IN WARBER FOLKJE M E I D I E L I N G E N B L E D F A N I T. Oprjochte 8 febrewaris 1899 Jiergong 46 nûmer 1 wynmoanne 2017

Transcriptie

1 BESTJOER foarsitter Jan Bosgraaf Smitserf JG Staphorst e foarsitter / 2 e ponghâlder Henk Monkel Gentiaan HA Dalfsen henmmonkel@kpnmail.nl skriuwer Jan-Tjerk Kuipers Mandenmakershoek CZ Wijhe jantjerkkuipers@gmail.com 2 e skriuwer Jelma Wiegersma Nijverheidsstraat AL Kampen jelmawiegersma@gmail.com ponghâlder Sjoerd Bakker Koelmansstraat LX Hoonhorst sdabakker@xs4all.nl leden Annet Nieuwenhuis Kokké Schuttevaerkade HD Zwolle annetnieuw@planet.nl Boekeferkeap Inge Bosch van der Ploeg inge.bosch@telfort.nl Jolanda Lootens Berg Brethouwerstraat AZ Zwolle jolandalootens@live.nl Jelma Wiegersma en Neelsje Bronger Bakker Flora Bilderbeekstraat DM Zwolle Lede-administraasje Jan-Tjerk Kuipers Mandenmakershoek CZ Wijhe IBAN rekkennûmer NL95 RABO op namme fan Frysk Selskip Swol KONTAKTPERSOANEN Dalfsen frou F. Smits Vechtoever Elburg hear S.J. van der Graaf Paardebloem Hattem frou W. Steenbeek - Boschma Hendrikjesweg Kampen frou B. Streekstra Jan van Arkelstraat Vroomshoop hear J. Postma Stationslaan Wezep hear K. IJtsma Scheerderslaan Wijhe hear F. Kunst Stationsweg Zwolle frou I. Bosch v.d. Ploeg Flora Bilderbeekstraat Aalanden frou C. Penning Potmarge Assendorp hear S. Elsinga Crocusstraat Berkum hear J. Visser Eikenlaan Binnenstêd, Dieze, Veerallee en Wipstrik fam L. Nieuwenhuis Schuttevaerkade Holtenbroek frou H. Osinga Reggelaan Stadshagen hear J. Scheper Zwaardvegerstraat Westenholte en Spoolde frou A. Wieling Voorsterweg Zwolle Súd hear J. Bosch Wolbertsmate M E I D I E L I N G E N B L E D F A N I T Oprjochte 8 febrewaris 1899 Jiergong 46 nûmer 1 wynmoanne 2017 IN WARBER FOLKJE Tusken de lêste jûn fan it winterskoft en de earste fan sitte 7 moannen. Yn dy moannen hawwe in soad leden fan ús selskip der op út west, yn binnenof bûtenlân. Oaren binne, al of net frijwillich, ôfrûne simmer thús bleaun. Yn sa n simmertiid is it krekt as bart der yn en om ús selskip neat. Der rûgelje gjin meidielingenblêden (krantsjes) yn e bus. Allinne it fersyk om de ynlage foar it kommende winterskoft te beteljen en in útnoeging foar it útsje nei Fryslân. En dat ek noch foar fierwei it grutste part oer de mail. Mar wa t no tinkt, dat der yndie neat bart, dy hat it goed mis. Dat docht wol bliken út dit meidielingenblêd. Dat stiet fol mei ferslaggen fan aktiviteiten dy t de ôfrûne moannen plak fûn hawwe: de Fryske tsjerketsjinst, de ledegearkomste, it útsje fan it Frysk Sjongkoar Swol, de midsimmermoeting fan it sjongkoar en fan it útsje nei Peins en Frjentsjer. En de lêsrûnte fan ús selskip hat ek noch op stap west. Dat ferslach komt yn it 2 e krantsje. Mei rjocht kin der sein wurde, dat Friezen in warber folkje is. It falt op, dat 4 fan de 6 aktiviteiten útsjes binne. Wy binne en bliuwe in folk fan reizgers en swalkers. Want 100 jier foar Kristus setten de Friezen en Bataven har hjir ta wenjen. Wêr t se krekt wei kamen, is net rjocht dúdlik.en de Bataven binne op de ien as oare wize ek wer ferdwûn, mar de Friezen binne bleaun. En it swalkjen sit har noch altyd yn it bloed. Want rûnom op e wrâld wenje Friezen. En binne se ienkear út Fryslân wei, dan fine se it paad altyd wer werom. Ek de leden fan ús selskip en fan it sjongkoar. Want 3 fan de 4 útsjes giene nei Fryslân. It is benammen de taal dy t de Friezen bynt. Dêrom hâlde wy ús jûnen ek. Om de Fryske taal en kultuer te stypjen en yn eare te hâlden. Dat sil it kommende winterskoft ek wer it gefal wêze. Der sitte wer 4 moaie jûnen yn t fet. Al moat earlik tajûn wurde, dat op ien fan dy jûnen it Bokwerters de fiertaal wêze sil. Dat is in knypeach nei Leeuwarden-Fryslân Kulturele Haadstêd 2018 en tagelyk in oade oan Rink van der Velde silger. Mar we begjinne op 3 novimber 2017 mei it prachtige (kroech)teaterstik Kredyt. En fierder hawwe we wer ús krystmiel en as útsmiter de jubileumjûn fan it 15-jierrige Frysk Sjongkoar Swol. It wurdt wer in bjusterbaarlik moai winterskoft mei jûnen om net te fersitten. Wat sit der foar my yn t fet? Jan Bosgraaf (foarsitter)

2 FRYSKE TSJERKETSJINST Snein 2 april 2017 wie it sierlik sinneskyn waar en op syn heechst 16,8 graden. In tal minsken wie dan ek op e fyts nei it moaie histoaryske tsjerkje yn Windesheim kaam, dêr t de middeis om trije oere foar de 17 e kear in Fryske tsjerketsjinst hâlden waard. By it ynkommen koe elts fan Peter Lootens in bontsje keapje foar de kofje of tee nei ôfrin fan de tsjinst en krige men in kreaze liturgy. Om trije oere koe Jolanda Lootens sa n 60 minsken it wolkom taroppe. Yn fergeliking mei oare jierren foel dat tal wat tsjin. Hawar, de oare kear is der faaks wer mear flecht op e koai. It tema fan de tsjinst wie Doch my rjocht, o God. Doch my rjocht is yn it Latynsk Judica, de namme fan de fiifde snein yn de fjirtichdagentiid, it tiidrek fan besinning yn e oanrin nei Goedfreed en Peaske. De namme is ûntliend oan it earste fers fan psalm 43: O Hear, nim sels myn saak yn hannen. Help Jo my oan myn rjocht, o God. Nei it wolkom en de iepeningswurden fan dûmny Piet de Jong út Hoonhorst, waarden de earste trije ferzen fan psalm 43 songen ûnder oargelbegelieding fan Wim Verweij. Nei de lêzing fan psalm 130 song in gelegenheidskwartet liet 91a. Dat kwartet bestie út Jelma Wiegersma, Jolanda Lootens, Eelco Wassenaar en Gerrit Jellema. Foar leden fan ús selskip wie dat in ferrassing, want yn it krantsje wie oankundige dat Jelma en Jolanda tegearre in optreden fersoargje soene. Mar as dirigint fan it Frysk Sjongkoar Swol fûn Jelma, dat fjouwerstimmich dochs folle moaier wêze soe. En it klonk yndie as in klok. De twadde bibellêzing wie út it evangeelje fan Jehannes. It ferhaal oer Lazarus, de broer fan Maria en Martha en freon fan Jezus, dy t troch Jezus út e dea opwekke waard. Dêroer preke dûmny De Jong ek, mei as subtema de wurden dy t Jezus tsjin Martha sei: Ik bin de opstanning en it libben. (Jehannes 11:25). It ferhaal fan Lazarus is de prelude op Peaske, sei er. It ferhaal spile yn de tiid, dat de foaroanmannen yn Jeruzalem Jezus fan kant meitsje woene. As t heal koe, sa temûk mooglik, want se woenen net dat der reboelje fan komme soe. Foar Jezus wie t dêrom yn Jeruzalem perfoarst net feilich. Mar doe t er hearde dat syn freon Lazarus slim siik wie, kaam er dochs nei Bethanië, dêr t Lazarus mei syn susters Maria en Martha wenne. In soarte fan útbuorren yn e omkriten fan Jeruzalem. Dêr hie it altyd fredich west en hie Jezus him feilich field. Mar no wie de reis net sûnder gefaar. (ferfolch op side 3) -2- KRITEJUNEN WINTERSKOFT Wannear Krite Wat Wêr Tongersdei de middeis! 2 nov 2017 Súdeast Drinte FREED!!! 3 nov 2017 Swol Age Veldboom fertelt oer skûtsjes Anke Bijlsma en Gerrit Haaksma mei Kredyt fan Gerrit Breteler Zaal Wielens Noord-Sleen Urbana, Zwolle 4 nov 2017 Meppel Grutte jûn De Schalle Nijeveen FREED!!! Swol Krystmiel mei in dûbeld Urbana Zwolle 15 des 2017 keamerkoar û.l.f. Jaap Meems (foar leden en yntrodusees) 13 jann 2018 Meppel Jiergearkomste Fermanje Meppel Tongersdei Súdeast Nijjiersbesite mei Fan fiif oere ôf yn 18 jan 2018 Drinte stampotbuffet en optredens Zaal Wielens SNEON!!! 3 febr 2018 SNEON!!! 17 mrt 2018 Swol Swol troch eigen leden Bokwert Kulturele hoofdplaats 2018 fan Bonne Stienstra mei Jan Arendz, Marijke Geertsma en Anneke Hondema 3 e Lustrum Frysk Sjongkoar Swol mei it Frysk Sjongkoar Lelystêd en Mindert Wijnstra Noord-Sleen Moetingssintrum Het Anker Zwolle (Westenholte) De Hoofdhof Zwolle (Berkum)?? apr 2018 Swol Fryske tsjerketsjinst Windesheim?? apr 2018 Swol Ledegearkomste??? FREED 3 NOVIMBER 2017 SNEON 3 FEBREWARIS

3 Op sneon 28 oktober 2017 is foar de leden fan de by it Boun oansletten kriten de Moetings- en Ynspiraasjedei yn De Kiekmure, Tesselschadelaan 1, 3842 GA yn Hurderwyk. WURKLIST 10:30 oere Ynrin mei in kopke kofje of tee en fansels in stikje oranjekoeke; 11:00 oere Diel Toanielstúdzje Jelmar Hoekstra (aktrise, regisseur, teaterdosint) en Fokke Plantinga (akteur, trener, dramadosint) fan it HympHamp Teater mei in lêzing oer harren wurk en it meitsjen fan in foarstelling dan in lyts skoft en dêrnei in workshop 12:45 oere SKOFT - brea-iten (kosten 12,50 oan t begjin fan de dei betelje oan de ponghâlder fan it Boun). Sels in brochje meinimme kin fansels ek. 13:45 oere Diel Kultuer Fr. Sietske Poepjes sil ús meinimme yn har wurk as deputearre foar de provinsje Fryslân. Se hat yn har portefúlje: Ynfrastruktuer en mobiliteit, taal, media, keunst en kultuer (ynklusyf Omrop Fryslân) en wetter. Nei it lyts skoft is der romte foar fragen en petear mei har. 15:45 oere Ofsluten fan it programma fan oerdeis 16:00 oere Wer op hûs oan of yn Hurderwyk bliuwe foar it jûnsprogramma Jûns om oere is der yn De Kiekmure in jûn fan de Fryske krite fan Hurderwyk. Dy wurdt ynfold mei in optreden fan it selskip "Blikstienders" fan de Lemmer. Yntree: 5,00 kritelid en 15,00 gjin kritelid. Opjaan foar it programma oerdeis foar 23 oktober by de skriuwer fan it Boun: skriuwerfbou@fryskbutenfryslan.frl Graach de name(n) der by sette. Opjaan foar it jûnsskoft is net nedich. Der is fêst genôch romte (ferfolch fan side 2) Dochs gie Jezus der hinne, omdat er fan syn freon en Maria en Martha hâlde. Want, om it mei de wurden fan dûmny De Jong te sizzen, Leafde weaget alles! Doe t er in deimannich letter yn Bethanië oankaam, wie Lazarus al ferstoarn en te hôf brocht. Doe t Jezus it fertriet fan Maria en Martha en de sibben en freonen fan Lazarus seach, taaste him dat sa bot yn t moed dat er ek skrieme moast. En de minsken seine: Sjoch ris, hoefolle er fan Lazarus hâlde. Oant safier kinne wy it ús allegearre wol yntinke, neffens dûmny De Jong. Mar wat dêrnei barde, giet ús ferstân fier te boppe. It opstean út e dea is foar ús as minsken fierstente grut foar wurden. As wy ús sels yn e spegel fan Maria en Martha sjogge, dan fine wy dêr wol eat fan ús sels yn werom. Mar as wy ús sels yn e spegel fan Lazarus sjogge? Meitsje him los en lit him gean., wiene de lêste wurden dy t Jezus tsjin de minsken sei, nei t Lazarus út it grêf (spelonk) kaam wie. Oer Lazarus hearre we dêrnei noch ien kear wat. Doe t er seis dagen foar Peaske oansiet by it gastmiel, dat foar Jezus ree makke wie. By dat miel betsjinne Martha en salve Maria de fuotten fan Jezus mei djoere nardusoalje en droege dy dêrnei mei har hier wer ôf. Sa koe, nei de opwekking fan Lazarus, de leafde fan Maria en Martha wer streame. Meitsje him los en lit him gean. Dêrmei sluet dûmny De Jong (om sa mar te sizzen) de sirkel fan de tjinst, dy t begûn wie mei: Wat is it libben goed en moai, as minsken yn leafde mei inoar libje. In lyts priuwke dêrfan krige men by it kofje-/teedrinken nei ôfrin fan de tsjinst, dêr t Freerk en Janny Kunst holpen mei de betsjinning. It waard in tige noflike neisit en by it fuortgean krige mannichien in krûp(ke) en/of in tút(sje). Wat is it libben moai, as minsken yn leafde mei inoar libje. Mei tank oan Jolanda Lootens, dy t de organisaasje wer oant yn e puntsjes fersoarge hie. Jan Bosgraaf -3-

4 Ferslach fan de ledegearkomste Frysk Selskip Swol op woansdei 19 april 2017 om oere yn Parkzicht te Swol. 1. Iepening en meidielings Jan Bosgraaf ropt de minsken en it Frysk Sjongkoar Swol it wolkom ta. It folsleine bestjoer is oanwêzich en ek de sprekker fan dizze jûn: Albert Ferwerda. Jan neamt yn it koart de aktiviteiten fan it ôfrûne jier: Ledegearkomste, Tsjerkestjinst, Reiske nei Fryslân, Klún en Knoffelhakke, Krystmiel, Bennie Huisman en Inez Timmer. 2. Ferslach fan de ledegearkomste fan 12 april 2016 Der binne gjin fragen oer it ferslach en it wurdt fêststeld. Jan betanket Jan Tjerk foar it skriuwen fan dit ferslach. 3. Jierferslach fan de skriuwer De 5 meidielingenblêden / krantsjes foarmje it jierferslach. Der binne gjin fragen en it wurdt fêststeld. 4. Jierferslach fan de boekeferkeap Jelma Wiegersma docht ferslach fan de opbringsten fan it ôfrûne seizoen. Wy hawwe yn totaal ferkocht foar 837,04. Troch de ynkeap fan de lêsrûnte rûn de omset aardich op. Sy betanket de oare boekferkeapers, te witten Neelsje Bronger, Riemke Bakker en Antje Kuipers. Ek wurde de keapers betanke. Jan betanket Jelma foar al it wurk dat sy der it ôfrûne winterskoft wer foar dien hat. De lêsrûnte is ek tige warber. Dit jier stiene wer trije boeken op de wurklist: Tin iis, Renger en De oerpolder. Ek komt der noch in reiske nei It Heidenskip. 5. Jierferslach fan de ferlottingen Annet Nieuwenhuis fertelt dat de skjinne opbringst fan de ferlottingen fan it ôfrûne winterskoft komt op in bedrach fan 785,35. Troch it ynsammeljen fan DE-punten koene in tal moaie prizen ferlotte wurde. Annet betanket eltsenien dy t lotsjes kocht hat. Jan betanket Annet en Inge foar it wurk dat sy foar de ferlottingen dogge. 6. Jierferslach fan de ponghâlder Wy sjogge earst nei de Rekken en dan blykt, dat wy in oerskot hawwe fan 697,40 yn stee fan in tekoart fan 1270,00. Op de Begrutting fan 2017/2018 ferwachtsje wy in tekoart fan 2500,00. Eelco Wassenaar freget nei de kosten fan it Frysk Boun om Utens. Yn de begrutting wie rekken hâlden mei de kosten fan in Kaderwykein. Sa t it wyntsje waait, sa swalkje ik rûn, en myn swalkersbloed hat noch de rêst net fûn. Mar der is in byld en dat ferlit my nea, fan de lytse boerefaam yn Aldegea. It Swalkerslietsje fan Bennie Huisman AS JO EK SA GRAACH SJONGE kom dan ris nei in rippetysje fan it Dit mingd koar is folslein selsstannich. Leden hoege dêrom gjin lid te wêzen fan it Frysk Selskip Swol. Se hoege de Fryske taal net iens machtich te wêzen, as se mar yn t Frysk sjonge. Elts dy t fan sjongen hâld is fan herte wolkom by dit moaie koar. Freedtemoarns om 10 oere rippetearret it koar yn it Moetingssintrum Het Anker, Voorsterweg 36, 8042 AD Zwolle (Westenholte). Het Anker is hiel maklik berikber en der is parkearromte by de rûs. Sjoch ris goed om jim hinne minsken en trúnje goekunde of buorlju oan om ris nei sa n rippetysje ta te gean. It koar wol hiel graach mear leden hawwe. Wa t mear witte wol oer it koar kin terjochte by: Douwe Boersma foarsitter Wil van der Leij skriuwer Jolanda Lootens ponghâlder Jelma Wiegersma diriginte Daliks as lid opjaan by ien fan harren kin fansels ek!!! 4- (ferfolch op side 5) -21-

5 (ferfolch fan side 19) Lytse bern kinne alhiel yn 'e besnijing wêze fan in televyzjeprogramma, fan in bist yn 'e hûs of fan in stientsje dat se op 'e dyk fine. Hja ûnderfine de dingen folle mear sa 't se binne en binne sadwaande mei har oandacht folslein by 't hjir en no. Dêrmei is de ûnderfining fan 'e tiid in soad yntinser as by de âlden. Hja belibje as it ware elk momint, sadat de tiid as gehiel folle stadiger rint. De persepsje fan tiid beynfloedzje De tiid hoecht foar folwoeksenen net perfoarst foarby te fleanen. Tink mar oan de minuten yn de wachtkeamer fan de toskedokter. Mar ek positive ûnderfinings kinne stadiger foarby gean as oars. As men op fakânsje giet nei in plak dat folslein oars is as de plakken dêr'st earder west hast, leit it foar de hân datst in soad nije yndrukken en ûnderfiningen opdochst. Dat soarget derfoar dat de persepsje fan tiid feroaret. In wike fakânsje op in plak dêr'st noch noait earder west hast, silst dêrom as langer ûndergean as in wike fakânsje op in bekende lokaasje. Ast hiel bewust de dingen ûndergiest en alle nije dingen yn dy opnimst, kinst it belibjen fan de tiid manipulearje. Troch as in bern te sjen en omtinken te jaan oan wat je op elk momint dogge en ûndergean, kinst dyn fakânsje - of hokker oar plesierich momint dan ek - frijwat ferlinge. Bûsboekje Fansels wol ik graach noch efkes op it bûsboekje werom komme. Dat fan 2018 hat as tema krigen: lân fan taal. Mochten jimme ien nedich wêze, dan kinne jim 'm fine op de boeketafel fan ús earste jûn. Graach oant sjen by ús boeketafel! Jelma Wiegersma (ferfolch fan side 4) Dat hat der yn 2016 net west. Yn stee dêrfan hat in Boun in Moetings- en Ynspiraasjedei organisearre. Yn de begrutting is rekken hâlden mei in jefte fan ús selskip y.f.m. it jubileum (95 jierrich bestean) fan it Boun yn Ferslach fan de rekkenopnimmers Aaltsje Dijkstra docht ek út namme fan Jolanda Lootens ferslach fan it feit dat de kaskommisje yn it bywêzen fan Sjoerd Bakker de finansjele stikken fan kontrolearre en yn oarder befûn hat. Harren advys oan de leden is om de ponghâlder te ûntlestigjen fan e noed (desjarzje te ferlienen). Dat wurdt mei applaus oernommen. 8. Beneaming fan in nije reserve-rekkenopnimmer. Jolanda Lootens is ôfgeand en Freark Kunst nimt har plak yn. Jan betanket Jolanda letter op e jûn foar de twa jierren dat sy as rekkenopnimster de finânsjes kontrolearre hat. Aaltsje Dijkstra bliuwt noch in jier oan. De nije reserve-rekkenopnimmer wurdt Johan Romkema. 9. Bestjoersferkiezing Annet Nieuwenhuis en Gerben de Groot binne ôfgeand. Annet is op e nij foar trije jier yn te hieren. Beswieren en/of tsjinkandidaten binne net opjûn by de skriuwer. Annet wurdt mei applaus op e nij foar trije jier beneamd. Gerben stelt him net werkiesber. It foarstel om Jolanda Lootens yn dy fakatuere te beneamen wurdt oannommen. It nije bestjoerslid wurdt keazen mei hantsjeklappen. Der wiene gjin tsjinkandidaten. 10. It winterskoft Jan Bosgraaf jout in taljochting op it program, side 14 yn it 5 e krantsje: woansdei 20 septimber útsje nei Fryslân, freed 3 novimber yn Urbana mei Kredyt fan Gerrit Breteler, 15 desimber Krystmiel, sneon 3 febrewaris yn It Anker mei Bokwert. Kulturele hoofdstad 2018 en yn maart in jûn mei it Frysk Sjongkoar Swol, dan de Tsjerketsjinst en de Ledegearkomste. 11. Ynlage foar it winterskoft De ynlage bliuwt op 38,00 p/p. 12. Begrutting fan it winterskoft De begrutting slút mei in tekoart fan 2.500,00. De begrutting is basearre op 150 leden. Der wiene gjin fragen, útsein de fraach fan Eelco Wassenaar dy t by punt 6 beantwurde is. (ferfolch op side 6)

6 (ferfolch fan side 5) 13. Rûnfraach Harm van der Zee freget nei it tal leden: 147. Hilly Osinga fertelt dat sy as kontaktpersoan de leden fan har wyk bij inoar ropt om mei inoar te praten, te iten ensfh. en út reaksjes docht bliken dat dit tige op priis stelt wurdt. Mooglik ek in idee foar oare kontaktpersoanen. Jan Tjerk wiist d r op dat wy wol wat advertearders brûke kinne. Gerrit Smits bringt komplimenten nei de gearstaller fan ús krantsje en in spontaan hantsjeklappen foar Jan Bosgraaf. 14. Sluting Foar it sluten fan de gearkomste betanket Jan út namme fan it selskip Gerben de Groot foar syn ynset yn de ôfrûne 15 jier dat hy yn it bestjoer siet. De ferlotting hat hy in tal jierren dien mei Elly. De útsjes nei Fryslân hat hy sa n 12 jier organisearre. It menu en de priis fan it krystmiel hat Gerben altiten foar syn rekken nommen. Lokkich seit Gerben ta dat hy it útsje en it krystmiel noch wol organisearje wol. Dêrnei slút Jan de gearkomste om oere. Nei de gearkomste sjongt it Frysk Sjongkoar Swol trije moaie lieten. Jan betanket it koar foar dizze moaie bydrage oan de jûn. Der wurdt ek neitocht oer in optreden op ien fan ús jûnen. Mooglik yn it ramt fan it 15 jierrich bestean fan it koar. En dan nei alle gedacheten wer yn e mande mei in Fryske artyst of sokssawat. Nei it skoft fertelt Albert Ferwerda oer Fryslân bûtendyks. Hy fertelde fol fjoer oer de de natuer oan de Waadsee en liet dêr skitterende dia s by sjen. Foar mannichien wie it in bysûnder moaie ôfslúting fan dizze ledegearkomste. Jan Tjerk Kuipers ADRESSEN Fan 24 leden hawwe wy noch gjin adres. Dêrom freegje wy noch ien!!! kear oan wa t it noch net dien hat om it adres troch te jaan. Yn t foar tige tank. (ferfolch fan side 18) It belibjen fan de tiid en biologyske teoryen Ien fan dy oare ferklearringen is biologysk fan aard. Mei 't minsken âlder wurde, wurdt harren stofwiksel stadiger. Mei oare wurden: it lichem draait net mear op folle toeren. Yn ferliking mei de âlden ha bern bygelyks in fluggere hertslach en in flugger sykheljen. Bern binne dêrmei te ferlykjen mei klokken dy 't hurder rinne as in normale klok. As men in klok foarstelt, dy 't 50 % hurder rint as in normale (itige) klok, dan binne der op dy klok 36 oeren foarby gien, wylst der yn wierheid mar 24 oeren foarby gien binne. Bern fiele as it ware mear tiid yn deselde 24 oeren. Ferskate wittenskiplike ûndersiken befestigje dy teory. Wittenskiplik fêststeld is, dat as de lichemstemperatuer stiicht (bern hawwe in hegere lichemstemperatuer as folwoeksenen), de tiid as langer ûndergien wurdt. De fraach bliuwt ek hjir yn hoefier 't dat echt in grutte rol spilet yn de persepsje dy 't minsken ha fan 'e tiid en de ûnderfining, dat de tiid flugger giet nei 't men âlder wurdt. De lêste teory liket in folle gruttere bydrage te leverjen. Tiid en de ynformaasjeteory Ut eksperiminten fan ûnder oare de psycholooch Richard Ornstein docht bliken, dat hoe mear ynformaasje wy ta ús nimme, hoe langer wy de tiid ûnderfine. Ek nei gelang de kompleksiteit fan de ynformaasje tanimt ûnderfine wy mear tiid. As de ynformaasje bekend is by dyjinge dy 't it ta har nimt, nimt it effekt lykwols wer ôf. Mei oare wurden: nije ûnderfiningen soargje foar in stadiger ferrinnen fan de tiid. Dêrmei kin ferklearre wurde, wêrom 't bern mear tiid belibje as de âlden. Foar har is der noch folle mear yn 'e wrâld te ûntdekken, yn it deistich libben binne der in soad saken dy 't betreklik nij binne foar harren en dy 't foar folwoeksenen deagewoan binne. Dêr komt noch by dat lytse bern hiel oars yn it libben stean as de gruttere en âldere soartgenoaten (jongeren, pubers en folwoeksenen). -6- It adres graach stjoere oan: fryskselskipswol@gmail.com (ferfolch op side 20) -19-

7 BOEKEHOEKE OER TIID Rients Gratama Doe't ik in famke wie gie de tiid stadich. Stie der dy middeis in feestje of wat oars aardichs op it programma, dan woe ik de wizers fan de klok wol foarút sjen.. En dan binne jo folwoeksen en fljocht in dei om. Apart hoe't jo troch de tiid hinne it begryp tiid belibje. Mei 't men âlder wurdt, liket de tiid hieltyd flugger foarby te gean. As ik it nije bûsboekje foar it kommende jier yn de winkel lizzen sjoch, tink ik alle jierren op 'e nij fan: 'No alwer..?' Wannear 't it wer âld-en-nij is, of wannear t it jins jierdei is, liket it faak noch gjin jier lyn, dat dat foar it lêst it gefal wie. En doe'st noch in bern wiest, koe in jier in ivichheid duorje. Hoe 't dat komt, is net hielendal dúdlik. Der binne ferskillende ferklearringen te jaan, dy 't yn kombinaasje mei elkoar de goede útlis jouwe. Feit is yn alle gefallen dat it giet om de persepsje fan 'e tiid. It jier dat foar dy hiel hurd liket te gean, giet mooglik foar in oar in stik stadiger: dy kin mear tiid erfare yn itselde jier. Tiid dy 't hieltyd hurder giet en de evenredichheidsteory In earste ferklearring foar it feit dat de tiid hieltyd hurder giet as men âlder wurdt, is te finen yn de evenredichheidsteory. Mei 't men âlder wurdt, is in bepaalde tiidsienheid - bygelyks in jier - koarter ten opsichte fan de totale tiidsspanne fan dyn libben. Foar in poppe fan twa moanne âld is in wike mear as 10 % fan syn totale libben oant dat stuit. Wannear 't deselde poppe groeid is ta in strobbe fan twa jier âld, is in wike ynienen werombrocht ta minder dan 1 % fan syn libben. Itselde jildt foar âldere minsken. Foar in bern fan 10 is in jier 10 % fan syn totale libben, wylst ien fan 80 in jier ûndergiet as net folle mear as 1 % fan syn hiele libben. Dêrmei is in jier werombrocht nei eat dat yn ferhâlding hielendal net sa lang duorret, en dus ek ta eat dat net belibbe wurdt sa 't it tsientallen jierren earder belibbe waard. Dy teory kin lykwols mar foar in part ferklearje wêrom 't de tiid hieltyd hurder giet nei 't wy âlder wurde. Troch de bank nommen sette wy de ûnderfining fan de hjoeddeiske tiid net hieltyd ôf tsjin de tiidsspanne fan ús hiele libben. Mar lykas hjirboppe al neamd is, binne der ferskillende teoryen dy 't nedich binne om dit fenomeen te ferklearjen. (ferfolch op side 19) -18- Penjum, 24 jannewaris Ljouwert, 6 septimber 2017 Op woansdei 6 septimber 2017 ferstoar Rients Gratama, yn 'e âldens fan 85 jier. Mei him hat Fryslân in grutte ambassadeur fan de Fryske taal en kultuer ferlern. As kabaretier, skriuwer, dichter en teatermakker, mar benammen as minske, wie hy unyk. Yn de krapoan 60 jier dat er op 'e planken stie, hat er miljoenen minsken yn en bûten Fryslân fermakke en faak ek in spegel foarhâlden. Yn 1957 begûn hy syn kariêre by it yn dy tiid romrofte selskip fan Tetman en Jarich de Vries, dat yn de jierren nei de twadde wrâldoarloch ek gauris yn Swol spile. Rients syn earste optreden wie yn in feesttinte yn Holwert. Der soene noch hiel wat feesttinten folgje. En hy stie op alle grutte skouboarchpoadia yn Fryslân en rûnom yn Nederlân. Want yn 1967 trune Wim Sonneveld him oan in lânlike toernee te meitsjen. Dat die hy û.o. mei it ferneamde Trappetje af, trappetje op? dêr t er it libben fan achteren nei foaren yn besong. Rients spile û.o. mei Jasperine de Jong, Jenny Arean en Gerard Cox yn de musicals 'Fien' en 'Heerlijk duurt het langst' en spile mei yn de films 'De Dream' en 'Nynke' fan Pieter Verhoeff. Hy spile mei yn it Noord Nederlands Toneel en by Tryater yn it troch himsels skreaune 'Eintsje Libben' en de haadrol yn de monsterproduksje 'Kening Lear' fan Shakespeare. Foar it Posthuisteater bewurke Rients 'A Christmas Carol' fan Charles Dickens ta de krystfoarstelling 'Scrooge op de Fok'. Der soene noch in stikmannich krystfoarstellings folgje. Syn Fryske comeback wie yn 1976 mei de onemanshow 'Ha, dy basken'. Dêrnei folgen û.o. 'Tachtich yn 'e bocht' en 'In Fries is in Fries is in Fries'. Hy skreau de musikal 'Mata Hari' yn it Frysk en it Nederlânsk en spile dêr sels de haadrol yn. (ferfolch op side 8) -7-

8 (ferfolch fan side 7) Yn it ramt fan de grutte Friezenreuny Simmer 2000 fersoarge Rients mei Maaike Schuurmans, Albert Bonnema, Piter Wilkens en Syb van der Ploeg mei syn band 'de Kast' geweldige slútjûnen yn wat doe noch it Frisian Expo Center hjitte yn Ljouwert. Yn 2015 brocht er mei Leny Dijkstra (dochter fan Tetman) it programma 'Doe kaam de maaitijd' as in hommage oan Tetman de Vries. As wy it argyf fan it Frysk Selskip Swol der op nei slane, dan komme we dêr fan 1964 ôf 15 kear in optreden fan Rients Gratama yn tsjin. De lêste kear op 3 maart 2012 mei Geraniums of Gladioalen mei Clara Rullman en Peter van der Zwaag. Yn dy foarstelling sieten ek eardere nûmers út syn wiidweidich repertoire. De titel hie ek in djippere betsjutting. Rients syn dúdlike kar foar de gladioalen. Op woansdei 13 septimber 2017 hawwe sa n 500 minsken rûnom út it lân wei, yn de Harmonie yn Ljouwert ôfskie fan Rients Gratama nommen. Under harren ek Henk en Maartje Monkel út namme fan it Frysk Selskip Swol. Dat waard in tige weardich ôfskie mei 15 optredens fan ferskillende artysten. Syb van der Ploeg iepene de plechtichheid en song letter, yn kombinaasje mei oare artysten, ferskate fan Rients syn lieten. It earste wie De Bugel Fan Looft Den Heer, mei Brassband De Bazuin, Maaike Schuurmans en Peter Sybenga. Dêrnei Syb mei de Kast, Albert Bonnema, Piter Wilkens, Maaike Schuurmans en Clara Rullman. Fierders wie der in bydrage fan Aart Staartjes mei Trappetje af, trappetje op? En helle Gerard Cox oantinkens op út de 6 jier dêr t Rients en hy tegearre optredens troch it hiele lân feroargen. Skriuwer Jan Boerstoel stie stil by syn gearwurking en syn freonskip mei Rients. Maaike Schuurmans en Eddy Scheele songen it liet De Orchidee en Jeske Helle in liet fan Rients oer Oarloch. Freark Smink lies it gedicht fan Rients Nei al dy jierren foar, dat ek op e roubrief stie (sjoch side 9). Oan e ein fan de plechtichheid gie Rients syn frou Carla yn op it ferlies fan de striid tsjin de sykte en it ferlies fan jins libbenspartner. Ta beslút song Rients, sittend op in stoel yn syn bekende kleurige outfit mei galgen, op in grut skerm, it lêste nûmer fan syn lêste show: Lietsje foar as ik der net mear bin. In tige, tige treffend ôfskie, mei de kiste en de helte fan it poadium bedutsen mei blommen. Nei ôfrin wie der foar de minsken in drankje. Dêrnei hat de kremaasje yn besletten rûnte plak fûn. No is it stil wurden. Mar Fryslân en de Friezen sille Rients Gratama net ferjitte. Jan Bosgraaf -8- Krystdiner 2017 Freed 15 desimber 2017, fan healwei seizen (17.30 oere) ôf, yn Grandcafé-Restaurant Urbana, Wipstrikkerallee 213 yn Zwolle. De jûnen mei it krystdiner fan ús Selskip binne alle kearen tige slagge. Lekker ite (4 gongen), gleske wyn of wat oars der by en moaie muzyk en sang om nei te harkjen of mei te sjongen. En freegje net hoe t it kin, it kostet mar 25.= de man/frou. En wat jo dêr net foar hawwe!!! Leden dy t ien kear west hawwe, komme dan ek grif wer. Wa t hjiroan meidwaan wol, moat him/har foar 1 desimber opjaan. Dat kin mei in mailtsje nei fryskselskipswol@gmail.com of troch ûndersteand strypke yn te foljen en nei ús ponghâlder te stjoeren; Sjoerd Bakker, Koelmansstraat 10, 7722 LX Hoonhorst. Binne jo allinne en wolle jo graach in yntrodusee meinimme, dy t gjin lid fan ús selskip is, dan kin dat. Foar dyjinge jildt in priis fan 40.=. Wy hoopje op 15 desimber wer hiel wat leden en faaks ek in pear yntrodusees wolkom taroppe te kinnen. Graach foar 1 desimber 2017 opjaan en it jild oermeitsje op bankrekken NL95 RABO fan it Frysk Selskip Swol. Set der foar alle wissichheid efkes by as it om 1 of 2 persoanen giet Ja! Ik kom / wy komme op freed 15 desimber 2017 nei it krystdiner yn Urbana en meitsje it jild oer op de bankrekken fan it Frysk Selskip Swol IBAN rekkennûmer NL95 RABO Namme(n): Adres en wenplak:. Tillefoan: Dieet op medysk advys?. -17-

9 UTSJE NEI FRYSLAN NEI AL DY JIERREN Woansdei 20 septimber, moarns om healwei tsienen stapten 30 leden op it P+R terrein efter it NS-stasjon yn Hanzeland te Swol yn e bus en gie it op wei nei Peins. It doel dêr wie de teeskinkerij fan Joris en Janny Viëtor Bartlema, yn in lytse stjelpbuorkerij (Janny har âlderlik hûs) oan de Schalsumerwei. As bern hiene se harren eigen túnstje op de buorkerijen fan harren âlden. Túnkje hat altyd harren leafhawwerij west en is útgroeid ta in hertstocht. Dat wolle se graach mei oare minsken diele en harren de prachtige tún fan m2 sjen litte. Yn dy mânske tún û.o. fivers mei brak en swiet wetter en in hof mei âlde en nije fruchtrassen en noch folle mear. It selskip waard dêr gol ûntfongen en de kofje mei gebak stie al ree. Nei it middeisiten gie it op nei it Martenahûs yn it hert fan de prachtige histoaryske binnenstêd fan Frjentsjer. Dit yn 1506 troch Hessel van Martena boude stedskastiel is sûnt 2006 it stedsmuseum fan Frjentsjer. By de rûnlieding troch it museum kaam it selskip û.o. each yn each te stean mei de slotfrou fan it Martenahûs, Sophia van Vervou en har man Wytze van Cammingha. Boppedat wiene der yn it museum alderhande aspekten te sjen fan de skiednis fan Frjentsjer, de universiteit fan Frjentsjer, de alderearste froulike studinte Anna Maria van Schurman (17 e ieu), hjoeddeiske Fryske keunst of skiednis, sealen mei skildereijen en porslein en gean sa mar troch. Boppedat wiene der yn Frjenstjer de agraryske dagen mei in grutte kermis. De dei waard ôfsluten mei in rynsk stamppôtbuffet yn Café Restaurant It Reade Hynder yn Wommels. Doe t dat behimmele wie, koe men de reis nei Swol wol wer oan. Tige foldien nei sa n moaie dei stapte men de jûns om njoggen oere hinne yn Hanzeland wer út e bus. Troch ferskillende oarsaken wie dat letter as de bedoeling wie, mar dat koe de dei net bedjerrre. Mei tank oan de reiskommisje: Gerben de Groot, Henk Monkel en Sjoerd Bakker. Jan Bosgraaf -16- Wat wit ik fan mysels nei al dy jierren, wat haw ik sjoen dy tûzen kearen dat ik foar de spegel stie? Alles,tichteby en ek fan fierren, haw ik plak jûn yn it boek dat oan e ein myn libben wie. In trou ferslach fan minsken, tiden, dingen mar wat is trou oan t haadstik oer mysels? Hoe faak ha k dwaande west myn wierheid te ferkringen en jildt dy fraach allinne my, of giet dat sa mei elts? Hoefolle dagen hat in minske nedich om ien goed te dwaan hoefolle spikers moat er krije om ien op e kop te slaan hoefolle oeren wol er er sykje om te finen hoefolle frijheid om himsels oan ien te binen? Hoefolle pine te fernearen en romte om te kearen en nei t kearen dochs itselde einbeslút: Hoefolle kanten it ek op koe, út is út. Wat rjochting ha k mysels útstjoere litten en wat foar paden haw ik oaren wiisd en die dat der wat ta? En hoefolle oaren ha k ferjitten wat ha k witten doe, wat wit ik mei de kennis dy k no ha? Wat kin ik oan mysels noch repareare, of bin k te wurch om dat no noch te dwaan en haw ik sicht op dingen dy t der oan mankeare? In fiif wie twijfelachtig ea, dat sifer soe k my jaan. Hoefolle dingen ha k net heard of sjoen en field of preaun en rûkt hoefolle mooglikheden ha k foar minder as de helte brûkt hoefolle tiid fan al myn tiid haw ik fersomme en moat de helte fan wat komme soe noch komme? Hoefolle neilitten te learen en hie it sin te kearen en nei t kearen dochs itselde einbeslút? Elk libbensliet is foar de helte wier altyd te licht, altyd te swier en oan e ein misse der hiele stikken út. Rients Gratama -9-

10 FRYSK SJONGKOAR SWOL OP REIS No wy giene fuort! Us aktiviteitenkommisje hie goed wurk dien! De bus dy t wy meastal hawwe, stie op 28 april foar ús klear by Het Anker, dêr t wy sûnt jannewaris ús rippetysjemoarnen ek hâlde. De busreis is altyd in moai barren, wat mei-elkoar prate, it liket somtiden wol in skoalreiske.. Mar hawar op nei...nij Beets! Dat wie ús ynformaasje dy t wy foarôf krige hiene. In verband met een deels buitengebeuren op soms toch iets sompige grond adviseren wij goed schoeisel te dragen, d.w.z. geen hoge hakken, maar het is ook niet nodig om laarzen aan te doen. Dêr koenen wy it mei dwaan. Op tiid mochten wy de bus wer út en teagen op nei de yngong fan It Damshûs, it feanmuseum dêr t wy de dei trochbringe soene. In kopke kofje stie fansels ree mei in turfke (sa tapaslik no?). Dat waard ús oanbean troch Bouwe en Maria Krist, op dit stuit ús iennichtste troude stel op it koar. Sy mochten al 60 jier troud wêze!! No dat krige in applaus en dat wie net sunich hear. In twadde bakje koenen wy fansels ek wol op en doe koene wy ús klear meitsje foar in rûnlieding troch it iepenloftmuseum. In protte kaam yn werinnering wer boppe; de tiid dy t west hat. Fansels by de iene mear as by de oare. It ferskil tusken heechfean en leechfean. Hjir yn e omkriten waard leechfean stutsen. It ferskillende ark en de lettere masines wiene der ek te sjen. Ek yn hokker húskes men yn dy ferskillende tiden wenne. It wie al wat, sa n grut ferskil mei hjoed de dei. No mei ús mobyltsjes dêr t wy sa mar efkes in foto mei meitsje, ús sintrale ferwaarming en gean mar troch. Wat, tinkt my, ek hiel slim feroare is, binne de wurkomstannichheden. Tige swier wie t wurk yn dy tiid. As minsken no soksoarte fan wurk dogge, binne der goede learzen foar en oare wurkklean dy t de baas it wurkfolk ferskaffe moat. Dat hiene dy arbeiders doe echt net! It is fansels net werom te draaien en it grutste part fan de minsken sil dat ek net graach wolle, tinkt my. No, genôch frisse lucht ynhelle en mar wer nei binnen dêr t ús brochje klear makke waard. In kopke sop, kroket op in broadsje, tsiis, fleis... sûpe en molke of tee. Ah, en fansels de sûkerbôle!! (ferfolch op side 11) -10- MIDSIMMERMOETING 2017 FRYSK SJONGKOAR SWOL Op freedtemiddei 12 augustus hold it Frysk Sjongkoar Swol har jierlikse midsimmermoeting. Yn De Vreugdehoeve (in tapasliker namme foar sa n moeting kin fansels net), in bilogyske skieppemelkerij oan de iggen fan de Isel yn Zwolle. Sjoch: De opkomst wie prima. Inkele leden ûntbrieken fanwegen fakânsje, wurk of oars wat. Aaltsje Dijkstra lies in moai gedicht fan Freek de Jonge foar (komt yn it 2 e krantsje: red) en de eigner fan De Vreugdehoeve fertelde boeiend oer syn skieppebedriuw. Der wiene ek koarte films te sjen. Wylst bûten de skiep nei hertelust derten djoeiden, genoat it selskip binnendoar fan elkoars ferhalen. Kofje, tee, gebak, hapkes en drankjes makken der in feestlik, kompleet gehiel fan. De aktiviteitenkommisje kin weromsjen op in tige slagge middei! Ta beslút fan de middei notearre foarsitter Douwe Boersma de nammen fan dielnimmers foar it sjongen op e Iepen Monumintendei op sneon 9 septimber yn Dalfsen. Der waard in oprop dien om de datum fan 17 maart 2018 te notearjen en frij te hâlden. Dan fiert it koar har 15-jierrich bestean. Yn gearwurking mei it Frysk Selskip Swol sil dit swiid fierd wurde. Op freed 8 septimber is it koar wer mei de rippetysjes yn Het Anker útein set. Douwe Boersma foarsitter Frysk Sjongkoar Swol -15-

11 FERGEES TAGONG FOAR 2 MINSKEN OP 3 NOVIMBER 2017 Dizze bon is foar minsken dy t foar it earst mei ús selskip yn e kunde komme en miskien wol lid wurde wolle. (Dus NET foar famylje of goekunde út Fryslân of earne oars wei.) Namme :... Adres :... Postkoade/wenplak:... (ferfolch fan side 10) Doe gienen wy nei Drachten om te sjongen yn De Warrenhove. Yn e grutte seal mochten wy ús optreden fersoargje. Under lieding fan ús aller Jelma Wiegersma en troch it oan-inoar praten fan e lieten troch Eelco Wassenaar, songen wy de sprekwurdlike stjerren fan e loft. Dat waard goed ûntfongen troch ús taharkers! Ek dêr wie it goed fersoarge, dat wy giene mei in foldien gefoel wer op Zwolle oan. Dêr stie yn Het Anker, foar wa t him/har opjûn hie, in tige goed fersoarge waarm en kâld buffet klear. It wie al efkes lyn, dat wy ús reiske op dizze wize ôfsletten hiene. Dat koe wol faker, haw ik mannich kear heard. Takomme jier hoopje wy ús 15 jierrich bestean te fieren, dat wa wit?! Mochten jo ek by dit tige noflik barren wêze wolle en hâlde jo fan sjongen? Kom dan op ús rippetysjemoarn (sjoch side 21) ris sjen en harkjen! Fan herte wolkom! Mei groetnis Jolanda Lootens Tillefoannûmer: Hy/sy hat/hawwe dizze bon krigen fan:... BERJOCHT FAN DE LESRUNTE -14- De lêsrûnte fan de krite fan Swolle bestiet no 3 jier en alle jierren lêze we 3 boeken. Dit seizoen hawwe wy lêzen: Tin iis, fan Tiny Mulder (mar dat wisten jim al); Renger, fan Nyk de Vries en De oerpolder, fan Hylke Speerstra. Mei it besprekken fan it lêste boek fan it seizoen gean we op e flitter en sa hawwe wy freed 26 maaie yn it Heidenskip west. It ferslach fan dizze dei komt yn it 2 e krantsje. Jelma Wiegersma Op sneon 14 april 2018 is der yn kombinaasje mei de jierlikse Algemiene gearkomste in Friezedei yn it Provinsjehûs yn Ljouwert. Yn 2018 bestiet in Boun 95 jier en elts lustrumjier wurdt in Friezedei hâlden. Dizze kear yn Ljouwert omdat Ljouwert yn 2018 kulturele haadstêd fan Europa is. Yn 2023 bestiet It Frysk Boun om Utens 100 jier. It bestjoer fan It Boun wol dat jubileum grut fiere. Dêrom wol It Boun in list oanlizze fan sa folle mooglik Friezen om Utens, It Boun freget eltsenien om meiwurking. Jou dêrom jimme adres, namme, adres, ensh. Troch oan de skriuwer fan it Boun. En freegje famylje en kunde om itselde te dwaan. It adres fan de Bounsskriuwer is: skriuwerfbou@fryskbutenfryslan.frl Mear ynformaasje stiet op

12 Wipstrikkerallee 213 yn Zwolle. Kredyt is de opfolger fan de suksesfolle kroechteaterstikken Katarsis, Kredo en Krimp. It wurd kredyt komt fan it Latynske Credere en betsjut leauwe of tabetrouwe. Neidat Knilles yn Katarsis syn dochter kwyt rekke is, giet hy de wrâld yn om te sykjen nei ien fan de âldste hynderrassen; de Ahalteke; it gouden hynder. Op it Amelân rint noch neiteam fan dit edele bist. Knilles komt werom yn it kafee om hjir oer te fertellen. Hy moetet de Twentske Hettie. Se skriuwt in boek oer in Fryske artyst dy t se hertstochtlik adorearret. De politiker Peke van der Klamp nimt al fêst wat kredyt op de demokrasy. It moaist soe wêze as Hettie sjocht hoe linich hy him hjir troch hinne slacht. Jabke, it fleksibel postkantoar, sortearret de post yn it kafee. Wat net bestiet, hoecht ek gjin post te krijen. Sa folle minsken, sa folle ferhalen. Yn Kredyt komme se by elkoar yn kafee De Bûnte Bok. Lykas de trije oare stikken is ek Kredyt skreaun troch Gerrit Breteler It wurdt spile troch Anke Bijlsma en Gerrit Haaksma (foto) De muzyk is ek fan Gerrit Breteler De arranzjeminten binne fan Peter van der Zwaag Rients Gratama hat it regissearre. EN DER IS DIZZE JUN IN BOEKETAFEL EN IN FERLOTTING MEI MOAIE PRIZEN!!!