Eindredactie: Marketing De Surinaamsche Bank N.V. Vormgeving: Claudett de Bruin / I.D. Graphic Design Omslagfoto: Shaprisky Kartowikromo
Inhoud Corporate Values 4 Voorwoord 5 VERSLAG VAN DE DIRECTIE Macro-economische beschouwing 6 Het bedrijf van de bank 7 HALFJAARCIJFERS Geconsolideerde balans per 30 juni 2018 8 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over het eerste halfjaar 2018 9 Financiële ratio s 10 Geconsolideerd kasstroomoverzicht per 30 juni 2018 11 Toelichting op de geconsolideerde balans per 30 juni 2018 12 Mutatiestaat eigen vermogen over het eerste halfjaar 2018 14 Beoordelingsverklaring van de onafhankelijke accountant 15
DSB Corporate Values 4
DSB Voorwoord Paramaribo, 29 oktober 2018 Geachte aandeelhouder, Hierbij bieden wij u het halfjaarverslag 2018 van onze bank aan. In het verslag van de directie is, naast ons verslag over het eerste halfjaar van 2018, een korte macro-economische beschouwing opgenomen. Tevens hebben wij een algemene beschouwing over de bank alsmede een vooruitblik gepresenteerd. Hierin geven wij weer hoe aan het herstel van onze bank vorm wordt gegeven. De verwachtingen voor de toekomst zijn gebaseerd op voortzetting van dit herstel. Wij danken onze aandeelhouders en klanten voor het vertrouwen in onze bank en onze medewerkers voor hun toewijding en inzet. Wij zien de toekomst vol vertrouwen tegemoet. Hoogachtend, Drs. H.F.S. Lieuw Hie-Gonesh Waarnemend Chief Executive Officer 5
DSB Verslag van de directie Macro-economische beschouwing In de loop van 2017 kroop de economie van Suriname uit de recessie en kwam in wat rustiger vaarwater terecht. Uit de beschikbare gegevens kan worden afgeleid dat het productievolume gedurende de verslagperiode verder steeg. De productiestijging vloeide vooral voort uit de activiteiten in de goudsector. In het eerste kwartaal van 2018 nam de export toe met 14% ten opzichte van de overeenkomstige periode van 2017. Van belang was voorts dat op internationale markten hogere prijzen werden geboden voor onze belangrijkste exportproducten. De oliesector haalde profijt uit een opvallende prijsstijging, als gevolg van aanbod beperkingen en een toenemende vraag door opleving van de wereldconjunctuur en geopolitieke spanningen. De goederen import nam fors toe met 23%, nadat deze tijdens de eerdere recessieperiode ver beneden het normale niveau was gebleven. Per saldo sloot de betalingsbalans met een klein overschot. De relatief bevredigende ontwikkeling in de minerale sector leverde hogere inkomsten op voor de overheid. Daardoor en door trekkingen op leningen was zij in staat haar uitgaven hoog te houden, ondanks het doorvoeren van noodzakelijke bezuinigingen op bepaalde terreinen. Eén en ander ondersteunde de omzet van op de binnenlandse markt gerichte bedrijven, die anderzijds hinder ondervonden van het koopkrachtverlies van de burgers door de na-ijlingseffecten van de depreciatie van de Surinaamse munt in 2016. Volgens ramingen van het Planbureau zal de groei van het reële bruto binnenlands product in 2018 verdubbelen ten opzichte van 2017 tot bijna 3%. Pogingen om met behulp van budgettaire beleidsmaatregelen het financieringstekort van de Staat terug te dringen, leverden wel, maar nog onvoldoende, resultaat op. Het financieringstekort bleef hoog. Indicatief is dat volgens het Bureau voor de Staatsschuld de uitstaande overheidsschuld gemeten tot en met mei 2018 met 3% toenam tot SRD 18,4 miljard of ruim 70% van het bruto binnenlands product. In de zojuist genoemde maand verbeterde de kaspositie van de Staat opmerkelijk door een incidentele aflossing van een deviezenschuld van Staatsolie N.V. De Staat stortte de opbrengst op haar rekening bij de Centrale Bank van Suriname, waardoor de internationale reserves in de genoemde maand met bijna 70% toenamen tot US$ 762 miljoen. De Staat benutte vervolgens in juni een deel van haar tegoed voor de aflossing van leningen. Mede door de toegenomen kaspositie van de Staat, bleef het tot en met mei 2018 rustig op het monetaire front. Conform de in 2016 gesloten overeenkomst met de Centrale Bank van Suriname deed de Staat geen beroep op haar kredietfaciliteiten, terwijl haar netto verplichtingen aan de overige liquiditeiten creërende instellingen nagenoeg ongewijzigd bleven. Voorts daalden de netto vorderingen van deze instellingen op de overige ingezetenen door de zwakke kredietvraag van de private sector en door het afbouwen van de non-performing leningenportefeuille van banken die was aangegroeid tijdens de recessie. Per saldo steeg de binnenlandse liquiditeitenmassa gedurende de eerst vijf maanden van 2018 met slechts één procent. De rust op het monetaire front deed het vertrouwen van het publiek in de stabiliteit op de financiële markten enigszins terugkeren. Mede hierdoor schommelde de koers van de Amerikaanse dollar binnen nauwe grenzen rond een niveau van circa SRD 7,50. Bijgevolg, zwakte de jaargemiddeldestijging van het prijsindexcijfer voor de gezinsconsumptie af van 22% in 2017 tot 14% gedurende de eerste drie maanden van 2018. Het stijgingstempo van het twaalf maandscijfer vertraagde opmerkelijk en wel van bijna 42% per ultimo maart 2017 tot 9% één jaar later. Toegekende loonsverhogingen bleven gemiddeld genomen beperkt in verhouding tot de prijsstijging. Het verminderde inflatietempo weerspiegelde zich nauwelijks in de nominale rentetarieven van banken, waardoor deze in reële termen opliepen. 6
DSB Het bedrijf van de bank Algemeen De verslagperiode laat een geconsolideerd operationeel resultaat van SRD 42,1 miljoen (2017: SRD 130,7 miljoen) zien. Dit resultaat is lager dan juni 2017 in verband met incidentele baten gerealiseerd in 2017 van SRD 63,2 miljoen als gevolg van de verkoop van beleggingen in aandelen en ontwikkelingen met betrekking tot de rentemarge zoals hieronder aangegeven. Resultaat ná inkomstenbelasting bedraagt SRD 10,5 miljoen negatief (2017: SRD 77,5 miljoen positief). De rentemarge is gedaald met SRD 25,5 miljoen (20%) ten opzichte van het eerste halfjaar 2017. Enerzijds, is de rentemarge positief beïnvloed doordat de rentekosten zijn afgenomen met SRD 15,0 miljoen, anderzijds, zijn de renteopbrengsten sterker gedaald en wel met SRD 40,5 miljoen. Dit is het gevolg van een verlaging van rentetarieven en een afname van de kredietportefeuille. De bedrijfslasten vertoonden een stijging van 7% in deze periode in vergelijking met het eerste halfjaar 2017. De personeelskosten stegen met 5% ten opzichte van het eerste halfjaar 2017. Deze stijgingen zijn lager dan de inflatie over deze periode. In het kader van de winstgevendheidsverbetering, blijven wij ons inzetten om de kosten te beheersen en onze efficiency te verbeteren. De voorziening voor kredietrisico s is aangevuld met SRD 51,1 miljoen in de verslagperiode. Dit is vergelijkbaar met de dotatie over het eerste halfjaar van 2017. De in 2016 en 2017 geconstateerde verslechtering van de kredietportefeuille heeft ook in het eerste halfjaar van 2018 zijn effect gehad. Ook in het tweede halfjaar van 2018 zullen verder te treffen voorzieningen voor kredietrisico s drukken op het bedrijfsresultaat. Het balanstotaal is tijdens het eerste halfjaar van 2018 vrij stabiel gebleven op ongeveer SRD 7,1 miljard. De toevertrouwde middelen zijn in deze periode met 1% afgenomen en de krediet portefeuille met 13% als gevolg van sanering van de krediet portefeuille en beperking van de kredietgroei. De liquiditeitspositie van de bank is in deze periode verder verbeterd. Solvabiliteit Gedurende het eerste halfjaar van 2018 is de solvabiliteit gedaald van 4,38% per 31 december 2017 naar 4,00% per 30 juni 2018. De daling is voornamelijk veroorzaakt door het resultaat in deze periode. Vooruitblik De focus is op het verder gezond maken van de kredietportefeuille, verbetering van de rentabiliteit en de solvabiliteit van de bank, alsmede het verder uitbouwen van de interne beheersing en het risico management. Ter verbetering van de solvabiliteit zal nog in de tweede helft van 2018 een aandelenemissie plaatsvinden. Hiertoe wordt een prospectus voorbereid. 7
Geconsolideerde balans per 30 juni 2018 (In duizenden SRD) Activa 30 juni 2018 31 december 2017 Liquide middelen 1.058.164 668.093 Vorderingen op bankiers 687.359 432.944 Obligaties en overige beleggingen 2.358.603 2.660.870 Kredieten: - Aan de overheid 320.490 328.729 - Aan de private sector 2.382.725 2.771.049 Aandelen 3.053 3.053 Deelneming 13.513 1.838 Onroerende goederen en bedrijfsmiddelen 117.086 119.183 Overige activa 40.272 73.117 Overlopende activa 128.578 125.547 7.109.843 7.184.423 Passiva Schulden aan bankiers 116.839 110.792 Toevertrouwde middelen: - Spaarrekeningen 2.118.059 2.108.698 - Termijndeposito's 2.026.310 2.058.970 - Rekening-courant 2.259.389 2.322.167 Overige schulden 115.133 114.068 Overlopende passiva 142.408 133.933 Voorzieningen 99.714 93.417 Geplaatste perpetuele obligatielening (9% USD)* - - Achtergestelde obligatielening 74.800 74.700 6.835.813 6.905.953 Kapitaal 1.010 1.010 Algemene reserve* 72.174 73.667 Agioreserve 46.538 46.538 Herwaardering reserve 34.502 34.561 Reserve deelneming 13.513 1.838 Resultaat verslagperiode (10.546) 10.064 157.191 167.678 7.109.843 7.184.423 Niet uit de balans blijkende verplichtingen uit hoofde van : Gestelde garanties 110.334 112.742 Documentaire kredieten 94.850 97.641 Overige financiële instrumenten** (157.420) (152.070) * Cijfers eerste halfjaar 2017 aangepast voor vergelijkingsdoeleinden. ** Het betreft een vordering van De Surinaamsche Bank uit hoofde van de lopende valutatermijn contracten met de daarbij afgesproken valutakoersen. 8
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over het eerste halfjaar 2018 (In duizenden SRD) Baten 1 januari tot 30 juni 2018 1 januari tot 30 juni 2017 Rentebaten 198.302 238.797 Rentelasten 97.987 112.944 Rentemarge 100.315 125.853 Opbrengst uit effecten (3.016) - Provisie opbrengsten* 33.789 30.201 Overige opbrengsten* 1.574 64.473 Resultaat uit financiële transacties 6.261 961 Totaal baten 138.923 221.488 Lasten Personeelskosten 55.259 52.686 Andere beheerskosten 31.396 29.928 Afschrijvingen 10.148 8.205 Bedrijfslasten 96.803 90.819 Operationeel resultaat 42.120 130.669 Mutatie voorziening kredietrisico's 51.139 51.173 Resultaat voor belastingen (9.019) 79.496 Inkomstenbelasting* 1.527 2.000 Resultaat na belastingen (10.546) 77.496 * Cijfers eerste halfjaar 2017 aangepast voor vergelijkingsdoeleinden. 9
Financiële ratio s (In procenten) Eerste halfjaar 2018 Eerste halfjaar 2017 Verhouding totale baten/ bedrijfslasten (exploitatie ratio) 143,5 243,9 Verhouding bedrijfslasten/ totale baten (efficiency ratio) 69,7 41,0 Verhouding personeelskosten/baten 39,8 23,8 Verhouding personeelskosten/lasten 57,1 58,0 Return on Assets* (0,13) 2,07 Return on Equity* (6,49) 37,83 Solvabiliteitsratio* 4,00 5,38 * Cijfers eerste halfjaar 2017 aangepast voor vergelijkingsdoeleinden. 10
Geconsolideerd kasstroomoverzicht per 30 juni 2018 (In duizenden SRD) Het verloop van de financiële middelen kan worden geïllustreerd met behulp van het onderstaande Kasstroomoverzicht 30 juni 2018 30 juni 2017 Kasstroom uit operationele activiteiten Resultaat vóór belastingen (9.019) 79.496 Aanpassingen voor: Afschrijvingen 10.148 8.205 Voorzieningen (5.026) (11.635) Rentemarges (100.315) (125.853) (104.212) (49.787) Veranderingen in werkkapitaal: Mutatie vorderingen op banken (254.415) 33.335 Mutatie obligaties en overige beleggingen 302.267 73.590 Mutatie kredietverlening 396.563 15.778 Mutatie overige activa 32.845 78.471 Mutatie schulden aan banken 6.047 (17.610) Mutatie toevertrouwde middelen (86.077) (124.342) Mutatie kortlopende schulden - (6.383) Mutatie overige schulden 566 84.629 397.796 137.468 Betaalde inkomstenbelasting (859) (1.212) Ontvangen rente 195.270 280.720 Betaalde interest (89.512) (108.835) Netto kasstroom uit operationele activiteiten 502.695 308.141 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiele vaste activa (netto) (8.051) (14.628) Netto kasstroom uit investeringsactiviteiten (8.051) (14.628) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie langlopende leningen - (36.264) Betaalde cashdividend (361) (3) Netto kasstroom uit financieringsactiviteiten (361) (36.267) Mutatie liquide middelen (kasmiddelen) 390.071 207.459 Liquide middelen begin van het boekjaar 668.093 743.423 Liquide middelen einde van het jaar 1.058.164 905.882 Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Alleen die mutaties zijn in aanmerking genomen welke tot een wijziging in de kasmiddelen aanleiding hebben gegeven. Koersverschillen op de saldi van liquide middelen in vreemde valuta worden in het kasstroomoverzicht verwerkt in het resultaat vóór belastingen. 11
Toelichting behorende bij de geconsolideerde balans per 30 juni 2018 en de geconsolideerde winst- en verliesrekening over het eerste halfjaar 2018 Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening worden de cijfers verwerkt van de ondernemingen waarin De Surinaamsche Bank N.V. een belang heeft van 50% en meer. In de consolidatie zijn in verband hiermee de 100% deelnemingen in de Surinaamse Trustmaatschappij N.V., de Financieringsmaatschappij Paramaribo N.V. (lege N.V.) en de Surinaamse Computer Maatschappij N.V. (lege N.V.) betrokken. De activa en passiva alsmede de resultaten van deze deelnemingen zijn voor 100% in de geconsolideerde balans respectievelijk in de geconsolideerde winst- en verliesrekening opgenomen, na eliminatie van intra groepsverhoudingen. Vergelijking vorige verslagperiode In deze verslagperiode zijn de vergelijkende cijfers per 31 december 2017 aangepast vanwege herrubriceringen. De geplaatste perpetuele obligatielening en de algemene reserve zijn aangepast vanwege een wijziging in de berekening van de afwaardering van de geplaatste perpetuele obligatielening. Als gevolg hiervan is het eigen vermogen per 31 december 2017 met SRD 12,9 miljoen toegenomen. De geplaatste perpetuele obligatielening is met hetzelfde bedrag afgenomen. Ten opzichte van het halfjaarverslag 2017 is de verwerkingswijze van de verkoop van een deel van de effectenportefeuille aangepast, waarbij de gerelateerde vrijval van de herwaarderingsreserve via het resultaat is verwerkt. Grondslagen voor tussentijdse financiële verslaggeving De toegepaste grondslagen voor tussentijdse financiële verslaggeving hebben voornamelijk betrekking op vorm en inhoud van een tussentijds bericht en op de verwerking van posten in een tussentijds bericht. De wijze van waardering in een tussentijds bericht dient te waarborgen dat de verstrekte informatie betrouwbaar is en dat alle van belang zijnde financiële informatie die relevant is voor een goed inzicht in de vermogenspositie of het behaalde resultaat wordt uiteengezet. Bij het opstellen van een tussentijds bericht zal er in het algemeen meer gebruik worden gemaakt van schattingsmethoden dan bij het opstellen van een jaarrekening. Het gaat daar in het bijzonder om de gebruiksduur en restwaarde van onroerend goed en bedrijfsmiddelen, de taxaties van onroerend goed, bijzondere waardeverminderingen van activa, de omvang van de voorziening kredieten en de voorzieningen die zijn opgenomen onder de passiva in de balans. De schattingen, aannames en veronderstellingen die zijn gemaakt, zijn gebaseerd op marktgegevens, kennis, ervaring uit het verleden en andere factoren die onder de gegeven omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De werkelijke resultaten kunnen echter afwijken van de gemaakte schattingen. Schattingen, aannames en veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Schattingswijzigingen worden verwerkt in de periode waarin de schattingen worden herzien als de wijzigingen alleen op deze periode betrekking hebben. Als de schattingswijziging ook betrekking heeft op toekomstige perioden vindt wijziging prospectief plaats in de relevante perioden. Reserve deelneming Reserve deelneming heeft betrekking op de deelneming van DSB Assuria Vastgoed Maatschappij N.V. welke vanaf 1 juli 2017, 49% bedraagt. In het eerste halfjaar van 2018 is er een kapitaalsinjectie geweest van DSB N.V. en Assuria N.V. in DAVG N.V.. Het belang van DSB N.V. in DAVG N.V. is ongewijzigd gebleven (49%). 12
Duurzame voortzetting van de bankactiviteiten De bank heeft in het eerste halfjaar van 2018 een negatief resultaat na belastingen geboekt van SRD 10,5 miljoen. De interestmarge is met 20% afgenomen ten opzichte van het eerste halfjaar 2017. Het operationeel resultaat (baten minus operationele kosten) van de vennootschap over de periode 1 januari tot en met 30 juni 2018 bedraagt SRD 42,1 miljoen positief. Na de dotatie van SRD 51,1 miljoen aan de voorzieningen voor kredietrisico s in de eerste helft van 2018 is een negatief resultaat na belasting gerealiseerd van SRD 10,5 miljoen. De liquiditeitspositie is gedurende het eerste halfjaar van 2018 verder verbeterd ten opzichte van 2017. De solvabiliteitspositie is vanwege het resultaat over de verslagperiode gedaald van 4,38% per 31 december 2017 naar 4,00% per 30 juni 2018. Ter verbetering van de solvabiliteit zal nog in de tweede helft van 2018 een aandelenemissie plaatsvinden. Hiertoe wordt een prospectus voorbereid. De directie verwacht als gevolg hiervan het boekjaar 2018 met een sterk verbeterde solvabiliteitspositie te kunnen afsluiten en kijkt met vertrouwen naar de toekomst. Het halfjaarverslag is dan ook opgesteld op basis van het vooruitzicht van een duurzame voortzetting van de onderneming. Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Voor de waardering van activa, passiva en resultaatbepaling worden dezelfde grondslagen gehanteerd als in de jaarrekening. De grondslagen zijn opgenomen in het jaarverslag 2017 van De Surinaamsche Bank N.V. De vorderingen en schulden in vreemde valuta zijn omgerekend tegen de vastgestelde koersen per 30 juni 2018. De koersverschillen die ontstaan bij de waardering van de valutaposities worden, evenals de resultaten ontstaan bij de aan- en verkoop van vreemde valuta, in de winst-en verliesrekening opgenomen onder Resultaat uit financiële transacties. Bij de bepaling van de kredietvoorziening is rekening gehouden met de geconditioneerde voortzetting van de overgangsregeling van de Centrale Bank van Suriname. De kredietvoorzieningen zijn vastgesteld op 75% van de berekende voorziening conform richtlijnen van de Centrale Bank van Suriname. Deze regeling zal in de toekomst worden afgebouwd. 13
Mutatiestaat eigen vermogen over het eerste halfjaar 2018 (in duizenden SRD) Beginsaldo per 1 januari 2018 167.678 Af: Resultaat verslagperiode (10.546) (10.546) Bij: Herwaardering perpetuele obligatielening 50 Mutatie DAVG N.V. (49%) 9 59 Eigen vermogen per 30 juni 2018 157.191 14
DSB Beoordelingsverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Aandeelhouders, Raad van Commissarissen en Directie van De Surinaamsche Bank N.V. Opdracht Wij hebben de in dit halfjaarrapport opgenomen geconsolideerde tussentijdse financiële informatie over de periode 1 januari tot en met 30 juni 2018, van De Surinaamsche Bank N.V., bestaande uit de geconsolideerde balans, de geconsolideerde winst- en verliesrekening en het geconsolideerde kasstroomoverzicht met de toelichting beoordeeld. Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opstellen en het weergeven van de tussentijdse financiële informatie in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor tussentijdse financiële verslaggeving. Het is onze verantwoordelijkheid een conclusie te formuleren bij de tussentijdse financiële informatie op basis van onze beoordeling. Werkzaamheden Wij hebben onze beoordeling van de geconsolideerde tussentijdse financiële informatie verricht in overeenstemming met de International Standards on Auditing inzake de Beoordeling van tussentijdse financiële informatie door de onafhankelijke accountant van de entiteit (ISA 2410). Een beoordeling van tussentijdse financiële informatie bestaat uit het inwinnen van inlichtingen, met name bij personen die verantwoordelijk zijn voor financiën en verslaggeving, en het uitvoeren van cijferanalyses en andere beoordelingswerkzaamheden. De reikwijdte van een beoordeling is aanzienlijk geringer dan die van een controle die is uitgevoerd in overeenstemming met controlestandaarden en stelt ons niet in staat zekerheid te verkrijgen dat wij kennis hebben genomen van alle aangelegenheden van materieel belang die bij een controle onderkend zouden worden. Om die reden geven wij geen beoordelingsverklaring af. Conclusie Op grond van onze beoordeling is ons niets gebleken op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat de tussentijdse financiële informatie over de periode 1 januari tot en met 30 juni 2018 niet, in alle van materieel belang zijnde aspecten, is opgesteld in overeenstemming met algemeen aanvaarde grondslagen voor tussentijdse financiële verslaggeving. Verplicht toelichtende paragraaf omtrent duurzame voortzetting van de bankactiviteiten Zonder ons oordeel aan te passen vestigen wij de aandacht op de paragraaf Duurzame voortzetting van de bankactiviteiten in de toelichting op het halfjaarrapport 2018 (pagina 13), waarin onder meer is aangegeven dat de solvabiliteitratio van de bank 4,0% bedraagt per 30 juni 2018. 15
Dit percentage ligt onder het door de Centrale Bank van Suriname vereiste minimum. De daling van deze ratio ten opzichte van 31 december 2017 (4,38%) is veroorzaakt door de getroffen kredietvoorzieningen. Deze omstandigheid duidt op het bestaan van een onzekerheid van materieel belang op grond waarvan gerede twijfel zou kunnen bestaan over de mogelijkheid van de bank om de bedrijfsactiviteiten duurzaam voort te zetten. In de op pagina 13 opgenomen toelichting is aangegeven welke maatregelen zijn getroffen gericht op de verbetering van de solvabiliteit in 2018. Paramaribo, 29 oktober 2018 BDO Assurance N.V. w.g. R.D. Ferrier Msc, RA 16