Welk type sportclub ben jij? Onderzoek naar typologieën van sportclubs

Transcriptie

1 Welk type sportclub ben jij? Onderzoek naar typologieën van sportclubs

2

3 Inhoudsopgave Abstract korte versie Abstract lange versie 1. Opbouw van het rapport 2. Inleiding 3. Toewijzing van het onderzoek 4. Doelstelling van het onderzoek 5. Methode 5.1 Onderzoeksopzet 5.2 Duur en fasering 5.3 De stuurgroep 6. Literatuurstudie 6.1 Algemene kadering Definiëring van het begrip sportclub Geschiedenis van de sportclub De organisatie van de sport in Vlaanderen Verschillende niveaus van sportbeoefening Topsport Vrijetijdssport Competitiesport Recreatiesport Topsport versus vrijetijdssport Sportparticipatie in Vlaanderen Clubsport Verschuiving van clubsport naar egosport Samenwerkingsverbanden tussen sportclubs 6.2 Relevante factoren voor een sportclub Sportaccommodatie Het bestuur van een sportclub Competenties van de bestuursleden Taken en verantwoordelijkheden Bestuurlijke modellen Het traditionele model Het beleidsmodel Het leidinggevendenmodel Grondbeginselen van een effectief organisatiebestuur Professionalisering van de sportclub Vergrijzing binnen het bestuur info@vlaamsesportfederatie.be - 1

4 6.2.3 Trainers Beleid Vrijwilligers Jeugdsportbeleid Financiën Communicatie Externe focus: het proces van sociale inclusie Personen met een etnisch-cultureel diverse achtergrond (allochtonen) Personen met een handicap Ouderen Holebi s Kansarmen 6.3 Het segmenteren van sportclubs Het meten van kwaliteit in de sportclub Typologie van sportclubs volgens De Knop e.a. (1991) Typologie van sportverenigingen volgens De Groot (2008) Maatschappelijk actieve sportverenigingen De typologie Type A Type B Type C Typologie van sportclubs volgens Scheerder & Vos (2010) Segmenteringsysteem Rotterdam Sportsupport (2010) 7. De typologie in het kader van het onderzoek van Dynamo Project 7.1 Doelstelling 7.2 Methode 7.3 De typologie 7.4 Toelichting 7.5 Omschrijving sportclubtypes TYPE TYPE TYPE TYPE TYPE Vergelijking met al bestaande typologieën Typologie van sportclubs volgens De Knop e.a. (1991) Typologie van sportverenigingen volgens De Groot (2008) Typologie van sportclubs volgens Scheerder & Vos (2010) Segmenteringsysteem Rotterdam Sportsupport (2010) 7.7 Bemerkingen met betrekking tot de typologie info@vlaamsesportfederatie.be - 2

5 8. Operationalisering van het model 8.1 Doelstelling 8.2 Methode 8.3 De factoren Algemene clubgegevens Accommodatie Bestuur Trainers Beleid Vrijwilligers Jeugd Financiën Communicatie Externe focus Varia Omschrijving sportclubtypes 8.4 Codering van het meetinstrument 8.5 Verwerking van het meetinstrument 8.6 Standaard evaluatiemodel 8.7 Resultaten van de selecte steekproef Typologiekaart Hoe zou u zelf uw sportclub als organisatie omschrijven? Hoe ziet u de toekomst van uw sportclub? Sterkte / zwakte analyse Op welke manier zou uw sportclub bijgestaan willen worden? 8.8 Resultaten van de steekproef Typologiekaart Hoe zou u zelf uw sportclub als organisatie omschrijven? Hoe ziet u de toekomst van uw sportclub? Sterkte / zwakte analyse Op welke manier zou uw sportclub bijgestaan willen worden? 8.9 Bemerkingen met betrekking tot het meetinstrument 9. Conclusie 9.1 Samenvatting van het model 9.2 Conclusie en aanbevelingen 10. Referenties 11. Bijlage: de vragenlijst info@vlaamsesportfederatie.be - 3

6 Abstract korte versie Het Dynamo Project van de Vlaamse Sportfederatie vzw voerde de voorbije negen maanden een onderzoek naar typologieën van sportclubs. De doelstelling van het Dynamo Project is het aanbieden van managementondersteuning voor sportclubs. Philippe Muyters, Vlaams minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport, kende het onderzoek toe aan de proeftuin Dynamo Project in het kader van hun beleidsopdracht kennis en informatieverstrekking. De doelstelling van het onderzoek was om een typologie te ontwikkelen die door verschillende sportactoren (de overheid, sportfederaties, sportdiensten, het Dynamo Project) als tool gehanteerd kan worden om de eigen sportclubs onder te verdelen in verschillende types. Op die manier kunnen de actoren hun beleid en dienstverlening efficiënter afstemmen op de verschillende soorten sportclubs. Belangrijk om te vermelden, is dat er geen typologie onder de vorm van een sterrensysteem ontwikkeld werd. Het gevaar met dergelijke typologieën is dat er waardeoordelen kunnen gekoppeld worden aan de verschillende types. Dat terwijl elk type sportclub zijn eigen maatschappelijke waarde heeft. Het Dynamo Project wil dit onderzoek onderscheiden van bestaande typologieën door het een toekomstgericht karakter te geven. De bestaande typologieën zijn vaak gebaseerd op huidige kwantitatieve en meetbare gegevens en delen sportclubs in op basis van die gegevens. Dit onderzoek biedt echter een unieke benadering met bijzondere aandacht voor de toekomstgerichte focus van sportclubs. De methode van het onderzoek bestond uit het ontwikkelen van een theoretisch model dat vervolgens geoperationaliseerd werd onder de vorm van een vragenlijst. De eerste indeling van het model betreft de doelstelling van de sportclub: non-profit versus profit, waarbij de focus van de verdere indeling op de non-profit gerichte sportclubs ligt. De tweede indeling situeert zich op vlak van open sportclub versus gesloten sportclub. Met een open sportclub wordt de veranderingsgezindheid of de wil om te veranderen bedoeld. Met een gesloten sportclub wordt een behoudsgezinde sportclub of een sportclub die geen intentie tot verandering toont, bedoeld. De derde indeling situeert zich op vlak van capaciteit versus onvoldoende capaciteit. Naast een eventuele intentie tot verandering is het bezitten van de nodige middelen een cruciale factor in de realisatie daarvan. De kritische indicatoren om de typologie vorm te geven zijn de bereidheid tot verandering (willen) en de capaciteit van de sportclub (kunnen). Die bereidheid tot verandering impliceert dan ook een toekomstgerichte focus. De sleutelwoorden in die indeling zijn WIL- LEN en KUNNEN. Op basis van die indeling worden 5 types sportclubs geïdentificeerd. Een type 1 sportclub is een non-profit, open sportclub met voldoende capaciteit. Een type 2 sportclub is een non-profit, open sportclub met onvoldoende capaciteit. Een type 3 sportclub is een non-profit, gesloten sportclub met voldoende capaciteit. Een type 4 sportclub is een non-profit, gesloten sportclub met onvoldoende capaciteit. Een type 5 sportclub is een profit sportclub. In een volgende fase werd het theoretisch model geoperationaliseerd onder de vorm van een vragenlijst. De verschillende factoren werden bepaald op basis waarvan sportclubs ingedeeld kunnen worden. Het betreft: accommodatie bestuur trainers beleid vrijwilligers jeugdwerking financiën communicatie externe focus. Dat zijn de factoren waar de vragenlijst op gebaseerd is. Voor elke factor worden stellingen geformuleerd die het willen van de sportclub bevragen en stellingen die het kunnen van de sportclub bevragen. De vragenlijst kreeg vorm door middel van dataverzameling bij 25 testclubs. Het kwantitatieve luik van het onderzoek situeert zich op vlak van de dataverzameling bij een selecte steekproef van 50 sportclubs en een uitgebreide steekproef van 393 sportclubs. Van die uitgebreide steekproef behoren 35.1% (138 sportclubs) tot het type 1 (open en voldoende capaciteit), 32.8% (129 sportclubs) tot het type 2 (open en onvoldoende capaciteit), 9.7% (38 sportclubs) tot het type 3 (gesloten en voldoende capaciteit), 21.1% (83 sportclubs) info@vlaamsesportfederatie.be - 4

7 tot het type 4 (gesloten en onvoldoende capaciteit) en 1.3% (5 sportclubs) tot het type 5 (sportclubs met een profit focus). Belangrijk om te vermelden is dat elke partij een andere betekenis en waarde aan de typologie moet hechten. Elke actor moet zelf bepalen in functie van welk doeleinde en op welke manier de typologie gehanteerd wordt. Elke actor moet ook bepalen welke factoren voor hem relevant zijn om een sportclub onder te verdelen in een bepaald type. Een belangrijk gegeven in de typologie waar elke sportactor rekening mee moet houden, is dat elk type sportclub haar eigen sociale (meer)waarde heeft. Het sportverenigingsleven is een belangrijke vrijetijdsbesteding. De sportclub speelt daarin een cruciale rol. Sportclubs vormen een waardevol sociaal kapitaal voor de samenleving. Ze kunnen voor sociale cohesie en sociale inclusie zorgen. Sportparticipanten hebben hun eigen doelstellingen om aan sport te doen. De verschillende types sportclubs vervullen dan ook verschillende behoeften van de leden. info@vlaamsesportfederatie.be - 5

8 Bijlage: de typologie Een sportclub is een vereniging waar één of meerdere sporten of sportvormen worden beoefend in georganiseerd verband en waarvan het hoofddoel het op regelmatige basis aanbieden van recreatieve en/of competitieve sportactiviteiten is NON-PROFIT focus PROFIT focus veranderingsgezind open sportclub behoudsgezind gesloten sportclub capaciteit onvoldoende capaciteit capaciteit onvoldoende capaciteit TYPE 1 TYPE 2 TYPE 3 TYPE 4 TYPE 5 info@vlaamsesportfederatie.be - 6

9 TYPE 1 TYPE 2 TYPE 3 TYPE 4 TYPE 5 NON-PROFIT NON-PROFIT NON-PROFIT NON-PROFIT PROFIT OPEN sportclub levert inspanningen om continu vooruit te blijven gaan ambitieus en veranderingsgezind staat open voor samenwerking OPEN sportclub levert inspanningen om continu vooruit te blijven gaan ambitieus en veranderingsgezind staat open voor samenwerking GESLOTEN behoudsgezind sportclub vindt het niet nodig om veranderingen aan te brengen sportclub staat niet open voor samenwerking GESLOTEN behoudsgezind sportclub vindt het niet nodig om veranderingen aan te brengen sportclub staat niet open voor samenwerking normaal gezien voldoende capaciteit vaak professionele betaalde werknemers in dienst financieel normaal gezien winstgevend staat open voor elke doelgroep CAPACITEIT accommodatie - financiën - vrijwilligersbeleid: geen fundamentele problemen voldoende & competente bestuursleden en trainers staat open voor elke doelgroep ONVOLDOENDE CAPACITEIT Er zijn problemen op vlak van bv. vrijwilligers - accommodatie - bestuur - trainers - financiën -... elk jaar hetzelfde stramien volgen is goed CAPACITEIT accommodatie - financiën - vrijwilligersbeleid: geen fundamentele problemen voldoende & competente bestuursleden en trainers elk jaar hetzelfde stramien volgen is goed ONVOLDOENDE CAPACITEIT Er zijn problemen op vlak van bv. vrijwilligers - accommodatie - bestuur - trainers - financiën -... vaak eigen accommodatie info@vlaamsesportfederatie.be - 7

10 Abstract lange versie Het Dynamo Project van de Vlaamse Sportfederatie vzw voerde de voorbije negen maanden een onderzoek naar typologieën van sportclubs. De doelstelling van het Dynamo Project is het aanbieden van managementondersteuning voor sportclubs. Philippe Muyters, Vlaams minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport, kende het onderzoek toe aan de proeftuin Dynamo Project in het kader van hun beleidsopdracht kennis en informatieverstrekking. De doelstelling van het onderzoek was om een typologie te ontwikkelen die door verschillende sportactoren (de overheid, sportfederaties, sportdiensten, het Dynamo Project) als tool gehanteerd kan worden om de eigen sportclubs onder te verdelen in verschillende types. Op die manier kunnen de actoren hun beleid en dienstverlening efficiënter afstemmen op de verschillende soorten sportclubs. Om de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek te garanderen, werd geopteerd om een samenwerkingsverband met een universiteit aan te gaan. De Universiteit Gent werd weerhouden als externe partner. Er werd ook een stuurgroep aangesteld die bestond uit vertegenwoordigers van de Vlaamse sportactoren. Belangrijk om te vermelden, is dat er geen typologie onder de vorm van een sterrensysteem ontwikkeld werd. Het gevaar met dergelijke typologieën is dat er waardeoordelen kunnen gekoppeld worden aan de verschillende types. Dat terwijl elk type sportclub zijn eigen maatschappelijke waarde heeft. Het Dynamo Project wil dit onderzoek onderscheiden van bestaande typologieën door het een toekomstgericht karakter te geven. De bestaande typologieën zijn vaak gebaseerd op huidige kwantitatieve en meetbare gegevens en delen sportclubs in op basis van die gegevens. Dit onderzoek biedt echter een unieke benadering met bijzondere aandacht voor de toekomstgerichte focus van sportclubs. De methode van het onderzoek bestond uit het ontwikkelen van een theoretisch model dat vervolgens geoperationaliseerd werd onder de vorm van een vragenlijst. Het theoretisch model werd ontwikkeld op basis van de bestaande literatuur omtrent typologieën in de non-profit sector. Het model kreeg verder vorm via kritische reflectie binnen de stuurgroep en via het afnemen van interviews bij de sportclubs. Door het doorlopen van die stappen, werden de relevante parameters geïdentificeerd op basis waarvan het theoretisch model opgebouwd werd. De eerste indeling van het model betreft de doelstelling van de sportclub: non-profit versus profit, waarbij de focus van de verdere indeling op de non-profit gerichte sportclubs ligt. De tweede indeling situeert zich op vlak van open sportclub versus gesloten sportclub. Met een open sportclub wordt de veranderingsgezindheid of de wil om te veranderen bedoeld. Met een gesloten sportclub wordt een behoudsgezinde sportclub of een sportclub die geen intentie tot verandering toont, bedoeld. De derde indeling situeert zich op vlak van capaciteit versus onvoldoende capaciteit. Naast een eventuele intentie tot verandering is het bezitten van de nodige middelen een cruciale factor in de realisatie daarvan. De kritische indicatoren om de typologie vorm te geven zijn de bereidheid tot verandering (willen) en de capaciteit van de sportclub (kunnen). Die bereidheid tot verandering impliceert dan ook een toekomstgerichte focus. De sleutelwoorden in die indeling zijn WIL- LEN en KUNNEN. Op basis van die indeling worden 5 types sportclubs geïdentificeerd. Een type 1 sportclub is een non-profit, open sportclub met voldoende capaciteit. Een type 2 sportclub is een non-profit, open sportclub met onvoldoende capaciteit. Een type 3 sportclub is een non-profit, gesloten sportclub met voldoende capaciteit. Een type 4 sportclub is een non-profit, gesloten sportclub met onvoldoende capaciteit. Een type 5 sportclub is een profit sportclub. In een volgende fase werd het theoretisch model geoperationaliseerd onder de vorm van een vragenlijst. De verschillende factoren werden bepaald op basis waarvan sportclubs ingedeeld kunnen worden. Het betreft: accommodatie bestuur trainers beleid vrijwilligers jeugdwerking financiën communicatie externe focus. Dat zijn de factoren waar de vragenlijst op gebaseerd is. Voor info@vlaamsesportfederatie.be - 8

11 elke factor worden stellingen geformuleerd die het willen van de sportclub bevragen en stellingen die het kunnen van de sportclub bevragen. De vragenlijst bestaat hoofdzakelijk uit stellingen die worden beoordeeld door middel van een Likert-schaal, aangevuld met enkele kwantitatieve vragen. De vragenlijst kreeg vorm door middel van dataverzameling bij 25 testclubs. Het kwantitatieve luik van het onderzoek situeert zich op vlak van de dataverzameling bij een selecte steekproef van 50 sportclubs en een uitgebreide steekproef van 393 sportclubs. De data van de uitgebreide steekproef werden op twee verschillende manieren bekomen. Enerzijds werden een 100-tal sportclubs schriftelijk bevraagd via enkele opleidingen en bijscholingen van het Dynamo Project. Anderzijds werd een digitale versie van de vragenlijst verspreid via de Vlaamse sportfederaties en via de digitale nieuwsbrief van de Vlaamse Sportfederatie vzw en het Dynamo Project. De Vlaamse sportfederaties verspreidden de digitale vragenlijst via hun nieuwsbrief, de website en een mailing naar de sportclubs. De gemiddelde scores van de vragen binnen elke factor die het willen en het kunnen meten, worden berekend. Er wordt ook een algemeen gemiddelde en percentage berekend voor het willen en het kunnen van de sportclub. Op basis van de resultaten van de testclubs en na een akkoord in de stuurgroep, werd geopteerd dat 70% het kritisch cijfer is om te bepalen of een sportclub voldoende wil en voldoende kan. De steekproef bestaat uit 393 sportclubs. 35.1% (138 sportclubs) van die sportclubs behoren tot het type 1 (open en voldoende capaciteit), 32.8% (129 sportclubs) tot het type 2 (open en onvoldoende capaciteit), 9.7% (38 sportclubs) tot het type 3 (gesloten en voldoende capaciteit), 21.1% (83 sportclubs) tot het type 4 (gesloten en onvoldoende capaciteit) en 1.3% (5 sportclubs) tot het type 5 (sportclubs met een profit focus). Belangrijk om te vermelden is dat elke partij een andere betekenis en waarde aan de typologie moet hechten. Elke actor moet zelf bepalen in functie van welk doeleinde en op welke manier de typologie gehanteerd wordt. Elke actor moet ook bepalen welke factoren voor hem relevant zijn om een sportclub onder te verdelen in een bepaald type. Een belangrijk gegeven in de typologie waar elke sportactor rekening mee moet houden, is dat elk type sportclub haar eigen sociale (meer)waarde heeft. Het sportverenigingsleven is een belangrijke vrijetijdsbesteding. De sportclub speelt daarin een cruciale rol. Sportclubs vormen een waardevol sociaal kapitaal voor de samenleving. Ze kunnen voor sociale cohesie en sociale inclusie zorgen. Sportparticipanten hebben hun eigen doelstellingen om aan sport te doen. De verschillende types sportclubs vervullen dan ook verschillende behoeften van de leden. info@vlaamsesportfederatie.be - 9

12 Bijlage: de typologie Een sportclub is een vereniging waar één of meerdere sporten of sportvormen worden beoefend in georganiseerd verband en waarvan het hoofddoel het op regelmatige basis aanbieden van recreatieve en/of competitieve sportactiviteiten is NON-PROFIT focus PROFIT focus veranderingsgezind open sportclub behoudsgezind gesloten sportclub capaciteit onvoldoende capaciteit capaciteit onvoldoende capaciteit TYPE 1 TYPE 2 TYPE 3 TYPE 4 TYPE 5 info@vlaamsesportfederatie.be

13 TYPE 1 TYPE 2 TYPE 3 TYPE 4 TYPE 5 NON-PROFIT NON-PROFIT NON-PROFIT NON-PROFIT PROFIT OPEN sportclub levert inspanningen om continu vooruit te blijven gaan ambitieus en veranderingsgezind staat open voor samenwerking OPEN sportclub levert inspanningen om continu vooruit te blijven gaan ambitieus en veranderingsgezind staat open voor samenwerking GESLOTEN behoudsgezind sportclub vindt het niet nodig om veranderingen aan te brengen sportclub staat niet open voor samenwerking GESLOTEN behoudsgezind sportclub vindt het niet nodig om veranderingen aan te brengen sportclub staat niet open voor samenwerking normaal gezien voldoende capaciteit vaak professionele betaalde werknemers in dienst financieel normaal gezien winstgevend staat open voor elke doelgroep CAPACITEIT accommodatie - financiën - vrijwilligersbeleid: geen fundamentele problemen voldoende & competente bestuursleden en trainers staat open voor elke doelgroep ONVOLDOENDE CAPACITEIT Er zijn problemen op vlak van bv. vrijwilligers - accommodatie - bestuur - trainers - financiën -... elk jaar hetzelfde stramien volgen is goed CAPACITEIT accommodatie - financiën - vrijwilligersbeleid: geen fundamentele problemen voldoende & competente bestuursleden en trainers elk jaar hetzelfde stramien volgen is goed ONVOLDOENDE CAPACITEIT Er zijn problemen op vlak van bv. vrijwilligers - accommodatie - bestuur - trainers - financiën -... vaak eigen accommodatie info@vlaamsesportfederatie.be

14 1. Opbouw van het rapport Dit rapport kadert in het onderzoek omtrent typologieën van sportclubs dat door Philippe Muyters, Vlaams minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport, is toegekend aan het Dynamo Project van de Vlaamse Sportfederatie vzw. Het rapport is opgebouwd uit verschillende onderdelen. Allereerst is er een korte inleiding. Daarna wordt wat meer informatie gegeven over de toewijzing van het onderzoek. De doelstelling en de methode van het onderzoek zijn de volgende onderdelen. In de methode worden het onderzoeksopzet, de duur en fasering en de stuurgroep kort toegelicht. Daarna volgt een literatuurstudie waarin de literatuur omtrent sportclubs en enkele bestaande typologieën besproken wordt. Na de literatuurstudie wordt de typologie in functie van dit onderzoek toegelicht met de verduidelijking en de vergelijking met al bestaande typologieën. Ten slotte volgt de operationalisering van het theoretische model. Dat gebeurt door middel van een vragenlijst. De toelichting omtrent de vragen en de interpretatie naar de werking toe worden ook besproken. Het rapport wordt afgerond met een conclusie

15 2. Inleiding Het Dynamo Project is één van de proeftuinen die deel uitmaken van het participatiedecreet (d.i. het decreet houdende flankerende en stimulerende maatregelen ter bevordering van de participatie in cultuur, jeugdwerk en sport) dat door de Vlaamse Regering bekrachtigd werd op 18 januari Op 17 december 2008 kreeg de Vlaamse Sportfederatie vzw groen licht voor de proeftuin Dynamo Project. Op 2 juni 2009 werd het verenigingsondersteuningsproject officieel voorgesteld. Het Dynamo Project werd toegekend aan de Vlaamse Sportfederatie vzw en heeft een duur van vijf jaar. De doelstelling van de proeftuin is het aanbieden van managementondersteuning voor sportclubs. Sportclubs in Vlaanderen drijven op de vrijwillige inzet van bestuursleden, trainers en tal van (losse) medewerkers. Maar dat vrijwilligerswerk komt steeds meer onder druk te staan, waardoor de toekomst van de sportclubs in gevaar komt. Sportclubs hebben nood aan ondersteuning op administratief en bestuurlijk vlak. Het Dynamo Project ondersteunt sportclubs op gebied van thema s zoals vzw-wetgeving, btw-wetgeving, de vrijwilligerswet, verzekeringen, sponsoring, boekhouding, De vier grote basisopdrachten binnen het Dynamo Project zijn: kennis en informatieverstrekking aanbieden van een helpdesk aanbieden van opleidingen en bijscholingen individuele maatbegeleiding In het kader van het tweede werkingsjaar van het Dynamo Project werd een onderzoek toegekend met betrekking tot typologieën van sportclubs. Dit onderzoek werd aan het Dynamo Project toegewezen aangezien het past binnen haar beleidsopdracht kennis en informatieverstrekking. Het Dynamo Project heeft voldoende kennis over de behoeften, noden en problemen van de verschillende soorten sportclubs. Een typologie is in het algemeen een onderverdeling van een groep personen, beschrijvingen of objecten op basis van een aantal kenmerken. Men zou bijvoorbeeld de steden in België kunnen onderverdelen volgens provincie (Oost-Vlaanderen, Limburg, ), volgens inwonersaantal (steden met meer dan inwoners, steden met meer dan inwoners, ) of volgens een combinatie van beide. De meeste groepen van objecten zijn op vele manieren in te delen, maar toch worden sommige typologieën beter geacht dan andere. Binnen dit onderzoek rond typologieën van sportclubs is het de doelstelling om de verschillende soorten sportclubs in Vlaanderen onder te verdelen op basis van een aantal gemeenschappelijke kenmerken. Het Dynamo Project wil dit onderzoek onderscheiden van de bestaande typologieën door het een toekomstgericht karakter te geven. De al bestaande typologieën zijn vaak gebaseerd op kwantitatieve en meetbare gegevens en delen sportclubs in op basis van die gegevens. Dit onderzoek biedt echter een unieke benadering met bijzondere aandacht voor de toekomstgerichte focus van sportclubs. Het kan een aanzet zijn tot een vernieuwend beleid voor de verschillende sportactoren. Er zijn veel actoren die op de één of andere manier hulp bieden aan sportclubs. Die actoren hebben echter niet altijd een klare kijk op de verschillende problemen en noden die er heersen bij sportclubs. Het Dynamo Project wil daar met dit onderzoek meer duidelijkheid over brengen. info@vlaamsesportfederatie.be

16 3. Toewijzing van het onderzoek Aangezien de Dynamo Project medewerkers eerder gespecialiseerd zijn in praktijkgerelateerde onderwerpen en het voeren van wetenschappelijk onderzoek niet tot hun kernopdracht behoort, werd geopteerd om een samenwerkingsverband met een externe partner aan te gaan om de kwaliteit van dit onderzoek te garanderen. Die externe partner moest de objectiviteit en wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek bewerkstelligen. Er werd gekozen om samen te werken met een universiteit om een beroep te doen op hun wetenschappelijke expertise. Een Dynamo Project medewerker is de hoofdtrekker van dit onderzoek en werd wetenschappelijk ondersteund door een universiteit. Het onderzoek werd dus niet volledig uitbesteed. Concreet werd vooropgesteld dat die partner dienstverlening in het kader van het onderzoek zou verlenen. Dat impliceerde het huisvesten van de Dynamo Project medewerkster belast met het onderzoek, evenals de wetenschappelijke begeleiding van het project. De taak van de universiteit was eerder ondersteunend. Het onderzoek valt onder de wet betreffende de overheidsopdrachten en sommige opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten (wet van 24 december 1993). De onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking is van toepassing, waardoor er geen publicatieverplichting is. In dit geval is aan de publiciteitsvereiste voldaan als er tenminste drie kandidaten worden geraadpleegd. De wet werd toegepast en getiteld als bestek nr. Dynamo Project/typologie/ /nr1. Er werden twee offertes ingediend en die werden volgens de gunningsprocedure beoordeeld. De offerte van de Universiteit Gent werd als beste geklasseerd. Daardoor werd de Universiteit van Gent weerhouden als externe partner

17 4. Doelstelling van het onderzoek Vanuit de Vlaamse Overheid werd aan het Dynamo Project een onderzoek omtrent typologieën van sportclubs toegekend. De doelstelling was om een zeer algemene typologie te ontwikkelen, zodat die niet alleen door het Dynamo Project, maar evenzeer door verscheidene andere actoren als tool gehanteerd kan worden. Binnen de sportsector zijn er verschillende instanties op de markt die dienstverlening ten opzichte van sportclubs aanbieden. De overheid, sportfederaties, sportdiensten en het Dynamo Project zijn slechts enkele voorbeelden van dergelijke instanties. Echter, het aanreiken van (management)ondersteuning voor sportclubs wordt vandaag de dag bemoeilijkt door de diversiteit die er bestaat binnen het sportlandschap. Er is nood aan een segmentatiesysteem op basis waarvan gerichte acties kunnen ondernomen worden. Op die manier kunnen sportclubs enerzijds veel efficiënter bijgestaan worden en anderzijds worden ze niet overstelpt met voor hen vaak irrelevante informatie. Om een betere dienstverlening ten opzichte van sportclubs te kunnen aanbieden, verrichtte het Dynamo Project onderzoek naar typologieën van sportclubs. Op basis van de ontwikkelde typologie kunnen de noden qua (management)ondersteuning en andere ondersteuning beter afgestemd worden op de noden van het veld. Voor de verschillende instanties (namelijk de overheid, het Dynamo Project, sportfederaties, sportdiensten, ) kan de typologie in de toekomst een beleidsmatige meerwaarde bieden met betrekking tot het optimaliseren van de dienstverlening. Aangezien de typologie in de toekomst door verschillende actoren gehanteerd kan worden en voor verschillende doeleinden kan dienen, werd geopteerd om een zeer algemene typologie te ontwikkelen. Elke partij moet hier echter een andere betekenis en waarde aan hechten. Het is aan de verschillende instanties om te bepalen in functie van welk doeleinde de typologie gebruikt zal worden en op welke manier die gehanteerd wordt. Met dit onderzoek rond typologieën van sportclubs wil het Dynamo Project een andere kijk op de sportsector geven. De doelstelling is om de typologie een toekomstgericht karakter te geven zonder zich vooraf te baseren op kwantitatieve en meetbare gegevens. Belangrijk om te vermelden, is dat er geen typologie onder de vorm van een sterrensysteem ontwikkeld werd. Het gevaar met dergelijke typologieën is dat er waardeoordelen kunnen gekoppeld worden aan de verschillende types. Dat terwijl elk type sportclub zijn eigen maatschappelijke waarde heeft. Vandaar de keuze om niet met een classificatie onder de vorm van een sterrensysteem te werken. Het Dynamo Project, belast met het onderzoek, zal daar verder geen uitspraak over doen. info@vlaamsesportfederatie.be

18 5. Methode 5.1 Onderzoeksopzet Om een typologie te ontwikkelen, bestaan er twee verschillende onderzoeksmogelijkheden. Ten eerste kan er op basis van dataverzameling bij sportclubs een typologie opgemaakt worden. Op die manier kan er, aan de hand van een uitgebreide dataset met allerhande eigenschappen van sportclubs, door bijvoorbeeld statistische clusteranalyse een typologie ontstaan. Het nadeel daarbij is dat er geen voorafgaande statistische garanties zijn en dat men toch op voorhand de parameters waarop men de typologie wil opbouwen, moet kennen. De tweede mogelijkheid is om eerst een theoretische typologie te ontwikkelen en die vervolgens te operationaliseren. Er werd gekozen voor de tweede onderzoeksmogelijkheid, namelijk het opmaken van een abstracte typologie, aangezien de aard van het onderzoek voornamelijk praktijkgericht is (de vooropgestelde finaliteit is beleidsrelevantie) en de tijdsperiode (negen maanden) zeer beperkt was. Het theoretisch model werd ontwikkeld op basis van de bestaande literatuur omtrent typologieën in de non-profit sector en op basis van internationale voorbeelden uit de sportsector. Het model kreeg verder vorm via kritische reflectie binnen de stuurgroep (zie 4.3.) en via het afnemen van interviews bij de sportclubs. Door het doorlopen van die stappen, werden de relevante parameters op basis waarvan het theoretisch model opgebouwd werd, geïdentificeerd. De operationalisering van de typologie gebeurde door middel van een vragenlijst. De vragenlijst werd getest door middel van dataverzameling bij een aantal testclubs. Het kwantitatieve luik van het onderzoek situeert zich op vlak van de dataverzameling bij een selecte steekproef van 50 sportclubs en bij een grotere steekproef van 393 sportclubs. Het onderzoek focuste zich op onderstaande vragen: Welke internationale ervaringen bestaan er met typologieën binnen de sportsector? Welke criteria zijn relevant bij het ontwikkelen van een typologie van sportclubs? Welke indelingen zijn relevant voor efficiënte beleidsmatige ondersteuning? Welke combinatie van categorisering levert de beste groepering tot een typologie van sportclubs in Vlaanderen in het kader van de vooropgestelde doelstellingen? 5.2 Duur en fasering Er werd vooropgesteld dat het onderzoek omtrent typologieën van sportclubs binnen een tijdsspanne van negen maanden gerealiseerd zou moeten worden. De medewerkster belast met het onderzoek kon van start gaan op 18 januari Binnen die periode van negen maanden, werd een literatuurstudie gemaakt met de inventarisatie en analyse van studies en projecten in de literatuur omtrent het onderwerp. Op basis daarvan en na ruggespraak met de stuurgroep werd er een typologie ontwikkeld. Na het opmaken van een typologie, werd een vragenlijst ontwikkeld om het model te operationaliseren. De vragenlijst werd getest door middel van dataverzameling bij een aantal testclubs. De vorderingen van het onderzoek werden telkens teruggekoppeld naar de stuurgroep. literatuuronderzoek (lezen en schrijven) ontwikkelen typologie februari maart april mei juni juli augustus september

19 terugkoppeling stuurgroep (1x per maand) aftoetsen typologie aan bestaande data (casestudies) verwerking casestudies bijsturen typologie uitschrijven theoretische achtergrond typologie (rapport) typologie aftoetsen in de praktijk bij de sportclubs (onder voorbehoud) 5.3 De stuurgroep Voor het onderzoek omtrent typologieën van sportclubs werd een stuurgroep samengesteld. Die stuurgroep had als opdracht het coördineren van de planning en het aanbrengen van inhoudelijke input. Dat houdt in dat het tijdsschema bewaakt moest worden en dat er bijgestuurd werd waar nodig. Binnen de vergaderingen werden ideeën aangebracht en uitgewisseld en werden discussies gevoerd omtrent de typologie en de vragenlijst. De stuurgroep kwam maandelijks samen. Naast een aantal vertegenwoordigers van Vlaamse sportactoren, zetelde ook één Nederlandse expert in de stuurgroep. Liesbeth Van der Meer vertegenwoordigt de Nederlandse organisatie Rotterdam Sportsupport. Zij werd uitgenodigd op de vergaderingen van de stuurgroep aangezien zij in het kader van het optimaliseren van de dienstverlening van Rotterdam Sportsupport recentelijk een typologie ontwikkeld hebben. Voor het Dynamo Project was dat een zeer leerrijke uitwisseling van ideeën en ervaringen omtrent typologieën. Samenstelling stuurgroep: naam functie organisatie Prof. Dr. Marc Maes Professor sportmanagement Universiteit Gent Geraldine Mattens Algemeen en juridisch directeur Vlaamse Sportfederatie vzw Dr. Anne-Line Balduck Projectcoördinator Dynamo Project Piet Meneve Directeur-Manager Sportdienst stad Gent Karoline Stock Sportdeskundige Sportdienst Kortrijk Walter Dingemans Coördinator sportclubondersteuning Stad Antwerpen Liesbeth Van der Meer Projectleider Rotterdam Sportsupport Steffie Lucidarme Assistent Universiteit Gent Leen Magherman Onderzoeksmedewerkster Universiteit Gent Celine Pieters Projectmedewerkster Dynamo Project Ad hoc werden ook een vertegenwoordiger van het departement CJSM en van het kabinet Sport uitgenodigd op de stuurgroep

20 6. Literatuurstudie Voordat het onderzoek omtrent de typologie en het meetinstrument besproken worden, is het noodzakelijk om de bestaande literatuur omtrent sportclubs en typologieën van sportclubs toe te lichten. Allereerst komen een aantal algemene zaken (de definitie, de geschiedenis) in verband met sportclubs aan bod. Daarna wordt de organisatie van de sport in Vlaanderen, de verschillende niveaus van sportbeoefening en de sportparticipatie in Vlaanderen besproken. Verder worden een aantal factoren toegelicht die relevant zijn voor een sportclub: sportaccommodatie, bestuur, trainers, beleid, vrijwilligers, jeugdsportbeleid, financiën, communicatie en externe focus. Het meten van kwaliteit in de sportclub is een onderwerp dat ook aan bod komt in de literatuurstudie. Ten slotte worden een viertal bestaande typologieën van sportclubs besproken. 6.1 Algemene kadering Definiëring van het begrip sportclub Vooraleer een typologie te ontwikkelen, is het van belang om de term sportclub af te bakenen en na te gaan welke sportorganisaties daar al dan niet toe behoren. Hieronder volgen twee definities van het begrip sportclub. Definitie sportclub volgens het Decreet van 13 juli 2001 houdende de regeling van de erkenning en subsidiëring van de Vlaamse sportfederaties, de koepelorganisatie en de organisaties voor de sportieve vrijetijdsbesteding (p.2): Een sportclub is een autonome, plaatselijke sportvereniging, aangesloten bij een erkende Vlaamse sportfederatie, met als doelstelling het organiseren van sportactiviteiten en het promoten van haar sport. Definitie sportclub volgens De Knop (2010, p.131): Een sportclub is een vereniging met sportieve en sociale motieven waar één of meerdere sporten of sportvormen worden beoefend in georganiseerd verband en waar er al dan niet wordt deelgenomen aan officiële wedstrijden. De definitie van De Knop sluit het meest aan bij deze die voor ogen werd gehouden voor het huidige onderzoek. In functie van de typologie wordt het begrip sportclub als volgt gedefinieerd: Een sportclub is een vereniging waar één of meerdere sporten of sportvormen worden beoefend in georganiseerd verband en waarvan het hoofddoel het op regelmatige basis aanbieden van recreatieve en/of competitieve sportactiviteiten is. Daarbij zijn volgende kenmerken essentieel: georganiseerd verband op regelmatige basis hoofddoel = recreatieve en/of competitieve sportactiviteiten De definitie werd heel ruim opgesteld, waardoor er weinig sportorganisaties uitgesloten kunnen worden. In de typologie zal er vertrokken worden vanuit die definitie. info@vlaamsesportfederatie.be

21 6.1.2 Geschiedenis van de sportclub In de loop van de 19e eeuw zijn de klassieke sportclubs, zoals wij ze nu kennen, ontstaan in Engeland. De Engelse kostscholen vormden een ideale groeibasis voor de balspelen en daarbinnen ontstonden de sportclubs, waar er regelmatig getraind werd en aan wedstrijden werd deelgenomen. De verschillende sportspelen en sportclubs werden geïntroduceerd over de hele wereld via de Engelse emigranten (De Knop & De Bosscher, 2010). Daarnaast ontstond in het begin van de 19e eeuw het turnen in Duitsland, dat vervolgens ook in andere Europese landen geïntroduceerd werd. In Antwerpen werd bijvoorbeeld de eerste turnclub gesticht in 1839 onder leiding van Isenbaert (De Knop & De Bosscher, 2010). In de 19e eeuw ontstond binnen de universiteiten een derde vorm van georganiseerde sportbeoefening. Studenten verenigden zich in universitaire sportclubs. Vanaf de 20e eeuw werd sport alsmaar bekender waardoor het een serieuze groei kende. Daardoor rezen overal sportclubs uit de grond en ontstonden er tal van nieuwe sporten (De Knop & De Bosscher, 2010). Het Vlaamse sportlandschap is de laatste jaren enorm geëvolueerd. Waar vroeger de traditioneel competitieve sportclub bijna een monopoliepositie had in het aanbieden van sport, kan men vandaag vaststellen dat de markt van de sportactiviteiten enorm gedifferentieerd, maar vooral geëvolueerd is. Vroeger werd de sportclub gekenmerkt door haar competitieve en prestatieve karakter en door een sterk vrijwilligersinitiatief (Anciaux, 2009). Vandaag de dag wordt sport voornamelijk gekenmerkt door termen zoals ontspanning, plezier, gezondheid, fitheid, Vanuit de overheid is het een doelstelling om zoveel mogelijk mensen aan te zetten tot sportparticipatie (Muyters, 2009). Dat wordt mede mogelijk gemaakt dankzij tal van initiatieven zoals bijvoorbeeld Sport voor Allen, gekenmerkt door het laagdrempelig karakter, met een specifieke focus op het integreren van kansengroepen. Sport moet voor iedereen toegankelijk zijn, ongeacht leeftijd, sekse, socio-economische status, etnische afkomst, geloofsovertuiging, fysieke ingesteldheid of seksuele voorkeur. Naast participatie is kwaliteit ook een kernbegrip bij het sportbeleid van de voorbije en komende vijf jaar. Sportclubs eisen vandaag de dag meer en meer professionaliteit en competenties van de vrijwillige krachten (Anciaux, 2009). Zo veel mogelijk Vlamingen zo regelmatig mogelijk laten sporten in zo goed mogelijke omstandigheden is ook een doelstelling van de overheid (Muyters, 2009). Een bedreiging voor de traditionele vrijwillige sportclubs zijn de commerciële sportaanbieders, zoals bijvoorbeeld fitnesscentra en klimzalen die een beroep doen op professionele en betaalde werknemers, en de niet-georganiseerde sporten (Scheerder, 2010) De organisatie van de sport in Vlaanderen Het Vlaamse sportlandschap bestaat uit sportclubs en sportfederaties die de sportclubs overkoepelen. De Vlaamse Sportfederatie vzw is de overkoepelende federatie van de erkende en/of gesubsidieerde sportfederaties in Vlaanderen. 73 erkende sportfederaties (waarvan 40 unisportfederaties, 31 recreatieve sportfederaties, Vlaamse Boogsportfederatie Liggende Wip en Vlaamse Vereniging van Hengelsportverbonden), 3 organisaties voor de sportieve vrijetijdsbesteding en 4 sportorganisaties van algemeen belang zijn lid bij de Vlaamse Sportfederatie vzw. Daarnaast zijn er in Vlaanderen ook 10 erkende sportfederaties die niet zijn aangesloten bij de Vlaamse Sportfederatie vzw. Volgens het decreet van 13 juli 2001 houdende de regeling van de erkenning en subsidiëring van de Vlaamse sportfederaties, de koepelorganisatie en de organisaties voor de sportieve vrijetijdsbesteding, worden de unisportfederaties ingedeeld in drie categorieën: info@vlaamsesportfederatie.be

22 1 categorie A : een Vlaamse sportfederatie die in haar doelstelling en werking uitsluitend de organisatie, de promotie en de kwaliteitszorg van één sporttak op het oog heeft. De sporttak komt voor op de sporttakkenlijst. De sportfederatie kan als enige, via haar nationale koepel, deelnemen aan de Olympische Spelen. Die Vlaamse sportfederatie heeft als enige, via haar nationale koepel, een officiële affiliatie met de internationale federatie van de sport. De internationale sportfederatie moet op haar beurt door het Internationaal Olympisch Comité aanvaard zijn als Olympische sportfederatie. 2 categorie B : een Vlaamse sportfederatie die in haar doelstelling en werking uitsluitend de organisatie, de promotie en de kwaliteitszorg van één sporttak op het oog heeft. De sporttak komt voor op de sporttakkenlijst. De sportfederatie kan als enige, via haar nationale koepel, deelnemen aan Wereldkampioenschappen of de Wereldspelen. Die Vlaamse sportfederatie heeft als enige, via haar nationale koepel, een officiële affiliatie met de internationale federatie van de sport. De internationale sportfederatie moet op haar beurt volwaardig lid met stemrecht zijn van de Association générale des Féderations internationales sportives (AGFIS). 3 categorie C : een Vlaamse sportfederatie voor gehandicapten die in haar doelstelling en werking uitsluitend de organisatie, de promotie en de kwaliteitszorg van één of meer sporttakken op het oog heeft. Die sporttakken komen voor op de sporttakkenlijst. De sportfederatie kan als enige, via haar nationale koepel, deelnemen aan de Paralympics. Die Vlaamse sportfederatie heeft, via haar nationale koepel, een officiële affiliatie met het International Paralympic Committee. De Gymnastiekfederatie Vlaanderen vzw, de Vlaamse AtletiekLiga vzw en de Vlaamse Tennisvereniging vzw zijn voorbeelden van unisportfederaties. Er zijn ook heel wat recreatieve sportfederaties lid van de Vlaamse Sportfederatie vzw. Een recreatieve sportfederatie is een Vlaamse sportfederatie die in haar doelstellingen en werking de organisatie, de promotie en de kwaliteitszorg van één of meer sporttakken die voorkomen op de sporttakkenlijst op het oog heeft en die zuiver recreatieve of competitiegerichte recreatieve sportbeoefening volgens de reglementen van de sporttak(ken) aanbiedt (decreet 13 juli 2001, p. 10). Aktivia vzw, de Bond voor Lichamelijke Opvoeding vzw, Fros Amateursportfederatie vzw en de Gezinssportfederatie vzw zijn voorbeelden van recreatieve sportfederaties. Verder zijn er enkele organisaties voor sportieve vrijetijdsbesteding lid van de Vlaamse Sportfederatie vzw. Onder Sportieve Vrijetijdsbesteding wordt verstaan: een vrijetijdsbesteding waarbij de deelnemers op gereglementeerde wijze en in gestructureerd verband hun vaardigheden meten en waarbij coördinatie, concentratie, behendigheid, tactiek en ontspanning primeren in combinatie met een minimale fysieke activiteit. De sporttakken van de sporttakkenlijst kunnen hier niet toe behoren. De activiteiten van de vrijetijdsbesteding worden ingedeeld in vier vrijetijdsclusters: traditionele volksspelen, internationale volksspelen, dierenhobby s en luchtactiviteiten (decreet 13 juli 2001). De Vlaamse Organisatie voor Internationale Volksspelen, de Vlaamse Traditionele Sporten en de Vlaamse Cluster van Luchtsporten zijn voorbeelden van organisaties voor de sportieve vrijetijdsbesteding. Volgens Scheerder (2010) telde Vlaanderen in 2004 ongeveer sportclubs, waarvan 85% kan beschouwd worden als een sportclub in de strikte zin van het woord en 15% een socio-culturele sportvereniging is, waar bijvoorbeeld aan duivenmelken en hondendressuur gedaan wordt. 42% van de sportclubs zijn een feitelijke vereniging en 49% een vzw. 9% van de sportclubs hebben een andere structuur, zoals bijvoorbeeld een vennootschapsstructuur. Grote sportclubs (met meer dan 200 leden) hebben meestal een vzw structuur, terwijl kleine sportclubs (minder dan 61 leden) vaker een feitelijke vereniging zijn (Scheerder, 2010). Een sportclub bestaat uit een bestuur, dat de organisatorische taken uitvoert, uit trainers, die de sporttechnische taken op zich nemen en uit leden. De sportclubs in Vlaanderen zijn relatief klein. 51% van de sportclubs tellen minder dan 61 leden en 19,5% tellen meer dan 200 leden. De meerderheid van de sportclubs is hoofdzakelijk recreatief georiënteerd (Staten-Generaal Bloso, 2004). De meeste sportclubs situeren zich in de non-profit of not-for-profit-sfeer, wat betekent dat sport echt het doel is en het financiële enkel dient om het sportieve clubdoel te kunnen realiseren. Daarnaast vinden we in sommige wedstrijdsporten en dan vooral in de hogere info@vlaamsesportfederatie.be

23 divisies, echter ook sportclubs die zich eerder in het commerciële circuit bevinden (bv. R.S.C. Anderlecht). De topsporters in die sportclubs zijn vaak professionals die in loondienst werken bij de sportclub (De Knop & De Bosscher, 2010). In de groep van de sportclubs zijn er dan ook weer een aantal buitenbeentjes zoals fitnessclubs. Die worden door het decreet van 13 juli 2001 wel erkend als sportclub als ze zijn aangesloten bij de Fitness Organisatie vzw, een sportfederatie die is aangesloten bij de Vlaamse Sportfederatie vzw. Fitnesscentra zijn echter meestal zuiver commercieel en worden gemanaged als een echt bedrijf. Sport lijkt daar eerder een middel om de bedrijfsdoelstelling, zijnde winst maken, te realiseren. Sport kan dus naast kleinschalig en amateuristisch, ook big business betekenen (De Knop & De Bosscher, 2010) Verschillende niveaus van sportbeoefening In de huidige sportwereld is het niet eenvoudig om een strikt onderscheid te maken tussen topsportclubs, competitieve sportclubs en recreatieve sportclubs. Bij de Vlaamse Atletiekliga vzw zijn er bijvoorbeeld 89 atletiekclubs aangesloten, waarvan er slechts één zuiver recreatief is. De overige sportclubs hebben zowel een competitief als een recreatief aanbod. Vandaar de keuze om niet de termen topsportclub, competitieve sportclub en recreatieve sportclub te omschrijven, maar wel de termen topsport, competitiesport en recreatiesport. Scheerder (2007) heeft in onderstaande figuur de verschillende soorten niveaus van sportbeoefening en sportbeleving geclusterd. TOPSPORT professioneel internationeel gemediatiseerd vaak betaald VRIJETIJDSSPORT niet-betaald actief of passief tijdens vrije tijd MEDIASPORT kijksport fysiek passief sportpubliek BREEDTESPORT doesport fysiek actief sportbeoefenaars RECREATIESPORT competitief resultaatgericht strijden en winnen principe van uitsluiting vaak in clubverband PARTICIPATIE- SPORT recreatief procesgericht deelnemen en deelhebben principe van uitsluiting niet noodzakelijk in club Figuur: Model voor modi van sportbeoefening en sportbeleving aangevuld met enkele kenmerken (Scheerder, 2007)

24 Topsport Bij topsport gaat het om het beroepsmatig leveren van internationaal uitmuntende sportprestaties die aansluiten bij de verwachtingen van een gemediatiseerde spektakelsamenleving en vaak, maar niet noodzakelijk, financieel beloond worden (Scheerder, 2007). Begin 2010 telde Vlaanderen 152 elitesporters die ondersteund worden door de Vlaamse Overheid of door een instelling van de Vlaamse Overheid ( Vrijetijdssport Bij vrijetijdssport gaat het om activiteiten die geen arbeid zijn, maar zich afspelen gedurende de vrije tijd. De niet-professionele sportbeoefening en beleving staat centraal. Betaalde sportbeoefening wordt uitgesloten. Vrijetijdssport kent twee grote luiken. Het passieve luik, de mediasport, is de kijksport die geconsumeerd wordt door het sportpubliek (toeschouwers, tv-kijkers). Het actieve luik, de breedtesport, staat voor de doesport (Scheerder, 2007) Competitiesport Competitiesport wordt gekenmerkt door zijn resultaatgerichte karakter. Het is in de eerste plaats gericht op de prestatie die in een wedstrijd wordt geleverd. Strijden en winnen zijn sleutelwoorden en het wordt vaak in sportclubverband beoefend (Scheerder, 2007) Recreatiesport Recreatiesport wordt gekenmerkt door zijn procesgerichte karakter. Het resultaat is minder van belang en het wordt niet noodzakelijk in sportclubverband beoefend. Recreatiesporters zijn een groep van bewegingslustigen die, intensief of incidenteel en al dan niet georganiseerd in sportclub- of ander verband, op een eigen en eigentijdse manier sportactief zijn gedurende de vrije tijd en daarbij op de eerste plaats ontspanning, gezondheid, gezelligheid, een optimale conditie en/of sociaal contact nastreven eerder dan competitieve en prestatieve beweegreden (Scheerder, 2007, p.11) Topsport versus vrijetijdssport Sport kan ruwweg in twee delen worden opgesplitst: een laagdrempelig niveau van recreatiesport tot competitiesport enerzijds en een professioneel of topniveau anderzijds. Hoewel elk van die sporten zijn eigen netwerken en actoren heeft en dus een heel specifieke vorm van aansturing vereist, kunnen ze onmogelijk los van elkaar worden gezien. Onze Vlaamse topsporters zijn een inspiratiebron voor onze sportende jeugd. Kijk bijvoorbeeld naar het aantal inschrijvingen in tennisclubs na de prestaties van onze tennismeisjes. Omgekeerd kan er geen topsport bestaan als de rekruteringsbasis niet stevig genoeg is (Anciaux, 2009) Sportparticipatie in Vlaanderen Uit onderstaande figuur blijkt dat de algemene sportbeoefening ten opzichte van 40 jaar geleden duidelijk gestegen is. Recreatiesport was gedurende de voorbije vier decennia steeds populairder dan competitiesport en sportbeoefening in clubverband. In 2007 deed meer dan 50% van de Vlaamse populatie op een recreatieve manier aan sport, terwijl slechts 11% participeert in competitiesport en 26% in clubsport. Ook opmerkelijk is dat gedurende het laatste decennium de recreatiesport vooruitgang boekt, terwijl competitiesport en clubsport een daling kennen. Sportbeoefening in clubverband blijkt bovendien voornamelijk te scoren bij jongeren. Bijna zeven op de tien sportieve jongeren zijn actief lid van een sportclub, terwijl die verhouding bij de sportieve volwassenen nauwelijks vier op de tien bedraagt. Het merendeel van de actieve volwassenen is dus sportactief buiten clubverband. Bijna 46% van de sportieve volwasse