Er is meer te winnen 6 bijscholingen voor Trainers en Coaches 1 bijscholing voor Docenten en Opleiders Een programma van sportbonden en NOC*NSF dat sportief gedrag stimuleert en ongewenst gedrag aanpakt.
Inhoudsopgave Inleiding Bijscholing voor Trainers en Coaches Er is Meer te Winnen: coachen op sociaal gedrag 4 Trainen en coachen van 6- tot 12-jarigen: 6 Vertrouwen in jezelf en in de ander Trainen en coachen van pubers: 7 Motivatie & Plezier Weerbaarheid voor Trainers en Coaches: 10 de-escalerend gedrag in spanningsvolle situaties Trainen en coachen van jongeren met een gedragsstoornis: 12 Autisme Herkennen en voorkomen van seksuele intimidatie 14 Bijscholing voor Docenten en Opleiders Sportiviteit & Respect: Nog Effectiever Opleiden 16 In deze flyer wordt het bijscholingsaanbod voor trainers, coaches en begeleiders beschreven dat vanuit het programma Naar een Veiliger Sportklimaat kosteloos wordt aangeboden. Er worden 6 bijscholingen voor trainers en coaches aangeboden. Daarnaast is er één bijscholing voor opleiders en docenten van bonden. De bijscholingen zijn aangesloten op de Kwalificatiestructuur Sport en veronderstellen kennis en ervaring op niveau 3, maar ongekwalificeerde trainers en coaches met enige ervaring en een sterke motivatie kunnen ook aan deze bijscholingen deelnemen. Bonden met een licentiesysteem kunnen deelname aan VSK-bijscholingen uiteraard honoreren met licentiepunten. Of en welke waarde er per VSKbijscholing wordt toegekend is aan de bond zelf. Alle bijscholingen worden aangeboden en georganiseerd door de Academie voor Sportkader (ASK). Via de site van de ASK kunnen deelnemers zich rechtstreeks inschrijven (www.nocnsf.nl/academie-voor-sportkader) In overleg met de ASK kunnen bijscholingen ook in-company binnen uw bond worden georganiseerd. Voor meer informatie over het programma Naar een Veiliger Sportklimaat, zie www.veiligsportklimaat.nl. Colofon Tekst: Jens van der Kerk en Ruud Hekker Vormgeving en opmaak: Diep Arnhem December 2012 3
1 / 4 dagdelen / Bijscholing voor Trainers en Coaches Er is Meer te Winnen: coachen op sociaal gedrag Iedere trainer, coach of begeleider heeft ongetwijfeld regelmatig te maken met sporters die zich anders gedragen dan hij of zij zou willen. Vaak voel je je onmachtig om daar werkelijk verandering in aan te brengen. Waarom gebeurt er wat gebeurt? En hoe kan ik daar verandering in brengen? Hoe geef ik goede constructieve feedback, dusdanig dat het ongewenste gedrag wordt bijgestuurd? Hoe zorg ik dat iedereen met plezier mee blijft doen? En als ik werkelijk moet ingrijpen hoe doe ik dat dan? De deelnemers leren allereerst een positief, waarderend, stimulerend sportklimaat te creëren. Een klimaat waar plezier centraal staat, waarin iedereen zich kan ontwikkelen en waar de regels en grenzen duidelijk zijn. De didactische vaardigheden op dit gebied worden versterkt. Maar deze bijscholing gaat verder: Je leert hoe je om kunt gaan met de opvoedende rol die je als trainer van jeugdige sporters nu eenmaal ook hebt. Je krijgt inzicht in het dilemma tussen accepterend gedrag en eisend gedrag. Naast structureren en stimuleren leer je ook wanneer negeren van ongewenst gedrag effectiever is. Aan de hand van een eenvoudig model leer je gedrag te begrijpen om van daaruit feedback te geven die bijdraagt aan de ontwikkeling van gewenst gedrag. Dit is een prachtig programma waarmee we verenigingen uiteindelijk beter en sterker kunnen maken. Na afloop is de deelnemer in staat om: een positief, waarderend en stimulerend sportklimaat te creëren; de basisprincipes van een goede training toe te passen: structureren, stimuleren en grenzen stellen; ongewenst gedrag effectief bij te sturen: negeren, isoleren en aan de hand van een eenvoudig gedragsmodel effectief feedback geven. Een Veilig Sportklimaat: Dagdeel 1: De opvoedende rol van de trainer (coachen op sociaal gedrag), kenmerken van een veilig sportklimaat en kennismaking met opvoedingsstrategieën. Dagdeel 2: Oefenen, fijnslijpen van het toepassen van verschillende opvoedingsstrategieën: structureren, stimuleren, negeren, isoleren en communiceren. Introductie van het 4G-model. Dagdeel 3 en 4: Oefenen met het 4G-model als basis voor het geven van gerichte feedback bij verstorend gedrag. Coachen op sociaal gedrag. Bovenstaande bijscholing is gericht op het aanreiken van de cruciale vaardigheid een positief, waarderend en stimulerend sportklimaat, kortom een veilig sportklimaat, te creëren. Daarnaast wordt veel aandacht gegeven aan duidelijkheid en structuur bieden, grenzen stellen en omgaan met ongewenst gedrag. 4 5
2a / 4 dagdelen / Bijscholing voor Trainers en Coaches Trainen en coachen van 6- tot 12-jarigen: Vertrouwen in jezelf en in de ander Deze leeftijdsfase is belangrijk voor de ontwikkeling van zelfvertrouwen. Zelfvertrouwen is onmiskenbaar de basis voor sporten met plezier, voor leren en ontwikkelen en ook voor de ontwikkeling van respect voor anderen. Sporten kán hieraan bijdragen. Kinderen hebben vaak ontembare energie; zij zijn volop aan het ontdekken wat ze kunnen en wie ze zijn. Hij of zij wordt zich bewust van zichzelf, van eigen kwaliteiten en hij of zij wordt zich ook bewust van de ander. De trainers krijgen inzicht in de dynamiek van een groep kinderen in deze leeftijd. Zij leren om trainingsvormen in te zetten die doelgericht bijdragen aan de ontwikkeling van zelfvertrouwen en de ontwikkeling van de waardering van andermans kwaliteiten. 2b / 4 dagdelen / Bijscholing voor Trainers en Coaches Trainen en coachen van pubers: Motivatie & Plezier Doelen stellen en Motivatie zijn de centrale thema s. Jongeren in de puberleeftijd zijn vaak met belangrijkere zaken bezig dan serieus sporten. Ze zijn druk bezig een eigen identiteit te ontwikkelen, spiegelen zich aan anderen, zetten zich (soms) af en zijn op zoek naar het nut en de zin van de opdrachten die ze krijgen. De energie en motivatie om betrokken te sporten lijken vaak heel ver weg. De trainers leren trainingsvormen in te zetten die recht doen aan vraagstukken als plezier, motivatie, energie en zelfwaardering. Doelen stellen & doelen halen vormen daarbij een terugkerend element, net als de reflectie daarop: Hoe stel jij doelen? Wat motiveert jou? Wanneer haak je af? Aldus dragen deze trainingsvormen niet alleen bij aan plezier, motivatie en de sporttechnische ontwikkeling, maar óók aan de sociale en persoonlijke ontwikkeling van de puber. Dit is een prachtig programma waarmee we verenigingen uiteindelijk beter en sterker kunnen maken. Inhoud, programma en leerdoelen van 6- tot 12-jarigen en Pubers: In beide bijscholingen wordt gewerkt met de principes van themagericht trainen en coachen. Daarin staan zaken als plezier, probleemanalyse, doelen stellen en doelen halen en zelf-waargenomen competentie centraal. De bijscholingen verschillen uiteraard met betrekking tot de kennis en inzichten die over de verschillende leeftijdsgroepen worden aangereikt, de thema s die de persoonlijke ontwikkeling betreffen en de oefenvormen die daarbij ingezet kunnen worden. 6 7
2a / 4 dagdelen / Bijscholing voor Trainers en Coaches 2b / 4 dagdelen / Bijscholing voor Trainers en Coaches Na afloop is de deelnemer in staat om: trainingsvormen in te zetten die betrekking hebben op de sociale en persoonlijke ontwikkeling van de sporter; voor de bijscholing 6- tot 12-jarigen betekent dat het bieden van oefenvormen die bijdragen aan de ontwikkeling van zelfvertrouwen en vertrouwen in de ander; voor de bijscholing Pubers betekent dat het bieden van oefenvormen die bijdragen aan de motivatie en met name ook de invloed die de sportende puber heeft op zijn eigen motivatie. Dagdeel 1 en 2: Belangrijkste kenmerken van de leeftijdsgroep (6- tot 12-jarigen of pubers) op en naast het sportveld, kenmerken van een themagerichte training en het oefenen in het geven van een themagerichte training met een sportspecifiek thema. Dagdeel 3 en 4: Oefenen en fijnslijpen van het geven van een training binnen je eigen sport waarin thema s die betrekking hebben op sociale en persoonlijke ontwikkeling van de sporter/het kind (6- tot 12-jarigen of pubers) centraal staan. Dit is een prachtig programma waarmee we verenigingen uiteindelijk beter en sterker kunnen maken. 8 9
3 / 2 dagdelen / Bijscholing voor Trainers en Coaches Weerbaarheid voor Trainers en Coaches: de-escalerend gedrag in spanningsvolle situaties De deelnemers krijgen vaardigheden aangereikt die hen helpen om te gaan met situaties die uit de hand dreigen te lopen. Vanzelfsprekend start dit met het tijdig herkennen van dergelijke situaties en daarin grenzen stellen. Wat zijn de belangrijkste fases en kenmerken van dergelijke situaties? Vervolgens staan er twee vragen centraal: Hoe kan de trainer of coach die zich geprovoceerd voelt, of voelt dat zijn emoties de overhand dreigen te nemen, zichzelf weer in control brengen? En welk gedrag kan hij of zij vertonen (naar zijn eigen sporters, toeschouwers, scheidsrechter of tegenstanders) om verdere escalatie te voorkomen? Na afloop is de deelnemer in staat om: adequaat te blijven handelen in spanningsvolle situaties en in situaties die uit de hand dreigen te lopen; zichzelf weer onder controle te brengen als de spanning hoog oploopt (stay cool under pressure); op te treden op een wijze die bijdraagt aan deëscalatie van de situatie. Dagdeel 1: Jezelf onder controle brengen: fysiek en mentaal. Dagdeel 2: Tijdig herkennen van spanningsvolle situaties. Vertonen van effectief deëscalerend gedrag. 10 11
4 / 1 dagdeel / Bijscholing voor Trainers en Coaches Trainen en coachen van jongeren met een gedragsstoornis: Autisme De groep sporters in de reguliere sport met een autistisch spectrum stoornis wordt steeds groter. Een autistisch spectrum stoornis is vaak niet zichtbaar. Het is mede daarom lastig voor deze sporters om een goede aansluiting te vinden binnen de reguliere sport. Deze bijscholing helpt trainers en coaches bij het begeleiden van deze doelgroep en leert de cursist een veilige en gestructureerde sport omgeving te creëren, waarin sporters met een autistisch spectrum stoornis probleemloos kunnen integreren binnen de reguliere sport. Na afloop is de deelnemer in staat om: gedragingen die voortkomen uit autisme te herkennen en begrijpen; communicatie aan te passen aan een sporter met autisme; structuur aan te brengen in de tijd, activiteit, ruimte en je binnen een training of wedstrijd. Na het uitspreken van verwachtingen en leervragen wordt het onderwerp ingeleid aan de hand van verschillende interactieve werkvormen. In het eerste deel staat centraal wat een autistisch spectrum stoornis in de sport betekent. Na een korte pauze wordt het gebruik van verschillende structuren toegelicht, besproken en uitgediept. 12 13
5 / 1 dagdeel / Bijscholing voor Trainers en Coaches Herkennen en voorkomen van seksuele intimidatie De georganiseerde sport heeft een structuur opgezet om seksuele intimidatie in de sport te voorkomen en waar nodig hulp te bieden. De bijscholing voor trainers-coaches maakt onderdeel uit van deze structuur. Tijdens deze bijscholing wordt de trainer-coach zich bewust van wat seksuele intimidatie is, wat de gevolgen kunnen zijn, wat de gewenste omgangsvormen binnen de sport zijn en wat signalen van seksuele intimidatie zijn en hoe deze te herkennen. Na afloop is de deelnemer in staat om: aan te geven welk gedrag seksueel intimiderend is of daartoe kan leiden; ongewenst gedrag op de juiste manier te melden bij de verantwoordelijke trainer of de vertrouwenspersoon; toe te lichten wat de gevolgen van seksuele intimidatie zijn voor slachtoffer en beschuldigde; om te gaan met verschillen in opvatting over grensoverschrijdend gedrag. Na het uitspreken van verwachtingen en leervragen wordt het onderwerp ingeleid aan de hand van verschillende interactieve werkvormen. Vervolgens wordt kort de achterliggende theorie besproken en worden de huidige maatregelen in de georganiseerde sport toegelicht. Na een korte pauze gaat de cursist voor zichzelf bepalen welk gedrag seksueel intimiderend is of daartoe kan leiden en wanneer grijp je in. Middels een plenaire discussie wordt dit teruggekoppeld. Dit is een prachtig programma waarmee we verenigingen uiteindelijk beter en sterker kunnen maken. 14 15
2 dagdelen / Bijscholing voor Docenten en Opleiders Sportiviteit & Respect: Nog Effectiever Opleiden Hoewel in veel opleidingen voor trainer en coaches Sportiviteit & Respect inmiddels een plaats heeft, merken veel docenten en opleiders terecht op dat het in hun opleidingen lastig blijkt het als afzonderlijk thema aan de orde te laten komen. Het komt al snel in de verdrukking. Het blijkt voor opleiders een opgave te zijn om competenties als positieve feedback geven, waardering laten blijken, heldere afspraken maken en op de juiste manier grenzen stellen, op effectieve wijze aan de orde te laten komen in de opleidingen voor trainer-coaches. Maar dat hoeft niet: In deze bijscholing worden docenten en opleiders getraind om op interactieve wijze (!) vier kernthema s van het creëren van een veilig sportklimaat volwaardig tot hun recht te laten komen (het gaat om: stimuleren van gewenst gedrag, positief omgaan met elkaar, maken van afspraken en omgaan met ongewenst gedrag). Het leerdoel is nadrukkelijk tweeledig. Naast het versterken van de vaardigheid om de vier thema s onderdeel te laten zijn van de opleidingen, gaat het minstens evenzeer ook om het versterken van de docentvaardigheid dit activerend en praktijkgericht te doen. Dat verklaart de naam van deze bijscholing: Nog Effectiever Opleiden. Daarmee is deze bijscholing interessant voor alle opleiders die op een meer activerende wijze met hun groepen willen werken. Na afloop zijn de deelnemers in staat om: de centrale thema s van Sportiviteit & Respect een vanzelfsprekend en integraal onderdeel te laten zijn van de cursussen die zij verzorgen; dit op een interactieve en activerende wijze te doen. Dagdeel 1: Wat zijn de centrale thema s met betrekking tot Sportiviteit & Respect. Een rijk scala aan interactieve en activerende werkvormen. Dagdeel 2: Inzetten van interactieve en activerende werkvormen bij Sportiviteit- & Respect-thema s. Dit is een prachtig programma waarmee we verenigingen uiteindelijk beter en sterker kunnen maken. 16 17
Open lijn of in-company Alle bijscholingen worden sportbreed aangeboden via de open lijn. Bij voldoende deelnemers vanuit één bond kunnen de bijscholingen ook incompany, specifiek voor uw bond, georganiseerd worden: Open lijn De open lijn variant is een bijscholingsaanbod voor deelnemers van verschillende bonden. De ASK neemt de organisatie en coördinatie van deze bijscholingen volledig voor haar rekening. Deelnemers schrijven zich via de website van de ASK in voor een bijscholing en volgen deze met trainers, coaches en begeleiders van allerlei andere sportbonden. Kenmerkend voor in-company is de homogeniteit van de groep als het gaat om sportachtergrond. Er nemen alleen trainers, coaches en begeleiders van de eigen sportbond deel aan de bijscholing. Een voordeel daarvan kan zijn dat de transfer van de aangedragen kennis naar de eigen sportpraktijk makkelijker te maken is. Wanneer de sportbond kiest voor de in-company variant, neem dan contact op met de ASK via opleidingen@nocnsf.nl. De bijscholing kan dan naar wens van de sportbond (tijden, locatie, sportspecifieke voorbeelden, etcetera) worden ingevuld en georganiseerd. Kenmerkend voor open lijn-training is de diversiteit van de groep als het gaat om de sportachtergrond van de verschillende deelnemers. Een groot voordeel van deze manier van werken is dat er op een natuurlijke manier inzichten vanuit verschillende sporten worden gedeeld. Wanneer de sportbond kiest voor de open lijn variant, kan de sportbond via haar eigen communicatiekanalen trainers, coaches en begeleiders doorverwijzen naar het bijscholingsaanbod van NOC*NSF/de ASK. (www.nocnsf.nl/ academie-voor-sportkader) De ASK rapporteert na afloop van de bijscholing naar de betrokken sportbonden welke trainers, coaches en begeleiders hebben deelgenomen. In-company De in-company variant is een bijscholingsaanbod voor deelnemers vanuit de eigen sportbond. In samenwerking met de ASK organiseert en coördineert de sportbond de bijscholing voor trainers, coaches en begeleiders aangesloten bij de eigen sportbond. De deelnemers schrijven zich in bij de sportbond. De ASK verzorgt het benodigde materiaal en levert de expert die de bijscholing verzorgt. In overleg kan de ASK ook de accommodatie voor de in-company bijscholing verzorgen. Voor vragen over de organisatie van de bijscholingen neem contact op met: Gisella de Bruin 06-83198392 opleidingen@nocnsf.nl Mike Bouwmeester 06-53420473 opleidingen@nocnsf.nl Voor vragen over Naar een Veiliger Sportklimaat neem contact op met: Ruud Hekker 06-34942773 ruud.hekker@nocnsf.nl Jens van der Kerk 06-20388300 jens.vanderkerk@knvb.nl 18 19
Een programma van sportbonden en NOC*NSF dat sportief gedrag stimuleert en ongewenst gedrag aanpakt.