Cursuswijzer 2018 Farmacotherapeutisch en farmaceutisch handelen Farmaceutische kennis en wetenschap Organisatie en management Communicatie en samenwerken
Inhoud Beste cursist, Update Curriculumvisie 2020... 02 Ons nieuwe curriculum in het kort... 03 Cursussen... 04 StiPCO... 08 Inschrijven voor een cursus... 13 Cursussen voor apotheekgroepen in de regio... 17 Opleidingen... 22 Farmacotherapie up-to-date in een nieuw jasje... 24 Cursussen Farmaceutische kennis en wetenschap... 25 Cursussen Organisatie en management... 28 Opleiding Coaches voor Farmacie... 29 Cursussen Communicatie en samenwerken... 29 Voor wie zijn onze cursussen... 30 PAOFarmacie staat voor maatwerk... 30 Nieuwsbrief en Seizoensupdate... 30 PAOFarmacie in een notedop... 31 Achter de schermen... 32 Uit ons wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de motivatie van apothekers en het plezier in nascholen gebaat is bij het aanbieden van leertrajecten op maat (personalized learning) op basis van vrije keuze en verschillend niveau. Om u kwalitatief hoogwaardig onderwijs te kunnen bieden, hebben wij samen met belangrijke stakeholders een visie op leren ontwikkeld die geconcretiseerd is door de implementatie van een nieuw e-platform. In 2017 hebben wij twee cursussen (Farmacogenetica en Infectieziekten) ontwikkeld in deze nieuwe leeromgeving, die door cursisten zeer enthousiast ontvangen zijn. In 2018 zet PAOFarmacie haar onderwijsvernieuwing voort door nieuwe onderwerpen in blended vorm en op maat aan te bieden. Meer over ons Curriculumvisie 2020 project kunt u lezen op de volgende pagina. Uiteraard kunt u naast de blended vorm ook de fysieke nascholing met de experts van PAOFarmacie blijven volgen in 2018. Met ons actueel en praktijkgericht cursusaanbod dragen wij bij aan het opfrissen van de kennis en vaardigheden van u en uw collega apothekers en zorgverleners, zodat u fit-for-practice blijft. Uw rol als zorgprofessional kan hiermee versterkt worden, waardoor de farmaceutische patiëntenzorg die u levert continu verbetert. Nascholing ontwikkelen en organiseren is ons vak. Dat doen wij niet zomaar! Dit doen wij met kennis en passie voor lifelong learning. Wij willen u een zo gevarieerd mogelijk aanbod bieden, gericht op uw rol als geneesmiddeldeskundige, maar ook op uw rol als leider van een bedrijf, behandelaar, coach en samenwerkingspartner. Wij wensen u veel nascholingsplezier! Sharon Schouten - Tjin A Tsoi CEO PAOFarmacie
Update Curriculumvisie 2020 Ons nieuwe curriculum in het kort De onderwijsvernieuwing die onderdeel uitmaakt van onze curriculumvisie 2020 heeft vaste vormen aangenomen. De cursussen Farmacogenetica en Infectiezieken zijn, na een succesvolle pilot, opgenomen in ons vaste cursusprogramma en beide ontwikkeld in onze nieuwe elektronische leeromgeving. Met behulp van de cursussen in onze nieuwe leeromgeving komt uw kennis op gelijk niveau met die van uw collega apothekers en - zorgverleners, waardoor in de fysieke bijeenkomst meer verdieping van de leerstof wordt bereikt. Hierdoor ontstaat een hoger leerrendement en wordt de goede motivatie gestimuleerd. Uit de evaluaties van de pilots blijkt dat men onze leeromgeving als zeer gebruiksvriendelijk ervaart (>90% scoorde voldoende tot uitstekend). Het feit dat men op ieder gewenst moment de cursus kon voortzetten op, zowel een vaste computer als op een smartphone of tablet, draagt zeker bij aan deze hoge score. De inhoud van de leerstof en de moeilijkheidsgraad werd door 80% van de cursisten als goed beoordeeld. Bovendien ervaarden 100% van de respondenten de variatie tussen filmpjes, tekst en opdrachten als goed/ aantrekkelijk. Hieronder vindt u nog een paar quotes van cursisten: De combinatie e-learning/ terugkomdag was zeer geslaagd. Tijdens de terugkomdag kon de kennis ook gelijk toegepast worden. Het heeft dus zeker meerwaarde om ook de terugkomdag te blijven doen. Enkel complimenten. Een goed opgezette e-learning met bijbehorende cursusdag. De verbeterpunten heb ik eerder al weergegeven. DE KRACHT Sluit aan op maatschappelijke ontwikkelingen in de zorg. Ondersteunt de apotheker in zijn nieuwe rol als zorgverlener en farmacotherapeutisch adviseur in een multidisciplinaire setting. Voldoet aan de competentie-eisen van de KNMP en de NVZA voor een goede openbaar apotheker-specialist en een goede ziekenhuisapotheker-specialist. Wordt permanent geactualiseerd met de nieuwste wetenschappelijke kennis en inzichten op het gebied van farmacie en didactiek. Heeft multidisciplinariteit en interdisciplinariteit als een belangrijk leidend principe. DE BOUWSTENEN Vier inhoudelijke thema s 1. Actuele farmaceutische kennis en wetenschap 2. Farmacotherapeutisch en farmaceutisch handelen 3. Communicatie en samenwerken 4. Organisatie en management Drie pijlers voor een optimale leeromgeving 1. Evidence-based didactiek 2. Permanente professionalisering van het docentencorps 3. Een eigentijdse ondersteunende ICT-omgeving Vond dit een erg leuke manier van leren Deze reacties hebben bevestigd dat wij met onze onderwijsvernieuwing een goede weg zijn ingeslagen. Wij willen hierbij de cursisten bedanken die aan de pilots hebben deelgenomen en de moeite hebben genomen de evaluatieformulieren in te vullen. Zonder jullie kunnen we niet werken aan verbetering van onze cursussen. PAOFarmacie zet deze onderwijsvernieuwing voort en in 2018 zullen wij meer cursussen ontwikkelen in onze nieuwe leeromgeving! PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 2 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 3
Cyclus BIG 6: Klinische farmacotherapie Cursusleiding: drs. C.F. (Chiel) Ebbelaar Met de 6 nascholingen van BIG-6: Klinische farmacotherapie leert u uw farmaceutische expertise in te zetten om de kwaliteit van de farmacotherapie te verhogen. Uw kennis van de belangrijkste indicaties in de eerste lijn wordt op een wetenschappelijke, maar praktisch toepasbare wijze up-to-date gebracht. U leert klinisch redeneren en richtlijn overstijgend communiceren met andere zorgverleners. Met deze vaardigheden kunt u op populatieniveau verbeteringen aanbrengen in de farmacotherapie en tijdens medicatiebeoordelingen. U kunt zich inschrijven voor de gehele cyclus of voor losse modules, die hierna vermeld worden. BIG-6: Atherosclerotisch vaatlijden dr. M. (Melvin) Lafeber, dr. J. (Jan) Riezebos De docenten gaan in op de primaire en secundaire preventie van klinisch relevante schade van atherosclerotisch vaatlijden. U krijgt een overzicht van de optimale medicamenteuze behandeling van de diverse vormen van atherosclerotisch vaatlijden, waaronder coronair en cerebrovasculair arterieel vaatlijden. U leert een weloverwogen beslissingen te nemen over de toepassing van antihypertensiva en trombocytenaggregatieremmers. Ook de plaatsbepaling van de nieuwe middelen komt aan bod. BIG-6: Cardiaal belast BIG-6: COPD drs. C.F. (Chiel) Ebbelaar dr. S. (Stefan) Koudstaal drs. C.F. (Chiel) Ebbelaar In deze cursus komt de optimale behandeling van diverse cardiale problemen aan bod die veel voorkomen in de eerste lijn, waarbij u leert de rationale van de therapie te beoordelen. De docenten gaan onder andere in op de verschillende vormen van hartfalen, de beste wijze van ontstolling bij atriumfibrilleren en de optimale preventie na een acuut coronair syndroom. Pathofysiologie, diagnostiek en behandeling van COPD komen aan bod met een nadruk op de zin en onzin van (combinaties van) bronchodilatantia en inhalatiecorticosteroïden. De docenten gaan onder andere in op de wetenschappelijke bewijzen voor de medicamenteuze behandelmogelijkheden bij COPD en de indicaties voor inhalatiecorticosteroïden. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 4 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 5
BIG-6: Diabetes drs. P. (Prem) Adhien dr. M. (Melvin) Lafeber Deze cursus maakt u wegwijs in de snel veranderende diabetesmarkt, waarin het aanbod van antidiabetica explosief groeit. De docenten gaan onder andere in op de bewijzen voor de medicamenteuze preventie van micro- en macrovasculaire complicaties. Zij vertellen ook welke bloedsuikerverlagende middelen de voorkeur hebben en wat de rationale is voor combinaties van middelen. BIG-6: Psychofarmacologie drs. C.F. (Chiel) Ebbelaar J. (Jurjen) Luykx In deze cursus krijgt u grip op de toepassing van psychofarmaca, die behoren tot de meest onbegrepen en onbekende geneesmiddelen. De docenten gaan onder andere in op het bijwerkingenprofiel van antidepressiva en de bewijslast voor het langdurig toepassen van benzodiazepines. Ook de zinvolle en onzinnige combinaties van antidepressiva komen aan de orde. BIG-6: Neurologie en Pijn Melvin Lafeber Internist in opleiding Voor data, prijzen en locatie, zie www.paofarmacie.nl Chiel Ebbelaar apotheker en arts in opleiding dr. M.E.L. (Maurits) Arbouw mw. drs. M. (Marieke) Zeeman In deze cursus komen de belangrijkste neurologische aandoeningen in de eerste lijn aan bod en de optimale medicamenteuze behandeling daarvan. De docenten gaan in op de huidige wetenschappelijke stand van zaken en de optimale medicamenteuze behandeling op het gebied van de belangrijkste neurologische indicatiegebieden in de eerste lijn, waaronder neuropathische pijn, dementie en de ziekte van Parkinson. Gedeelde verantwoordelijk voor zorg patiënt. Blended learning voor apotheker en arts. Huisarts en apotheker zouden elkaar vaker moeten zien bij nascholingen. Daar kunnen beide partijen hun expertise laten zien en hoe zij samen in de dagelijkse praktijk de zorg voor de patiënt kunnen verbeteren. Uit de herfstupdate 2018. Het volledige interview kunt u lezen op onze website bij PAOFarmacie in de media PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 6 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 7
StiPCO StiPCO, het Stimuleringsprogramma Competentieontwikkeling Openbaar apothekers, bereidt openbaar apothekers voor op de veranderingen in hun beroep. Met de StiPCO regeling ontvangt u per accreditatie-uur 50,- subsidie (tot een maximum van 1.000,- per jaar). Lees alles over StiPCO op www.knmp.nl Wat betekent StiPCO voor u? Stel u schrijft zich in voor de cursus Farmaceutische zorg in de palliatieve fase. Deze cursus kost 360,- en is geaccrediteerd voor 6 uur. Voor u betekent dit dat u slechts 60,- betaalt in plaats van 360,-. Kijk op www.paofarmacie.nl voor het volledig StiPCO aanbod. Wat betekent StiPCO voor groepen? Voor groepen kunnen wij op eigen locatie een StiPCO cursuspakket op maat aanbieden, waarbij de cursusprijs StiPCO-neutraal is. Dit betekent dat de cursus u 0 kost. PAOFarmacie staat voor maatwerk! Wij helpen u daarom graag bij het samenstellen van een STIPCO CURSUSPAKKET op maat, zodat u niet alleen uw eigen leemtes in kennis en competenties opvult, maar ook aan alle competentie-eisen voor uw herregistratie kunt voldoen. Wij kunnen voor u een pakket samenstellen op het gebied van, farmacotherapie, medicatiebegeleiding, kwaliteitszorg, communicatie, organisatie en intervisie. Cyclus Ephor: Kwetsbare ouderen Cursusleiding: drs. G.J. (Geert) Lefeber In de Ephor cyclus Kwetsbare ouderen leert u zo goed en zo veilig mogelijk voor te schrijven aan deze patiëntengroep. In 7 multidisciplinaire nascholingen wordt ingegaan op de effectiviteit en de eventuele bijwerkingen van geneesmiddelen. U leert de juiste keuze te maken uit de beschikbare middelen in de juiste dosering en formulering. De optimale duur van de behandeling bij de kwetsbare oudere komt aan de orde, evenals de beste manier om weer te stoppen. Hierbij staat multidisciplinaire interactie tussen de verschillende zorgverleners in kleine groepen voorop. U kunt zich inschrijven voor de gehele cyclus of voor losse modules, die hierna worden vermeld. Ephor: CVRM / Artsen U herkent onze goedgekeurde StiPCO cursussen aan het StiPCO logo Een uitgelezen kans om u in te schrijven voor hoogwaardig kwalitatief onafhankelijk postacademisch onderwijs bij PAOFarmacie! Interesse? Neem contact op met Luciënne Nagtegaal l.nagtegaal@paofarmacie.nl 030-3040105 dr. D.R.M. (David) Jansen dr. R. (Ron) Pisters / Artsen Disclaimer: StiPCO accreditatie voor 2018 is in aanvraag bij de KNMP. PAOFarmacie is niet aansprakelijk voor eventuele wijzigingen. De nascholing Cardiovasculair risicomanagement bij ouderen behandelt de balans tussen effectiviteit en veiligheid van ACE-remmers, calciumantagonisten en bètablokkers bij kwetsbare ouderen. De verschillen binnen de groepen middelen komen aan de orde, evenals de gevolgen voor de optimale dosering en de mogelijke bijwerkingen bij ouderen. Tot slot komt de communicatie met andere zorgverleners, de patiënt en eventuele familie aan bod. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 8 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 9
Ephor: Delier en gedragsstoornissen bij dementie mw. dr. H.L. (Dineke) Koek drs. A.M. (Ariël) Vondeling / Artsen Deze nascholing gaat in op de effectiviteit en de eventuele bijwerkingen van antipsychotica. U leert de juiste keuze te maken uit de beschikbare antipsychotica, de juiste dosering en formulering te bepalen en u leert wat de optimale duur van de behandeling is. De cursus behandelt het tijdig herkennen van bijwerkingen van antipsychotica en het vermijden van interacties. Ook komt de communicatie met andere zorgverleners, de patiënt en eventuele familie aan de orde. Ephor: Optimaliseren van polyfarmacie mw. dr. F. (Fatma) Karapinar mw. dr. W. (Wilma) Knol / Artsen U leert hoe u een gestructureerde anamnese kunt afnemen en hoe u de juiste keuze maakt uit de beschikbare doseringen en formuleringen. De richtlijn Polyfarmacie bij ouderen komt aan de orde, inclusief de STRIPmethode en de START/STOP criteria. Ook de communicatie met andere zorgverleners en patiënt, familie en verpleging komt aan bod. Ephor: Depressie en vallen Ephor: Osteoporose en pijn / Artsen / Artsen mw. dr. M.H. (Marielle) Emmelot-Vonk dr. R.M. (Rob) Kok Deze cursus gaat in op het verhoogde valrisico dat veel middelen geven en op het onderscheid tussen de verschillende SSRI s en TCA s. U leert de optimale dosering en formulering te bepalen en de beste manier om de middelen op en af te bouwen. Ook leert u bijwerkingen tijdig te herkennen en relevante interacties te vermijden. Tevens komt het overstappen van het ene middel naar een ander antidepressivum aan de orde. Ook komt de communicatie met andere zorgverleners, de patiënt en eventuele familie aan bod. dr. H.J.J. (Harald) Verhaar dr. A.M.J. (Bart) van Wijck U leert zo goed en zo veilig mogelijk pijnstillers voor te schrijven en af te leveren aan deze patiëntengroep en hoe u bijwerkingen van NSAIDs en opioïden kunt herkennen en waar mogelijk vermijden. De juiste keuze van pijnstiller en de optimale dosering voor kwetsbare ouderen komen aan de orde, evenals de optimale duur van de behandeling en de beste manier om te stoppen. Ook de communicatie met andere zorgverleners, de patiënt en familie komt aan bod. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 10 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 11
Ephor: Slaapstoornissen en angst drs. G.J. (Geert) Lefeber dr. M. (Martin) Smalbrugge / Artsen Het onderscheid tussen de kort- en langwerkende benzodiazepinen komt aan de orde. U leert de beste dosering en formulering te bepalen en bijwerkingen en interacties zoveel mogelijk te vermijden. Ook de juiste manier van afbouwen komt aan bod. Tot slot wordt de communicatie met andere zorgverleners, de patiënt en eventuele familie besproken. Er is volop ruimte voor interactie, multidisciplinaire samenwerking en het uitwisselen van ervaringen. Linda de Graaf cursist De beslissing om te starten met een bisfosfonaat moet niet alleen gebaseerd zijn op de botdichtheid, maar ook op het valen fractuurrisico. Verschillende rekenmodellen kunnen het tienjaarsrisico op een fractuur berekenen, een handige tool om bijvoorbeeld te gebruiken bij een medicatiebeoordeling. Om vervolgens een beschermend effect van bisfosfonaten te verkrijgen, moet minstens 80% van de pillen gedurende minimaal zes maanden worden geslikt. Het bevorderen van de therapietrouw is dus een andere belangrijke taak van de openbaar apotheker. Uit de Zomerupdate 2017. Het volledige interview kunt u lezen op onze website bij PAOFarmacie in de media Ephor: Urologische problematiek drs. M.T.W.T. (Tycho) Lock drs. G.J. (Geert) Lefeber / Artsen In deze cursus komen diagnostiek en behandeling van de klachten van de lagere urinewegen en de prostaat aan bod. Uiteraard ligt de focus op het inzetten en monitoren van de farmacotherapie. Er is volop ruimte voor interactie, multidisciplinaire samenwerking en het uitwisselen van ervaringen. Inschrijven voor een cursus Inschrijven voor een van onze cursussen gaat via www.paofarmacie.nl. Nadat u zich geregistreerd heeft kunt u inloggen en bij CURSUSOVERZICHT zoeken op titel (of deel daarvan), thema KADER of CanMeds. INSCHJVEN Tevens CURSES vindt u hier de meest actuele informatie, data, locatie en prijzen van alle PAOFarmacie nascholing. Wij willen u graag van dienst zijn om samen met u uw cursusprogramma samen te stellen! Voor meer informatie en/of vragen kunt u een email sturen naar info@paofarmacie.nl of u belt naar 030-3040100 om één van onze medewerkers te spreken. Op al onze cursussen zijn de algemene voorwaarden van toepassing. Deze kunt u vinden op onze website. PAOFarmacie is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. Er kunnen geen rechten aan de inhoud ontleend worden. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 12 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 13
Cyclus: Klinische chemie Cursusleiding: dr. A. (Albert) Huisman In 5 vijf modules maakt u kennis met een aantal aspecten en achtergronden van de klinische chemie en laboratoriumgeneeskunde. De modules kennen een overkoepelend thema waarin verschillende klinisch chemische parameters en hun achtergronden worden behandeld. Onder andere aan de hand van casuïstiek wordt een link gelegd met de dagelijkse praktijk. U kunt zich inschrijven voor de gehele cyclus of voor losse modules welke hieronder vermeld staan. Klinische chemie: Endocrinologische afwijkingen dr. E.G.W.M. (Eef) Lentjes, dr. C. (Kees) van de Water Verschillende hormonen spelen een belangrijke rol bij de homeostase. De schildklier, maar ook bijnier en gonaden zijn belangrijke organen bij productie van hormonen. Dagelijks hebben apothekers te maken met endocrinologische aandoeningen van één of meerdere organen. In deze nascholing wordt ingegaan op klinische chemische parameters die betrokken zijn bij het functioneren en aandoeningen van schildklier, bijnier en gonaden. Ook de effecten van veelgebruikte geneesmiddelen worden met u besproken. Klinische chemie: Nierfunctiediagnostiek en bloedgassen Klinische chemie: Maag-darmleverproblematiek dr. M. (Marco) Treskes mw. dr. K.M.K. (Karen) de Vooght dr. M. (Marco) Treskes dr. J. (Jan) van der Weide Afname van de nierfunctie is een risicofactor voor ziekenhuisopname. En medicatiebewaking op verminderde nierfunctie is een steeds belangrijker punt van aandacht geworden. De nierfunctie kan bepaald worden d.m.v. verschillende klinisch chemische parameters. Bloedgasbepalingen kunnen helpen om verstoring van de gasuitwisseling op te sporen en maakt zo diagnose van aandoeningen binnen de homeostase mogelijk. Aan de hand van casuïstiek wordt ingegaan op de klinisch chemische parameters die zijn betrokken bij het monitoren van nierfunctie en gasuitwisseling. Het functioneren van het maag-, darm- en leverstelsel is van belang voor de homeostase en daarmee allerlei lichaamsfuncties. Klinisch chemische parameters kunnen inzicht geven in het functioneren van het maag-, darm- en leverstelsel. Dit geldt met name voor de leverenzymen, die grote invloed hebben op het metabolisme van geneesmiddelen. Aan de hand van o.a. casuïstiek wordt er dieper ingegaan op deze en aanverwante materie. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 14 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 15
Klinische chemie: Hart- en vaatziekten mw. dr. J.W. (Jacoline) Brinkman-Lubbers dr. T.J.H. (Hans) Kemperman Hart- en vaatziekten (HVZ) vormen samen met kanker de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Mede door de toenemende vergrijzing, stijgt het aantal patiënten met HVZ. De mortaliteit daalt daarentegen door betere preventie en behandeling. Biomarkers kunnen vroegtijdige diagnostiek bespoedigen, waarmee ook adequate behandeling eerder kan worden geïnitieerd. In deze nascholing wordt uitgebreid stilgestaan bij de biomarkers die kunnen worden gebruikt bij vroegdiagnostiek en monitoring van het acuut coronair syndroom (ACS) en hartfalen (HF). Klinische chemie: Hematologie en ontsteking dr. M.J. (Maarten) ten Berg dr. A. (Albert) Huisman Afwijkingen in de klinisch chemische parameters van hemostase en trombose, hematologie en inflammatie kunnen resulteren in een verstoring van de stollingscascade, het zuurstoftransport en het immuunsysteem. Aandacht wordt o.a. besteed aan diagnostiek van bloedcelafwijkingen, in het bijzonder ten gevolge van geneesmiddelen. U doet kennis en vaardigheden op om de nodige differentiatie en nuance te kunnen maken aan de hand van casuïstiek. Cursussen voor apotheekgroepen in de regio Speciaal voor groepen organiseren wij onze nascholing bij u in de regio of op eigen locatie. Het voordeel hiervan is dat u dan zelf met uw apothekersgroep kunt plannen wanneer het u uitkomt, u geen reistijd heeft en dat de inhoud van de cursus, indien nodig, op uw behoefte wordt afgestemd. Wij bieden u een gevarieerd aanbod, gericht op uw rol als geneesmiddeldeskundige, maar ook op uw rol als leider van een bedrijf, behandelaar, coach en samenwerkingspartner. Naast de cursussen die wij open aanbieden, vermeld in deze cursuswijzer, hebben wij voor apotheekgroepen aanvullend een speciaal aanbod die wij voor u op aanvraag organiseren. Dit speciale cursusaanbod kunt u vinden op onze website bij CURSUS OP AANVRAAG. Wilt u dat wij bij u in de regio ook nascholing op aanvraag organiseren en bent u een echte regelaar? Wij zijn op zoek naar regionale contactpersonen. Indien u zich aanmeldt als contactpersoon, ontvangt u als blijk van waardering toegang tot één van onze cursussen. Interesse? Neem contact op met Luciënne Nagtegaal l.nagtegaal@paofarmacie.nl 030-3040105 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 16 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 17
Farmaceutische zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Professionaliteit OA/ ZA mw. drs. L.G.M. (Linda) Mulder-Wildemors Deze masterclass biedt u ondersteuning, om de toebedachte rol van de apotheker bij de zorg voor deze patiënten te kunnen waarmaken. Tijdens vier studiedagen krijgt u onderwijs over de meest voorkomende verstandelijke beperkingen en de daarbij gebruikte farmacotherapie. Verder wordt ingegaan op het gebruik van sondes, de verantwoordelijkheden van de apotheker bij een instelling en de optimalisatie van de farmacotherapie bij mensen met een verstandelijke beperking d.m.v. medicatiebeoordeling. Farmaceutische zorg in de palliatieve fase mw. drs. M.W.H. (Marijanne) van der Schalk drs. M.M.P.M. (Mark) Jansen mw. drs. M.A. (Marike) de Meij Binnen de organisatie van palliatieve zorg in de eerste lijn hebben betrokken zorgverleners verschillende verantwoordelijkheden. In deze nascholing leert u, aan de hand van casuïstiek, kijken naar de farmaceutische zorg voor deze patiënten. Pijn en palliatieve pijnbestrijding komen aan de orde, evenals gastro-intestinale problemen, palliatieve sedatie en delier. U krijgt veel praktische tips over hoe u invulling kunt geven aan palliatieve zorg. Farmaceutische zorg en oncologie Samenwerken Maatschappelijk handelen dr. F.G.A. (Frank) Jansman De nascholing Farmaceutische zorg en oncologie gaat in op de rol van de poliklinische en openbare apotheker bij de zorg voor patiënten met kanker. Tijdens de cursus komt de actuele stand van zaken rond oncolytica aan bod, alsmede de toxische effecten en de behandeling daarvan. Daarnaast wordt de medicatiebewaking van klassieke chemotherapie en targeted therapy belicht en de niet-medicamenteuze farmaceutische zorg. Tot slot komen mogelijke farmacotherapeutische interventies bij deze patiëntengroep aan de orde. Ron Bartels apotheker, oud-voorzitter bestuur VJA Ik denk dat de jongste generatie openbaar apothekers veel behoefte heeft aan soft skills, zoals bijvoorbeeld communicatie, coachen en timemanagement. Daarnaast zou het mooi zijn als PAOFarmacie mogelijkheden biedt tot expertiseontwikkeling, bijvoorbeeld tot psychofarmacotherapeut, expert ouderenzorg of expert palliatieve zorg. Uit de Winterupdate 2017. Het volledige interview kunt u lezen op onze website bij PAOFarmacie in de media PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 18 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 19
Farmacocasus E-learning Samenwerken Samengesteld door apothekers en/ of professionals uit het werkveld. De Farmacocasus is een digitale onderwijsvorm, waarbij apothekers, werkzaam in openbare apotheek of in het ziekenhuis, online praktijkgerichte nascholing wordt aangeboden De cursist kan de basale kennis opfrissen, wordt op de hoogte gebracht van de actuele ontwikkelingen en kan de opgedane kennis virtueel in de praktijk brengen én toetsen. Infectieziekten E-learning REDACTIE dr. P.D. (Paul) van der Linden De nascholing Infectieziekten behandelt alle factoren die een rol spelen bij het kiezen van het juiste antimicrobiële middel bij een infectie met een bacterie, virus, parasiet of schimmel. Eerst wordt uw kennis over de basale microbiologie opgefrist. Daarna komen achtereenvolgens de verschillende resistentiemechanismen aan bod, de verschillende groepen antimicrobiële middelen en hun aangrijpingspunten en de patiëntgebonden factoren die van belang zijn voor het slagen van de therapie. Trends nieuwsbrief en kennistoets E-learning Professionaliteit Samengesteld door apothekers en/ of professionals uit het werkveld. Al enige tijd bieden wij u de Trends nieuwsbrief en kennistoets aan voor apothekers werkzaam in de openbare apotheek en het ziekenhuis. De nieuwsbrief bevat een overzicht van actuele informatie en publicaties die betrekking hebben op het werk in de apotheek. Met de geaccrediteerde kennistoets kunt u de opgedane kennis meteen toetsen. Op deze manier wordt u op de hoogte gehouden van nieuwe inzichten, aangepaste richtlijnen en andere belangrijke ontwikkelingen. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 20 Farmacogenetica Blended learning mw. dr. V.H.M. (Vera) Deneer dr. H. (Hans) Mulder Op het gebied van farmacogenetica bieden wij u een, volgens ons nieuwe didactische model ontwikkeld, leertraject aan dat bestaat uit een diagnostische toets, een e-learning en een fysieke bijeenkomst. Op basis van uw persoonlijke voorkeur kunt u ervoor kiezen het hele traject te volgen of onderdelen hiervan. In de e-learning verdiept u zich in de basisprincipes van farmacogenetica. Tijdens de fysieke bijeenkomst leert u farmacogenetische gegevens te verzamelen en vast te leggen. Met behulp van casuïstiek krijgt u inzicht in farmacogenetische gegevens en de gevolgen op het gebruik van geneesmiddelen. Na afloop van de cursus kunt u direct met de opgedane kennis aan de slag. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 21
Opleidingen Naast het herregistratie-aanbod organiseren wij voor de KNMP en de NVZA de vervolgopleiding en registratieopleiding. Vervolgopleiding tot openbaar apotheker specialist, i.s.m. de KNMP (ApIOS) Deze opleiding duurt ca. 2 jaar. Eens per maand wordt centraal georganiseerd onderwijs gevolgd. Na afronding bent u openbaar apotheker specialist. Kwalitatief hoogwaardig onderwijs voor ziekenhuisapothekers, i.s.m. de PUOZ De Stichting Post-Universitair Onderwijs Ziekenhuisfarmacie (PUOZ) organiseert kwalitatief hoogwaardig onderwijs ten behoeve van ziekenhuisapothekers. Annemieke Floor-Schreudering Directeur vervolgopleiding tot openbaar apotheker Klinisch adviseren over labwaarden bij medicatiebeoordeling Professionaliteit drs. C.F. (Chiel) Ebbelaar dr. M. (Melvin) Lafeber In de nascholing Klinisch adviseren over labwaarden bij medicatiebeoordeling wordt aandacht besteed aan het interpreteren van labwaarden bij het uitvoeren van een medicatiebeoordeling. Specifiek doel van deze cursus is om de toegepaste kennis te koppelen aan een medicatiebeoordeling. Er wordt dan ook veel gewerkt vanuit analyse van casuïstiek. Men ontwikkelt gevoel voor het interpreteren van labwaarden en leert om adviezen te geven met betrekking tot het medicatiegebruik. Laboratoriumwaarden in de praktijk PAOFarmacie kan inhoudelijk bijdragen aan een kwalitatief hoogwaardige vervolgopleiding door professionalisering van de docenten en inzet van kennis over leeromgevingen. Het is belangrijk dat PAOFarmacie het cursusaanbod voor de herregistratie van openbaar apothekers opbouwt in lijn met de algemene competenties van de openbaar apotheker en de toekomstvisie van de KNMP, richting een apotheker als farmaceutisch zorgverlener in de geïntegreerde eerstelijnszorg. Dan zijn we echt samen op pad. Uit de Lente-update 2017. Het volledige interview kunt u lezen op onze website bij PAOFarmacie in de media Professionaliteit drs. B. (Bas) Bruines dr. A.J.F. (Arjen) Geerts De nascholing Laboratoriumwaarden in de praktijk gaat kort in op de theorie rond de zes belangrijkste laboratoriumwaarden, maar legt vooral de nadruk op de praktische invulling in uw apotheekpraktijk. U leert onder andere op een gestructureerde wijze omgaan met laboratoriumwaarden binnen het apotheekteam en wat voor u de beste aanpak voor een regionale uitwisseling van laboratoriumwaarden is. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 22 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 23
PIAF open Cursusleiding: mw. dr. A. (Adrianne) Faber De PIAF open: verdiepingscursus medicatiebeoordeling is een jaarlijkse cursusdag waarop apothekers uitdagende casuïstiek wordt voorgelegd over patiënten met multi-morbiditeit en polyfarmacie. In kleine groepjes wordt per casus een behandelplan opgesteld. Tijdens de nabespreking, geleid door een expert-docent, wordt dieper ingegaan op de achterliggende pathofysiologie en wordt gediscussieerd over welke stappen in het klinisch- farmaceutisch denkproces genomen dienen te worden om uiteindelijk tot een behandeladvies te komen die aansluit bij die betreffende patiënt. Training Course Quality Management in Pharma and Biotech CURSUSLEIDING drs. J.H.W. (Jan Henk) Brinkman mw. dr. A. (Ineke) Jonker-Hoogerkamp drs. A.C.A.J. (Aad) van de Leur drs. J.H.A. (Jos) Mathôt drs. J.J. (Jan-Jaap) Scherpbier ZA/ IA Quality Management, the role of the Qualified Person Gaat in op de rol van de qualified person (QP) als bewaker van het kwaliteitssysteem in zowel industrie als kliniek, op basis van (internationale) richtlijnen en best practices. Hierbij komen alle taken en verantwoordelijkheden van de QP aan bod. farmaceutische kennis en wetenschap Farmacotherapie up-to-date Farmacotherapie up-to-date in een nieuw jasje! In de voorgaande 10 jaren hebben wij steeds 3 onderwerpen behandeld op een dag. Vanaf 2018 willen wij de 3 onderwerpen afzonderlijk behandelen in een dagdeel. Op 22 maart 2018 is de eerste Farmacotherapie up-to-date met als onderwerp HIV. Tijdens dit minisymposium wordt aandacht besteed aan de epidemiologie van de ziekte, de medicatie, de plaatsbepaling van generieke producten t.o.v. de originele preparaten en wordt er ingegaan op nieuwe ontwikkelingen. Via onze nieuwsbrief houden we u op de hoogte over de andere data en onderwerpen. Drug development from quality by design to clinical studies Volgt de kwaliteitszorg vanaf de ontwikkeling van een active pharmaceutical ingredient (API) bij R&D, via quality by design die voldoet aan GMP-richtlijnen, naar preklinische ontwikkeling, toxicologie en GLP tot de klinische ontwikkeling die voldoet aan GCP-eisen. Sterile manufacturing Richt zich op de ontwikkeling en productie van steriele geneesmiddelen. Hierbij speelt kennis van microbiologie en de vaardigheid om deze kennis te implementeren bij ontwerp en beheersing van farmaceutische productie een belangrijke rol. Ook omgevingsfactoren en de kwaliteit van water hebben invloed op verschillende stappen in het productieproces en komen uitgebreid aan bod. Quality and safety for the manufacturing of biopharmaceuticals Gaat in op de ontwikkeling van biopharmaceuticals. Er wordt onder meer stilgestaan bij kritische stappen van preproductie in cellijnen, ontwikkeling en commerciële productie tot eiwitanalyse. Uiteraard is er ook aandacht voor stabiliteit, zuivering en immunogeniciteit, die extra aandacht vergen in vergelijking met API s van niet-biologische oorsprong. De modules zijn, daar waar gewenst, ook los af te nemen. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 24 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 25
Farmaceutische kennis en wetenschap Cyclus: Bijwerkingen Samenwerken Maatschappelijk handelen Cursusleiding: prof. dr. E.P. (Eugène) van Puijenbroek / Artsen De cyclus Bijwerkingen wordt georganiseerd in samenwerking met het Nederlands Bijwerkingencentrum Lareb en geeft u inzicht in de farmacologische principes van ongewenste effecten van geneesmiddelen. In een drietal modules is er aandacht voor het ontstaan van bijwerkingen en het oorzakelijk verband tussen geneesmiddel en klacht. Een andere module besteedt aandacht aan de bijwerkingen met een effect op verschillende orgaansystemen. De derde module staat uitgebreid stil bij het evidence based gebruik van geneesmiddelen tijdens zwangerschap en lactatie. U kunt zich inschrijven voor de gehele cyclus of voor losse modules, die hierna vermeld worden. Bijwerkingen: herkennen en afhandelen Samenwerken Maatschappelijk handelen mw. drs. R. (Rike) van Eekeren-Buiten prof. dr. E.P. (Eugène) van Puijenbroek / Artsen Tijdens de nascholing Bijwerkingen herkennen en afhandelen leert u welke oorzaken ten grondslag kunnen liggen aan het ontstaan van allergische reacties en bijwerkingen. Deze kennis helpt u inschatten welke patiënten een verhoogd risico hebben en of het geneesmiddel ook in de toekomst een veiligheidsrisico voor de patiënt vormt. Aan de hand van praktijkvoorbeelden laten deskundigen zien wat de juiste handelswijze is wanneer een bijwerking of allergie is opgetreden. farmaceutische kennis en wetenschap Bijwerkingen: zwangerschap Bijwerkingen in de praktijk Samenwerken Maatschappelijk handelen / Artsen Samenwerken Maatschappelijk handelen / Artsen mw. drs. B.N.B.S.G. (Benedikte) Cuppers mw. drs. A.G.W. (Bernke) te Winkel De nascholing Geneesmiddelgebruik tijdens zwangerschap en lactatie behandelt de beschikbare bronnen met informatie over geneesmiddelen tijdens zwangerschap en lactatie. U doet kennis op van de farmacokinetiek en dynamiek bij het ongeboren kind en van de invloed van tijdstip van toediening en doseerfrequentie. Daarnaast krijgt u praktische handreikingen om neveneffecten bij het ongeboren kind of neonaat te voorkomen. mw. drs. R. (Rike) van Eekeren-Buiten prof. dr. E.P. (Eugène) van Puijenbroek mw. drs. M.S.S. (Maisa) Sjak Shie Bijwerkingen in de praktijk geeft u inzicht in de pathofysiologische achtergronden van bijwerkingen op de lever, de nieren en de longen en van psychiatrische bijwerkingen. Deze kennis helpt u inschatten welke patiënten een groot risico hebben op een bijwerking. Aan de hand van praktijkvoorbeelden laten deskundigen u zien wat de juiste handelswijze is wanneer een patiënt bijwerking ervaart. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 26 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 27
Organisatie en management Intervisie Samenwerken Professionaliteit drs. M.D. (Mathijs) Kalmeijer r. (Rick) Boessen Door middel van intervisie kunnen apothekers elkaar adviseren en ondersteunen op een oordeelsvrije, gestructureerde manier. De insteek van intervisie komt vanuit de persoon: hoe doe ik dat? Kan het beter, anders? En hoe doen collega s dat? Een begeleider helpt om elkaar open vragen te stellen en niet meteen de eigen oplossing te geven. Zo worden gedragspatronen die in de loop der jaren zijn ontwikkeld, doorbroken en wordt nieuw gedrag aangeleerd. Opleiding Coaches voor Farmacie / intervisiebegeleider Bent u geïnteresseerd in het begeleiden van intervisiegroepen? In deze opleiding leert u een kwalitatief hoogstaande intervisiemethode toe te passen voor apothekers en andere collegiale groepen. Coaches voor Farmacie worden opgeleid om, op een uniforme en een kwalitatief goede manier, geheel zelfstandig intervisie bij de beroepsgroep te kunnen begeleiden volgens onze intervisiemethode, het CREA-model. Meer weten? Kijk op onze website bij OVER ONS, Opleiding Coaches voor Farmacie. Organisatie en management Manage uw tijd Organisatie mr. J.A.Th. (Theo) Bollerman De workshop Manage uw tijd verschaft u op alle mogelijke niveaus inzichten en handvatten om met overzicht en rust het juiste plan van aanpak uit te voeren. De fundamentele oorzaken van een opgejaagd gevoel komen aan de orde, evenals kennis van timemanagement. Zo leert u overzicht houden en de juiste actie ontwikkelen. Invloed uitoefenen in de 1e en 2e lijn mw. J.L. (Lucie) Douwes-Dekker OA/ ZA/ IA/ PA Farmaceutisch consulenten De nascholing Invloed uitoefenen in de 1e en 2e lijn geeft u inzicht in de doelen en belangen van diverse overleggroepen en de voorwaarden om tot een goede samenwerking te komen. U leert hoe u de relatie met andere zorgverleners kunt bevorderen en hoe u met hen werkbare afspraken kunt maken. Praktijkvoorbeelden laten u zien hoe andere apotheken de samenwerking met 1e en 2e lijn hebben ingevuld. communicatie en samenwerken PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 28 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 29
Voor wie zijn onze cursussen Onze cursussen zijn in de eerste plaats voor apothekers, maar sinds een paar jaar richten we ons ook op cursussen voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten, huisartsen, medisch specialisten en andere bij farmacotherapie betrokken zorgprofessionals. PAOFarmacie staat voor maatwerk! Op het bureau van PAOFarmacie zijn wij dagelijks actief met het ontwikkelen en organiseren van nascholing voor u! Wij helpen u graag bij het samenstellen van een cursuspakket op maat, zodat u niet alleen uw eigen leemtes in kennis en competenties opvult, maar ook aan alle competentie-eisen voor een nieuwe herregistratie kunt voldoen. Hierdoor kunnen we u helpen uw opleidingsplan te realiseren. Maatwerk en persoonlijke aandacht zijn voor ons kernwaarden om uw motivatie voor nascholing te stimuleren. PAOFarmacie in een notendop Oorsprong PAOFarmacie is een non-profit onderwijsinstituut dat in 2001 opgericht is vanuit de Universiteiten Utrecht en Groningen en de beroepsorganisaties KNMP, NVZA en NIA. Vertegenwoordigers van deze partijen en, sinds 2016, van de Universiteit Leiden vormen ons bestuur. Visie op onderwijs Ons onderwijsinstituut ontwikkelt en organiseert motiverend, hoogwaardig en onafhankelijk postacademisch onderwijs voor in de eerste plaats apothekers. Met ons, actuele en praktijkgerichte, cursusaanbod dragen wij bij aan het opfrissen van de kennis en vaardigheden van u en uw collega apothekers en zorgverleners, zodat u fit-for-practice blijft. Uw rol als zorgprofessional kan hiermee versterkt worden, waardoor de farmaceutische patiëntenzorg die u levert continu verbetert. Nieuwsbrief en Seizoensupdate Met de nieuwsbrief ontvangt u wekelijks ons actuele cursusaanbod. Daarnaast houden wij u met onze Seizoensupdate eens per kwartaal op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen, ervaringen van cursisten en visies van experts op de rol van nascholing ter ondersteuning van de apotheker van de toekomst. Bent u nog niet geabonneerd op onze Seizoensupdate en wilt u deze nieuwsbrief 4x per jaar ontvangen? Wilt u ons actuele cursusaanbod ontvangen? Kunnen wij u helpen met het samenstellen van uw cursuspakket op maat? U kunt hiervoor een e-mail sturen naar info@paofarmacie.nl of bellen met één van onze medewerkers, telefoon 030-3040100. Motiverend en duurzaam Om u dit kwalitatief hoogwaardige onderwijs te kunnen bieden, ontwikkelen wij kennis over het creëren van motiverende leeromgevingen, die u een hoog leerrendement opleveren. Onze visie op optimale leeromgevingen baseren we op door PAOFarmacie zelf geïnitieerd wetenschappelijk onderzoek op dit terrein. Uit dit onderzoek blijkt dat de motivatie van apothekers en het plezier in nascholen gebaat is bij het aanbieden van leertrajecten op maat (personalized learning) op basis van vrije keuze en verschillende niveaus. Ons project Curriculumvisie 2020 heeft geleid tot de implementatie van een nieuw motiverend e-platform, dat het mogelijk maakt om op een aantrekkelijke en motiverende manier onderwijs aan te bieden. In 2017 hebben wij twee cursussen (Farmacogenetica en Infectieziekten) ontwikkeld in deze nieuwe leeromgeving, die door cursisten zeer enthousiast ontvangen zijn. Meer over ons Curriculumvisie 2020 project kunt u lezen op pagina 2 en 3. PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 30 PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 31
PAOFarmacie in een notendop Samenwerkingsverbanden Wij kunnen onze bijdrage aan een hoog niveau van onderwijs enkel leveren door goede samenwerkingsrelaties te onderhouden met onze bestuurlijke en andere relevante organisaties in het farmaceutische en didactische veld. Wij zijn steeds op zoek naar partners die van toegevoegde waarde zijn voor ons hoogwaardig onderwijs. Met deze samenwerkingsverbanden zijn wij in staat een nog beter en completer aanbod te ontwikkelen om uw kwaliteiten als zorgverlener en professional te versterken! Op onze website, bij OVER ONS, Met wie werken we samen, leest u meer over onze samenwerkingspartners. Achter de schermen Op het bureau van PAOFarmacie zijn wij dagelijks actief met het ontwikkelen en organiseren van nascholing voor u! Wij werken met een klein team van 8 personen en denken graag met u mee om uw opleidingsplan te realiseren. Maatwerk en persoonlijke aandacht zijn voor ons kernwaarden om uw motivatie voor nascholing te stimuleren. Sharon Schouten-Tjin A Tsoi CEO/apotheker Lonneke Drop Project Manager Saskia Schiffelers Manager Finance Alice Bruggeman Project Manager Hans van Son Project Pharmacist/ apotheker Karin Smits Management Assistant Luciënne Nagtegaal Project Manager Hans Noordhuis Project Assistant PAOFarmacie Cursuswijzer 2018 32
PAOFarmacie Rembrandtlaan 31 3723 BG, Bilthoven Telefoon: 030-30 40 100 E-mail: info@paofarmacie.nl Website: www.paofarmacie.nl