Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Bestuur Laboratoria 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG Drinkwater Versie 07 In toepassing vanaf 12-06-2017 Verantwoordelijke administratie Verantwoordelijke dienst Bestemmelingen Opmaak / revisie door: Nazicht door: Goedkeuring door: Bestuur Laboratoria FLVVG AC Sectie AC Naam functie / dienst Datum 1 Vanessa Schotte Ingenieur AC 01-06-2017 Inge Van Hauteghem sectieverantwoordelijke AC Mieke Van de Wiele Labmanager FLVVG 06-06-2017 09-06-2017 1 Elektronische goedkeuring 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 1/16
Overzicht van de revisies Revisie Van toepassing vanaf Reden en omvang van de revisie Versie 01 25-11-2013 Origineel Versie 02 3-12-2013 - Standaarden vers aanmaken Versie 03 24-12-2013 Opmerkingen interne audit (analyse sequentie, retentietijd venster, correctie QC eerste lijn) Versie 04 06-01-2014 Opmerking interne audit (traceerbaarheid gebruikte standaarden) Versie 05 24-01-2014 Opmerkingen BELAC audit (B-NC s): criteria RSD voor lineariteit, evaluatie resolutie en aanpak indien resolutie niet voldoet Versie 06 16-12-2014 Criterium controles verruimen voor enkele elementen Versie 07 12-06-2017 -Aanpassen aanmaak stockoplossingen eluens CaCO3. -Extra criterium geleidbaarbeid bij opstart van het systeem. -Nieuwe geconcentreerde stockoplossingen. -Registratie op controlekaarten invoeren. Trefwoorden Drinkwater, anionen, IC O.w.v. de leesbaarheid zijn de wijzigingen niet gemarkeerd; een versie met de wijzigingen zichtbaar is beschikbaar. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 2/16
INHOUDSTABEL 1 DOEL... 5 2 TOEPASSINGSGEBIED... 5 3 WETTELIJKE EN NORMATIEVE DOCUMENTEN... 6 4 DEFINITIES EN AFKORTINGEN... 6 5 PRINCIPE... 6 6 PRESTATIEKENMERKEN... 6 7 VEILIGHEIDSVOORSCHRIFTEN EN BIJZONDERE MAATREGELEN... 6 8 REAGENTIA EN HULPSTOFFEN... 6 8.1 REAGENTIA... 7 8.2 HULPSTOFFEN... 8 9 TOESTELLEN... 8 10 WERKWIJZE... 8 10.1 BEREIDING VAN HET ANALYSEMONSTER... 9 10.2 BEPALING VAN DE CONCENTRATIE... 9 10.2.1 Algemeen... 9 10.2.2 IC methode... 10 10.2.3 Voorbereiding op de meting met IC... 10 10.2.4 Meten van de oplossingen met IC... 10 10.2.5 Uit te voeren controles ter evaluatie van de analysereeks... 11 11 KWALITEITSCONTROLE... 11 11.1 CONTROLE OP DRIFT... 11 11.2 LINEARITEIT... 12 11.3 CONTROLE VAN DE IDENTIFICATIE VAN DE PIEKEN... 12 11.4 CONTROLE VAN DE RESOLUTIE... 12 11.5 CONTROLE VAN DE ZELFGEMAAKTE STANDAARDOPLOSSINGEN... 12 11.6 EERSTELIJNSCONTROLE... 12 11.6.1 Evaluatie van het resultaat van de eerstelijnscontrole... 12 11.6.2 Gevolg van de evaluatie van de eerstelijnscontrole voor de meetreeks... 13 12 BEREKENING EN RAPPORTERING... 13 12.1 IC RAPPORT... 13 12.2 REGISTRATIE KWALITEITSCONTROLE... 13 12.2.1 Registratie controle op drift... 13 12.2.2 Registratie lineariteit... 14 12.2.3 Registratie van de resultaten van de eerstelijnscontrole... 14 12.3 RESULTATEN VAN DE ANALYSESTALEN... 14 12.3.1 Berekening van de resultaten van de analysestalen en eerstelijnscontrolestalen 14 12.3.2 Registratie analysegegevens... 14 12.3.3 Evaluatie van de resultaten van de stalen... 14 12.3.4 LIMS en resultatenkaft... 15 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 3/16
13 VERWIJZING NAAR BIJHORENDE PROCEDURES, INSTRUCTIES, DOCUMENTEN, FORMULIEREN OF LIJSTEN... 16 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 4/16
1 Doel Dit voorschrift beschrijft de methode voor de kwantitatieve bepaling van de anionen Fluoride (F - ), Chloriet (ClO2 - ), Bromaat (BrO3 - ), Chloride (Cl - ), Nitriet (NO2 - ), Bromide (Br - ), Chloraat (ClO3 - ), Nitraat (NO3 - ), Orthofosfaat (PO4 3- ) en Sulfaat (SO4 2- ) met IC (Ionchromatografie) in drinkwater. 2 Toepassingsgebied De methode is van toepassing op voor menselijke consumptie bestemd water zoals beschreven in artikels 1 en 2 van het KB van 14 januari 2002 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water dat in de voedingsmiddeleninrichtingen verpakt wordt of dat voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt, met name: De methode is van toepassing op waters die: - in flessen of recipiënten bestemd voor de verkoop aan de consument worden verpakt, zoals bij voorbeeld bronwaters of tafelwaters, maar met uitzondering van natuurlijke mineraalwaters; - in voedingsmiddeleninrichtingen voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt; - in voedingsmiddeleninrichtingen uit een tankschip of tankauto voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt geleverd. Type waters die niet zijn opgenomen in de scoop van het KB van 14 januari 2002, maar die wel behoren tot de scoop van deze methode: - waters die aan voedingsmiddelenbedrijven via een leidingnet worden verdeeld voordat elke eventuele verwerking of behandeling in het bedrijf plaatsvindt; - natuurlijke mineraalwater dat als zodanig is erkend overeenkomstig het koninklijk besluit van 8 februari 1999 betreffende natuurlijk mineraal water en bronwater; - water dat een geneesmiddel is. De bepaalbaarheidsgrens van de methode verschilt per anion (Tabel 1). Tabel 1. Overzicht bepaalbaarheidsgrenzen voor anionen in drinkwater met IC Element LOQ Element LOQ Fluoride 0,25 Bromide 0,005 Chloriet 0,025 Chloraat 0,005 Bromaat 0,0025 Nitraat 2,5 Chloride 2,5 Orthofosfaat 0,05 Nitriet 0,01 Sulfaat 2,5 Opmerkingen: - Orthofosfaat en fosfaat zijn twee benamingen die worden gebruikt voor dit anion. - Chloriet en chloraat vallen buiten de accreditatiescope van het labo. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 5/16
3 Wettelijke en normatieve documenten - ISO 10304-1:2009 Water quality Determination of dissolved anions by liquid chromatography of ions Part 1: Determination of bromide, chloride, fluoride, nitrate, nitrite, phosphate and sulfate (ISO 10304-1:2007) (+AC:2012). - WAC/III/C/001: Bepaling van opgeloste anionen door vloeistofchromatografie. Bepaling van bromide, chloride, fluoride, nitraat, nitriet, orthofosfaat en sulfaat (verwijzing naar de ISO 10304-1:2007 methode). - KB van 14 JANUARI 2002 - Koninklijk besluit betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water dat in voedingsmiddeleninrichtingen verpakt wordt of dat voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt. 4 Definities en afkortingen Afkorting Origine Betekenis IC - Ionchromatografie ISO - The International Organization for Standardization KB wetgeving Koninklijk Besluit LOD - Limit of Detection (Aantoonbaarheidsgrens) LOQ - Limit of Quantification (Bepaalbaarheidsgrens) WAC - Compendium voor analyse van water 5 Principe Het gehalte aan het anion wordt rechtstreeks in de waterstalen gemeten met ionchromatografie. Met de methode worden 10 anionen bepaald: Fluoride (F - ), Chloriet (ClO2 - ), Bromaat (BrO3 - ), Chloride (Cl - ), Nitriet (NO2 - ), Bromide (Br - ), Chloraat (ClO3 - ), Nitraat (NO3 - ), Orthofosfaat (PO4 3- ) en Sulfaat (SO4 2- ). 6 Prestatiekenmerken Voor de prestatiekenmerken van de methode wordt verwezen naar het validatiedossier. 7 Veiligheidsvoorschriften en bijzondere maatregelen - Respecteer de veiligheidsvoorschriften voor werken met de IC. 8 Reagentia en hulpstoffen Verwijzingen naar een product en/of fabrikant dienen enkel ter informatie en identificatie en houdt geen uitsluiting in van andere producten en/of fabrikanten die mogelijk ook voldoen. Deze verwijzingen dienen om vergissingen te vermijden en het uitvoeren van bestellingen te vereenvoudigen. De in de procedure vermelde reagentia en apparatuur kunnen aldus door materiaal van minstens evenwaardige kwaliteit worden vervangen. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 6/16
8.1 Reagentia Drinkwater Water gebruikt in de analyse van anionen in water moet van zeer hoge kwaliteit zijn, nl. water type I of Milli-Q water. 8.1.1. Water type I (Milli-Q) 8.1.2. Zwavelzuur 0,5 mol/l 1 N AVS Titrinor 1 (01-0632-07335 ) 8.1.3. Natriumcarbonaat watervrij (01-0591-00935) 8.1.4. Natriumwaterstofcarbonaat (01-0602-00957) 8.1.5. Sodium bicarbonate concentrate 0,1 M NaHCO3 in H2O Zelf aangemaakt (zie 2017/I-MET-217-D01/LAB/FLVVG) 8.1.6. Sodium carbonate concentrate 0,1 M Na2CO3 in H2O Zelf aangemaakt (zie 2017/I-MET-217-D01/LAB/FLVVG) 8.1.7. Stockoplossing Fluoride van 1000 mg F - /l (Merck) (05-0756-03993) 8.1.8. Stockoplossing Chloriet van 1000 mg ClO2 - /l (Fluka) (05-0755-05503) 8.1.9. Stockoplossing Bromaat van 1000 mg BrO3 - /l (Fluka) (05-0874-05507) 8.1.10. Stockoplossing Chloride van 1000 mg Cl - /l (Merck) (05-0940-06235) 8.1.11. Stockoplossing Nitriet van 1000 mg NO2 - /l (Merck) (05-0941-06236) 8.1.12. Stockoplossing Bromide van 1000 mg Br - /l (Merck) (05-0874-05514) 8.1.13. Stockoplossing Chloraat van 1000 mg ClO3 - /l (Fluka) (05-0755-05506) 8.1.14. Stockoplossing Nitraat van 1000 mg NO3 - /l (Merck) (05-0751-04075) 8.1.15. Stockoplossing Orthofosfaat van 1000 mg PO4 3- /l (Merck) (05-0939-06234) 8.1.16. Stockoplossing Sulfaat van 1000 mg SO4 2- /l (Merck) (05-0942-06237) De stockoplossingen worden bewaard in de koelcel 2.3. 8.1.17. Eluens: 3,2 mm Na 2CO 3 1,0 mm NaHCO 3 De houdbaarheid van het eluens bedraagt 10 dagen. Opmerking: Bij opstarten van het anionensysteem moet de achtergrondgeleidbaarheid (basislijn) zakken tot +/- 1 µs/cm, anders kan dit wijzen op een contaminatie van het eluens met 1 of meerdere van de te bepalen anionen. 8.1.18. Tussenoplossing 1: 10 mg BrO 3 - /l 8.1.19. Tussenoplossing 2: 1 mg BrO 3- /l 8.1.20. Tussenoplossing 3: 100 mg F -, PO 4 3- /l en 10 mg ClO 2-, NO 2-, Br -, ClO 3- /l 8.1.21. Standaard 1 8.1.22. Standaard 2 8.1.23. Standaard 3 8.1.24. Standaard 4 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 7/16
8.1.25. Standaard 5 De aanmaak van de standaarden wordt schematisch weergegeven in 2017/I-MET-217- D01/LAB/FLVVG: Bijlage 1 : Flowchart aanmaak standaarden Anionen IC. Voor iedere analyse moeten vers aangemaakte standaarden gebruikt worden. 8.1.26. Multi IC standard SCP (1000 x geconcentreerd): BrO3(-) (10 ppm), Br(-) (100 ppm), ClO3(-) (100 ppm), Cl(-) (10000 ppm), F(-) (100 ppm), NO3(-) (10000 ppm), NO2(-) (10 ppm), PO4(3-) (1000 ppm), SO4(2-) (10000 ppm), in water Houdbaarheid: 12 maanden 8.1.27. Controle-oplossing voor anionen: BrO3(-) (0,01 ppm), Br(-) (0,1 ppm), ClO3(-) (0,1ppm), Cl(-) (10 ppm), F(-) (1 ppm), NO3(-) (10 ppm), NO2(-) (0,1 ppm), PO4(3-) (1 ppm), SO4(2-) (10 ppm), in water (= 8.1.26 1000 x verdunnen (in 2 stappen)) Houdbaarheid: 1 week De houdbaarheid van zelfbereide oplossingen, indien dit niet expliciet vermeld wordt, is 1 jaar bij kamertemperatuur. De geschiktheid van de gebruikte oplossingen, buffers en standaardoplossingen wordt nagegaan aan de hand van ingebouwde borgingspunten en langetermijnvalidatie. Indien hieraan voldaan wordt, wijst dit op de aanvaardbaarheid van deze reagentia en toont dit eveneens aan dat de kwaliteit van de analyse gewaarborgd blijft. 8.2 Hulpstoffen 8.2.1. Maatkolven van 50 ml, 100 ml, 1000 ml en 2000 ml 8.2.2. Vials (10-0018-05980) en bijpassende dopjes (10-0018-05984) (Metrohm) voor de autosampler 8.2.3. Plastiek falconbuisjes van 50 ml 8.2.3. Micropipetten met passende tips (Micropipetten, 2017/I-LOG-AC-R&C-101/LAB/FLVVG) 9 Toestellen 9.1. IC (A IC 2, LAB 22-I-LOG-AC 39) 9.2. Ultrasonbad (A Ultrasonbad 1, 2016/I-LOG-AC-021/LAB/FLVVG) 10 Werkwijze In alle stappen van de bepaling van het gehalte aan anionen in water dient erover gewaakt dat contaminatie via stof, contact met de huid, contact met een vuil oppervlak, vuile recipiënten, vermeden wordt. Een overzicht van de belangrijkste stappen in de werkwijze en uit te voeren controles wordt weergegeven in 2017/I-MET-217-D02/LAB/FLVVG : Bijlage 2 : Flowchart drinkwater anionen. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 8/16
10.1 Bereiding van het analysemonster De handelingen uit te voeren na ontvangst van een monster drinkwater worden weergegeven in 2016/D-112/LAB/FLVVG: Watermonsters ontvangst. Spuitwaters moeten eerst ontgast worden, vooraleer ze kunnen geanalyseerd worden. Hiervoor wordt een falconbuis van 50 ml (8.2.3) afgevuld met het monster en gedurende 30 minuten in het ultrasonbad (9.2) geplaatst. 10.2 Bepaling van de concentratie 10.2.1 Algemeen Het gehalte aan een anion in de stalen wordt rechtstreeks gemeten met IC (9.1) met de methode: Anionen. De ijklijn wordt voor alle elementen geconstrueerd met 5 standaardoplossingen. Anion Std 1 Std 2 Std 3 Std 4 Fluoride 0,25 0,5 1 2 5 Std 5 Chloriet 0,025 0,05 0,1 0,2 0,5 Bromaat 0,0025 0,005 0,01 0,02 0,05 Chloride 2,5 5 10 20 50 Nitriet 0,025 0,05 0,1 0,2 0,5 Bromide 0,025 0,05 0,1 0,2 0,5 Chloraat 0,025 0,05 0,1 0,2 0,5 Nitraat 2,5 5 10 20 50 Orthofosfaat 0,25 0,5 1 2 5 Sulfaat 2,5 5 10 20 50 Als op een monster niet alle anionen moeten bepaald worden, kunnen de standaardoplossingen aangemaakt worden met alleen die anionen die gevraagd worden. Dezelfde ionchromatografische methode kan gebruikt worden, waarbij dan enkel de ijklijnen worden berekend voor de anionen aanwezig in de standaardoplossingen. De monsters worden onverdund gemeten. Indien gehaltes worden gemeten die buiten de ijklijn vallen, kunnen de monsters verdund worden met Milli-Q water zodat de gemeten waarden wel binnen de ijklijn vallen. De identificatie van de te bepalen anionen wordt gecontroleerd aan de hand van de gelopen ijklijn. De ijklijn van elk te meten anion wordt geëvalueerd aan de hand van de correlatiefactor en de RSDwaarde voor dat anion. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 9/16
De resolutie van de gemeten pieken wordt geëvalueerd aan de hand van de waarde die op het rapport verschijnt, dit is de resolutie van de piek t.o.v. de eerstvolgende piek. Indien de resolutie voor een piekenpaar niet voldoet, wordt de eluensconcentratie aangepast (verlaagt) teneinde voldoende gescheiden pieken te bekomen. Minstens om de 10 oplossingen wordt een standaard opnieuw gemeten als QC oplossing om het toestel te controleren op drift. Hiervoor wordt standaard 3 gebruikt. Een aangekochte referentieoplossing wordt als eerstelijnscontrole gemeten. De analysereeks wordt dus als volgt samengesteld: standaardoplossingen gevolgd door de monsters inclusief een controlemonster, met minstens om de 10 oplossingen standaard 3. Het resultaat van een monster is het gemiddelde resultaat bekomen uit duplo bepaling van het monster en berekend zoals omschreven in 2017/I-MET-217-D05/LAB/FLVVG : Bijlage 5 : Berekening gemiddelde. 10.2.2 IC methode De volledige lijst met instellingen van de methoden voor analyse van anionen in water is opgenomen in 2017/I-MET-217-D03/LAB/FLVVG : Bijlage 3 : Methode anionen IC. In de methode zijn de retentietijden voor de anionen opgenomen met een tolerantie van 5% voor het venster van de retentietijd waarbinnen een anion wordt geïdentificeerd. 10.2.3 Voorbereiding op de meting met IC Voor de bepaling van anionen in drinkwater met IC wordt het analyseformulier 2017/I-MET-217- F04/LAB/FLVVG: Bijlage 4: Analyseformulier ANIONEN IC gebruikt. Hierop worden volgende gegevens genoteerd: - Analist - Datum meting - Nummer en aard monsters - Te bepalen anionen Dit analyseformulier kan ook opgevraagd worden via een BO-rapport, dat dagelijks geüpdatet wordt en beschikbaar is op de M-schijf. Alle monsters die in LIMS nog actief zijn, verschijnen op dit BOrapport. 10.2.4 Meten van de oplossingen met IC Volg de instructies van het logboek van de IC (9.1) voor het meten van het gehalte aan een anion in de monsters. - Maak een nieuwe sample table (analysereeks) aan in workplace. - Plaats de standaarden, overgegoten in geschikte buisjes (8.2.2), op de juiste posities in de autosampler. - Homogeniseer alle monsters door schudden, breng ze over in geschikte buisjes (8.2.2) en plaats ze daarna op de voorziene posities in de autosampler. - Start de analysereeks. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 10/16
10.2.5 Uit te voeren controles ter evaluatie van de analysereeks Alvorens over te gaan tot de berekening van de resultaten, moet worden nagegaan of de meting goed is verlopen. Evalueer de resultaten van de analysereeks. Controleer de resultaten van de standaardoplossingen (correlatie) en de QC oplossingen. 11 Kwaliteitscontrole 11.1 Controle op drift Drift is ongewenst. Controle op drift gebeurt door het hermeten van standaard 3 als QC oplossing en dit met een frequentie van minstens om de 10 te meten oplossingen. Criterium 1: Voor Fluoride, Chloride, Nitraat, Orthofosfaat en Sulfaat mag de gemeten waarde van de standaardoplossing voor de controle op drift niet meer dan 10% (relatief) afwijken van de nominale waarde van de standaard. Voor Chloriet, Bromaat, Nitriet, Bromide en Chloraat mag de gemeten waarde van de standaardoplossing voor de controle op drift niet meer dan 15% (relatief) afwijken van de nominale waarde van de standaard. Anion Std 3 Criterium 1 Fluoride 1 0,9 1,1 Chloriet 0,1 0,085 0,115 Bromaat 0,01 0,0085 0,0115 Chloride 10 9 11 Nitriet 0,1 0,085 0,115 Bromide 0,1 0,085 0,115 Chloraat 0,1 0,085 0,115 Nitraat 10 9 11 Orthofosfaat 1 0,9 0,11 Sulfaat 10 9 11 Criterium 2: Het verschil tussen twee opeenvolgende resultaten van de controle op drift mag niet meer afwijken dan 10% van de nominale concentratie van de te controleren standaard en dit voor alle anionen. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 11/16
11.2 Lineariteit Drinkwater Bij het meten van de ijklijn wordt per anion de correlatiecoëfficiënt en de RSD-waarde berekend door de software. De correlatiecoëfficiënt moet minstens 0,99 bedragen. De RSD-waarde mag maximaal 5% bedragen. Als niet voldaan is aan deze twee criteria, moet de standaardreeks voor het anion van toepassing opnieuw aangemaakt worden en moeten de stalen voor dit anion hermeten worden. 11.3 Controle van de identificatie van de pieken De identificatie van de pieken wordt gecontroleerd nadat de ijklijn is geconstrueerd. Indien de software niet zelf een piek heeft geïdentificeerd, gebeurt de piekidentificatie door de analist. Deze houdt hiervoor rekening met de volgorde van elutie van de anionen, de verhoudingen in piekoppervlakte in de standaarden en de retentietijden. De retentietijden kunnen verschuiven naargelang de kolom veroudert, als het eluens wordt gewijzigd, door matrixinterferentie Bij twijfel over de identificatie van een piek, wordt standaardadditie toegepast om tot een correcte identificatie te komen. 11.4 Controle van de resolutie De resolutie van piekenparen wordt weergegeven in Results in de kolom Resolution. Dit is de resolutie van de geselecteerde piek t.o.v. de eerstvolgende geïdentificeerde piek. De resolutie moet minstens 1,3 bedragen voor alle pieken die moeten gekwantificeerd worden. Als niet voldaan is aan dit criterium, moet een eluens met verlaagde concentratie worden toegepast waarmee aan het criterium voor de resolutie wel wordt voldaan om de stalen van toepassing opnieuw te analyseren. 11.5 Controle van de zelfgemaakte standaardoplossingen De standaardoplossingen (8.1.21 tot 8.1.25) worden aangemaakt in het laboratorium. De controle gebeurt zoals beschreven in het voorgaande punt 11.2. 11.6 Eerstelijnscontrole Bij een meetreeks wordt als eerstelijnscontrole een controle-oplossing anionen (8.1.27) meegenomen in de meetreeks. Deze wordt aangemaakt uit een aangekochte gecertificeerde oplossing (8.1.26). De aangekochte oplossing is 1000 keer meer geconcentreerd en wordt dus eerst 1000 x verdund vooraleer ze meegenomen wordt in de meetreeks. De oplossing bevat geen chloriet (chloriet resultaat wordt geëvalueerd a.d.h.v. re-standaard). 11.6.1 Evaluatie van het resultaat van de eerstelijnscontrole Het resultaat van de eerstelijnscontrole wordt geëvalueerd a.d.h.v. een elektronische werkcontrolekaart. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 12/16
De werkcontrolekaart is een Excel document dat bewaard wordt onder: M:\AC\z_CTRL_kaarten De waarde van de controle-oplossing anionen (8.1.27) wordt per anion geëvalueerd. Als de reeks dus enkel monsters bevat waarop nitriet gevraagd wordt, wordt ook alleen naar nitriet gekeken om de eerstelijnscontrole (8.1.27) te evalueren. Voor Fluoride, Chloride, Nitraat, Orthofosfaat en Sulfaat wordt een afwijking van 10% toegestaan op de aangegeven waarde. Voor Bromaat, Nitriet, Bromide en Chloraat wordt een afwijking van 15% toegestaan op de aangegeven waarde. Anion Controleoplossing Criterium Fluoride 1 0,9 1,1 Bromaat 0,01 0,0085 0,0115 Chloride 10 9 11 Nitriet 0,1 0,085 0,115 Bromide 0,1 0,085 0,115 Chloraat 0,1 0,085 0,115 Nitraat 10 9 11 Orthofosfaat 1 0,9 0,11 Sulfaat 10 9 11 11.6.2 Gevolg van de evaluatie van de eerstelijnscontrole voor de meetreeks Als een eerstelijnscontrole niet voldoet, wordt de reeks volledig opnieuw geanalyseerd. 12 Berekening en rapportering 12.1 IC rapport De resultaten van de meting met IC (9.1) worden genoteerd op het analyseformulier (2017/I-MET- 217-D04/LAB/FLVVG: Bijlage 4 : Analyseformulier ANIONEN IC ), alsook de datum van analyse en de naam of initialen van de analist. In de database van de IC zijn de ruwe data van de analyses terug te vinden. 12.2 Registratie kwaliteitscontrole 12.2.1 Registratie controle op drift Deze controle wordt niet op een apart document geregistreerd. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 13/16
12.2.2 Registratie lineariteit Drinkwater Deze controle wordt niet op een apart document geregistreerd. 12.2.3 Registratie van de resultaten van de eerstelijnscontrole De analist noteert op het analyseformulier (2017/I-MET-217-F04/LAB/FLVVG : Bijlage 4 : Analyseformulier ANIONEN IC ) of de eerstelijnscontrole voldoet (bv. via OK/NOK). De analist vult de datum van uitvoering en de resultaten van de eerstelijnscontroles in op de elektronische controlekaart (zie 11.6.1 en 2015/I-24/LAB/FLVVG: Prestatiekenmerken & Meetonzekerheid van kwantitatieve methoden ). 12.3 Resultaten van de analysestalen 12.3.1 Berekening van de resultaten van de analysestalen en eerstelijnscontrolestalen Aan de hand van de IC rapporten berekent de analist de resultaten van de stalen en de eerstelijnscontrolemonsters. Algemeen is het eindresultaat van een staal gelijk aan het gemiddelde resultaat van de duplo bepaling van dat monster. Indien het eindresultaat lager is dan de LOQ voor dat element (zie 2 Tabel 1), wordt het resultaat gerapporteerd als volgt: < LOQ mg/l. Deze berekening wordt niet door de analist zelf uitgevoerd, maar gebeurt automatisch in het LIMS systeem. Indien meer dan 2 analyseresultaten bekomen werden doordat resultaten bevestigd werden n.a.v. een te groot verschil tussen duplo-resultaten (cf. 12.3.3.1), dan wordt het eindresultaat berekend a.d.h.v. de werkwijze beschreven in 2017/I-MET-217-D05/LAB/FLVVG : Bijlage 5 : Berekening gemiddelde. Indien meer dan 2 analyseresultaten bekomen werden doordat de resultaten bevestigd werden n.a.v. een overschrijding van de norm, waarbij aan het criterium i.v.m. het verschil tussen de duploresultaten voldaan was, dan wordt het eindresultaat berekend uit het gemiddelde van alle bekomen resultaten. 12.3.2 Registratie analysegegevens De analist vult de gegevens van het Analyseformulier (2017/I-MET-217-F04/LAB/FLVVG: Bijlage 4 : Analyseformulier ANIONEN IC ) aan met de evaluatie van de eerstelijnscontrole ( OK voor gunstig, NOK voor ongunstig). De ingevulde analyseformulieren worden bewaard in de kaft Analyseformulieren IC. 12.3.3 Evaluatie van de resultaten van de stalen Er kan worden overgegaan tot de evaluatie van de resultaten van de analysemonsters als de kwaliteitscontrole gunstig werd bevonden, m.a.w. als voldaan was aan de criteria voor: - De controle op drift, - De lineariteit van de ijklijn, - De resolutie, - De eerstelijnscontrole. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 14/16
Algemeen geldt dat resultaten slechts gerapporteerd worden wanneer er minstens één geldig resultaat bekomen is. Duplo-resultaten van eenzelfde staal moeten ook voldoen aan het criterium i.v.m. het maximaal toegelaten verschil tussen duplo-bepalingen (cf. 12.3.3.1). 12.3.3.1 Duplo-bepalingen Algemeen worden stalen in tweevoud geanalyseerd. Indien van een monster twee resultaten beschikbaar zijn (in één analysereeks bekomen), is het maximaal toegelaten verschil tussen de duplo bepalingen 10% absoluut van het gemiddelde: Maximaal toegelaten: 10% absoluut van het gemiddelde Indien het gemiddelde lager is dan de LOQ, vervalt dit criterium en is het eindresultaat < LOQ. Zie ook 2017/I-MET-217-D05/LAB/FLVVG : Bijlage 5 : Berekening gemiddelde. Indien niet aan deze voorwaarde is voldaan, moet het monster opnieuw geanalyseerd worden. Het eindresultaat wordt berekend a.d.h.v. de werkwijze beschreven in 2017/I-MET-217- D05/LAB/FLVVG : Bijlage 5 : Berekening gemiddelde. 12.3.3.2 Vergelijking van het resultaat met de norm 12.3.3.2.1 Normen In Richtlijn 98/83/EG van de Raad van 3 november 1998 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water zijn de richtlijnen voor de chemische parameters opgenomen, waaronder elementen in de scoop van deze methode. In het KB van 14.01.2002 zijn dezelfde vereisten opgelijst. Voor volgende anionen in de scoop van deze methode is een norm voorhanden: Fluoride, Bromaat, Chloride, Nitriet, Nitraat, Sulfaat. 12.3.3.2.2 Resultaat vergelijken met een norm Indien een norm gekend is, wordt het eindresultaat vergeleken met de norm. Indien het eindresultaat hoger is dan de norm, wordt het monster nogmaals in duplo geanalyseerd. Het eindresultaat is het gemiddelde van alle bekomen resultaten, tenzij bij de eerste analyse niet voldaan was aan het criterium van het verschil tussen de duplo s. In dat geval wordt het eindresultaat berekend a.d.h.v. de werkwijze beschreven in 2017/I-MET-217-D05/LAB/FLVVG : Bijlage 5 : Berekening gemiddelde. Indien geen norm bestaat, wordt met dit criterium geen rekening gehouden. 12.3.4 LIMS en resultatenkaft - De eindresultaten van de analyses worden ingevoerd in het LIMS. De ingevoerde gegevens worden gevalideerd door de analist d.m.v. een elektronische handtekening. - De analist doet de nodige registraties op de afgedrukte lijsten met proefaanvragen voor de stalen van de sectie water die worden bewaard in de kaft Gevraagde proeven WATER. 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 15/16
13 Verwijzing naar bijhorende procedures, instructies, documenten, formulieren of lijsten 2017/I-MET-217-D01/LAB/FLVVG : Bijlage 1 : Flowchart aanmaak standaarden Anionen IC 2017/I-MET-217-D02/LAB/FLVVG : Bijlage 2 : Flowchart drinkwater anionen 2017/I-MET-217-D03/LAB/FLVVG : Bijlage 3 : Methode anionen IC 2017/I-MET-217-F04/LAB/FLVVG : Bijlage 4 : Analyseformulier ANIONEN IC 2017/I-MET-217-D05/LAB/FLVVG : Bijlage 5 : Berekening gemiddelde 2016/D-112/LAB/FLVVG: Watermonsters ontvangst 2015/I-24/LAB/FLVVG: Prestatiekenmerken & Meetonzekerheid van kwantitatieve methoden 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG versie 07 16/16
Bijlage 1 bij 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG Flowchart aanmaak standaarden Anionen IC 2017/I-MET-217-D01/LAB/FLVVG versie: 02 datum van toepassing: 2017-06-09 p.1/1
Bijlage 2 bij 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG Flowchart drinkwater anionen Anion LOQ QC std 3 Accu Spec Criterium 1 Fluoride 0,25 1 1 0,9 1,1 Chloriet 0,025 0,1-0,085 0,115 Bromaat 0,0025 0,01 0,01 0,0085 0,0115 Chloride 2,5 10 10 9 11 Nitriet 0,01 0,1 0,1 0,085 0,115 Bromide 0,005 0,1 0,1 0,085 0,115 Chloraat 0,005 0,1 0,1 0,085 0,115 Nitraat 2,5 10 10 9 11 Fosfaat 0,05 1 1 0,9 1,1 Sulfaat 2,5 10 10 9 11 2017/I-MET-217-D02/LAB/FLVVG versie: 02 Datum van toepassing: 2017-06-09 p.1/1
Bijlage 3 bij 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG Methode Anionen IC 2017/I-MET-217-D03/LAB/FLVVG versie: 02 Datum van toepassing: 2017-06-9 1/ 1
Analyseformulier ANIONEN IC Bijlage 4 bij 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG Analist: Datum: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Identificatie monster Type staal Te bepalen anionen 2017/I-MET-217-D04/LAB/FLVVG versie: 04 datum van toepassing: 2017-06-12 p. 1/2
Analyseformulier ANIONEN IC Bijlage 4 bij 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG Type staal Te bepalen anionen Identificatie monster 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2017/I-MET-217-D04/LAB/FLVVG versie: 04 datum van toepassing: 2017-06-12 p. 2/2
Bijlage 5 bij 2017/I-MET-217/LAB/FLVVG Berekening van het gemiddelde Afkortingen: Xi = resultaat µ = gemiddelde LOQ = Limit of Quantification = rapporteringsgrens = bepaalbaarheidsgrens START: X 1, X 2 Bereken het gemiddelde resultaat (X1 + X2) 2 (X1 + X2) < LOQ 2 LOQ (zie tabel Bijlage 2) NEEN [( X 1 X 2 ).100/µ] 10 % NEEN Herneem de analyse nogmaals in duplo X 3 en X 4 µ = (X 2 + X 3) 2 JA Waarbij : X1 X 2 X 3 X4 µ = < LOQ LOQ (zie tabel Bijlage 2) JA µ = (X 1 + X 2) 2 2017/I-MET-217-D05/LAB/FLVVG versie: 02 Datum van toepassing: 2017-06-9 1/1