worden waargemaakt? Wat is een leeratelier? Onder een leeratelier verstaan wij een cognitieve opleiding die de deelnemers denkramen aanreikt om de eigen praktijk te analyseren en begrijpen. Centraal in het leeratelier staan bijeenkomsten waarin deskundigen uit wetenschap en praktijk inzichten delen en met deelnemers in gesprek gaan. In het leeratelier worden verder drie ateliersessies georganiseerd waarop de deelnemers gedurende het programma bij elkaar komen en met elkaar en onder begeleiding reflecteren op eigen dossier en werken aan een groepsopdracht. Een leeratelier is voor ons een vorm om samen te leren. Wij reiken kennis en begeleiding aan voor een traject waarin we samen proberen te ontdekken wat een veranderende omgeving betekent voor politiek-bestuurlijke sensitiviteit. De lessen waar we toe komen, zijn immers afhankelijk van de eigen casus en inbreng van deelnemers. Wat is het doel van dit leeratelier? Het doel van deze opleiding is het versterken van een persoonlijk kompas van deelnemers voor politiek-bestuurlijk sensitieve situaties. Deelnemers leren: Inzicht in de aard en de werking van politiek-bestuurlijke verhoudingen door analyse van politieke dynamiek; Oog ontwikkelen voor persoonlijke waarden, eigen stijl en integriteit in relatie tot politiek-bestuurlijke kwesties; 3
Handvatten om in de politiek-bestuurlijke context effectief te kunnen adviseren, beïnvloeden en vernieuwen. Deelnemers van de eerste jaargang noemen als belangrijkste inzichten onder andere: Ik ben mij bewuster van mijn eigen keuzes en competenties als ambtelijk adviseur, kan mijn omgeving beter doorzien en kan daardoor beter functioneren en reflecteren. In algemene zin: Het meervoudig kijken naar politiek bestuurlijke issues. Het traject heeft mij een mooi overzicht gegeven van alle ontwikkelingen op het gebied van bestuurskunde. Door de koppeling met het eigen dossier was het ook praktisch toepasbaar. Een ander heel mooi resultaat van het leeratelier is een prachtig netwerk van collega s vanuit verschillende overheidsorganisaties. Voor wie is dit leeratelier? Dit leeratelier is voor senior medewerkers van zowel rijk, provincie als gemeente die een verdiepingsslag willen maken en die met enige regelmaat politiek voorin de vuurlinie staan. Deelnemers hebben idealiter een dossier, kwestie of situatie omhanden die hoge eisen stelt aan de eigen politiek-bestuurlijke sensitiviteit zodat inbreng en reflecties van sprekers ook steeds kunnen worden gebruikt om de eigen praktijk direct verder te ontwikkelen. Ook voor deelnemers die aan het begin of einde staan van een dergelijk traject en vooruitkijkend of terugkijkend willen leren, is dit een passend leeratelier. We stellen het leeratelier graag open voor deelnemers van zowel gemeenten, provincies en het rijk, omdat het gelegenheid biedt de verschillen en overeenkomsten tussen de verschillende overheidslagen te bespreken. Zo is bijvoorbeeld het contact met bestuurders en politici bij provincies en gemeenten veel rechtstreekser dan bij het rijk. Dit doet een beroep op het eigen beoordelingsvermogen van ambtenaren en kan ook betekenen dat een ambtenaar daardoor heel persoonlijk onder druk komt te staan. Ook al zijn de noties dezelfde, de uitwerking bij de drie niveaus is verschillend en daar gaan we graag over in gesprek. 4
De opbouw Opbouw van het leeratelier Het leeratelier bestaat uit 10 lesdagen, opgebouwd uit een intakegesprek, zes modules, drie ateliersessies en een slotdag in de periode maart 2018 december 2018. Voorafgaand vindt een intakegesprek plaats. Deze opbouw lichten we hieronder nader toe. - Intakegesprek Na aanmelding wordt een telefonische afspraak gemaakt voor een korte eerst kennismaking. Dit gesprek is bedoeld om zicht te krijgen op de positie van de deelnemer in zijn of haar organisatie en op de casus (c.q. het dossier) dat de deelnemer meebrengt naar de opleiding. - Voorbereidende opdracht Het leeratelier start vervolgens met een voorbereidende opdracht 1 die bestaat uit het beschrijven van het eigen vraagstuk en wat daaraan politiek is. De voorbereidende opdracht is bedoeld om het eigen vraagstuk helder te krijgen en een startpunt te bepalen voor verdere gesprekken met mededeelnemers en de begeleiding. Deelnemers worden ten behoeve van de ateliersessies ingedeeld in subgroepen op basis van hun voorbereidende opdracht. - Intellectuele provocatie in zes modules De modules hebben steeds dezelfde opbouw. Aan het begin van de ochtend bereiden we de dag samen voor: Wat waren de lessen van de vorige keer en wat zijn de vragen op het thema van de dag? Dit wordt gedaan onder begeleiding van de programmaleiding. Daarna volgen twee onderwijsbijdragen met docenten en/of practitioners waarin zij denkramen en inzichten aanreiken die betrekking hebben op aspecten van politiek-bestuurlijke sensitiviteit. De docenten hebben steeds aandacht voor algemene theoretische en praktische inzichten en voor de relatie met de praktijk waarmee de deelnemers bezig zijn. 2 - Ateliersessies: samen leren van elkaars casuïstiek Na afloop van steeds twee modules hebben we een dag lang een ateliersessie. Deze dag is bedoeld om op basis van opdrachten en de eigen casuïstiek te reflecteren op de denkramen en inzichten uit de voorgaande modules en om samen verder te werken aan de groepsopdracht. De groepsopdracht is het schrijven van een gezamenlijk essay en zal tijdens de startdag nader worden toegelicht. -Eindpresentaties tijdens de slotdag Tijdens de slotdag oogsten de deelnemers samen de opbrengsten van hun ontwikkeling. Alvorens de slotbijeenkomst is er een go/no-go moment dat zich richt op beoordeling van de groepsopdrachten. Tijdens de slotdag beoordeelt en bevraagt een expertpanel de deelnemers kritisch op basis van het geschreven essay en op basis van een tijdens de slotdag gegeven presentatie. 1 De concrete opdracht wordt na inschrijving verstrekt. 2 Alle sprekers zijn onder voorbehoud. Mocht er een spreker uitvallen dan zoeken wij naar gepaste vervanging. 5
Het programma Module 1 De politiek en het politieke Datum Omschrijving Docenten 13 maart 2018 Kennismaking met en introductie van het leeratelier en bespreken van de wijze waarop we het leeratelier doorlopen. Toelichten van de groepsopdracht. Dr. Martin Schulz & Bram van Vulpen MSc Paul Frissen spreekt ter aftrap van het leeratelier over de spanningen tussen de politiek en het politieke, tussen politieke symboliek en ambtelijke degelijkheid, tussen politieke macht en ambtelijke rationaliteit en tussen werken voor de publieke zaak en de publieke bestuurder. In de middag houdt decaan van de opleiding Martin Schulz een bijdrage over patronen in de politiek en hoe commitment tot escalatie kan leiden. Een mentaliteit van volhouden en doorgaan brengt allerlei dilemma s en gevolgen met zich mee. Prof. dr. Paul Frissen, bestuursvoorzitter NSOB, hoogleraar Tilburg University Dr. Martin Schulz & Bram van Vulpen MSc Module 2 Inspelen op veranderende samenleving en politiek 24 april 2017 Wat betekenen de veranderingen in de samenleving voor de politiek, maar ook voor ambtelijke wereld? Wat betekent de kortere doorlooptijd van beleid evenals de incident-beluste media voor het ambtelijk vakmanschap? En hoe blijf je in je werk integer, in de zin van heel, onder continue politieke (en topambtelijke) druk? Tom van der Meer gaat samen met de deelnemers aan de slag om het politieke krachtenveld, de coalities, de politieke verhoudingen en het externe krachtenveld en netwerk uit te pluizen. De klassieke angst voor politieke bananenschillen mag het publieke ondernemerschap niet lam leggen. Martin Schulz gaat in op de vraag hoe de samenleving en sturing vanuit de overheid in relatie tot elkaar eruit zien en wat wordt gevraagd van ambtelijk vakmanschap in een netwerksamenleving. Prof. dr. Tom van der Meer, hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Amsterdam Dr. Martin Schulz 6
Ateliersessie 1 17 mei 2018 Tijdens de ateliersessie is er ruimte om in subgroepen de denkramen en inzichten te bespreken en te vertalen naar de eigen praktijk en de persoonlijke dossiers. Ook wordt deze dag daadwerkelijk aan de groepsopdracht gewerkt. Voorafgaand aan de ateliersessie wordt een programma toegezonden. Dr. Myrte Ferwerda, directeur/bestuurder NSOB, dr. Martin Schulz & Bram van Vulpen MSc Module 3 Het spel der politiek 29 mei 2018 Met Ralph Pans kijken we naar de wisselwerking tussen de politieke dynamiek en de ambtenarij. Daarbij komen verschillende rationaliteiten en strategieën aan de orde waar je in politiek-ambtelijke verhoudingen mee te maken hebt. Ralph Pans vertelt over zijn ervaring aan de onderhandelingstafel, over processen rondom de kabinetsformatie en hoe hij die vanuit zijn verschillende rollen heeft beleefd. Ralph Pans is onder meer oud Secretaris-Generaal van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, oud voorzitter directieraad Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Tijdens de lunch hebben we een ex-kamerlid gevraagd een lezing te verzorgen over het betere politieke handwerk. Aan het einde van de ochtend krijgen we zo een inzicht in politieke beweegredenen en motivering. In de middag spreken we met Hans Hoogeveen. Hij gaat in op de vraag: Hoe speel ik het spel? Als topambtenaar weet hij als geen ander hoe je moet onderhandelen en welke vaardigheden je dient te bezitten om zowel richtinggevend als dienend ambtenaar te zijn. Afhankelijk van de behoefte in de groep kunnen ook thema s de revue passeren als court politics (wie heeft het oor van de bestuurder) en de politieke back office van de bestuurder. Mr. Ralph Pans, lid van Raad van State en bestuursvoorzitter Kifid Angelien Eijsink, oudkamerlid voor de PvdA Prof. mr. dr. Hans Hoogeveen, permanente vertegenwoordiger FAO in Rome. 7
Module 4 Medialogica: van slechte taal tot goed verhaal 3 juli 2018 Meedenken en tegenspreken, politieke advisering is een spel van dilemma s en paradoxen. Mark van Twist spreekt met de deelnemers over politiek-bestuurlijke advisering, de kenmerken en gevoeligheden ervan. Hans de Bruijn en een speechschrijver nemen de deelnemers mee in de wereld van advisering, beïnvloeding en framing. Deze moduledag staat in het teken van het verhaal, van de taal die je gebruikt in je communicatie naar je bestuurder. Hoe geef je een strategisch advies? En hoe word je effectief in je beïnvloeding? Aan de hand van een acteur (of speechschrijver) leer je zelf de juiste woorden en manieren te vinden voor het advies dat je wilt geven. Prof. dr. Mark van Twist, hoogleraar Erasmus Universiteit, decaan NSOB Prof. dr. Hans de Bruijn hoogleraar TU Delft, en acteur Ateliersessie 2 6 september 2018 Tijdens de ateliersessie is er ruimte om in subgroepen de denkramen en inzichten te bespreken en te vertalen naar de eigen praktijk en de persoonlijke dossiers. Ook wordt deze dag daadwerkelijk aan de groepsopdracht gewerkt. Voorafgaand aan de ateliersessie wordt een programma toegezonden. Dr. Myrte Ferwerda, directeur/bestuurder NSOB, dr. Martin Schulz & Bram van Vulpen MSc Module 5 Politiek-bestuurlijke advisering 17 september 2018 In de ochtend bespreken we met practitioner Paul Nanhekhan zijn werkervaringen met politiek-bestuurlijke advisering. Hij is afdelingshoofd Politiek-bestuurlijke zaken Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). De NVWA beleefde in 2017 roerige tijden n.a.v. incidenten met fipronil en de Vegetarische Slager. In de middag spreekt Anchrit Wille over de meritocratisering van de politieke elite. We worden volgens haar bestuurd door mensen met de hoogste opleidingen. Wat doet dit met de politiek-bestuurlijke advisering? Anchrit Wille is co-auteur van het boek Diplomademocratie. Paul Nanhekhan MPA, NVWA Dr. Anchrit Wille, universitair hoofddocent Universiteit Leiden 8
Module 6 Omgaan met crises 1 november 2018 In de ochtend verkennen we samen met Erwin Muller de vele kanten van crises en crisisbeheersing. Rampen, terrorisme, openbare ordeverstoringen, infectieziekten, overstromingen maar ook internationale, bestuurlijke en bedrijfscrises noodzaken organisaties tot cruciale beslissingen over leven en dood van burgers en medewerkers en over het voortbestaan van de eigen organisatie. Zijn onderzoek richt zich op juridische en bestuurskundige aspecten van veiligheid en veiligheidszorg. In de middag ontmoet de groep een carrousel aan personen die een significante rol speelden in een lastig dossier uit het verleden. In gesprekken van 30-45 min rouleren de verschillende groepjes langs de sprekers op rijks, provinciaal en gemeentelijk niveau. Daarbij nemen we in kijkje achter de schermen bij andere overheidsorganisaties. Prof. mr. dr. Erwin Muller, hoogleraar Universiteit Leiden en vicevoorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Carrousel met practitioners Ateliersessie 3 15 november 2018 Tijdens de ateliersessie is er ruimte om in subgroepen de denkramen en inzichten te bespreken en te vertalen naar de eigen praktijk en de persoonlijke dossiers. Ook wordt deze dag daadwerkelijk aan de groepsopdracht gewerkt. Voorafgaand aan de ateliersessie wordt een programma toegezonden. Dr. Myrte Ferwerda, directeur/bestuurder NSOB, dr. Martin Schulz & Bram van Vulpen MSc Slotdag 10 december 2018 We starten met een reflectie op de opgedane inzichten en gezamenlijk kijken we naar de ambities voor de toekomst. Wat zijn de lessen die je meeneemt? Welke acties onderneem je op de korte termijn of als een dossier zich weer aandient? Dit doen we in samenwerking met Bertine Steenbergen, waarnemend directeur Veiligheid & Bestuur bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Zij zet samen met de deelnemers een stip op de horizon; waar draait ambtelijk vakmanschap om in de toekomst? Vervolgens vinden de eindpresentaties en jurering van de groepsopdracht plaats. Deze presentaties hebben plaats tijdens een officiële slotbijeenkomst aan een jury. De jury bestaat uit een mix van (top)ambtenaren, politici en wetenschappers. Bertine Steenbergen, MPA Expertpanel 9
Organisatie Meerwaarde Dit leeratelier ondersteunt deelnemers in de invulling van eigen actuele opgaves rondom politiekbestuurlijke sensitiviteit. Door een slimme koppeling van inzichten in het politieke en ambtelijke krachtenveld, het oefenen van bijvoorbeeld taal en medialogica en het doorontwikkelen van persoonlijke vraagstukken worden deelnemers aan het werk gezet voor de ontwikkeling van hun persoonlijke, intuïtieve radar. Investering De kosten van het leeratelier bedragen 7.500,-. Dit bedrag betreft opleidingskosten, locatiekosten (incl. lunch) en literatuurkosten. Het bedrag is vrijgesteld van BTW. Het leeratelier telt tien dagen en loopt van maart 2018 tot en met december 2018. De opdrachten vereisen naar schatting een inzet van nog eens ongeveer 4-8 uur tussen de verschillende bijeenkomsten. Ook dient rekening gehouden te worden met benodigde tijd voor de eindopdracht en de bijbehorende presentatie. Aanmelding en informatie Voor meer informatie over het leeratelier kunt u contact opnemen met de leermanager van de opleiding Bram van Vulpen via vulpen@nsob.nl. Of ga naar de website voor meer informatie: www.nsob.nl. Deelnemers kunnen zich aanmelden door het aanmeldingsformulier naar de NSOB te sturen. Het aanmeldingsformulier is te vinden op www.nsob.nl. Locatie De bijeenkomsten vinden plaats bij de NSOB aan het Lange Voorhout 17 in Den Haag. Programmaleiding Deze opleiding wordt vanuit de NSOB geleid door: Decaan dr. Martin Schulz, co-decaan NSOB en adjunct-directeur van de NSOB Denktank. Vanuit het decanaat van deze opleiding houdt Martin Schulz zich bezig met de inhoudelijke samenstelling van de opleiding en met het reflecteren op dossiers, opdrachten en tussentijdse voortgang van de eindopdracht. Leermanager Bram van Vulpen MSc is verantwoordelijk voor de inhoudelijke organisatie en te allen tijde bereikbaar voor vragen via vulpen@nsob.nl Projectmanager Saskia Wiersma is verantwoordelijk voor de logistieke zaken en bereikbaar via wiersma@nsob.nl 10
Over de NSOB De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) verzorgt sinds 1989 hoogwaardige postacademische opleidingen. In dat jaar besloten de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam tot de oprichting van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Sinds juli 1995 participeren behalve de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam ook de Universiteit Utrecht, de Universiteit van Amsterdam, de Technische Universiteit Delft, de Universiteit van Tilburg en de Vrije Universiteit van Amsterdam in de NSOB. Vanaf haar aanvang streeft de NSOB ernaar om met geavanceerde en uitdagende opleidingen voor het topsegment van het management in openbaar bestuur en publieke sector bij te dragen aan een hoogwaardig openbaar bestuur. De opleidingen van de NSOB onderscheiden zich door: Het aanbieden van leeromgevingen die in hun didactiek zijn afgestemd op het leren van ervaren tot zeer ervaren professionals. De inzet van topdocenten uit wetenschap en praktijk is daarbij vanzelfsprekend. Het aanbieden van leerinhouden waarin inzichten uit vooraanstaande researchprogramma s worden verbonden met strategische vragen uit de praktijk. De relatie van de NSOB met universiteiten is daarom van groot belang. Daarnaast is de NSOB ook een onafhankelijke denktank die strategische vragen in de publieke sector onderzoekt. Het aanbieden van leerprogramma s waarin maatschappelijke ontwikkelingen en transformaties altijd uitgangspunt zijn voor reflectie over de publieke sector en het openbaar bestuur. Begrip van de wereld is in deze domeinen cruciaal. Er kan niet worden volstaan met instrumentele vakkennis op managementgebied. Het aandacht schenken aan persoonlijke effectiviteit in de context van de voornoemde reflectie. Daarbij staat voor de NSOB voorop dat dienstbaarheid aan de publieke zaak een van de professionele en dus ook persoonlijke kernwaarden is. De kennisfunctie van de NSOB komt naar voren in haar rol als denktank. De denktank van de NSOB verzorgt praktijkgericht én wetenschappelijk ingebed onderzoek. Het onderwijs voedt de denktank van de NSOB met nieuwe vragen op het gebied van beleid, sturing en de verhouding tussen publieke, private en maatschappelijke domeinen. Andersom zorgt de denktank door excellent onderzoek voor permanente verbetering en vernieuwing van het curriculum. Zo bevruchten onderwijs en onderzoek elkaar, vanuit theorie en praktijk. Het onderzoek van de NSOB draagt bovendien bij aan het publieke debat over de rol en het functioneren van het openbaar bestuur en andere domeinen in de publieke sector. 11
Contactpersonen Decaan: Dr. Martin Schulz Leermanager: Bram van Vulpen MS vulpen@nsob.nl 070 3024916 Projectmanager: Saskia Wiersma wiersma@nsob.nl 070 3024926 12