Vrijwillige inzet in Kampen

Transcriptie

1 Vrijwillige inzet in Kampen Adviesrapport over vrijwilligerswerk, voor de gemeente Kampen Auteur(s) Datum MOVISIE Vanessa Zondag Utrecht, 23 november 2009 Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen

2 MOVISIE Kennis en advies voor maatschappelijke ontwikkeling MOVISIE is hét landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor maatschappelijke ontwikkeling. We bieden toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, zorg en sociale veiligheid. In ons werk staan vijf actuele thema's centraal: huiselijk & seksueel geweld, kwetsbare groepen, leefbaarheid, mantelzorg en vrijwillige inzet. We investeren in de kracht en de onderlinge verbinding van burgers. We doen dit door maatschappelijke organisaties, overheden, maatschappelijk betrokken bedrijven en burgerinitiatieven te ondersteunen, te adviseren én met hen samen te werken. Lokaal of landelijk, toegesneden op het vraagstuk en de organisatie. Zo kunnen deze organisaties en hun professionals hun werk voor de samenleving zo goed mogelijk doen. Kijk voor meer informatie op COLOFON Auteur(s): Vanessa Zondag Projectnummer: P2051 Datum: 23 november 2009 MOVISIE

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Conclusies en aanbevelingen Actiepunten Vrijwilligersveld Kampen Beleid bijstellen Vertalen maatschappelijke ontwikkeling Verbinden en makelen Versterken Verbreiden Verankeren Effecten volgen Onderzoeksopzet Uitkomsten Respons Kenmerken van de organisaties De vrijwilligers Ondersteuningsinfrastructuur Maatschappelijke thema s Deskundigheidsbevordering Vraagstukken en knelpunten Overige opmerkingen Vergelijkingen Respons Organisaties Vrijwilligers Ondersteuning Maatschappelijke thema s Vraagstukken Bijlagen...40

4 1 Inleiding Vrijwilligerscentrale Kampen wil haar diensten verbeteren. Daarom heeft de vrijwilligerscentrale besloten met behulp van Digimon, de digitale monitor vrijwilligerswerk, haar zicht op het vrijwilligersveld te vergroten en concreet de ondersteuningsbehoeften te inventariseren. Ook de gemeente Kampen is betrokken in het Digimontraject. De gemeente wenst met Digimon input voor het beleid te generen. Digimon is een monitorinstrument dat MOVISIE in samenwerking met het ministerie van VWS heeft ontwikkeld. Naast het zicht op de wijze waarop vrijwilligersorganisaties lokaal georganiseerd zijn, geeft Digimon ook inzicht in de knelpunten die spelen, de ondersteuningsbehoeften die vrijwilligersorganisaties hebben en de mate waarin zij actief zijn binnen maatschappelijke thema s zoals de Wet maatschappelijke ondersteuning, Maatschappelijke stage, Maatschappelijk Betrokken Ondernemen, Inburgering en sociale (re)-integratie. De tevredenheid over de dienstverlening door de gemeente en het steunpunt vrijwilligerswerk met mogelijke verbeterpunten komen eveneens in het onderzoek aan bod. MOVISIE is verzocht de uitkomsten van het onderzoek te analyseren en uit te werken in een adviesrapport. De vrijwilligerscentrale en de gemeente kunnen vervolgens, mede op basis van een afsluitend adviesgesprek, komen tot bijstelling van hun beleid en ondersteuningsaanbod. Naar schatting zijn er momenteel zo n vrijwilligers actief in de gemeente Kampen 1. Om deze vrijwilligers voor het vrijwilligerswerk te behouden en nieuwe vrijwilligers tot vrijwillige inzet te verleiden, is het belangrijk dat zij op passende wijze worden ondersteund. Dit is ook hetgeen de vrijwilligerscentrale Kampen en de gemeente Kampen nastreven. Het feit dat er in Kampen reeds sprake is van een bloeiend verenigingsleven betekent niet automatisch dat men achterover kan leunen. Het vrijwilligersveld is immers een dynamisch veld dat altijd in ontwikkeling is. In de nota Vrijwilligerswerkbeleid Gebundelde krachten heeft de gemeente Kampen een aantal speerpunten geformuleerd namelijk: o het stimuleren van maatschappelijke stage o het monitoren van ontwikkelingen binnen het vrijwilligerswerk o het zorgdragen voor een structurele vrijwilligersverzekering o het stimuleren van Maatschappelijk Betrokken Ondernemen o een nieuwe impuls geven aan het waarderen van vrijwilligers o het in stand houden van het Kamper comité en de vertegenwoordiging daarvan in de Wmoraad waarborgen o het versterken van de Vrijwilligerscentrale Kampen en zorgdragen voor een meerjarige subsidiëring o het aanbieden van cursussen aan vrijwilligers borgen Deze speerpunten komen ook in de conclusies en aanbevelingen aan bod. De conclusies en aanbevelingen van het onderzoek zijn in hoofdstuk 2 opgenomen. Vervolgens vindt u in hoofdstuk 3 een beschrijving van de gehanteerde onderzoeksmethode, in hoofdstuk 4 de platte resultaten en in hoofdstuk 5 de vergelijkingen met resultaten uit eerder onderzoek met Digimon elders in het land. In de bijlagen treft u de uitgezette vragenlijsten en de frequentietabellen per vraag aan. 1 MOVISIE hanteert daarvoor het landelijk percentage van 32% van mensen die hulp en vrijwilligerswerk verrichten ten behoeve van familie, verenigingen en vrijwilligersorganisaties. MOVISIE, Trendrapport vrijwillige inzet 2008 Lokaal onder de loep Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 4

5 2 Conclusies en aanbevelingen De algemene conclusie naar aanleiding van de vergelijkingen met andere gemeenten is dat de resultaten van het onderzoek in Kampen niet wezenlijk afwijken van onderzoek met Digimon elders. In vergelijking met andere gemeenten toont het vrijwilligersveld in Kampen zich zelfs redelijk tevreden. Ondanks deze tevredenheid is het goed om te blijven investeren in het vrijwilligerswerk zodat organisaties waar nodig een beroep kunnen doen op passende ondersteuning. Voordat de conclusies en aanbevelingen aan bod komen, zijn eerst de belangrijkste actiepunten kort op een rijtje gezet. 2.1 Actiepunten 1. Stel het huidig vrijwilligerswerkbeleid waar nodig bij en verbeter het ondersteuningsaanbod aan de hand van de Digimon-resultaten. 2. Treedt over de concrete invulling van het ondersteuningsaanbod actief in gesprek met het brede vrijwilligersveld en geef een vervolg aan het interactief beleidsproces. 3. Zorg ervoor dat de nieuwe basisfuncties vrijwilligerswerk lokaal worden geïmplementeerd. 4. Maak het geld voor de maatschappelijk makelaarsfunctie vrij en vul deze functie breed in. De gemeente ontvangt voor de maatschappelijk makelaarsfunctie namelijk geld in het gemeentefonds. 5. Stimuleer organisaties met maatschappelijke stage aan de slag te gaan en geef een nieuwe impuls aan de inzet om organisaties en scholen met elkaar te verbinden. 6. Stimuleer organisaties met maatschappelijk betrokken ondernemen aan de slag te gaan en intensiveer de communicatie en promotie van Tohopesate. 7. Reduceer waar mogelijk de knelpunten en bezwaren die op het gebied van maatschappelijk stage, maatschappelijk betrokken ondernemen en sociale (re) integratie naar voren zijn gebracht en biedt daarbij de gevraagde ondersteuning op maat. 8. Zorg voor een actieve en meer wijkgerichte benadering van potentiële vrijwilligers, bijvoorbeeld door middel van de bijspringermethodiek. 9. Blijf investeren in netwerken en samenwerking en faciliteer netwerkoverleggen voor vrijwilligersorganisaties. 10. Treedt in contact met de sector religie/levensbeschouwing en kijk wat beide partijen voor elkaar kunnen betekenen, bijvoorbeeld in relatie tot de Wet maatschappelijke ondersteuning. 11. Investeer en stimuleer deskundigheidsbevordering en laat het aanbod beter aansluiten op de behoefte van het vrijwilligersveld. Bijvoorbeeld door meer informele vormen van kennisoverdracht te faciliteren waarbij de organisaties zelf hun goede voorbeelden kunnen presenteren. 12. Stimuleer nieuwe vormen van vrijwillige inzet zoals online vrijwilligerswerk. Met deze nieuwe vormen worden nieuwe doelgroepen vrijwilligers eerder bereikt. 13. Agendeer de toegankelijkheid van vrijwilligersorganisaties en leer de organisaties meer open en vraaggericht te werken. Bijvoorbeeld door de werkzaamheden anders in te richten of het vrijwilligerswerk anders te presenteren. Het creëren van meer diversiteit in het vrijwilligersbestand zou meer op de agenda van de vrijwilligersorganisaties moeten staan. 14. Start specifieke wervingsprojecten waarbij verschillende partijen met elkaar in contact worden gebracht en vraag en aanbod op elkaar worden afgestemd. Bijvoorbeeld zoals het project Webvrijwilligers in de Vinex waarbij mensen met een beperking online vrijwilligerswerk gaan doen voor lokale vrijwilligersorganisaties. 15. Verduidelijk het ondersteuningsaanbod van de gemeente en zorg ervoor dat de vragen van de vrijwilligersorganisaties eenduidig en in samenhang met de verschillende losse regelingen worden afgehandeld. Veel vrijwilligersorganisaties geven namelijk aan niet te weten wat zij van de gemeente mogen verwachten. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 5

6 16. Treedt met de vrijwilligersorganisaties in gesprek over de genoemde verbeterpunten procedures voor subsidies en vergoedingen, huisvesting en vergunningenbeleid. En bekijk of de informatievoorziening verbeterd kan worden en of aanvraag-, behandelings- en verantwoordingsprocedures vereenvoudigd kunnen worden. 17. Promoot de Kamper Polis in het brede vrijwilligersveld en breng het regelmatig onder aandacht van vrijwilligersorganisaties. 18. Intensiveer en communiceer de gemeentelijke inzet op erkenning, waardering en promotie van het vrijwilligerswerk. En stel jaarlijks een waardering- en promotieplan op zodat activiteiten evenredig over het jaar worden verdeeld en de uitvoering onder aandacht blijft. 19. Stimuleer dat raadsleden en ambtenaren werkbezoeken bij vrijwilligersorganisaties afleggen. 20. Verzamel goede voorbeelden uit het vrijwilligerveld, leg deze kennis en ervaring vast en verspreid deze op proactieve en aantrekkelijke wijze onder de vrijwilligersorganisaties in Kampen. 21. Blijf zicht behouden op het vrijwilligerswerk. Bijvoorbeeld door jaarlijks een conferentie of bijeenkomst voor vrijwilligersorganisaties te organiseren waar organisaties tevens de ruimte krijgen om verbindingen te leggen en samenwerking te zoeken. 22. Laat de samenstelling van het Kamper comité regelmatig wisselen en profileer het werk in de vertegenwoordiging op moderne wijze zodat er meer dynamiek in de vertegenwoordiging ontstaat. 2.2 Vrijwilligersveld Kampen Het globale beeld van het vrijwilligersveld in Kampen is dat deze vooral bestaat uit kleine en pure vrijwilligersorganisaties in de sectoren sport/recreatie, kunst/cultuur, onderwijs/educatie, religie/ levensbeschouwing en belangenbehartiging/emancipatie die draaien op contributies van leden en gemeentesubsidie. Het aantal leden, deelnemers of cliënten is de afgelopen 3 à 4 jaren vooral toegenomen of gelijk gebleven en de samenstelling daarvan lijkt voldoende divers. 68% van de organisaties is namelijk tevreden over de samenstelling van het leden, deelnemers en cliëntenbestand. Het tekort aan vrijwilligers wordt wel gevoeld maar is minder ernstig dan landelijk het geval is. In Kampen geeft 44% van de organisaties aan geen tekort aan vrijwilligers te hebben terwijl dit percentage landelijk 34% is. Ook de samenstelling van het vrijwilligersbestand vraagt aandacht. Hoewel 60% van de organisaties tevreden is over de samenstelling van het vrijwilligersbestand, rijst de vraag hoe toegankelijk de organisaties in Kampen daadwerkelijk zijn. 52% van de organisaties heeft namelijk over het algemeen vrijwilligers ouder dan 50 jaar maar er zijn maar weinig organisaties die meer vrijwilligers in de leeftijd tot 20 jaar en in de leeftijd van 20 tot 30 jaar wensen. Laat staan allochtone vrijwilligers. De vrijwilligersorganisaties willen vooral meer vrijwilligers in de leeftijd van 30 tot 50 jaar. Qua ondersteuning, lijken er voldoende mogelijkheden te zijn en de behoefte daaraan is niet groot in de gemeente Kampen. Veel organisaties kunnen voor ondersteuning bij hun landelijke bond of koepelorganisatie terecht, het gebruik van Vrijwilligerscentrale Kampen is overeenkomstig het landelijke beeld en de meeste organisaties hebben contact met de gemeente. Toch worstelen de organisaties ook met een aantal knelpunten. Middels het Digimon-onderzoek is duidelijk geworden welke knelpunten vrijwilligersorganisaties ervaren en bij welke knelpunten zij (extra) ondersteuning wensen. Werving van leden, deelnemers of cliënten, werving van bestuursleden en werving van overige vrijwilligers staan bovenaan het lijstje van de vrijwilligersorganisaties. Maar ook sponsoring of fondsenwerving, huisvesting/ zaalruimte, deskundigheidsbevordering van vrijwilligers en een ander onderwerp komen in dit lijstje voor. Wat dat ander onderwerp precies inhoudt, zal in gesprek met de organisaties duidelijk moeten worden. Er lijkt namelijk wel iets te spelen in Kampen. Want ook bij de vraag op welk onderwerp organisaties behoefte hebben aan (extra) ondersteuning komt de categorie ondersteuning op een ander vlak met een hoge score naar voren terwijl dit in andere Digi- Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 6

7 mon-onderzoeken niet eerder het geval is geweest. De overige onderwerpen waarbij de vrijwilligersorganisaties behoefte hebben aan extra ondersteuning zijn fondsenwerving, promotie van het vrijwilligerswerk en de organisatie, huisvesting, deskundigheidsbevordering van vrijwilligers en op het gebied van wetten van regels. De Digimon-enquête is door 202 van de 548 organisaties (37%) volledig afgerond. Ook in 2004 heeft er in de gemeente Kampen middels Digimon een onderzoek naar de stand van zaken in het vrijwilligerswerk plaatsgevonden. Wanneer deze resultaten met de resultaten uit 2009 worden vergeleken, valt vooral op dat anno 2009: het aantal organisaties dat samenwerkt met andere organisaties ruimschoots is gestegen. het tekort aan vrijwilligers flink lijkt te zijn gestegen. Maar dat wel steeds meer organisaties er in lijken te slagen allochtone vrijwilligers voor hun organisatie te winnen. het aantal organisaties dat niet wordt ondersteund, lijkt te zijn afgenomen. het aantal organisaties dat door Vrijwilligerscentrale Kampen wordt ondersteund, is toegenomen. de tevredenheid over het beleid en werkwijze van de gemeente iets lijkt te zijn toegenomen. het aantal organisaties dat behoefte heeft aan (extra) ondersteuning is gestegen. 2.3 Beleid bijstellen Met de Digimonresultaten hebben de Vrijwilligerscentrale Kampen en de gemeente Kampen concrete verbeterpunten in handen om het huidige beleid waarnodig bij te stellen en het ondersteuningsaanbod te verbeteren. MOVISIE heeft de belangrijkste bevindingen uit het Digimon-onderzoek in de nieuwe basisfuncties van het vrijwilligerswerk ondergebracht. Deze basisfuncties (Vertalen, Verbinden en makelen, Versterken, Verbreiden en Verankeren) bieden gemeenten en centrales een handvat om met de ondersteuning van het vrijwilligerswerk aan de slag te gaan. De staatssecretaris van het ministerie van VWS heeft namelijk als doel gesteld dat in 2012 in 75% van de Wmo-plannen de basisfuncties verwerkt moeten zijn. Een reden temeer om de basisfuncties vrijwilligerswerk onderdeel te maken van het beleid en lokaal te implementeren. Meer informatie over de basisfuncties is te vinden op Daar is ook de brochure Basisfuncties vrijwilligerswerk in de praktijk te downloaden. Na een korte toelichting op de basisfunctie zullen de specifieke aanbevelingen uit het Digimononderzoek in Kampen worden beschreven. Met deze informatie kunnen de gemeente en de vrijwilligerscentrale gericht aan de slag met het verbeteren van het huidige ondersteuningsaanbod. Er is echter één maar. De lokale uitwerking van de basisfuncties vrijwilligerswerk vragen een breder perspectief dan het Digimon-onderzoek aan inzichten oplevert. Naast deze inzichten is het belangrijk om ook buiten het specifieke terrein van het vrijwilligerswerk te kijken en het brede Wmo-perspectief te behouden Vertalen maatschappelijke ontwikkeling Definitie: In de gemeente is men in staat een visie te ontwikkelen op nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen en daar door interactieve beleidsvorming beleid op te formuleren en uitvoering aan te geven. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 7

8 Uit Digimon blijken in ieder geval de volgende maatschappelijke ontwikkelingen in gemeente Kampen van invloed te zijn op het vrijwilligerswerk: Meer leden, deelnemers of cliënten gewenst Hoewel het aantal leden, deelnemers of cliënten de afgelopen drie à vier jaren vooral is toegenomen of gelijk gebleven, willen de Kampense vrijwilligersorganisaties vooral aan de slag met de werving van leden, deelnemers of cliënten. Een afname van leden lijkt het meest in de sector religie/ levensbeschouwing te spelen. Vrijwilligersorganisaties willen vooral meer leden, deelnemers of cliënten die jonger zijn dan 20 jaar en 20 tot 30 jaar oud zijn. De reden dat de organisaties met de werving van leden, deelnemers of cliënten aan de slag willen, is waarschijnlijk gelegen in het feit dat 57% van de organisaties de contributies van leden als belangrijkste inkomstenbron beschouwt. Tekort aan vrijwilligers stijgt Het tekort aan vrijwilligers speelt ook in Kampen. 44% van de organisaties geeft aan geen tekort aan vrijwilligers te hebben. De organisaties zijn vooral op zoek naar vrijwilligers voor het uitvoeren/ begeleiden van activiteiten en voor het bestuurswerk waarbij het tekort aan bestuursleden vooral lijkt te spelen in de belangenbehartiging/emancipatie sector. Hoewel het tekort aan vrijwilligers in Kampen minder groot is dan landelijk het geval is, lijkt het tekort aan vrijwilligers in vergelijking met het Digimononderzoek in 2004 ruimschoots te zijn gestegen. Weinig divers vrijwilligersbestand Ook de samenstelling van het vrijwilligersbestand vraagt aandacht. 52% van de organisaties heeft over het algemeen vrijwilligers ouder dan 50 jaar. Maar er zijn maar weinig organisaties die meer vrijwilligers in de leeftijd tot 20 jaar en in de leeftijd van 20 tot 30 jaar wensen, laat staan allochtone vrijwilligers. De vrijwilligersorganisaties willen vooral meer vrijwilligers in de leeftijd van 30 tot 50 jaar. Meer dan de helft van de organisaties heeft echter geen vrijwilligers tot 25 jaar of allochtone vrijwilligers. Vrijwilligers met een beperking zijn er wel wat meer maar ook daarbij geldt dat 42% van de organisaties geen vrijwilligers met een beperking in het vrijwilligersbestand heeft. Overigens vinden veel organisaties in Kampen het geen probleem dat hun vrijwilligersbestand weinig divers is. Zo geeft 31% van de organisaties aan niet te streven naar meer diversiteit in het vrijwilligersbestand. Ook knelpunten spelen er niet op grote schaal. 53% van de organisaties geeft aan in het geheel geen knelpunten te ervaren bij het creëren van meer diversiteit in het vrijwilligersbestand. Weinig interesse in maatschappelijke thema s Het percentage organisaties dat in Kampen reeds actief is op de maatschappelijke thema s als sociale activering, integratie en inburgering, maatschappelijke stage en maatschappelijk betrokken ondernemen komt redelijk overeen met de andere gemeenten. Toch lijken de organisaties in Kampen zich wat terughoudend op te stellen. Dit blijkt vooral uit de lage aantal organisaties die zich geïnteresseerd tonen in sociale activering, maatschappelijke integratie, inburgering, maatschappelijke stage en maatschappelijk betrokken ondernemen. Andere maatschappelijke ontwikkelingen? Naast bovenstaande genoemde ontwikkelingen kunnen er ook andere maatschappelijke ontwikkelingen in Kampen spelen die van invloed zijn op het vrijwilligerswerk. Denk bijvoorbeeld aan de leefbaarheid in wijken, het eventuele tekort aan voorzieningen of geringe jongerenparticipatie. Dat er nog andere ontwikkelingen in Kampen spelen, blijkt ook het feit dat een ander onderwerp veelvuldig door organisaties is aangekruist als vraagstuk waarmee zij aan de slag willen gaan. Wat dat ander onderwerp precies inhoudt, zal in gesprek met de organisaties duidelijk moeten worden. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 8

9 Inspelen op deze ontwikkelingen Om goed in te kunnen spelen op deze ontwikkelingen is het belangrijk dat de gemeente en de vrijwilligerscentrale een gezamenlijke visie hebben op deze ontwikkelingen. Met deze visie wordt immers bepaald welk resultaat men wil behalen en welke koers zal worden uitgezet. Vervolgens is het belangrijk de koers vast te leggen in concreet beleid. Een belangrijke verschuiving in het vrijwilligerswerkbeleid kan bijvoorbeeld zijn dat het uitgangspunt niet zozeer de vrijwilligersorganisatie is, maar meer de individuele vrijwilliger. Voor een sterke civil society is het immers van groot belang dat ook tijdelijke en spontane vrijwilligersverbanden de ruimte krijgen zich te ontwikkelen. Om deze initiatieven te stimuleren, is het belangrijk dat ook initiatieven waarbij geen sprake is van een rechtspersoon toch aanspraak kunnen maken op subsidie. Interactieve beleidsvorming De gemeente hoeft daarbij niet zelf het wiel uit te vinden. Vrijwilligersorganisaties kunnen de gemeente namelijk als geen ander vertellen wat passende ondersteuning in de gemeente Kampen inhoudt en hoe het beleid er uit zou moeten zien. Het vrijwilligersdomein bestaat echter uit vele verschillende sectoren en vrijwilligersorganisaties waarbij de ondersteuningsbehoeften aanzienlijk kunnen variëren. Met Digimon heeft de gemeente een eerste stap gezet in het inventariseren van knelpunten en ondersteuningswensen van het vrijwilligersveld. Maar er is meer nodig. Digimon biedt immers alleen kwantitatieve gegevens en een verdiepingsslag op bepaalde thema s is dan ook zeker aan te bevelen. Het is dus belangrijk om een vervolg te geven aan het interactief beleidsproces en het brede vrijwilligersveld daarbij te betrekken. Bijvoorbeeld door de resultaten uit de Digimon-enquête aan het brede vrijwilligersveld te presenteren en samen een aantal thema s inhoudelijk uit te werken. Daarbij is interactieve beleidsvorming het meest effectief als het vrijwilligersveld op verschillende momenten en met behulp van verschillende instrumenten bij het vormgeven van het vrijwilligerswerkbeleid wordt betrokken. De MOVISIE brochure Samen met vrijwilligers vrijwilligerswerkbeleid opstellen kan de gemeente Kampen behulpzaam zijn bij het vormgeven van het interactief beleidsproces. U kunt deze brochure downloaden via Concreet beleid In de onderstaande basisfuncties kunt u lezen hoe u goed kunt inspelen op deze ontwikkelingen en op welke manier het beleid en het ondersteuningsaanbod in Kampen verbeterd kunnen worden Verbinden en makelen Definitie: In de gemeente is men in staat om de verwachtingen en belangen van verschillende maatschappelijke spelers met elkaar te verbinden. Meer in het bijzonder het makelen van vraag en aanbod op terreinen die door de gemeente van speciaal belang worden geacht. Het vrijwilligersdomein is een bonte verzameling van vrijwilligers(organisaties) die zich op allerlei manieren inzetten voor de samenleving. Al deze partijen hebben verschillende verwachtingen en belangen. Maar dit hoeft elkaar niet te bijten. Sterker nog, ze kunnen elkaar ook versterken. Van een gemeente en vrijwilligerscentrale wordt verwacht dat zij in staat zijn de verwachtingen en belangen van de verschillende spelers met elkaar te verbinden. Ook hierbij is het belangrijk dat bij de invulling wordt gekeken naar de ambities. Wat willen de gemeente en vrijwilligerscentrale bereiken met het verbinden en makelen? Is het de bedoeling dat alleen personen met elkaar in contact worden gebracht of ook organisaties? Op welke terreinen moet dit gebeuren? Maar ook op welke schaalniveau? Voor het activeren van burgers kan het maken van verbindingen tussen een burger en een organisatie op buurtni- Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 9

10 veau bijvoorbeeld heel effectief zijn. Terwijl bij het makelen in het kader van maatschappelijke stage juist rekening gehouden moet worden met het bovengemeentelijk niveau. Verbinden van verschillende partijen In de gemeente Kampen worden niet alleen vrijwilligers en organisaties met elkaar bemiddeld maar ook scholieren, organisaties en scholen in het kader van maatschappelijke stage en vrijwilligersorganisaties en bedrijven in het kader van maatschappelijk betrokken ondernemen. De gemeente Kampen heeft in haar vrijwilligerswerkbeleid Gebundelde krachten vastgelegd dat het stimuleren van maatschappelijke stage en maatschappelijk betrokken ondernemen één van haar speerpunten is. Maatschappelijk makelaar Sinds 2008 ontvangt de gemeente Kampen geld in het gemeentefonds om de maatschappelijk makelaarsfunctie in te vullen. Vaak wordt gedacht dat de maatschappelijk makelaar alleen ondersteuning biedt bij maatschappelijke stage. Dit is echter niet het geval. De maatschappelijk makelaar heeft als taak het brede vrijwilligerswerk te ondersteunen en het budget kan dus ook als zodanig worden benut. De Vrijwilligerscentrale Kampen vervult reeds de makelaarsrol ten behoeve van maatschappelijke stage. Deze rol kan echter verder worden uitgebreid. Het advies is dan ook het geld voor de maatschappelijk makelaar zo spoedig mogelijk vrij te maken en de Vrijwilligerscentrale Kampen de mogelijkheid te bieden de maatschappelijk makelaarsfunctie breed in te vullen zodat zij organisaties op passende wijze kunnen ondersteunen met maatschappelijke stage, maatschappelijk betrokken ondernemen en sociale activering en re-integratie aan de slag te gaan. Uit het Digimon-onderzoek blijkt immers dat er op deze terreinen nog wel wat werk ligt. Maatschappelijke stage Onbekend maakt onbemind. Ook in het geval van maatschappelijke stage. Het aantal organisaties dat in Kampen reeds actief is in het kader van maatschappelijke stage is weliswaar in verhouding met de landelijke cijfers. Maar de interesse van organisaties die nog niet actief zijn op dit vlak is beperkt. Ook is er een duidelijke nee te horen. 61% van de organisaties zegt nee tegen maatschappelijke stage. Te weinig tijd voor begeleiding, veel regelwerk en te weinig afstemming met scholen zijn de meest genoemde knelpunten of bezwaren die zijn genoemd. Op dit vlak lijkt de inzet op het verbinden van organisaties en de scholen een nieuwe impuls te kunnen gebruiken. Maatschappelijk betrokken ondernemen Ook voor maatschappelijk betrokken ondernemen lopen er maar weinig organisaties warm. Ter vergelijking, het landelijk beeld laat zien dat 25% van de organisaties geïnteresseerd is in maatschappelijk betrokken ondernemen terwijl in Kampen maar 14% van de organisaties zich geïnteresseerd toont. Dit ondanks het feit dat er in Kampen jaarlijks een beursvloer de Tohopesate wordt georganiseerd. Tohopesate wordt door 37% van de organisaties met goed/voldoende beoordeeld. Maar daarbij valt ook op dat veel organisaties er onbekend mee zijn of er geen mening over hebben. Slechts 22% van de organisaties heeft de afgelopen drie jaar deelgenomen aan Tohopesate waaruit blijkt dat het instrument, naast zijn onbekendheid, wellicht niet helemaal aansluit bij de behoefte van het veld. Te weinig informatie beschikbaar, verwachtingen onbekend, veel regelwerk en te weinig ervaring zijn de knelpunten die het meest zijn genoemd bij maatschappelijk betrokken ondernemen. Naast het intensiveren van de communicatie en promotie van de beursvloer is het ook verstandig om met het vrijwilligersveld te bespreken welke veranderingen er nodig zijn om Tohopesate succesvoller te maken. Maar laat vooral ook zien wat er al op het terrein van maatschappelijk betrokken ondernemen gebeurt en wat organisaties van de bedrijven kunnen verwachten. Niks werkt immers zo inspirerend als een goed voorbeeld. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 10

11 Het bedrijfsleven kan natuurlijk ook op andere manieren een belangrijke bijdrage leveren aan de versterking van het vrijwilligerswerk. Niet alleen in financiële of materiële zin, maar juist ook via haar specifieke deskundigheden. Bijvoorbeeld door adviseurs- of expertpool op te zetten waaruit vrijwilligers projectmatig en vraagstukgericht vrijwilligersorganisaties een helpende hand bieden. Sociale activering, integratie en inburgering Bij sociale activering, integratie en inburgering zien wij hetzelfde verschijnsel. Ook hier ligt de interesse in Kampen lager dan het landelijk percentage. Geen geschikte begeleiders, te weinig tijd voor begeleiding en geen geschikte werkzaamheden zijn hierbij de belangrijkste knelpunten. Sociale activering, integratie en inburgering is niet een thema wat in het beleid van de gemeente terug komt. Wat zijn de ambities van de gemeente op dit terrein? Wanneer ook dit onderwerp de aandacht heeft van de gemeente is het zinvol om te kijken op welke manier vrijwilligerswerk als instrument voor sociale activering, integratie en inburgering ingezet en gepromoot kan worden. En op welke manier de vrijwilligerscentrale de organisaties hierin kan ondersteunen. Niet iedereen kan immers direct zelfstandig als vrijwilliger aan de slag. In deze situaties is het zinvol om als vrijwilligerscentrale individuele ondersteuning te kunnen bieden in de vorm van een intakegesprek, oriëntatie, bemiddeling en zonodig begeleiding op de werkplek totdat iemand in staat is zelfstandig als vrijwilliger te functioneren. Wijkgericht vrijwilligerswerk Een actieve en meer wijkgerichte benadering van potentiële vrijwilligers kan ook een manier zijn om partijen met elkaar te verbinden en bovenal mensen te stimuleren om vrijwilligerswerk te doen. Mensen zijn eerder bereid in eigen wijk of buurt vrijwilligerswerk te doen. Om meer mensen tot vrijwillige inzet te bewegen, zijn er verschillende methodieken beschikbaar. De Bijspringer is bijvoorbeeld een goede methodiek om een nieuwe impuls aan het vrijwilligerswerk te geven. Met de Bijspringer wordt er een kwantitatief onderzoek gedaan naar potentiële vrijwilligers in een wijk, buurt of dorp. Onder andere door middel van een inwonersenquête worden mensen benaderd met de vraag of, wanneer en hoe zij bereid zijn bij te springen in eigen wijk of dorp. Sommige gemeenten kiezen ervoor om per wijk of dorp huizen langs te gaan. Andere gemeenten kiezen weer voor een schriftelijke enquête om de bereidheid tot vrijwillige inzet te inventariseren. Na de inventarisatie worden mensen op wijk- of dorpniveau actief bemiddeld naar organisaties of activiteiten die aansluiten bij de kwaliteiten en interesses van de nieuwe vrijwilliger. De Bijspringer is ontwikkeld in de gemeente Oostellingerwerf, Friesland, waarbij dorpsgewijs het vrijwilligerpotentieel is geïnventariseerd en ingezet. Dit kan door verschillende organisaties worden uitgevoerd maar in Kampen ligt het waarschijnlijk het meeste voor de hand om de vrijwilligerscentrale de Bijspringermethodiek te laten uitvoeren. Aandachtspunt daarbij is wel dat ook kleinschalige vrijwilligersinitiatieven in de wijk betrokken worden bij de inventarisatie. Steeds meer mensen zijn immers in niet-georganiseerd verband actief en wanneer potentiële vrijwilligers alleen bemiddeld worden met de meer traditionele organisaties loopt men het risico niet alle potentieel te verzilveren. Voor meer informatie over de Bijspringer, klik of zie hier Samenwerking en netwerken Vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties, ondersteuningsorganisaties, bedrijven, scholen en gemeenten hebben er allen belang bij dat er netwerken van partijen zijn en dat zij onderling samenwerken. Zo kunnen de verschillende organisaties elkaar versterken en kan er een betere match plaats vinden tussen vrijwilligers, organisaties, scholen en bedrijven. In Kampen werkt 73% van de organisaties al samen. Toch is het goed om in netwerken en samenwerking te blijven investeren. Vrijwilligersorganisaties geven regelmatig aan behoefte te hebben aan een netwerkoverleg waarin zij met andere organisaties Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 11

12 actuele thema s op het terrein van vrijwilligersbeleid kunnen bespreken, ervaringen uit kunnen wisselen, kennis kunnen delen en eventuele samenwerking kunnen vormgeven. Vrijwilligerscentrale Kampen is bij uitstek de partij die dit soort netwerkoverleggen voor organisaties kan faciliteren. En op dat terrein is er nog verbetering mogelijk. Zo geven in Kampen 60 organisaties aan niets voor vrijwilligers te hebben geregeld Versterken Definitie: In de gemeente is men in staat om een effectieve lokale of regionale ondersteuningsinfrastructuur op te bouwen en/of te onderhouden. De vrijwilligersorganisaties in Kampen noemen de werving van leden/deelnemers, werving van bestuursleden en werving van overige vrijwilligers als grootste knelpunten waarmee zij aan de slag willen gaan. Slechts 41% is tevreden over het aantal leden/deelnemers en slechts 44% heeft geen tekort aan vrijwilligers. Daarna volgen ander onderwerp, sponsoring of fondsenwerving, huisvesting/ zaalruimte en deskundigheidsbevordering van vrijwilligers. Ondersteuningsbehoefte De behoefte aan ondersteuning is niet erg groot in Kampen. In Kampen zegt namelijk 53% van de organisaties geen behoefte aan (extra) ondersteuning te hebben. Ter vergelijking, landelijk ligt dit percentage op 43%. Ook het aantal organisaties dat nu geen ondersteuning krijgt, is in de gemeente Kampen wat hoger dan het landelijk beeld. Gezien de grote mate van tevredenheid van de vrijwilligersorganisaties in Kampen lijkt er sprake te zijn van een zeer sterke civil society in Kampen. Een groot verschil tussen Kampen en andere gemeenten is dat de sector religie/levensbeschouwing tot één van de vijf grootste sectoren van het vrijwilligersveld behoort. Dit is een kracht maar tegelijkertijd ook een risico. De sector religie/levensbeschouwing lijkt namelijk erg op zichzelf te zijn, onderhoudt weinig contact met andere partijen en stelt zich in beperkte mate open voor nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast heeft vooral deze sector te maken met een afname van leden/deelnemers. Om in de toekomst te kunnen voortbestaan, is het voor hen belangrijk om zich wat meer open te stellen voor de ontwikkelingen die in het veld spelen. De gemeente en de vrijwilligerscentrale kunnen daarin een belangrijke eerste stap zetten door specifiek met de sector religie/levensbeschouwing in contact te treden en te kijken wat beide partijen voor elkaar kunnen betekenen. Bijvoorbeeld in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Het feit dat de ondersteuningsbehoefte in Kampen niet groot is, betekent echter niet dat de gemeente en de vrijwilligerscentrale nu achterover kunnen gaan zitten. De andere helft van de organisaties heeft namelijk wel behoefte aan (extra) ondersteuning. En gezien de huidige maatschappelijke ontwikkelingen is de kans groot dat deze behoefte alleen maar zal toenemen in de toekomst. De onderwerpen waarin de vrijwilligersorganisaties willen worden ondersteund, zijn fondsenwerving, promotie van het vrijwilligerswerk en de organisatie, huisvesting, deskundigheidsbevordering van vrijwilligers en op het gebied van wetten van regels. Daarnaast scoort ook ondersteuning op een ander vlak erg hoog in Kampen. Wat dat betekent, zal in gesprek met de organisaties duidelijk moeten worden. Ondersteuningsaanbod De ondersteuning komt vooral van landelijke en provinciale/regionale organisaties. Maar ook Vrijwilligerscentrale Kampen en de gemeente zelf spelen een belangrijke rol in de ondersteuningsinfrastructuur in gemeente Kampen. Voldoende toegankelijke ondersteuning voor vrijwillige inzet is een belang- Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 12

13 rijke voorwaarde om burgers te stimuleren hun talenten, kennis en vaardigheden in te zetten ten behoeve van de samenleving. Zowel inhoudelijk als in omvang kan deze ondersteuningsstructuur verder worden verbeterd en versterkt. Vrijwilligerscentrale Kampen De bekendheid en het gebruik van Vrijwilligerscentrale Kampen komen redelijk overeen met de bekendheid en het gebruik van steunpunten in andere gemeenten. In Kampen is 78% van de organisaties bekend met de centrale en 20% maakt er ook gebruik van. De diensten van de vrijwilligerscentrale worden vooral met goed en voldoende beoordeeld. En afgezien van het aanbod workshops en trainingen scoort de Vrijwilligerscentrale Kampen op alle onderwerpen hoger dan het landelijk percentage. Om deze tevredenheid ook in de toekomst te kunnen waarborgen en het bereik onder de vrijwilligersorganisaties te laten groeien, is het belangrijk om de diensten van de centrale te blijven ontwikkelen. Vrijwilligersorganisaties willen namelijk vooral bij fondsenwerving, promotie, huisvesting en deskundigheidsbevordering van vrijwilligers worden ondersteund. Bij uitstek onderwerpen waarin de centrale een belangrijke ondersteunende rol speelt. Hoe het ondersteuningsaanbod op deze onderwerpen er precies uit moet zien, zal samen met het vrijwilligersveld moeten worden besproken. Een klanttevredenheidsonderzoek door de centrale waarbij de tevredenheid over de specifieke producten en projecten wordt getoetst, biedt een goede basis om het ondersteuningsaanbod met het veld te bespreken. Verbeterkansen De verbeterkansen lijken vooral te liggen op het gebied van deskundigheidsbevordering, promotie en belangenbehartiging. Ten aanzien van deskundigheidsbevordering heeft er al een kleine inventarisatie plaatsgevonden. Vrijwilligersorganisaties zijn vooral geïnteresseerd in deskundigheidsbevordering op het gebied van werving van vrijwilligers (inclusief bestuursleden), fondsenwerving, vrijwilligersbeleid en promotie. Maar het meeste zijn de organisaties geïnteresseerd in deskundigheidsbevordering in onderwerpen die specifiek met de sector of functies binnen de organisatie te maken hebben. In vergelijking met de landelijke cijfers is de interesse in deskundigheidsbevordering in Kampen niet erg groot. Daarom is het zinvol om hierover met het veld in gesprek te treden en de specifieke ondersteuningswensen op dit vlak te inventariseren. Vooral ook omdat deskundigheidsbevordering een aandachtpunt is in het beleid van de gemeente. Ook met betrekking tot de andere onderwerpen is het zinvol om de organisaties in gesprek te treden over de specifieke ondersteuningswensen die zij op dat vlak hebben. Het onderwerp promotie komt in de basisfunctie Verbreiden aan bod. Nieuwe vormen van vrijwillige inzet stimuleren Ook bij het creëren van meer diversiteit in het vrijwilligersbestand en het stimuleren van nieuwe vormen van vrijwilligerswerk vervult de vrijwilligerscentrale een belangrijke rol. 52% van de organisaties heeft namelijk vooral vrijwilligers van 50 jaar en ouder. Om deelname van nieuwe groepen vrijwilligers te stimuleren, is het noodzakelijk om nieuwe vormen van vrijwillige inzet te stimuleren. Concrete actie is dus noodzakelijk om meer diversiteit in het vrijwilligersbestand te kunnen realiseren. Toegankelijkheid van de organisaties Maar hoe toegankelijk zijn de vrijwilligersorganisaties eigenlijk voor deze nieuwe vrijwilligers? In de praktijk blijkt vaak het aanbod van de organisatie centraal te staan en niet de vraag en kwaliteiten van de vrijwilliger. Om succesvol nieuwe vrijwilligers te werven, is het belangrijk dat vrijwilligersorganisaties meer open en vraaggericht te werk gaan. Dat wil zeggen, het vrijwilligerswerk aan de vrijwilliger aanpassen in plaats van andersom. Op deze manier maken de vrijwilligersorganisaties het vrijwilligerswerk Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 13

14 bij hun organisatie aantrekkelijker en verlagen zij de drempel voor nieuwe vrijwilligers. Het heeft immers weinig zin om nieuwe vrijwilligers te werven als organisaties niet toegankelijk zijn. Vrijwilligerscentrale Kampen kan vrijwilligersorganisaties hierin ondersteunen zodat zij beter toegerust raken op de wensen en behoeften van de nieuwe vrijwilligers. Bijvoorbeeld door organisaties te ondersteunen bij het anders inrichten van het vrijwilligerswerk (flexklussen), via trainingen of door nieuwe vormen van werving, promotie en presentatie van het vrijwilligerswerk. Wellicht dat de vrijwilligerscentrale al verschillende diensten en activiteiten op dit vlak aanbiedt. Dan is het een kwestie van de verschillende ondersteuningsmogelijkheden beter onder aandacht van de vrijwilligersorganisaties te brengen en breed te promoten. Zo niet, dan is het agenderen van de toegankelijkheid van de organisaties een eerste belangrijke stap om ruimte te creëren voor deze nieuwe vrijwilligers. Specifieke wervingsprojecten Daarna is het verstandig om specifieke wervingsprojecten in dit kader op te starten waarbij verschillende partijen met elkaar in contact worden gebracht en vraag en aanbod op elkaar worden afgestemd. Bijvoorbeeld een project als 1001 kracht of soortgelijk project waarbij allochtonen worden gestimuleerd vrijwilligerswerk te doen en met organisaties worden bemiddeld. Of een project zoals Webvrijwilligers in de Vinex van Vrijwilligerscentrale Utrecht Leidsche Rijn waarbij mensen met een beperking online vrijwilligerswerk gaan doen voor lokale vrijwilligersorganisaties. Online vrijwilligerswerk is vrijwilligerswerk dat geheel of gedeeltelijk via internet wordt verricht. Een vorm van vrijwillige inzet die vooral ook veel jongeren erg aanspreekt omdat het vrijwilligerswerk flexibel in tijd en plaats kan worden verricht. Veel organisaties bieden al online vrijwilligerswerk maar zijn zich er niet altijd van bewust en presenteren het ook niet op deze wijze. Ook hierbij geldt dat het laten zien en verspreiden van goede voorbeelden inspirerend en stimulerend kan werken. Voor meer informatie en inspirerende voorbeelden, klik of zie hier Kansen maatschappelijke thema s Ook maatschappelijke thema s als maatschappelijke stage, maatschappelijk betrokken ondernemen, sociale activering, integratie en inburgering en de Wmo bieden vrijwilligersorganisaties kansen om nieuwe groepen vrijwilligers aan te trekken. De eerste stap daarin is de interesse onder vrijwilligersorganisaties te vergroten en hen te laten zien wat de mogelijkheden van deze thema s voor hen zijn. De tweede stap is de knelpunten en bezwaren waar mogelijk te reduceren en ondersteuning op maat te bieden. Passende ondersteuning kan daarbij het verschil maken tussen wel en niet actief. Met Digimon is geïnventariseerd aan welke ondersteuning de vrijwilligersorganisaties per thema behoefte hebben. Gewenste ondersteuning Op het gebied van maatschappelijke stage hebben organisaties vooral behoefte aan meer informatie over de mogelijkheden, hulp bij het begeleiden van de stagiaires en hulp bij het creëren van geschikte taken. Op het gebied van maatschappelijk betrokken ondernemen hebben organisaties vooral behoefte aan meer informatie over de mogelijkheden, voorbeelden vanuit andere organisaties en hulp bij het contact leggen met bedrijven. En op het gebied van sociale activering, integratie en inburgering hebben vrijwilligersorganisaties vooral behoefte aan meer informatie over de mogelijkheden, hulp bij het begeleiden en hulp bij het werven van vrijwilligers met deze achtergrond. De Wmo is redelijk bekend terrein in de gemeente Kampen maar ook hier liggen er nog wat kansen. Het aantal organisaties dat al een Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 14

15 bedrage levert aan de uitvoering van de Wmo is in Kampen weliswaar overeenkomstig met het landelijk beeld maar 52% van de organisaties geeft ook aan niet te weten welke bijdrage zij kunnen leveren of nauwelijks bekend te zijn met de wet. De knelpunten en ondersteuningsbehoeften die bij deze thema s zijn genoemd, zijn in samenwerking met de gemeente redelijk eenvoudig op te pakken. Vrijwilligersorganisaties willen immers voornamelijk meer informatie over de mogelijkheden, hulp bij de werving, hulp bij de begeleiding en hulp bij het leggen van contacten. Informatiebijeenkomsten op thema waarbij vrijwilligersorganisaties onderling gedachten en ervaringen kunnen uitwisselen, blijken in de praktijk erg effectief te zijn. Daarnaast zijn vrijwilligersorganisaties op zoek naar goede voorbeelden. Laat dus vooral ook zien wat er al gebeurt en verspreidt inspirerende voorbeelden. Keurmerk Werken aan de kwaliteit van je dienstverlening is altijd aan te bevelen. Vrijwilligerscentrale Kampen heeft reeds het NOV Keurmerk voor Steunpunten Vrijwilligerswerk. Maar het NOV-Keurmerk is vernieuwd. Voortaan vormen de basisfuncties vrijwilligerswerk de basis van het nieuwe Keurmerk. Een reden te meer dus om het nieuwe Keurmerk aan te vragen en beleidsmatige zaken weer even goed op een rijtje te zetten. Gemeente Kampen Ook de gemeente vervult een belangrijke rol in de ondersteuning. 73% van de organisaties onderhoudt regelmatig of incidenteel contact met de gemeente. De tevredenheid over dit contact komt met 43% redelijk overeen met het landelijke beeld. Opvallend is dat 31% van de organisaties zelfs zodanig tevreden is dat zij vinden dat er geen verbeteringen nodig zijn in Kampen. Landelijk ligt dit percentage op 24%. De overige organisaties in Kampen vinden wel dat de gemeente haar beleid en werkwijze kan verbeteren. Vooral ten aanzien van gemeentelijke aandacht, waardering en promotie voor/van het werk, verduidelijken van het ondersteuningsaanbod, procedures voor subsidies en vergoedingen, huisvesting, betere afstemming tussen gemeentelijke diensten, vast contactpersoon bij de gemeente en vergunningenbeleid. Gemeentelijke aandacht, waardering en promotie zal bij de basisfunctie Verbreiden aan bod komen. De overige punten worden hier behandeld. Duidelijk ondersteuningsaanbod Het verduidelijken van het ondersteuningsaanbod is een verbeterpunt waarmee de gemeente Kampen direct aan de slag kan gaan. Veel vrijwilligersorganisaties geven aan niet te weten wat zij van de gemeente mogen verwachten. Een gedeelte daarvan is te ondervangen door beter te laten zien wat de ondersteuningsmogelijkheden vanuit de gemeente precies zijn. Maar ook de andere verbeterpunten zoals procedures voor subsidies en vergoedingen, huisvesting, afstemming tussen gemeentelijke diensten, vast contactpersoon en vergunningenbeleid hangen hiermee samen. Een goede afstemming tussen de gemeentelijke diensten en een vast contactpersoon die een sectoroverstijgende rol vervult, zorgen ervoor dat vragen van vrijwilligersorganisaties eenduidig en in samenhang met de verschillende losse regelingen worden afgehandeld. En dat is ook wat vrijwilligersorganisaties willen. Zij willen op één plek terecht kunnen met al hun vragen. Bijvoorbeeld in de vorm van een fysiek vrijwilligersloket dat voldoende is toegerust om goed op de wensen van de vrijwilligers in te kunnen spelen. Lastenverlichting Voor de verbeterpunten procedures voor subsidies en vergoedingen, huisvesting en vergunningenbeleid zal in gesprek met de vrijwilligersorganisaties bekeken moeten worden wat precies het probleem is. Misschien ervaren zij het gemeentelijk subsidiebeleid, accommodatiebeleid of vergunningen- Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 15

16 beleid als ontoegankelijk en/ of ingewikkeld. Vrijwilligersorganisaties blijken in de praktijk namelijk behoorlijk wat last te ervaren van lokale regels. De top vijf van knelpunten is; het vinden van de benodigde informatie, veel (onbegrijpelijk) papierwerk, trage procedures en geen transparantie, de kosten en het accommodatiebeleid. Het is in ieder geval goed om te kijken of de informatievoorziening verbeterd kan worden en of aanvraag-, behandelings- en verantwoordingsprocedures vereenvoudigd kunnen worden. Voor goede voorbeelden van lastenverlichting, zie: Daarnaast biedt Digimon de mogelijkheid om een aanvullende vragenlijst Wet- en regelgeving uit te zetten waarmee de specifieke knelpunten en ondersteuningswensen ten aanzien van lokale wet- en regelgeving kan worden geïnventariseerd. Met deze inventarisatie kan de gemeente Kampen concreet in gesprek treden met het vrijwilligersveld en gericht aan de slag met administratieve lastenverlichting voor vrijwilligersorganisaties. Kamperpolis In de aanvullende vragen is ook geïnventariseerd hoe de vrijwilligersorganisaties de gratis vrijwilligersverzekering Kamper Polis waarderen. Daaruit blijkt dat 40% van de organisaties deze verzekering als goed/voldoende waardeert. Maar daarbij valt ook op dat 41% niet bekend is met de Kamper Polis. Het advies is dan ook de Kamper Polis extra te promoten en regelmatig onder aandacht te brengen van vrijwilligersorganisaties. Denk daarbij wel aan de breedte van het vrijwilligersveld zodat ook de organisaties die wat minder in beeld zijn toch op de hoogte worden gebracht van de Kamper Polis Verbreiden Definitie: In de gemeente is men in staat om het vrijwilligerswerk te promoten en uiting te geven aan waardering van het vrijwilligerswerk. Iedereen kent de traditionele vormen van vrijwilligerswerk. Maar het veld is veranderd en de verscheidenheid aan vrijwillige inzet is groot. Gemeente Kampen wil graag nog meer mensen tot vrijwillige inzet bewegen. Verleiden is daarbij het kernwoord. Maar hoe? Door mooie en inspirerende voorbeelden te laten zien, de inzet van vrijwilligers regelmatig te waarderen en het vrijwilligerswerk breed te promoten. Gemeentelijke aandacht en waardering Organisaties en vrijwilligers verwachten erkenning en waardering van de gemeente voor de rol die zij spelen in de maatschappij. Zeker in een gemeente waar sprake is van veel pure vrijwilligersorganisaties die op eigen kracht hun werk doen, wordt dit sterk op prijs gesteld. De gemeente Kampen kent al een aantal waarderingsinstrumenten, zoals de jaarlijkse vrijwilligersprijs en het tweejaarlijkse vrijwilligersfeest. Uit de aanvullende vragen blijkt dat vrijwilligersorganisaties vooral erg tevreden zijn over de jaarlijkse vrijwilligersprijs maar ook het vrijwilligersfeest scoort voldoende. Maar gemeentelijke aandacht, waardering en promotie van vrijwilligerswerk zit hem vaak ook in de kleine dingen. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop vragen van vrijwilligersorganisaties worden afgehandeld, de wijze waarop de gemeente op de wensen van het vrijwilligersveld inspeelt of de mate van inspraak die zij ergens in hebben. Belangrijke waarderingsinstrumenten zijn dan ook: een goede bereikbaarheid, tijdige en adequate afhandeling van gestelde vragen of ingebrachte problemen, een eenvoudige subsidieregeling, toegankelijke informatie, makkelijk uitvoerbare lokale wetgeving en zichtbare promotie van vrijwilligerswerk. Een duidelijke vrijwilligersbutton/ link op de gemeentelijke website waar alle gemeentelijke informatie voor vrijwilligersorganisaties eenvoudig te vinden is, is dan ook zeker het overwegen waard. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 16

17 Daarnaast is het afleggen van werkbezoeken door raadsleden en ambtenaren een belangrijk waarderingsinstrument. De gemeente Kampen kan dit meer stimuleren. De aanwezigheid en belangstelling van politici en ambtenaren voor het werk wordt veelal zeer gewaardeerd door vrijwilligersorganisaties. Promotie Vrijwilligersorganisaties willen graag ondersteund worden in de promotie van het vrijwilligerswerk. Enerzijds betekent dit dat zij geadviseerd, getraind en begeleid willen worden in andere vormen van promotie en presentatie van het vrijwilligerswerk. Anderzijds verwachten zij naast deze concrete ondersteuning door de vrijwilligerscentrale ook ondersteuning vanuit de gemeente. Een grootschalige promotiecampagne opgezet door een gemeente kent natuurlijk een veel groter bereik dan de promotie die zij in eigen beheer kunnen uitvoeren. Daarnaast is de promotie van het vrijwilligerswerk effectiever als de verschillende promotieactiviteiten elkaar kunnen versterken. Het advies is dan ook om samen met de vrijwilligersorganisaties en de vrijwilligerscentrale te bekijken op welke nieuwe manieren het vrijwilligerswerk in het algemeen en het werk van de organisaties in Kampen gepromoot kunnen worden. Aandacht voor mooie burgerinitiatieven, goede en aansprekende voorbeelden van vrijwilligersorganisaties die hun steentje bijdragen (aan het Wmo-beleid) en nieuwe ontwikkelingen als maatschappelijke stage, maatschappelijk betrokken ondernemen en NL doet (voorheen Make A Difference Day), werken goed als promotiemiddel. Maar ook andere manieren zoals vrijwilligersorganisaties de ruimte bieden het vrijwilligerswerk via gemeentelijke informatiekanalen te promoten en informatie over het vrijwilligerswerk in Kampen aan het informatiepakket voor nieuwe inwoners toevoegen zijn erg effectief. De gemeente Kampen wil graag meer mensen tot vrijwillige inzet verleiden. Het advies is dan ook de gemeentelijke inzet op erkenning, waardering en promotie van het vrijwilligerswerk verder te intensiveren en vooral ook te communiceren. Aangezien het vrijwilligersbestand in Kampen weinig divers is en grote mate vergrijst, is het raadzaam om ook specifieke promotieactiviteiten voor bijvoorbeeld jongeren en allochtonen in de plannen op te nemen. Met 2011 als Europees Jaar van het vrijwilligerswerk in zicht, ligt er voor de gemeente en de centrale een mooie kans om zich extra in te zetten om het lokaal vrijwilligerswerk uitgebreid te promoten. Door jaarlijks een waardering- en promotieplan op te stellen, worden de activiteiten evenredig over het jaar verdeeld en blijft de uitvoering onder aandacht Verankeren Definitie: In de gemeente is men in staat om de opgedane kennis en ervaring in het vrijwilligerswerk te borgen en vast te leggen. In het vrijwilligerswerk wordt veel kennis en ervaring opgedaan maar deze kennis gaat regelmatig verloren omdat vrijwilligers vertrekken. Het borgen en vastleggen van deze kennis en ervaring voorkomt dat vrijwilligersorganisaties steeds opnieuw het wiel uit moeten vinden. Vrijwilligerscentrale Kampen vervult natuurlijk een belangrijke rol in het vastleggen van de kennis en ervaring die in Kampen op dit vlak wordt opgedaan. Het advies is dan ook goede voorbeelden te blijven verzamelen en te verspreiden. Maar dat alleen is niet voldoende. Het is ook belangrijk dat organisaties worden ondersteund bij het implementeren van deze goede werkwijze in hun organisatie. Goede voorbeelden zijn immers niet altijd één op één te vertalen. Daarnaast is het belangrijk dat opgedane ervaringen worden geëvalueerd en dat deze evaluatie wordt gebruikt voor innovatie. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 17

18 Visie Het is belangrijk dat de gemeente en de vrijwilligerscentrale samen een visie vormen op de basisfunctie Verankeren. Op welke manier wil Kampen de kennis en ervaring vastleggen en verspreiden? Via internet, brochures of rapportages of ook via een trainingsaanbod of bijeenkomsten? Afhankelijk van deze visie zal de vrijwilligerscentrale in de gelegenheid moeten worden gesteld om deze functie ook naar behoren uit te kunnen oefenen. Het delen en vastleggen van kennis en ervaring is echter niet alleen zinvol voor vrijwilligersorganisaties maar ook voor de gemeente en voor de vrijwilligerscentrale. Zorg er dus voor dat je op de hoogte blijft van de ontwikkelingen in het veld en maak deze kennis toegankelijk. Bijvoorbeeld door deel te nemen aan uitwisselingsbijeenkomsten met andere gemeenten of steunpunten of deskundigheidsbevorderende bijeenkomsten. Ook het evalueren van beleid en het ondersteuningsaanbod hoort bij de basisfunctie Verankeren. In dat kader hebben de gemeente Kampen en de vrijwilligerscentrale Kampen al een eerste belangrijke stap gezet door Digimon uit te voeren. Nu is het zaak om deze kennis ook te gebruiken voor innovatie. 2.4 Effecten volgen Duidelijke afspraken maken, concrete resultaten boeken en deze resultaten breeduit communiceren zijn acties die bij een nieuw beleid horen. Maar ook het volgen van effecten van het beleid en de eventueel ontvangen ondersteuning horen daarbij. Daarom is het belangrijk om zicht te houden op het vrijwilligerswerk. Bijvoorbeeld door jaarlijks een conferentie of bijeenkomst voor vrijwilligersorganisaties te organiseren waar organisaties tevens de ruimte krijgen om verbindingen te leggen en samenwerking te zoeken. Dergelijke bijeenkomsten vervullen voor gemeenten een belangrijke signaal, klankbord- en afstemmingsfunctie. Daarnaast faciliteert de gemeente met deze bijeenkomsten tevens ontmoeting en samenwerking tussen verschillende organisaties hetgeen ook aansluit bij de behoeften van het veld. Een andere mogelijkheid om effecten te volgen, is het instellen van een vrijwilligersnetwerk of platform. Kampen heeft reeds het Kampercomité, een platform van vrijwilligersorganisaties die de belangen op lokaal niveau behartigen. Een aandachtspunt daarbij is de representativiteit van het platform. Het vrijwilligersdomein is immers een bonte verzameling van vrijwilligersorganisaties die zich op allerlei verschillende manieren inzetten voor de samenleving. Het is dan ook belangrijk om ook de belangen van kleinschalige vrijwilligersinitiatieven en minder bekende sectoren als bijvoorbeeld wijk, buurt- en bewonerszaken goed in zicht te houden. Door de samenstelling van de vertegenwoordiging regelmatig te laten wisselen en het werk in de vertegenwoordiging anders te profileren, creëert men meer dynamiek in de vertegenwoordiging. Op deze manier kan de vertegenwoordiging namens een bredere groep vrijwilligers spreken en zullen ook andere mensen dan de zogenaamde vergadertijgers geïnteresseerd zijn in deelname. Door contact te houden met het veld kan de gemeente tijdig inspringen op ontwikkelingen die spelen en het beleid waarnodig tussentijds bijstellen. Evaluatie is immers niet iets wat alleen aan het einde van de beleidscyclus interessant is maar juist ook tussentijds. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 18

19 3 Onderzoeksopzet Digimon omvat een basisvragenlijst die is samengesteld op basis van 10 jaar ervaring in het doen van onderzoek naar het vrijwilligerswerk. De 39 vragen uit de basisvragenlijst kunnen niet worden aangepast zodat er onderlinge vergelijking tussen gemeenten mogelijk is en landelijke cijfers over het vrijwilligerswerk kunnen worden gegenereerd. Eventueel zijn er enkele vragen te verwijderen als deze voor een gemeente niet relevant zijn. Vrijwilligersorganisaties vullen de vragenlijst(en) zoveel mogelijk online in. De antwoorden zijn niet te herleiden tot individuele organisaties: wel is te zien welke organisaties wél en welke níet hebben deelgenomen aan het onderzoek. De Vrijwilligerscentrale Kampen heeft naast de basisvragenlijst ook 10 aanvullende vragen over de specifieke situatie in Kampen voorgelegd. Voorbereiding De Vrijwilligerscentrale Kampen heeft in augustus 2009, met behulp van de handleiding bij Digimon, één adressenlijst (van 548 organisaties) samen gesteld, geschikt voor gebruik binnen het Digimonsysteem. Deze vrijwilligersorganisaties hebben op 14 september 2009 een uitnodigingsbrief van de gemeente Kampen ontvangen met het verzoek deel te nemen aan de Digimon-enquête. Enquêteperiode De vrijwilligersorganisaties hebben in eerste instantie 6 weken de tijd gekregen om de enquête in te vullen. De organisaties die de vragenlijst niet online willen invullen, kunnen bij de helpdesk een papieren versie aanvragen. De helpdesk heeft voor verzending gezorgd en de data ingevoerd na retourontvangst. Na 4 weken ( 19 oktober) hebben de organisaties die nog niet aan het onderzoek hebben deelgenomen een herinneringsbrief ontvangen. Na 7 weken (op 4 november) zijn de vragenlijsten gedeactiveerd. Analyse en rapportage Na de enquêteperiode heeft MOVISIE de resultaten geanalyseerd en vergelijkingen getrokken met landelijk bekende gegevens over lokaal vrijwilligerswerk. In dit adviesrapport komt MOVISIE tot conclusies en aanbevelingen. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 19

20 4 Uitkomsten In dit hoofdstuk treft u de resultaten van het onderzoek met Digimon aan. Daarnaast zijn hier en daar kruisverbanden gemaakt, vooral met een aantal sectoren waarbinnen de organisaties functioneren: opvallende verschillen in uitkomsten worden hieronder steeds aangegeven. Gekozen is voor de vijf sectoren met de meeste organisaties in de responsgroep: sport/recreatie, kunst/cultuur, onderwijs/educatie, religie/levensbeschouwing en belangenbehartiging/emancipatie. Dit zijn ook de sectoren die op identiteit, doelstelling en omvang (aantal vrijwilligers, wel/geen beroepskrachten) interessante verschillen vertonen. Belangrijke kanttekening hierbij is dat de responsgrootte per sector danig verschilt (zie paragraaf 4.2, sector): antwoordverschillen kunnen dus slechts indicatief bezien worden. Op verzoek van de vrijwilligerscentrale Kampen zijn de resultaten van het Digimon-onderzoek met de onderzoeksresultaten van 2004 vergeleken. In 2004 heeft er reeds een onderzoek naar de stand van zaken in het vrijwilligerswerk plaatsgevonden. Waar mogelijk zijn de onderzoeksresultaten met elkaar vergeleken. De belangrijkste verschillen of overeenkomsten zijn cursief weergegeven. De onderzoeksstijlen en vragen verschillen echter dusdanig van elkaar dat de vergelijkingen niet te letterlijk kunnen worden genomen. 4.1 Respons De vrijwilligerscentrale Kampen heeft 548 organisaties uitgenodigd om deel te nemen aan de Digimonenquête. 223 organisaties zijn begonnen (41%) aan de enquête en 202 organisaties (37%) hebben de enquête volledig afgerond. De minimale gewenste respons is eigenlijk 40%. In 2004 zijn 442 organisaties uitgenodigd deel te nemen aan de enquête. Daarvan hebben 194 organisaties de enquête op tijd teruggestuurd. Een respons van 44%. De aanvullende vragenlijst over de specifieke situatie in Kampen is door 181 van de 548 organisaties (33%) afgerond. In de rapportage zullen overigens verschillende aantallen organisaties worden vermeld omdat de respons per vraag kan verschillen. Het percentage wat wordt vermeld, is berekend ten opzichte van het aantal organisaties die desbetreffende vraag hebben beantwoord. 4.2 Kenmerken van de organisaties Sector Van de 223 organisaties antwoorden 50 organisaties (22%) dat zij onder de sport/recreatie sector vallen. 30 organisaties (14%) vallen onder de kunst/cultuur sector. Onderwijs/educatie en religie/levensbeschouwing zijn de andere twee sectoren die hoog scoren. 25 organisaties (11%) vallen onder onderwijs/educatie en 23 organisaties (10%) vallen onder religie/levensbeschouwing. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 20

21 Grafiek 1: In welke sector hoort uw organisatie thuis (N=223)? In 2004 vormden de sectoren sport/recreatie (27%), onderwijs (17%) en cultuur (16%) de drie grootste sectoren binnen de 197 vrijwilligersorganisaties. Leden, deelnemers en cliënten Van de 223 organisaties geven 134 organisaties (60%) aan zich niet op een specifieke doelgroep te richten. De overige organisaties richten zich wel op een specifieke doelgroep waarbij kinderen/ jongeren, een andere doelgroep en ouderen het vaakst zijn genoemd. Het aantal leden, deelnemers of cliënten is de afgelopen 3 à 4 jaren vooral toegenomen of gelijk gebleven. De sectoren kunst/cultuur en onderwijs/educatie hebben het vaakst aangegeven een toename van het leden-, deelnemers- of cliëntenbestand te hebben. Een afname van het aantal leden lijkt het meest in de religie/levensbeschouwing sector te spelen. De organisaties in Kampen tonen zich redelijk tevreden over het aantal leden, deelnemers of cliënten. Van de 222 organisaties geven 90 organisaties (41%) aan tevreden te zijn over het aantal. 77 organisaties (35%) nemen genoegen met een kleine toename. 46 organisaties (21%) wensen een grote toename van het aantal. De wens om toename lijkt het grootst te zijn in de sector religie/ levensbeschouwing. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 21

22 Grafiek 2: Heeft uw organisatie te maken met een toe- of afname van het aantal leden, deelnemers of cliënten (N= 221)? Kijkt men naar de samenstelling van het leden-, deelnemers- en cliëntenbestand dan is 68% van de 221 organisaties tevreden. De onderwijs/educatie sector heeft het vaakst aangegeven tevreden te zijn met de samenstelling van haar achterban. Verder zijn er vooral leeftijdswensen: graag meer mensen die jonger zijn dan 20 jaar (23 maal) en graag meer leden, deelnemers of cliënten in de categorie van 20 tot 30 jaar (23 maal). Werkgebied 70% van de 220 organisaties richten zich in hun activiteiten en diensten vooral op hun eigen buurt, wijk of gemeente. 35 organisaties (16%) zijn vooral in de regio rond de gemeente actief. Beroepskrachten In de gemeente Kampen zijn veel pure vrijwilligersorganisaties actief. Van de 219 organisaties geven 126 organisaties (58%) aan dat zij geen beroepskrachten in dienst hebben. De pure organisaties zijn vooral te vinden in de belangenbehartiging/emancipatie sector terwijl de beroepskrachten vooral te vinden zijn in de onderwijs/educatie sector. In 2004 rekende 59% van de 197 organisaties zich tot een pure vrijwilligersorganisatie. Het aantal pure vrijwilligersorganisaties is dus vrijwel gelijk gebleven in Kampen. 71% van 180 organisaties is er zelfs van overtuigd dat zij zonder vrijwilligers niet zouden bestaan omdat zij alleen met vrijwilligers werken. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 22

23 Grafiek 3: Hoeveel beroepskrachten heeft uw organisatie (N=197)? Inkomstenbronnen De organisaties draaien vooral op de contributies van de eigen leden en de jaarlijkse subsidie van de gemeente. Van de 217 organisaties geven 123 organisaties (57%) aan de contributies van leden als belangrijkste inkomstenbron van de organisatie te beschouwen. 74 organisaties (34%) noemen de jaarlijkse subsidie van de gemeente als belangrijkste inkomstenbron gevolgd door andere inkomsten die door 66 organisaties (30%) is aan gekruist. Samenwerking Van de 218 organisaties werken 159 organisaties (73%) samen met andere organisaties in de gemeente of regio. Daarvan werkt 49% van de organisaties af en toe samen met andere organisaties en 24% vaak. De sport/recreatie sector beantwoordt deze vraag het vaakst met nee. In 2004 gaf 40% van de 197 organisaties aan samen te werken met andere organisaties. Dit percentage is anno 2009 ruimschoots gestegen. 4.3 De vrijwilligers Aantal Van de 215 organisaties hebben 106 organisaties (49%) 1 tot 10 vrijwilligers en 44 organisaties (21%) hebben 10 tot 25 vrijwilligers. Het aantal vrijwilligers dat structureel werkzaamheden voor de organisatie verricht, is meestal 1 tot 10 vrijwilligers. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 23

24 Grafiek 4: Hoeveel vrijwilligers heeft uw organisatie (N=215)? Werkzaamheden Op de vraag welke werkzaamheden de vrijwilligers uitvoeren, antwoorden de organisaties in Kampen vooral bestuurstaken en het organiseren/ uitvoeren van activiteiten. Daarbij geeft 91% van de 182 organisaties aan dat deze werkzaamheden altijd door vrijwilligers zijn gedaan en nooit door beroepskrachten. 95 van de 215 organisaties (44%) geven aan geen tekort aan vrijwilligers te hebben waarbij onderwijs/educatie het beste in zijn vrijwilligers lijkt te zitten. De overige organisaties zijn vooral op zoek naar vrijwilligers voor het uitvoeren of begeleiden van activiteiten en voor het bestuurswerk. 64 organisaties (30%) hebben een tekort aan vrijwilligers voor het uitvoeren of begeleiden van activiteiten en 59 organisaties (27%) voor het bestuurswerk. Het tekort aan bestuursleden lijkt vooral te spelen in de belangenbehartiging/ emancipatie sector. In 2004 gaf 72% van de 197 organisaties aan voldoende vrijwilligers te hebben. Hoewel de vraagstelling anders is, zou men uit deze cijfers een voorzichtige conclusie kunnen trekken dat het tekort aan vrijwilligers ruimschoots gestegen lijkt te zijn. Persoonlijk benaderen van mensen is de meest gebruikte manier om vrijwilligers te werven. Van de 181 organisaties hebben 105 organisaties (58%) aangegeven op deze manier te werk te gaan als zij vrijwilligers willen werven. Daarna volgt een oproep in het clubblad of andere publicatie van de organisatie (11%) en werving via de vrijwilligerscentrale (9%). 25 organisaties (14%) geven zelfs aan geen vrijwilligers te hoeven werven. Leeftijd Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 24

25 112 van de 216 organisaties (52%) hebben over het algemeen vrijwilligers ouder dan 50 jaar. Daarna scoort 30 tot 50 jaar het hoogst (105x aangekruist). 129 van de 214 organisaties (60%) geven aan tevreden te zijn over de samenstelling van het vrijwilligersbestand. De sector onderwijs/educatie toont zich het vaakst tevreden over de samenstelling van het bestand. De organisaties in de andere sectoren willen vooral meer vrijwilligers in de leeftijd van 30 tot 50 jaar (50x aangekruist) en vrijwilligers in de leeftijd van 20 tot 30 jaar (31x aangekruist). Ook in 2004 toonde de organisaties zich over het algemeen tevreden. De 35% die wel nieuwe categorieën vrijwilligers wilden binnenhalen, zocht vooral variatie in leeftijd (jong volwassenen tot 30 jaar en vrijwilligers van 30 tot 50 jaar). Diversiteit In Kampen geeft 1/3 van de 182 organisaties aan evenveel mannen als vrouwen als vrijwilliger te hebben. De overige 2/3 van de organisaties is in gelijke mate verdeeld over de categorie meer mannen dan vrouwen en meer vrouwen dan mannen. Van de 177 organisaties geven 96 organisaties (54%) aan geen vrijwilligers tot 25 jaar en geen allochtone vrijwilligers te hebben. Het aantal organisaties dat geen vrijwilligers met beperking heeft, ligt met 42% wat lager. Wanneer organisaties wel vrijwilligers tot 25 jaar, van allochtone afkomst of vrijwilligers met een beperking hebben dan is dat aantal veelal 1 tot 10 vrijwilligers. Knelpunten met betrekking tot het creëren van meer diversiteit in het vrijwilligersbestand lijken er niet op grote schaal te spelen. 53% van de 180 organisaties geeft aan in het geheel geen knelpunten te ervaren en 31% geeft aan niet te streven naar meer diversiteit in het vrijwilligersbestand. Wanneer men wel knelpunten ervaart dan is dat meestal dat het vrijwilligersorganisaties niet lukt om vrijwilligers uit deze doelgroepen te werven. In 2004 gaven 194 van de 197 organisaties (99%) aan geen allochtone vrijwilligers te hebben. Steeds meer organisaties lijken er dus in te slagen allochtone vrijwilligers voor hun organisatie te winnen. Regelingen Van de 215 organisaties hebben 104 organisaties (48%) een blijk van waardering (presentjes, uitjes e.d.) voor hun vrijwilligers geregeld. Daarmee scoort waardering het hoogst. Opvallend is dat 60 organisaties helemaal niets voor de vrijwilligers hebben geregeld. Wat regelen organisaties nog meer voor hun vrijwilligers (de meest genoemde antwoorden van boven naar beneden aflopend)? Doordat er in 2004 minder antwoordcategorieën waren, kunnen de percentages in deze vraag niet één op één met elkaar worden vergeleken (N=215 organisaties) 2004 (N=197 organisaties) 1. Waardering 48% 1. Waardering 67% 2. Verzekering 41% 2. Verzekeringen 50% 3. Onkostenvergoeding 38% 3. Onkostenvergoeding 50% 4. Begeleiding van vrijwilligers 38% 4. Begeleiding 45% 5. Scholing van vrijwilligers 24% 5. Scholing 30% 6. Vrijwilligerscoördinator 21% 6. Vrijwilligerscoördinator 28% 7. Vrijwilligerscontracten 14% 7. Vrijwilligerscontracten 16% Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 25

26 8. Vrijwilligersbeleidsplan 12% 8. Vrijwilligersbeleid 10% 9. Overige zaken 5% 4.4 Ondersteuningsinfrastructuur Grafiek 5: Krijgt uw organisatie ondersteuning (N= 214)? Van de 214 organisaties geven 106 organisaties (50%) aan geen ondersteuning te krijgen. Daarna volgen respectievelijk ondersteuning door een landelijke bond/koepel of door een provinciale/ regionale organisatie. Vooral organisaties in de kunst/cultuur sector worden niet ondersteund in hun werk. In 2004 gaf 56% van de 197 organisaties aan geen ondersteuning te krijgen. Het aantal organisaties dat niet wordt ondersteund, lijkt dus iets te zijn afgenomen. Bekendheid en gebruik Vrijwilligerscentrale Kampen In de gemeente Kampen zijn 163 van de 208 organisaties (78%) bekend met de vrijwilligerscentrale. Daarvan maakt 20% ook daadwerkelijk gebruik van de vrijwilligerscentrale en dan vooral van de diensten werving en bemiddeling, informatie en advies en promotie. Het gebruik van de vrijwilligerscentrale is het hoogst in de belangenbehartiging/ emancipatie en sport/recreatie sector. De onbekendheid is het grootst in de kunst/cultuur sector. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 26

27 In onderstaand schema kunt u lezen hoe de organisaties de diensten van de centrale beoordelen. Goed Voldoende Onvoldoende Slecht Geen mening totaal de beschikbaarheid van informatie en advies over uw sector/type organisatie 14 (35.0%) 14 (35.0%) (27.5%) 39 de ondersteuning op het gebied van werving en bemiddeling van vrijwilligers 14 (35.0%) 18 (45.0%) (15.0%) 38 het aanbod van workshops, cursussen en trainingen gericht op uw sector/type organisatie 8 (20.0%) 9 (22.5%) 3 (7.5%) - 18 (45.0%) 38 de promotie van het vrijwilligerswerk 10 (25.0%) 19 (47.5%) 1 (2.5%) - 9 (22.5%) 39 het behartigen van de belangen van vrijwilligers(organisaties) %) 14 (35.0%) 2 (5.0%) - 13 (32.5%) 38 de deskundigheid van de medewerkers van het steunpunt 17 (42.5%) 10 (25.0%) (30.0%) 39 de openingstijden en tijdstippen van cursussen 11 (27.5%) 7 (17.5%) 2 (5.0%) - 18 (45.0%) 38 de telefonische bereikbaarheid 20 (50.0%) 13 (32.5%) (15.0%) 39 de bereikbaarheid via 24 (60.0%) 9 (22.5%) (15.0%) 39 de ligging, locatie en toegankelijkheid 19 (47.5%) 9 (22.5%) 2 (5.0%) 1 (2.5%) 8 (20.0%) 39 de snelheid waarmee vragen worden beantwoord 17 (42.5%) 12 (30.0%) (25.0%) 39 de kosten 13 (32.5%) 6 (15.0%) 1 (2.5%) - 18 (45.0%) 38 Grafiek 6: Hoe beoordeelt uw organisatie de volgende aspecten van het steunpunt voor vrijwilligerswerk? Daaruit blijkt dat het merendeel van de organisaties tevreden is over de verschillende diensten. Mensen zijn vooral erg te spreken over de deskundigheid van de medewerkers en ook de diensten werving en bemiddeling en informatie en advies scoren hoog op goed. De verbeterkansen lijken vooral te liggen op het gebied van deskundigheidsbevordering, promotie en belangenbehartiging. In 2004 nam de vrijwilligerscentrale 16% van de ondersteuning voor haar rekening. Vrijwilligersbeleid, promotie en werving waren toen de top 3 onderwerpen waarvoor organisaties bij de centrale aanklopten. Hoewel de vraagstelling iets anders luidt, kan hieruit de voorzichtige conclusie worden getrokken dat het aantal organisaties dat door de vrijwilligerscentrale wordt ondersteund iets lijkt te zijn toegenomen. Tevredenheid over de gemeente De meeste organisaties hebben regelmatig contact met de gemeente. Van de 214 organisaties geven 54 organisaties (25%) aan regelmatig contact te hebben en 103 organisaties (48%) geven aan incidenteel contact te onderhouden. 40 organisaties onderhouden geen contact met de gemeente. Dit zijn vooral organisaties in de sector religie/levensbeschouwing. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 27

28 Grafiek 7: Hoe intensief is het contact tussen uw organisatie en de gemeente (N= 214)? Gekeken naar de tevredenheid over het contact met de gemeente dan is 43% van de 212 organisaties tevreden en toont 35% zich neutraal. De vrijwilligersorganisaties in Kampen tonen zich redelijk tevreden over het huidige beleid van de gemeente. 31% van de 205 organisaties is zelfs zo tevreden dat zij ook aangeven dat er geen verbeteringen nodig zijn. De overige organisaties zien wel verbeterpunten waarbij de meest genoemde onderwerpen zijn: 1. Gemeentelijke aandacht, waardering en promotie voor/van ons werk (47 maal) 2. Wij weten niet wat wij van de gemeente mogen verwachten (46 maal) 3. Procedures voor subsidies en vergoedingen (29 maal) 4. Huisvesting (25 maal) 5. Betere afstemming tussen gemeentelijke diensten (22 maal) 6. Vast contactpersoon bij de gemeente (21 maal) 7. Vergunningenbeleid (18 maal) In 2004 gaven organisaties over het algemeen aan weinig contact met de gemeente te onderhouden. De verbeterpunten die toen werden genoemd, zijn wij weten niet wat wij van de gemeente mogen verwachten, procedures voor subsidies en vergoedingen en gemeentelijke aandacht, waardering en promotie. De tevredenheid over het beleid van de gemeente lijkt iets te zijn toegenomen. In 2004 toonde 28% van de organisaties zich tevreden over het beleid. In 2009 is dit percentage gestegen naar 31%. Waardering vrijwilligerswerkbeleid In de aanvullende vragen is ook specifiek gevraagd hoe de vrijwilligersorganisaties bepaalde onderdelen van het gemeentelijk vrijwilligerswerkbeleid waarderen. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 28

29 goed voldoende onvoldoend e geen mening mij onbekend totaal de gratis vrijwiligersverzekering "Kamper Polis" 49 (28.2%) 20 (11.5%) - 34 (19.5%) 71 (40.8%) 174 het tweejaarlijks vrijwilligersfeest 38 (21.8%) 43 (24.7%) 2 (1.1%) 41 (23.6%) 50 (28.7%) 174 de jaarlijkse vrijwilligersprijs van 500 euro 49 (28.2%) 42 (24.1%) 2 (1.1%) 26 (14.9%) 55 (31.6%) 174 de nota 'gebundelde krachten' 8 (4.6%) 18 (10.3%) 5 (2.9%) 36 (20.7%) 107 (61.5%) 174 het cluster vrijwilligers van de Wmo raad 9 (5.2%) 26 (14.9%) 3 (1.7%) 43 (24.7%) 93 (53.4%) 174 de Tohopesate/ beursvloer 33 (19.0%) 31 (17.8%) 5 (2.9%) 51 (29.3%) 54 (31.0%) 174 Grafiek 8: Hoe waardeert u de volgende onderdelen van het gemeentelijk vrijwilligersbeleid (N=174)? Daaruit blijkt dat vrijwilligersorganisaties vooral erg tevreden zijn over de jaarlijkse vrijwilligersprijs en de gratis vrijwilligersverzekering. Ook het vrijwilligersfeest scoort redelijk hoog maar dan met name op voldoende. De nota gebundelde krachten en het cluster vrijwilligers van de Wmo-raad scoren wat lager maar dat ligt in de lijn der verwachting omdat het voor veel organisaties wat verder weg staat maar ook omdat veel organisaties daarbij aangeven er onbekend mee te zijn. Het merendeel van de vrijwilligersorganisaties vindt dat de vrijwilligers in de gemeente Kampen voldoende gewaardeerd worden, zowel door de gemeente als door de organisatie zelf. 22% van de organisaties vindt echter dat de gemeente er meer aandacht aan zou mogen besteden. Dit percentage komt ook overeen met het percentage organisaties dat gemeentelijke aandacht, waardering en promotie als één van de verbeterpunten heeft genoemd. Tohopesate/beursvloer wordt door 37% van de organisaties goed/voldoende beoordeeld. Daarbij valt op dat veel organisaties er onbekend mee zijn of geen mening over hebben. Dat komt ook overeen met de andere aanvullende vraag die is gesteld. Daaruit blijkt namelijk ook dat 28% van de 181 organisaties niet bekend is met Tohopesate/ beursvloer en dat 50% er geen interesse in heeft. Slechts 22% heeft de afgelopen drie jaar deelgenomen aan Tohopesate. 4.5 Maatschappelijke thema s De organisaties is ook gevraagd naar hun betrokkenheid bij enkele actuele maatschappelijke onderwerpen, die in meer of mindere mate in relatie staan tot vrijwilligerswerk. Sociale activering, maatschappelijke integratie en inburgering 13% (27 van de 204 organisaties) is al actief in het kader van sociale activering, maatschappelijke integratie en inburgering. 8% van de organisaties is nog niet actief maar toont zich wel geïnteresseerd. En 58% van de organisaties zegt nee op de vraag of zij geïnteresseerd in sociale activering, maatschappelijke integratie en inburgering waarbij vooral onderwijs/educatie sector hoog hierop scoort. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 29

30 De meest genoemde knelpunten of bezwaren die spelen, zijn (N=81): o Geen geschikte begeleiders (29x) o Te weinig tijd voor begeleiding (25x) o Geen geschikte werkzaamheden (24x) Meer informatie over de mogelijkheden, hulp bij het begeleiden van vrijwilligers met deze achtergrond en hulp bij het werven zijn vormen van ondersteuning die het vaakst zijn aangekruist. Maatschappelijke stages De interesse in maatschappelijke stage (mas) is wat groter. Van de 202 organisaties zeggen 26 organisaties (13%) wel geïnteresseerd te zijn in maatschappelijke stage maar er nog geen ervaring in te hebben. Al actief is 18% van de organisaties en dit zijn vooral organisaties in de onderwijs/educatie sector. 124 organisaties (61%) antwoorden nee op de vraag of zij geïnteresseerd zijn in maatschappelijke stage. Nee, hoort men vooral in de belangenbehartiging/emancipatie sector. De knelpunten of bezwaren die men noemt bij maatschappelijke stage zijn (N=76): o Te weinig tijd voor begeleiding (27x) o Veel regelwerk (22x) o Te weinig afstemming met scholen (21x) Organisaties willen vooral ondersteund worden in de vorm van meer informatieverstrekking over de mogelijkheden, hulp bij het begeleiden van de stagiaires en hulp bij het creëren van geschikte taken. Maatschappelijk betrokken ondernemen Ook voor maatschappelijk betrokken ondernemen (mbo) lopen er maar weinig organisaties warm. 14% van de 201 organisaties is wel geïnteresseerd maar nog niet actief. Dit zijn vooral organisaties in de sport/recreatie sector. Al actief is 8% van de organisaties. Dit zijn vooral organisaties in de kunst/cultuur sector. 132 organisaties (66%) laten een duidelijke nee horen. De meerwaarde ervan is vooral niet duidelijk bij religie/levensbeschouwing en belangenbehartiging/emancipatie sector. De knelpunten en bezwaren die spelen bij het organiseren van maatschappelijk betrokken ondernemen zijn (N=65): o Te weinig informatie beschikbaar (27x) o Wij weten niet wat te verwachten (25x) o Veel regelwerk (24x) o Te weinig ervaring (24x) De gewenste ondersteuningsvormen die het meest worden genoemd zijn meer informatie verstrekken, voorbeelden vanuit andere organisaties en hulp bij het contact leggen met bedrijven. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 30

31 Grafiek 9: Welke ondersteuning zou u als organisatie graag krijgen bij het werken met bedrijven (N= 66)? Wet maatschappelijke ondersteuning De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is bij het merendeel van de organisaties bekend. Slechts 39 organisaties (19% van 205 organisaties) zeggen nauwelijks bekend te zijn met de Wmo. 30 organisaties leveren met haar activiteiten en diensten ook al een bijdrage aan de uitvoering van deze wet en 6 organisaties zeggen dat zij dit gaan doen. Het hoogst scoort echter de antwoordcategorie bekend, weet verder niet. 68 organisaties (33%) zijn bekend met de wet maar weten niet welke bijdrage zij kunnen leveren aan de uitvoering van de Wmo. Dit is vooral onbekend bij de sport/recreatie sector. Het aantal organisaties dat vanwege de Wmo samenwerkingsverbanden met andere organisaties is aangegaan, is met 24 organisaties beperkt (12% van 207 organisaties). 79 organisaties (38%) geven aan nog niet te weten of zij in de toekomst samenwerkingsverbanden aan zullen gaan. Maar nee wordt ook gehoord. 96 organisaties (46%) willen geen samenwerkingsverband aan gaan. De Wmo lijkt geen reden te zijn om contact met de gemeente te onderhouden. 78% (160 van 205 organisaties) zegt geen contact met de gemeente te hebben in relatie tot de Wmo. 65% verwacht ook niet dat dit in de toekomst zal gebeuren maar 13% beantwoordt de vraag met nee, maar waarschijnlijk binnenkort wel. Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 31

32 Grafiek 10: Wilt uw organisatie met haar activiteiten en diensten een bijdrage leveren aan de uitvoering van de Wmo (N=205)? 4.6 Deskundigheidsbevordering Door onze organisatie is het afgelopen jaar niet deelgenomen aan workshops, cursussen of trainingen scoort het hoogst. 114 van de 203 organisaties (56%) zeggen geen workshop, cursus of training te hebben gevolgd. De organisaties die wel workshops, cursussen of trainingen hebben gevolgd, hebben deze vooral bij de landelijke bond of koepelorganisaties gevolgd. Onderwerpen die hoog scoren zijn andere onderwerpen, onderwerpen die met hun eigen sector en specifieke functies binnen de organisatie te maken hebben en wet- en regelgeving. De belangrijkste onderwerpen waar organisaties volgend jaar in geïnteresseerd zijn: 1. Overige onderwerpen die met de sector en specifieke functies binnen onze organisatie te maken hebben (38 maal) 2. Werving van vrijwilligers, incl. bestuursleden (31 maal) 3. Fondsenwerving (25 maal) 4. Vrijwilligersbeleid (19 maal) 5. Voorlichting/ promotie/ pr (18 maal) 98 van de 203 organisaties (48%) zeggen het komende jaar geen interesse te hebben in deskundigheidsbevordering. De organisaties in de religie/levensbeschouwing sector hebben vaker geen behoefte aan deskundigheidsbevordering. 4.7 Vraagstukken en knelpunten Aan het eind van de basisenquête is gevraagd welke onderwerpen de komende twee jaar aangepakt dienen te worden (maximaal 3). De meest genoemde onderwerpen van boven naar beneden aflopend: Utrecht, 23 november 2009 * Vrijwillige inzet in Kampen 32