NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12

Transcriptie

1 NSIONLE SENIOR SERTIFIKT GR 12 LNOUWETENSKPPE V2 NOVEMER 2015 PUNTE: 150 TY: 2½ uur Hierdie vraestel bestaan uit 12 bladsye.

2 Landbouwetenskappe/V2 2 E/November 2015 INSTRUKSIES EN INLIGTING 1. Hierdie vraestel bestaan uit TWEE afdelings, naamlik FELING en FELING. 2. eantwoord L die vrae in die NTWOOREOEK. 3. egin ELKE vraag op 'n NUWE bladsy. 4. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik is. 5. Jy mag 'n nieprogrammeerbare sakrekenaar gebruik. 6. Toon alle berekeninge, formules ingesluit, waar van toepassing. 7. Skryf netjies en leesbaar.

3 Landbouwetenskappe/V2 3 E/November 2015 FELING VRG Verskeie opsies word as moontlike antwoorde op die volgende vrae gegee. Kies die antwoord en skryf slegs die letter ( ) langs die vraagnommer ( ) in die NTWOOREOEK neer, byvoorbeeld EEN van die volgende is 'n voordeel van die prosessering van onverwerkte landbouprodukte: 'n fname in werksgeleenthede 'n Styging in lone 'n Manier om 'n ooraanbod van produkte te oorkom 'n fname in die waarde van die produk ie belangrikste dokument wat 'n entrepreneur benodig om befondsing vir 'n nuwe sakeonderneming te bekom, is 'n... SSG ('SWOT')-ontleding. balansstaat. bemarkingsketting. besigheidsplan ie wet van aanbod impliseer EEN van die volgende: Hoe hoër die prys, hoe minder mense sal 'n spesifieke produk koop. Hoe hoër die prys, hoe meer mense sal 'n spesifieke produk koop. Hoe hoër die prys, hoe meer produkte sal produsente verkoop. Hoe hoër die prys, hoe minder produkte sal produsente verkoop Watter van die volgende stellings is van toepassing op die bemarking van landbouprodukte? (i) (ii) (iii) (iv) emarkingsbestuur is winsgedrewe. gribesigheid bepaal die verbruiker se behoeftes en besluit daarvolgens oor produksie en aanbod. it fokus op die behoeftes van die verkoper. eplanning is lang termyn en gebaseer op nuwe produkte en toekomstige groei. Kies die korrekte kombinasie: (i), (ii) en (iii) (ii), (iii) en (iv) (i), (ii) en (iv) (i), (iii) en (iv)

4 Landbouwetenskappe/V2 4 E/November Plaaswerkers wat slegs na die plaas toe kom vir repeterende take, soos die oes van lemoene, word... arbeiders genoem. seisoenale geleentheidspermanente vaste ie grafiek hieronder verteenwoordig 'n probleem wat met grond as 'n produksiefaktor geassosieer word. Totale opbrengs Produksiehoeveelheid Insethoeveelheid Watter van die volgende stellings is op die grafiek van toepassing? (i) (ii) (iii) (iv) Insette is omgekeerd eweredig aan uitsette. ie opbrengs by is kleiner as by. Hoe meer kunsmis toegedien word, hoe laer sal die produksie by wees. ie opbrengs het by verhoog, maar by verlaag by dieselfde inset. Kies die korrekte kombinasie: (i), (ii) en (iv) (ii), (iii) en (iv) (i), (ii) en (iii) (i), (iii) en (iv) ie begroting wat 'n boer vir al die bedrywighede op die plaas vir 'n spesifieke periode opstel: Kontantvloeistaat Plaasbaterekord Ondernemingsbegroting Heelplaasbegroting

5 Landbouwetenskappe/V2 5 E/November EEN van die uitgawes hieronder is NIE tot een spesifieke onderneming beperk NIE: Vaste koste Oorhoofse koste 'n Melker se loon Veranderlike koste ie volgende verteenwoordig 'n heterosigotiese genotipe by skape: a aa ie sigbare eienskap wat deur 'n indiwidu se genotipe geproduseer word: ominante alleel Resessiewe alleel Genotipe Fenotipe (10 x 2) (20) 1.2 Kies 'n term uit KOLOM wat by 'n beskrywing in KOLOM pas. Skryf slegs die letter ( J) langs die vraagnommer ( ) in die NTWOOREOEK neer, byvoorbeeld K KOLOM Goedkoper produkte betree die mark en forseer die boer om produksie te verlaag KOLOM roerende kapitaal komplementêre produkte Grond, boorgate en 'n plaashuis stamboekseleksie ie oordra van eienskappe vanaf ouers na die nageslag Seleksie gebaseer op eienskappe van 'n verwante voorouer E F mededingende produkte epistase oorerflikheid ie werking van een geen word deur een of verskeie ander gene verander of beheer G H vaste kapitaal familieseleksie I gene J chromosome (5 x 2) (10)

6 Landbouwetenskappe/V2 6 E/November Gee EEN term vir elk van die volgende beskrywings. Skryf slegs die term langs die vraagnommer ( ) in die NTWOOREOEK neer ie bestuursaksie waardeur kort- en langtermynstrategieë vir 'n boerderyonderneming ontwikkel word ie proses om die publiek se aandag op 'n spesifieke landbouproduk of -besigheid te vestig deur verskillende vorme van kommunikasie te gebruik 'n Opsomming van al die inkomste en uitgawes wat aantoon hoe inkomste uit die verkoop van produkte en dienste na netto wins verander word 'n Geleidelike agteruitgang in prestasie van generasie tot generasie as gevolg van aanhoudende inteling ie verskynsel waar die allele op 'n homoloë chromosoompaar dieselfde is (5 x 2) (10) 1.4 Verander die ONERSTREEPTE WOOR in elk van die volgende stellings om hulle WR te maak. Skryf slegs die antwoord langs die vraagnommer ( ) in die NTWOOREOEK neer ie hoeveelheid produkte wat verbruikers bereid en in staat is om te koop, word aanbod genoem rbeidsbeheer is 'n maatstaf wat deur plaasbestuurders gebruik word om na die uitsette van die arbeidsmag te verwys ie term vaste kapitaal word gebruik om die tipe kapitaal, soos geld, te beskryf wat beskikbaar is om 'n onderneming daagliks te bedryf nalitiese vaardighede stel 'n bestuurder in staat om oor veranderinge in die bedryf te besin en om strategieë te ontwikkel om dit te hanteer Erfdwang verwys na die herverskyning van 'n eienskap nadat dit vir 'n aantal generasies skynbaar afwesig was. (5 x 1) (5) TOTL FELING : 45

7 Landbouwetenskappe/V2 7 E/November 2015 FELING VRG 2: LNOUESTUUR EN EMRKING egin hierdie vraag op 'n NUWE bladsy. 2.1 ie prentjie hieronder beeld 'n tipe bemarking uit wat algemeen in die landbousektor gebruik word Identifiseer die tipe bemarking wat in die prentjie hierbo uitgebeeld word Gee 'n rede vir die antwoord op VRG (2) Noem die bemarkingskanaal wat in die prentjie hierbo uitgebeeld word Noem TWEE voordele van die bemarkingskanaal in VRG vir die verbruiker. (2) Stel RIE probleme voor wat die tipe bemarking in die prentjie hierbo kan belemmer. (3) 2.2 ie tabel hieronder toon die vraag, aanbod en prys van sakkies lemoene oor 'n tydperk van vyf weke. WEEK 1 WEEK 2 WEEK 3 WEEK 4 WEEK 5 Prys (in rand) anbod Vraag Verwys na die tabel hierbo en verduidelik die verwantskap tussen die prys, vraag en aanbod. (3) Teken 'n lyngrafiek om die vraag en aanbod van lemoene te illustreer. (6) Verduidelik waarom daar in Week 1 'n hoër vraag na lemoene as in Week 5 was. (2)

8 Landbouwetenskappe/V2 8 E/November 'n gribesigheidplan is 'n dokument wat die besigheid beskryf wat gestig gaan word, asook die doelwitte en oogmerke daarvan. Noem RIE probleme wat gewoonlik ondervind word wanneer 'n agribesigheidsplan opgestel word. (3) 2.4 Wetgewing speel 'n belangrike rol in die bemarking van landbouprodukte. Noem die wetgewing wat op elk van die volgende van toepassing sal wees: it verseker die kwaliteit van volstruisvleis en reguleer die vlakke van chemikalieë in vrugte Ondersoek vleis wat by plaaslike slaghuise en abattoirs verwerk en verkoop word vir onreëlmatighede eskerm verbruikers teen uitbuiting en maak voorsiening vir eenvoudige en duidelike inligting oor die produk eheer die uitvoer van bederfbare produkte vanuit Suid-frika 2.5 'n Onderwyser by 'n plaaslike skool het 'n spysenieringsonderneming met 'n skenking deur die plaaslike munisipaliteit begin. ie sakeonderneming het met 20 belangstellende leerders begin. Hulle doen hoofsaaklik spyseniering vir skole, kerke en gemeenskapsaktiwiteite. ie onderneming het uitgebrei en binne twee jaar het hulle plaaslike inwoners begin oplei. Meer as 150 jongmense wat hulle skoolloopbaan voltooi het, is reeds opgelei om hulle eie besighede te begin Identifiseer VIER entrepreneurseienskappe wat deur die onderwyser in die gevallestudie getoon word. (4) Verduidelik kortliks elk van die eienskappe wat in VRG genoem is deur die inligting in die gevallestudie te gebruik. (4) [35]

9 Landbouwetenskappe/V2 9 E/November 2015 VRG 3: PROUKSIEFKTORE egin hierdie vraag op 'n NUWE bladsy. 3.1 ie foto's hieronder toon verskillende tipes arbeiders wat op 'n plaas werk. FOTO FOTO Identifiseer die tipes plaasarbeiders in FOTO en. (2) Motiveer die antwoord op VRG (2) Noem TWEE uitdagings wat met plaasarbeid geassosieer word wat kan veroorsaak dat die plaasarbeider in FOTO na werk in 'n ander bedryf sal soek. (2) Verduidelik hoe die boer die uitdagings in VRG kan aanpak. (2) Noem die arbeidswetgewing wat die veiligheid van die arbeider in FOTO reguleer Identifiseer TWEE tipes kapitaal in FOTO. (2) 3.2 Grond, as produksiefaktor, het ekonomiese kenmerke wat in ag geneem moet word om produktiwiteit te verseker Identifiseer die ekonomiese kenmerk van grond wat met elk van die volgende geassosieer word: (a) 'n ehuisingskema wat op grond gebou is wat voorheen vir mielieproduksie gebruik is (b) Verhoogde toediening van groenbemesting wat nie in verhouding tot die opbrengs is nie (c) 'n oer produseer steeds katoen op grond wat deur sy oupagrootjie vir dieselfde doel gebruik is (d) 'n oer het 'n daling in opbrengs ondervind as gevolg van monokultuur, maar nadat hy na bewaringsboerdery oorgeskakel het, het die opbrengs verhoog Stel TWEE maniere voor waarop 'n boer die produktiwiteit van grond kan verbeter. (2)

10 Landbouwetenskappe/V2 10 E/November 'n Plaasbestuurder kan 'n ooraanbod van produkte aan die mark ondervind indien daar 'n soortgelyke aanbod van produkte deur ander boere is. it kan tot 'n daling in die prys van die produk en gevolglik 'n verlies aan wins lei Identifiseer die eksterne krag wat tot die situasie in die scenario hierbo kan lei Noem die tipe risiko wat die bestuurder in die scenario hierbo kan ondervind Gee 'n rede vir die antwoord op VRG deur na die inligting in die scenario hierbo te verwys. (2) Noem TWEE bestuurstrategieë wat hierdie bestuurder kan toepas om die risiko in VRG te verminder. (2) Stel TWEE hoofkomponente van bestuur voor wat die plaasbestuurder in die scenario hierbo suksesvol kan maak. (2) 3.4 ie tabel hieronder toon 'n lys met kapitaalitems en koste vir 'n lewendehaweonderneming. ITEM KOSTE (IN RN) eesverkope emarkingsheffing Telefoonrekening Skaapverkope Elektrisiteit Graanvoer Klassifiseer die items in die tabel hierbo onder die volgende opskrifte: (a) Inkomste (b) Veranderlike koste (c) Oorhoofse koste (2) (2) (2) Gebruik 'n formule om die netto wins van hierdie onderneming te bereken. (4) [35]

11 Landbouwetenskappe/V2 11 E/November 2015 VRG 4: SIESE LNOUGENETIK egin hierdie vraag op 'n NUWE bladsy. 4.1 In 'n teelprogram is 'n homosigotiese bruin ooi met 'n homosigotiese wit ram gepaar. ie bruin kleur () is dominant oor wit kleur (a). ie ooi het bruin lammers gehad en in die tweede generasie het die ooie wit lammers gehad ui die fenotipes van die ouers aan. (2) ui die genotipes van die ouers aan. (2) Noem die tipe dominansie wat in hierdie kruising getoon word Gee 'n rede vir die antwoord op VRG (2) Toon die moontlike genotipes van die eerste kruising met 'n Punnett-vierkant aan. (4) 4.2 ie tabel hieronder gee inligting oor 'n onbekende ras koeie wat met rasegte onsmarabulle gepaar is. ie vroulike nageslag is altyd met 'n rasegte onsmarabul gepaar, soos in die resultate hieronder aangedui word. KOEI UL PERSENTSIE (%) RSEGTE EIENSKPPE VN NKOMELINGE 1 ste kruising Onbekend 100% 50% (F 1 ) 2 de kruising 50% 100% 75% 3 de kruising 75% 100% 4 de kruising 87,5% 100% 93,75% 5 de kruising 93,75% 100% 96,87% 6 de kruising 96,87% 100% 98,44% 7 de kruising 98,44% 100% 99,22% 8 ste kruising 99,22% 100% 99,61% Identifiseer hierdie tipe teelstelsel Noem TWEE nadele van hierdie tipe teelstelsel. (2) epaal die getal kruisings wat nodig is voordat die eerste rasegte onsmarakalwers geregistreer kan word ereken die persentasie rasegte eienskappe van die nakomelinge in die derde kruising. (4)

12 Landbouwetenskappe/V2 12 E/November ie tabel hieronder dui oorerflikheidswaardes by skape aan. GEOORTEGEWIG GEWIGSTOENME VGGEWIG N SPENING Oorerflikheid 60% 33% 50% 'n Lam se geboortegewig is 3 kg en die gemiddelde geboortegewig vir die trop is 1,8 kg epaal die beraamde teelwaarde (TW) vir geboortegewig. (3) Wat is die implikasie van die waarde in VRG 4.3.1? (2) Wat is die oorerflikheid van die vaggewig van 'n lam? Gee TWEE redes waarom die gewigstoename na spening in die tabel hierbo nie vir teeldoeleindes aanbeveel kan word nie. (2) 4.4 GM blaarslaai met 'n hoë opbrengs is geproduseer deur 'n geen van 'n waterplant te gebruik. 'n Eksperiment is gedoen om die effek van hierdie genetiese modifisering op blaarslaaiplante te toets. Wetenskaplikes het een groep plante wat uit GM blaarslaai en nie-gm blaarslaai bestaan, in 'n kweekhuis gekweek en 'n tweede groep in 'n oop veld. ie resultate van die eksperiment word in die staafgrafiek hieronder gegee. 60 ie opbrengs van GM en nie-gm blaarslaai wat onder verskillende toestande gekweek is 50 Opbrengs (kg) GM Nie-GM 0 Kweekhuis Groeitoestande Oop veld Verduidelik die verskil in opbrengs van die GM blaarslaai en nie-gm blaarslaai wat in die kweekhuis en oop veld onderskeidelik gekweek is. (2) Lei EEN voordeel van GM blaarslaai vir die boer onder beide groeitoestande uit die grafiek af Identifiseer RIE voordele van genetiese manipulasie bo tradisionele metodes soos in die scenario hierbo uitgebeeld word. (3) Stel TWEE potensiële omgewingsrisiko's voor wat geneties gemodifiseerde plante kan inhou. (2) [35] TOTL FELING : 105 GROOTTOTL: 150

13 NSIONLE SENIOR SERTIFIKT GR 12 LNOUWETENSKPPE V2 NOVEMER 2015 MEMORNUM TOTL: 150 Hierdie memorandum bestaan uit 10 bladsye.

14 Landbouwetenskappe/V2 2 E/November 2015 FELING VRG / (10 x 2) (20) G F E (5 x 2) (10) eplanning dvertering/bemarking/promosie Inkomstestaat Inteeldegenerasie/agteruitgang Homosigositeit (5 x 2) (10) Vraag Produktiwiteit edryfs/vlottende enk/esigheid/entrepreneurs/aanpasbaarheid tavisme (5 x 1) (5) TOTL FELING : 45

15 Landbouwetenskappe/V2 3 E/November 2015 FELING VRG 2: LNOUESTUUR EN EMRKING 2.1 emarking van landbouprodukte Tipe bemarking Vryebemarking Rede vir hierdie tipe bemarking Produkte word enige plek verkoop /direk aan verbruiker irekte kontak tussen produsent en verbruiker (Enige 1) (2) Kanaal geïllustreer irek aan die verbruiker/publiek TWEE voordele van hierdie bemarkingskanaal Verbruiker kan pryse vergelyk/kan onderhandel Verbruikers betaal minder/geen middelman onkostes Verbruiker kry beter kwaliteit produk (Enige 2) (2) RIE probleme wat vryebemarking kan belemmer ederfbaarheid Kompetisie/mededinging Seisoenale fluktuasies iversiteit in produksie Veiligheid van verkoper Risiko/hoeveelheid verbruikers (Enige 3) (3) 2.2 Vraag en aanbod Verwantskap tussen prys, aanbod en vraag Hoe hoër die prys, hoe hoër die aanbod hoe kleiner die vraag OF Hoe laer die prys, hoe laer die aanbod hoe hoër/groter die vraag (3)

16 Landbouwetenskappe/V2 4 E/November Grafiek van die vraag en aanbod van lemoene 35 Vraag en aanbod van lemoene Prys (Rand) anbod Vraag Hoeveelheid lemoene (sakkies) Kriteria/rubriek/merkriglyne Korrekte opskrif X as - korrek gekalibreer met byskrif (Hoeveelheid lemoene) Y as - korrek gekalibreer met byskrif (Prys) Korrekte eenhede (Rand en sakkies) kkuraatheid vir beide lyngrafieke (Vraag en anbod) Lyngrafieke (Vraag en anbod) (6) Rede vir die hoër vraag Prys per sakkie in week 1 was laer (R10) Maar hoër (R35) in week 5 (2) 2.3 gribesigheidsplan RIE probleme met die opstel van 'n besigheidsplan Onvoldoende navorsing/gebrek aan kennis Gapings/is vaag/verskaf te veel inligting Onvoldoende tegniese detail Onrealistiese aannames en projeksies Gebruik die verkeerde formaat Verberg swakplekke en risiko's Te algemeen Ongeloofvaardig Geen aanduiding van kompetisie egroting/kontantvloei foute/erekenings foute/onvolledige syfers Onbevoegdheid (Enige 3) (3)

17 Landbouwetenskappe/V2 5 E/November emarkingswetgewing Wet op Landbouprodukstandaarde (No. 119 van 1990) Wet op die Veiligheid van Vleis (No. 40 van 2000) Wet op die eskermings van die Verbruiker (No. 68 van 2008) Wet op die Reëling van die Uitvoer van ederfbare Produkte (No.9 van 1983) 2.5 Entrepreneurseienskappe VIER entrepreneurseienskappe Kreatiwiteit Innovering ie neem van risiko's Leierskap Harde werk eursettings vermoë (Enige 4) (4) Verduideliking van die entrepreneurseienskappe Kreatiwiteit - begin 'n kook en spysenieringsonderneming Innovasie - gebruik die beskikbare menslike/finansiële hulpbronne/leerders/betrokke by gemeenskap aktiwiteite Risiko - gebruik geskenkte geld om die besigheid te begin/egin besigheid met min leerders Leierskap - lei die groep leerders op/ontwikkel tot 'n opleidingsentrum Harde werk - begin en bestuur die besigheid slegs in twee jaar eursettings vermoë - begin en bestuur die besigheid slegs in twee jaar (Enige 4) (4) [35]

18 Landbouwetenskappe/V2 6 E/November 2015 VRG 3: PROUKSIEFKTORE EN ESTUUR 3.1 Plaasarbeid Tipes arbeid permanent/voltydse/opgeleide/gedeeltelik opgeleide - seisoenaal/tydelik/opgeleide/gedeeltelik opgelei (2) Regverdiging vir VRG take word verrig op 'n gereelde en herhaalde basis/opleiding - take word seisoenaal verrig/opleiding (2) TWEE faktore dat permanente arbeiders die sektor verlaat Lae lone/vergoeding/eter lone Kompetisie Gebrek aan opleiding Langwerksure/ Swak gesondheids-/nie bevorderlike werksomstandighede Ongunstige omstandighede (Enige 2) (2) anpak van die uitdagings van permanente arbeiders Verbeter die benutting van arbeiders Verbeter die ekonomiese kondisies van arbeiders Verseker opleidingsgeleenthede Gee gehoor aan die basiese diensvoorwaardes Maak voorsiening vir gesondheidsopvoeding/opleiding Gee lof en erkenning aan arbeiders/motivering Voorsien die nodige gereedskap/ toerusting/klere om take te verrig (Enige 2) (2) Wetgewing vir die beheer van veiligheid Wet op eroepsgesondheid en Veiligheid (No.85 van 1993) Tipes kapitaal Vaste kapitaal Roerende /beweegbare/losgoed kapitaal edryfskapitaal/vlottende (Enige 2) (2) 3.2 Grond as produksiefaktor Ekonomiese kenmerke (a) Landbougrond is beperk/ Het ekonomiese waarde/stedelike ontwikkeling beperk grond (b) Onderhewig aan die wet van-dalende-meeropbrengs (c) Grond is duursaam/onvernietigbaar (d) Grond is onvernietigbaar/permanent van aard/produksie potensiaal verskil (4)

19 Landbouwetenskappe/V2 7 E/November TWEE maniere om die produktiwiteit van grond te verhoog Gebruik wetenskaplike produksiemetodes/tegnologie van produksie/verander verbouingspraktyke/diere praktyke Infrastruktuur iversifikasie Watervoorsiening/besproeiing Konsolidasie van onekonomiese eenhede Verseker dat die tipe boerdery gepas vir die omgewing is Opleiding en opvoeding (Enige 2) (2) 3.3 Markrisiko Eksterne faktore wat tot die situasie lei Kompetisie Tipe risiko deur die bestuurder ondervind Mark/prys/finansiële risiko Motivering van markrisiko Toename in die aanbod van produkte Gee aanleiding tot 'n laer prys (2) TWEE risikobestuurstrategieë Vaste kontrakte/verskansing Waardetoevoeging/prosessering uigbaarheid Goeie begrip/verstaan van vorige prys tendense iversifikasie/spesialisasie Effektiewe kontrole metode (Enige 2) (2) TWEE komponente van bestuur eplanning /Stel van doelwitte Implementering/koördinering Kontrole/beheer esluitneming Organisering (Enige 2) (2) 3.4 Kapitaalitems en kostes Klassifisering van items (a) Inkomste - eesverkope skaapverkope (b) Veranderlike kostes - emarkings koste Graan vir voer Elektrisiteit Telefoonrekening (Enige 2) (c) Oorhoofse kostes - Telefoonrekening elektrisiteit (2) (2) (2)

20 Landbouwetenskappe/V2 8 E/November ereken die netto wins met formule Inkomste = R R = R Uitgawes = R R R R = R Netto wins = Inkomste uitgawes = R R = R OF Netto wins = Inkomste uitgawes = R R = R (4) [35] VRG 4: SIESE LNOUGENETIK 4.1 Kruising tussen bruin ooi en wit ram Fenotipe van die ouers P1 ruin gekleurde ooi Wit gekleurde ram OR P2 ruin ooi ruin/wit ooi (2) Genotipe van die ouers P1 Ooi Ram aa OF P2 Ooi a Ram a/aa (2) Tipe dominansie Volledige dominansie Motivering ruin is dominant oor wit Geen intermediêre kleure (2)

21 Landbouwetenskappe/V2 9 E/November Moontlike genotipes van die eerste kruising d.m.v. die Punnett vierkant a a a a a a OF a a a a a a Merk riglyne: Manlike gamete Vroulike gamete Nageslag Punnet vierkant (4) 4.2 Teelstelsels Tipe teelstelsel Opgradering TWEE nadele van opgradering aie lang proses/tydsaam ulle moet van buite aangekoop word om inteling te voorkom/duur proses Kommersiële waarde van eerste aantal generasies is laag Nageslag is nooit 100% suiwer nie (Enige 2) (2) epaling van die aantal kruisings/generasies 5 kruisings erekening van die persentasie suiwerheid Koei ½ x 75% = 37,5% ul ½ x 100% = 50% 37,5% + 50 % = 87,5% OF ½ x (75% + 100% ) = 87,5% OF (75% + 100% ) 2 = 87,5% (4)

22 Landbouwetenskappe/V2 10 E/November Oorerflikheid van die eienskappe by skape epaal die voorgestelde teelwaarde van geboortemassa TW = (Lam massa kudde massa) x % oorerflikheid = (3kg 1,8kg) x 60% = = 0,72 (3) Implikasie van die berekening Nageslag sal 0,72kg swaarder wees as die kudde gemiddeld ie kudde gemiddeld sal 0,72kg ligter as die nageslag van die lam wees Toename in geboorte gewig bo die van die gemiddeld van die kudde (2) Oorerfbaarheid van vagmassa 50 % TWEE redes waarom naspeense groei nie aanbeveel word nie Omgewingsfaktore het 'n baie groot invloed op die uitkoms van die eienskap Oorerflikheid is baie laag/slegs 33% oorerfbaar (2) 4.4 Geneties gemodifiseerde blaarslaai Verskil in opbrengs tussen GM en nie GM blaarslaai GM blaarslaai produseer beter onder verskillende toestande as nie GM blaarslaai onder dieselfde toestande (2) EEN voordeel van GM blaarslaai onder beide toestande Hoër opbrengs/produseer beter RIE voordele van genetiese ingenieurswese bo tradisionele metodes Presiese/verlangde gene word oorgedra Nie beperk tot kruisings van dieselfde spesies nie Meer gerieflik/geskik Vinnig/benodig slegs een generasie om te voltooi Meer bestand teen peste/droogte/siektes/onkruide Hoër opbrengs (Enige 3) (3) TWEE omgewings risiko's van geneties gemodifiseerde plante Raak bestand teen gifstowwe/onkruiddoders/'superweeds'/ plante is bestand teen gevaarlike gifstowwe anhoudende gebruik van gifstowwe/dodders besoedel die omgewing Voordelige insekte/organismes word gedood (Enige 2) (2) [35] TOTL FELING : 105 GROOTTOTL: 150