Integrale wijkzorgteams

Transcriptie

1 Integrale wijkzorgteams Auteur: Cora van Leeuwen Rotterdam, oktober 2011

2 Dit is een publicatie van de SEV. U kunt SEV-publicaties downloaden op SEV Postbus BW Rotterdam Telefoon sev@sev.nl De SEV ontwikkelt innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied van wonen. Wij zijn onafhankelijk, maar kunnen niet zonder initiatiefrijke netwerkpartners. Samen met hen beproeven we ideeën voor innovaties in de praktijk. 2

3 Vooronderzoek Integrale wijkteams VOORWOORD Samen met tien proeftuinen in tien provincies werkt de SEV sinds 2009 aan de doorontwikkeling en verankering van het concept woonservicegebieden. Eén van de zes ontwikkelingsmodules in het kader van de proeftuinen heeft de naam Integrale wijkzorgteams gekregen. Uit het feit dat alle tien de proeftuinen intekenden voor deze module blijkt wel hoeveel belang hieraan gehecht wordt. De achterliggende visie is dat woonservicegebieden een zorgaanbod willen bieden dat verder gaat dan de gebruikelijke thuiszorg, en waarin alle vormen van AWBZ-zorg, WMO-zorg en informele zorg goed op elkaar afgestemd zijn. In het perspectief van een toekomst met steeds meer ouderen en steeds minder zorgpersoneel is integratie te verkiezen boven concurrentie. Vier proeftuinen zijn inmiddels begonnen met de opbouw van een integraal wijkteam, waarvan er twee dit ook gemeentebreed willen invoeren. Twee proeftuinen hebben zich aangemeld als kandidaat voor de implementatie van een integraal wijkteam, voortbouwend op de samenwerking die reeds aanwezig is. In juni 2010 heeft de startbijeenkomst plaatsgevonden van de ontwikkelingsmodule Integrale wijkzorg. Als eerste stap is daar een poging gedaan om te formuleren wat we precies verstaan onder een integraal wijkzorgteam, los van de bestaande situatie. Het concept is in de daarop volgende startnotitie van de SEV als volgt omschreven. Uitgangspunten wijkteam Het Integraal wijkzorgteam (kortweg: wijkteam) is het nabije team waar alle wijkbewoners met zorg- en dienstverleningsvragen terecht kunnen en dat nooit nee zegt maar hetzij zelf een oplossing levert hetzij helpt bij het vinden van een oplossing. Het team is zelfsturend en heeft een eigen budgetverantwoordelijkheid. Het team biedt een compleet pakket wijkzorg aan en regelt ook bovenwijkse zorg. Keuzevrijheid van zorgaanbieder blijft in principe bestaan in het proefgebied. Functies van het Integraal wijkzorgteam Het wijkteam levert alle functies die uit AWBZ en WMO gefinancierd worden voor zelfstandig wonende cliënten in het gebied. Het wijkteam biedt een volledig pakket thuiszorg aan alle doelgroepen van AWBZ en WMO. In het wijkteam functioneert een onafhankelijk cliëntondersteuner of adviseur WWZ die kan schakelen met mantelzorg en burenhulp. Het team biedt nabije dag- en nachtzorg in alle individuele of geclusterde woningen in een gebied met tot inwoners. Hieronder valt zorg op afspraak, zorg op afroep en noodhulp na een alarmsignaal. Voor cliënten met een complexe zorgvraag zet het team een netwerk op met gespecialiseerde hulpverleners in de eerste en tweedelijnszorg. 3

4 Het zorgteam werkt zo mogelijk samen met een wijkdienstenteam. Het team is gebaseerd in de wijk en is zelfsturend met een eigen teamleider en teambudget à la Buurtzorg. Randvoorwaarden waarbinnen het team opereert Het team mag niet meer kosten, noch in volume noch in tarief, dan de optelsom van de zorg in een vergelijkbaar gebied zonder integraal wijkzorgteam. Het team heeft geen monopolie binnen de wijk; ook aanbieders van buiten het gebied kunnen klanten werven en bedienen. Wel worden door het team met het zorgkantoor of gemeente productieafspraken gemaakt voor het in de wijk in standhouden van functies waarvoor een minimum volume van bijvoorbeeld 25 klanten nodig is. Binnen het aanbod van het team hebben klanten zoveel mogelijk keuzevrijheid wat betreft de te leveren zorgdiensten en worden voorkeuren voor bepaalde hulpverleners van chronische cliënten zo mogelijk gehonoreerd. Na drie jaar worden kosten, kwaliteit, klanttevredenheid en efficiency geëvalueerd en vergeleken met gebieden waar geen integraal wijkteam functioneert. Gemeente en zorgkantoor staan achter het experiment en zijn betrokken bij de evaluatie. Ieder consortium van zorgaanbieders is vrij om een voorstel te doen aan gemeente en zorgkantoor voor een driejarig experiment met een integraal wijkzorgteam; voorstellen worden getoetst aan bovengenoemde criteria. In het najaar van 2010 kreeg Vilans de opdracht op het concept operationeel uit te werken en te onderzoeken in hoeverre de vier proeftuinen met integrale wijkteams reeds zouden voldoen aan bovengenoemde omschrijving. Begin 2011 heeft Vilans de opdracht terug moeten geven vanwege capaciteitsproblemen. Daarna heeft de SEV in maart dezelfde opdracht alsnog verleend aan Cora van Leeuwen, met als toespitsing het verzoek om vooral ook aandacht te besteden aan de exploitatiebasis van een integraal wijkteam. Verder verzocht de SEV om de ervaringen van verwante experimenten buiten de tien proeftuinen, zoals Juul in Alkmaar en Bon Vie in Culemborg, ook in het onderzoek mee te nemen. Het resultaat van het onderzoek van Cora van Leeuwen ligt thans voor u. Jeroen Singelenberg en Netty van Triest (SEV) 4

5 Vooronderzoek Integrale wijkteams SAMENVATTING In het kader van het programma wonen en zorg van de SEV is een voorstudie naar integrale wijkzorgteams uitgevoerd. Wijkzorgteams zijn gedefinieerd als een organisatorische eenheid die de zorg levert aan de inwoners van een wijk, gebied ongeacht de achterliggende grondslag voor de indicatie van de cliënt. Het gaat daarbij om een zelfsturend team dat zelf de eigen inzet en zorgverlening regelt in overleg met de cliënt. De veronderstelling is dat door integrale wijkzorgteams in woonservicegebieden meer nabije zorg voor de cliënt wordt geleverd, meer continuïteit kan worden geboden, medewerkers meer tevreden zijn met het eigen werk en de zorg efficiënt wordt geleverd. Nagegaan is hoe de financiering voor de extramurale zorg is ingericht. Tevens is het landelijk gebruik van thuiszorg in kaart gebracht. Oppervlakkig gezien lijkt de AWBZ-zorg overzichtelijk doordat wordt gewerkt met een drietal functies: persoonlijke verzorging, verpleging en begeleiding. Achter met name de functie begeleiding gaan tal van indicaties schuil op basis van achterliggende aandoening zoals een lichamelijke of geestelijke beperking, psychische aandoening schuil. Er is sprake van differentiatie in zeven doelgroepen met daaraan gekoppelde tarieven die in 2011 variëren van 50,27 tot 112,81 per uur. Dit veronderstelt dat de inhoud en deskundigheid voor het leveren van de begeleiding sterk verschilt. Uit de CAK-cijfers over het gebruik van extramurale zorg in 2010 (exclusief PGB) blijkt dat de grootste overlap in gebruik zich voordoet bij de functies persoonlijke verzorging en verpleging. Van de personen die verpleging gebruiken, krijgt 75% ook verzorging. De overlap van de gebruikers van de functie begeleiding met verpleging en verzorging is veel minder: 83,4% gebruikt alleen begeleiding. De zorg die het meest wordt gebruikt is persoonlijke verzorging. Per duizend mensen maakten hiervan in 2010 twaalf mensen 3,3 uur per week gebruik. Voor verpleging en begeleiding waren dit respectievelijk vier en zes van iedere duizend mensen. In een viertal woonservicegebieden waar gesproken wordt van integrale zorg is nagegaan in hoeverre gesproken kan worden van een integraal wijkzorgteam. Het gaat om De Bilt West, Middelburg Noord Oost, De Regenboog in Dronten en de wijk Berflo Es in Hengelo. In de vier gebieden bleken met name rond de toegang naar zorg en dienstverlening maatregelen te zijn getroffen om dit voor (potentiële) cliënten te vergemakkelijken door bijvoorbeeld het creëren van een centraal loket waar alle vragen beantwoord kunnen worden. Ook is in de meeste gebieden het creëren van werkwijzen/voorzieningen om signalen op te vangen ter hand genomen. De Bilt West gaat hierin het meest ver door het ontwerpen en verspreiden van een signaleringskaart. De integratie/afstemming rond de levering van zorg is veelal georganiseerd door vertegenwoordigers van diverse organisaties in een periodiek overleg bij elkaar te brengen. In sommige gebieden, zoals bijvoorbeeld Berflo Es, nemen daarbij ook niet zorggerelateerde organisaties aan deel zoals de bijstandsambtenaar en de wijkagent. In geen der gebieden bleek de integratie in de vorm van een integraal wijkzorgteam plaats te vinden zoals eerder gedefinieerd. 5

6 Naast de vier woonservicegebieden is nagegaan of in andere gebieden initiatieven bestaan die richting integrale wijkzorgteams gaan. Een team dat qua deskundigheid integraal is samengesteld blijkt sinds eind 2010 te functioneren in de projectorganisatie Juul in Alkmaar. Op basis van het gebruik van de zorg in 2010 en de bevindingen is een model uitgewerkt voor een integraal wijkzorgteam conform de definitie en is nagegaan in hoeverre het haalbaar is binnen de woonservicegebieden. Hierbij is rekening gehouden met het bestaan van concurrentie. Het model laat zien dat het goed mogelijk is om een integraal wijkzorgteam te formeren, ook als van een beperkt marktaandeel wordt uitgegaan. Voor de woonservicegebieden is dit als volgt. Tabel 12. Teams die op basis van de gerealiseerde zorg in 2010 kunnen worden ingezet. Gebied Inwoners Cliënten AWBZ Uren Teams Marktaandeel per team De Bilt West ,8 35% Middelburg Noord Oost ,5 22% Dronten De Regenboog ,1 14% Hengelo Berflo Es ,2 31% Voor het team is uitgegaan van een zelfsturend team van maximaal 14 medewerkers, 9,8 fte, die de V&V zorg leveren. Dit team is geprojecteerd op de zorg die in 2010 in de desbetreffende wijk is geleverd. Het team kan voor de functie begeleiding worden uitgebreid met twee daarvoor gekwalificeerde medewerkers om zowel de begeleiding voor mensen met een lichamelijk of verstandelijke beperking of mensen met een psychische aandoening te bieden. Uitgaande van een gelijk marktaandeel varieert het benodigde dienstverband 13,6 uur tot 26,6 uur per functie. Uit bovenstaande tabel blijkt dat er voldoende ruimte is om, ook in de kleinere gebieden, een integraal wijkzorgteam te realiseren. Dit geldt ook voor gebieden als de gemeente Beemster en de wijk Krakeel in Hoogeveen. Wel moet rekening worden gehouden met een vertekening door het bestaan van woonzorgcomplexen of zorgwoningen waar de zorg extramurale basis wordt gefinancierd maar die, door bijvoorbeeld afspraken over de woningtoewijzing, niet voor iedere zorgaanbieder toegankelijk is. De verwachte effecten zoals nabijheid en continuïteit en meer arbeidssatisfactie lijken zich voor te doen in het geval van integrale wijkzorg. Verhoging van de efficiency zal zich niet direct voordoen aangezien veel van de winst al wordt geïncasseerd doordat organisaties zorg inkopen bij derden als het gaat om weinig voorkomende zorg zoals gespecialiseerde verpleging en nachtzorg. Maar ook doordat organisaties die zelfstandig wonende mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking begeleiden veelal voor hun cliënt verzorging en verpleging inkopen bij thuiszorgorganisaties op het moment dat dit aan de orde is. Tegelijkertijd kan het lastig blijken om de omvang van het team beperkt te houden doordat, door de concentratie van de zorgvraag op bepaalde momenten, veel medewerkers met kleine contracten ingezet moeten worden. 6

7 Vooronderzoek Integrale wijkteams Een punt van aandacht is de nachtzorg. Alleen als wordt samengewerkt tussen intramurale en extramurale zorgorganisaties lijkt het mogelijk om een nabij aanbod te realiseren zoals in Dronten is te zien. Wordt op basis van de extramurale tariefopslag voor oproepbare zorg de nachtzorg georganiseerd dan is een werkgebied van inwoners nodig. Dit is alleen in stedelijke omgevingen reëel. In meer landelijke gebieden leidt een dergelijk werkgebied tot responstijden die maken dat het een weinig aantrekkelijke dienst is voor de cliënt. Gegeven de grote verschillen in het gebruik van nachtzorg en de problemen rond de financiering is op dit punt nader onderzoek wenselijk. 7

8 8

9 Vooronderzoek Integrale wijkteams INHOUDSOPGAVE Voorwoord... 3 Samenvatting Inleiding Verwachtingen rond Integrale zorg Achtergrond, financiering en organisatie zorg Financiering Organisatie Gebruik van extramurale zorg Ontwikkelingen WMO en AWBZ Woonservicegebieden in de praktijk De Bilt West Initiatief Gebied, doelgroep en gebruik Organisatie van de zorg Inzet WMO Middelburg Noord Oost Initiatief Gebied, doelgroep en gebruik Organisatie van de zorg Inzet WMO Dronten Initiatief Gebied, doelgroep en gebruik Organisatie van de zorg Inzet WMO Hengelo, Berflo Es Initiatief Gebied, doelgroep en gebruik Organisatie van de zorg Inzet WMO Bevindingen Integrale toegang Signalen Integrale levering Andere initiatieven Buurtzorg Culemborg

10 4.6.3 Juul, Alkmaar Integratie van levering zorg intramuraal Conclusies met betrekking tot integrale zorg Wijkteam voor levering zorg Uitgangspunten Keuze van functies Inrichting team Keuze dag, avond en/of nacht Samenstelling Omvang van het gebied team verpleging en verzorging Omvang werkgebied team Verpleging, verzorging en begeleiding Vergelijking wijkteam met benodigde zorg in woonservicegebieden Nachtzorg Aanbevelingen en conclusies Algemeen Ontwikkelingsrichting Beemster, Zeevang Gebied, zorggebruik en initiatief Mogelijke ontwikkeling Ontwikkelingsrichting Krakeel, Hoogeveen Gebied, zorggebruik en initiatief Mogelijke ontwikkeling Conclusies Bijlage 1 Gebruik van de functie begeleiding Bijlage 2 Beknopt overzicht veranderingen in AWBZ en WMO Bijlage 3 Overzicht organisatie en participanten woonservicegebieden Bijlage 4 Werkwijze zelfsturend wijkzorgteam Bijlage 5 Maximale teamomvang Bijlage 6 Loonkostenberekening nachtdienst Colofon

11 Vooronderzoek Integrale wijkteams 1. INLEIDING Eén van de onderzoekslijnen van de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting (SEV) is het programma Wonen en Zorg. Binnen dit programma wordt onder meer onderzoek gedaan naar woonservicegebieden. Onder woonservicegebieden 1 wordt verstaan een geïntegreerd gebiedsgebonden aanbod van zorg en/of welzijn en diensten om zo het zelfstandig wonen van mensen met een zorgvraag te ondersteunen. Geïntegreerd wil zeggen dat geen onderscheid gemaakt wordt naar de traditionele sectoren zoals ouderenzorg en gehandicaptenzorg noch naar financieringsbronnen zoals AWBZ, WMO of welzijn. Potentieel lijken woonservicegebieden bij te dragen aan het langer zelfstandig wonen van mensen met een zorgvraag. Tevens lijkt het mogelijk, door op een geïntegreerde wijze de zorg aan te bieden, doublures te vermijden, efficiencywinst te behalen en tegelijkertijd meer uitdagend werk te creëren. In het licht van de voortschrijdende vergrijzing en de afname van beschikbaar personeel verdient dit onderwerp nader onderzoek om zo na te gaan of deze effecten zich daadwerkelijk voordoen. In dit kader heeft de SEV opdracht gegeven voor onderzoek naar de condities voor de haalbaarheid van een integraal wijkzorgteam in twee proeftuingebieden en om de praktijk in een viertal bestaande woonservicegebieden te beschrijven. Opzet rapportage In de voorliggende rapportage worden eerst de veronderstellingen ten aanzien van integrale zorg geëxpliciteerd, daarna wordt de context op het gebied van financiering, organisatie en gebruik van de zorg beschreven. Vervolgens wordt ingegaan op integrale wijkzorg: wat wordt hieronder verstaan. Daarna worden de vier proeftuin gebieden beschreven, te weten Middelburg Noord Oost, Berflo Es in Hengelo, De Regenboog in Dronten en De Bilt West. Het beeld dat ontstaat aan de hand van de vier proeftuinen word gecompleteerd met enkele vermeldenswaardige ervaringen uit woonservicegebieden elders. Op basis van deze praktijken wordt de inrichting en opzet van de zorg beschreven zoals deze vorm kan krijgen om tot een geïntegreerd aanbod te komen. Besloten wordt met specifieke aanbevelingen voor twee mogelijk nieuw te starten woonservicegebieden in de gemeenten Beemster en Zeevang in Noord-Holland en de wijk Krakeel in Hoogeveen. Leeswijzer Deze voorstudie is geschreven voor meerdere doelgroepen. Omdat een deel van de lezers minder bekend is met het financiering en organisatie van de zorg wordt in paragraaf 3.1 en 3.2 de huidige praktijk op deze punten beschreven. Voor de lezer die bekend is met het zorgveld zal dit weinig informatie opleveren. Deze lezer kan direct naar paragraaf 3.3. gaan waar het gebruik van de zorg wordt beschreven. 1 In meer stedelijke omgevingen wordt veelal gesproken over een wijkservicezone, in meer landelijke gebieden wordt de term woonservicegebied gebruikt. 11

12 12

13 Vooronderzoek Integrale wijkteams 2. VERWACHTINGEN ROND INTEGRALE ZORG Voor mensen met een zorgvraag is een breed scala aan voorzieningen beschikbaar van tal van organisaties. Voor degenen die weten wat zij willen en de weg weten te vinden is het goed mogelijk om met dit palet aan voorzieningen een eigen, passend arrangement te maken. Voor mensen die niet goed op de hoogte zijn is het een onoverzichtelijk geheel. Formeel heeft het Zorgkantoor de taak om, na het afgeven van een indicatie, de zorg toe te wijzen als de cliënt hier hulp bij nodig heeft. Ook hebben de MEE's de taak om cliënten bij het zoeken naar zorg te ondersteunen. Maar het Zorgkantoor is beperkt toegerust voor deze taak en slechts een klein deel van de zorgvragers weet de weg naar de MEE's 2 te vinden. Het vraagt vervolgens een grote dosis energie en doorzettingsvermogen om een organisatie datgene te laten doen wat men wil. Men krijgt met de beperkingen van organisaties te maken. Ondanks de positieve intenties van organisaties zijn er beperkingen in samenhang, flexibiliteit en beschikbaarheid zoals de discussie rond het persoonsgebonden budget illustreert. Voor de gebruiker die van meerdere organisaties tegelijkertijd zorg krijgt kan de regievoering een grote inspanning vragen. De veronderstelling is dat integrale, gebiedsgebonden zorg de kwaliteit van zorg en dienstverlening op diverse manieren verbetert. Integrale zorg wordt gedefinieerd als zorg geleverd door een team dat werkt voor een zo groot mogelijke diversiteit aan zorgvragers, dus ongeacht de achterliggende diagnose, in een geografisch gebied. Onder een team wordt verstaan een organisatorische eenheid onder één leiding waarin medewerkers samenwerken. Tegelijkertijd wordt er vanuit gegaan dat het team zelfstandig kan beslissen over de eigen inzet zodat teamleden zelfstandig in overleg met de cliënt de zorg organiseren. Het team draagt dus zelf de zorg voor alle cliënten in het geografische gebied. Voor de cliënt moet integrale zorg een antwoord bieden bij de zoektocht en ondersteunen bij de regievoering. Met name door nabije 24-uurs zorg in de wijk en continuïteit in zorgverlening moet dit worden bereikt. Vanuit het perspectief van organisaties is het de vraag of een bredere, meer integrale organisatie van de zorg in een gebied meerwaarde op kan leveren. Met name organisaties in de thuiszorg zijn geconfronteerd, door centrale planning waardoor de relatie cliënt medewerker niet optimaal kon functioneren, met ontevreden medewerkers. Deze centrale planning werd veelal ingegeven door efficiency-overwegingen. Vanuit het perspectief van de organisatie is het de vraag of integrale zorg kan bijdragen aan meer efficiënt werken. 2 Veel organisaties hebben websites ingericht om het zelf zoeken van cliënten naar zorg te vergemakkelijken. Ook de MEE's bieden deze mogelijkheid. Het maakt het alleen niet altijd makkelijk. Als in de website van de MEE gezocht wordt naar een organisatie met de zoekterm zorg dan levert dit voor Rijnmond resultaten op en in Breda/West Brabant Er is geen mogelijkheid om het gebied waarin wordt gezocht te verkleinen. 13

14 Door centrale planning is het eigen initiatief van medewerkers in relatie tot het inrichten van de zorg beperkt. Dit vormt een bron van onvrede omdat men de eigen professionaliteit niet ten volle kon benutten. Voor de medewerker wordt verwacht dat integrale zorg, waarbij het team zelf stuurt, resulteert in hogere arbeidstevredenheid. In de bestaande woonservicegebieden is nagegaan of er sprake is van integrale zorg en, als dit het geval is, of de hier benoemde effecten zich voordoen om zo te komen tot een model voor een integraal zorgteam. Voordat de stap naar de woonservicegebieden wordt gemaakt wordt eerst ingegaan op achtergrond, financiering, gebruik en organisatie van de zorg. 14

15 Vooronderzoek Integrale wijkteams 3. ACHTERGROND, FINANCIERING EN ORGANISATIE ZORG 3.1 Financiering Voor zelfstandig wonende personen die zorg en ondersteuning krijgt zijn de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) de bronnen voor financiering. Globaal wordt de financiering gedaan aan de hand van de volgende functies: huishoudelijke verzorging, persoonlijke verzorging, verpleging en begeleiding. Tot 2007 werden deze vier zorgvormen bekostigd vanuit de AWBZ. In 2007 is door de introductie van de WMO en de overheveling van de bekostiging van huishoudelijke verzorging van de AWBZ naar de WMO hieraan een eind gekomen. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de WMO ligt bij de gemeenten. De gemeenten hebben de uitvoering van de huishoudelijke ondersteuning veelal via openbare aanbestedingen gegund waarbij de prijs een belangrijk criterium was. De drie functies, verzorging, verpleging en begeleiding worden hoofdzakelijk vanuit de AWBZ gefinancierd. Uitzondering is een klein deel van de verpleging wat via de Zorgverzekeringswet (ZVW) loopt. Het Zorgkantoor is belast met de uitvoering van de AWBZ. De drie functies lijken overzichtelijk: een eenvoudig stramien gebaseerd op handelingen waar iedereen in past. Nadere beschouwing leert dat dit niet het geval is. Dit komt het best tot uitdrukking in de functie begeleiding. Bij deze functie wordt een onderscheid gemaakt in: Begeleiding. Begeleiding extra (moet 24 uur per etmaal beschikbaar zijn). Begeleiding speciaal 1 (voor mensen met een niet-aangeboren hersenafwijking). Gespecialiseerde begeleiding (voor mensen met een psychiatrische aandoening). Begeleiding j(l)vg (voor kinderen met een verstandelijk handicap in combinatie met gedragsproblematiek, begeleiding veelal in de vorm van gezinsbegeleiding). Begeleiding ZG auditief (voor mensen met een auditief zintuiglijk handicap). Begeleiding ZG visueel (voor mensen met een visueel zintuiglijk handicap). Uit de bovenstaande opsomming blijkt dat de functie begeleiding voor een brede groep gebruikers wordt ingezet zoals mensen met een somatische, psychische of psychogeriatrische aandoening en mensen met een lichamelijke, verstandelijke of zintuiglijke beperking. Al deze vormen van begeleiding hebben hun eigen karakteristieken en vragen verschillende vaardigheden van de begeleider. 15

16 Dit komt onder meer tot uitdrukking in de verschillende tarieven die hiervoor door de NZA zijn vastgesteld. Voor 2011 variëren die van 50,27 voor een uur begeleiding tot 112,81 voor een uur speciale begeleiding voor visueel gehandicapten. 3 De functies persoonlijke verzorging en verpleging kennen beiden drie varianten: Persoonlijke verzorging en verpleging. Persoonlijke verzorging en verpleging extra, dit wil zeggen dat de functie op afroep gedurende 24 uur per etmaal beschikbaar moet zijn. Persoonlijke verzorging speciaal, deze is bestemd voor situaties die zo complex zijn door het bestaan van andere aandoeningen dat de functie verzorging op het niveau van een verpleegkundige uitgevoerd moet worden. Gespecialiseerde verpleging, hieronder wordt verstaan het verrichten van meer gecompliceerde verpleegtechnische handelingen, al dan niet in combinatie met verheldering van de verpleegkundige vereisten van de zorg voor de cliënt. Advies, instructie en voorlichting door verpleegkundigen (AIV) veelal gericht op het helpen van cliënten om met de eigen gezondheidssituatie om te leren gaan. Voor alle zorg met uitzondering van AIV is een indicatie nodig. De indicatie bepaald de benodigde functies, de subvormen en de hoeveelheid zorg. Bij de indicatie kan de cliënt aangeven of men de zorg direct van een organisatie wil ontvangen, zorg in natura, of dat men het budget wil krijgen in de vorm van een persoonsgebonden budget (PGB). Uit de beleidsmonitor eerste helft 2010 van het CIZ blijkt dat 6% van de personen die een indicatie heeft ontvangen ervoor heeft gekozen de zorg in de vorm van een PGB te ontvangen. In totaal is het aantal gebruikers van het PGB zodanig gegroeid dat dit inmiddels heeft geleid tot een discussie over de toekomst van deze voorziening. 4 Een organisatie die AWBZ zorg wil bieden moet een toelating hebben als zorgorganisatie in het kader van de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) en een productieafspraak met het Zorgkantoor voor de te leveren functies. Dit geldt niet voor de zorg die een cliënt inkoopt met een PGB. Een organisatie wordt voor zorg in natura vergoed op basis van de werkelijke geleverde zorg bij de cliënt thuis. Naast de financiering van de zorg op basis van een extramurale indicatie kan er ook sprake zijn van een indicatie voor zorg met verblijf: intramurale zorg. Deze zorg wordt uitgedrukt in zorgzwaartepakketten waarbij eveneens een onderscheid gemaakt wordt in doelgroepen zoals verblijf op basis van: een indicatie in de sfeer van verpleging en verzorging, een lichamelijke handicap, een verstandelijke handicap of een zintuigelijke handicap. Een zorgvrager kan, ondanks de intramurale indicatie, ervoor kiezen de zorg thuis te ontvangen. In dat geval is er sprake van een Volledig Pakket Thuis (VPT) en ontvangt een organisatie dezelfde vergoeding voor de cliënt thuis als voor de intramurale cliënt met uitzondering van de woonkosten. 3 NZA Tariefbeschikking , Zie hiervoor de Programmabrief Langdurige zorg, Ministerie VWS, juni

17 Vooronderzoek Integrale wijkteams De vergoeding voor de VPT vindt plaats op basis van een bedrag per dag gerelateerd aan het zorgzwaartepakket en niet op basis van de registratie van het aantal uren geleverde zorg zoals bij de eerder besproken functies het geval is. 3.2 Organisatie De verschillen in financiering voor verschillende doelgroepen komt overeen met de historische indeling in sectoren en organisaties. Nog steeds zijn er drie hoofdsectoren, te weten: Verpleging en verzorging. Hiertoe worden gerekend verpleeghuizen, verzorgingshuizen en thuiszorgorganisaties. Geestelijke gezondheidszorg. De psychiatrische ziekenhuizen, RIBW's en RIAGG's vallen binnen deze sector. Gehandicaptenzorg. Organisaties voor mensen met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking worden hiertoe gerekend. Iedere sector heeft haar eigen specifieke regels, heeft een eigen brancheorganisatie en CAO. Binnen iedere sector waren oorspronkelijk organisaties die zich toelegden op intramurale zorg of op zorg voor zelfstandig wonenden. Door schaalvergroting, extramuralisering en deconcentratie bij de van oudsher intramurale voorzieningen is er nu sprake van hybride organisaties die alle vormen van zorg kunnen bieden. Het aantal organisaties dat over de grenzen van de drie bovengenoemde sectoren zorg levert is echter beperkt. Naast de bovengenoemde ontwikkeling heeft ook het doorvoeren van de marktwerking en de introductie van het persoonsgebonden budget geleid tot een toename van het aantal zorgaanbieders. In iedere stad zijn nu kleine aanbieders van verpleging en verzorging te vinden. Daarnaast zijn er initiatieven zoals de Thomashuizen en aanbieders van begeleiding voor specifieke doelgroepen zoals mensen met autisme. Door de overheveling naar de WMO en de aanbestedingen van huishoudelijke zorg die in dit kader door gemeenten zijn gedaan, zijn tarieven onder druk komen te staan. Dit heeft ertoe geleid dat een deel van de thuiszorgorganisaties deze zorg niet meer levert en tegelijkertijd dat nieuwe organisaties, bijvoorbeeld vanuit de schoonmaakbranche, actief zijn geworden. Uit de nieuwe dynamiek hebben zich een aantal nieuwe, grote spelers ontwikkeld. Meest in het oog springende is Buurtzorg. Deze organisatie werkt met kleine, zelfstandige teams van verpleegkundigen en ziekenverzorgenden, veelal kwalificatieniveau 4/5. In 2011 verwacht Buurtzorg een omzet van 120 miljoen te realiseren. Een andere grote nieuwe speler is Thuiszorg Services Nederland (TSN). Deze organisatie, voortgekomen uit schoonmaakbedrijf Asito, heeft inmiddels medewerkers en heeft eerder dit jaar Thuiszorg Groningen overgenomen. Uit bovenstaande schets van het zorgveld is duidelijk dat er sprake is van een grote hoeveelheid zorgorganisaties die actief zijn in een bepaald gebied. Er is veel aanbod maar de versnippering maakt het niet eenvoudig voor degene die een zorgvraag heeft om hierin zijn of haar weg te vinden. 17

18 Hierbij moet ook worden bedacht dat het niet alleen zorg is wat men nodig heeft maar dat een grote groep van de mensen met een zorgvraag ook gebruik maakt van welzijnsvoorzieningen of andere zaken zoals bijvoorbeeld klussendiensten. Willen mensen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen dan lijkt meer integratie van het aanbod wenselijk. In woonservicegebieden vindt dit plaats door het aanbod van wonen, welzijn en zorg af te stemmen. Voordat nader op integrale zorg wordt ingegaan wordt eerst beschreven hoe het huidige gebruik van de zorg is. 3.3 Gebruik van extramurale zorg Om een beeld te krijgen van het gebruik van de WMO en AWBZ is een beroep gedaan op de gegevens van het Centraal Administratie Kantoor (CAK). Het CAK is belast met het innen van de eigen bijdragen die betaald moeten worden voor de zorg. Deze gegevens geven dus inzicht in het gerealiseerde gebruik; het gebruik kan immers afwijken van de geïndiceerde zorg. Zo ontvingen een groot aantal thuiszorgorganisaties een bonus omdat zij bij het leveren van zorg de grens van 35% van de genormeerde zorg niet overschreden. 5 Wat bij het gebruik van de CAK gegevens buiten beeld blijft is de zorg die op basis van een persoonsgebonden budget wordt geleverd en de zorg op basis van het volledig pakket thuis voor personen met een intramurale indicatie. Het aantal gebruikers van een volledig pakket thuis is echter beperkt. Van de Nederlandse bevolking gebruikt 1,8% extramurale AWBZ zorg in natura. 6 Wordt naar de functies verzorging, verpleging en begeleiding gekeken dan is het gebruik onder de Nederlandse bevolking als volgt: verzorging 1,2%, verpleging 0,4% en begeleiding 0,6%. Opgeteld zou dit 2% zijn van de Nederlandse bevolking. Doordat er echter gebruikers zijn van meerdere functies tegelijkertijd is er overlap. De grootste overlap zit in de groep gebruikers van verzorging en verpleging. Van de 0,4% van de Nederlandse bevolking die verpleging gebruiken, gebruikt 25% géén verzorging. Voor de functie begeleiding is de overlap aanmerkelijk kleiner; door 83,4% van de gebruikers van begeleiding wordt alleen gebruik gemaakt van begeleiding. Het totaal aantal uren AWBZ gebruik is als volgt verdeeld over de functies. 5 De bonus voor het beperkt benutten van de indicatieruimte is met ingang van 2011 afgeschaft door het NZA. Zorgkantoren kunnen echter in hun inkoopbeleid nog steeds hiervoor extra belonen of korten. 6 Deze cijfers zijn gebaseerd op het gebruik in de 2e helft van Reden waarom niet het hele jaar 2010 is gebruikt is dat de registratie voor de functie begeleiding vanaf maart 2010 plaatsvindt. 18

19 Vooronderzoek Integrale wijkteams Tabel 1. Totaal aantal uren geleverde zorg (in miljoen) Begeleiding 20,6 19,1 17,4 Behandeling 0,9 1,0 1,9 Verzorging 34,4 37,4 39,6 Verpleging 8,9 7,8 7,2 Totaal 64,8 65,3 66,1 Bron: NZA, Marktscan extramurale AWBZ, mei Het boven weergegeven aantal uren is exclusief de uren bekostigd met een Persoonsgebonden Budget. Per duizend inwoners is het gemiddeld wekelijks zorggebruik als volgt over de drie functies verdeeld: 12 personen gebruiken gemiddeld 3,3 uur persoonlijke verzorging. 4 personen gebruiken gemiddeld 1,8 uur verpleging. 6 personen gebruiken gemiddeld 2,2 uur individuele begeleiding per week. Voor de functie verzorging en verpleging wordt geen onderliggende grondslag geregistreerd; de reden waarom de inzet van verzorging of verpleging nodig is, is niet duidelijk. Bij begeleiding ligt dit anders. In het kader van de voorgenomen overheveling van de functie begeleiding naar de WMO is in opdracht van het ministerie van VWS onderzoek naar deze functie uitgevoerd door HHM. 7 In dit onderzoek zijn zes groepen gebruikers van de functie begeleiding geïdentificeerd. Tevens is het aandeel van de bestaande indicaties in beeld gebracht. Dit leidt tot het volgende beeld voor de verdeling van de afgegeven, geldige indicaties op 1 januari 2010: 21,3% voor V&V ouder dan 65 jaar. 28,9% op basis van een psychiatrische aandoening, ouder dan 18 jaar. 26% voor mensen met een verstandelijke beperking. 2,4% aan mensen met een zintuiglijke beperking. 13% in verband met een lichamelijke beperking of chronische ziekte. 1% aan jongeren. 8 NB. Het gaat hier om afgegeven indicaties. Dit is niet gelijk aan het gerealiseerde gebruik. Niet onvermeld mag blijven dat er sprake is van een grote spreiding in gebruik in Nederland. Dit geldt zowel voor het gebruik van de WMO als de AWBZ. Deze spreiding kan niet goed worden verklaard door bijvoorbeeld leeftijdsopbouw van de bevolking of sociaal economische factoren. Wat de WMO betreft lijkt het gemeentelijk beleid de voornaamste factor die aan de hoogte van het gebruik debet is. Van de huishoudelijke zorg gefinancierd middels de WMO maakt gemiddeld 2,1% van de Nederlandse bevolking gebruik. 7 Bron: Verkennend onderzoek overheveling extramurale begeleiding, HHM, Enschede februari Dit is exclusief de indicaties die afgegeven zijn door het Bureau Jeugdzorg. 19

20 3.4 Ontwikkelingen WMO en AWBZ De financiering van de zorg is in beweging. Onlangs zijn door het ministerie van VWS de voornemens voor de AWBZ en WMO bekend gemaakt. 9 Een belangrijke wijziging voor de ontwikkeling van integrale zorg in woonservicegebieden is dat de functie begeleiding naar de gemeente wordt overgeheveld. Dit betekent niet alleen dat de financiering anders gaat lopen maar ook dat de functie begeleiding door verschillende gemeenten anders ingevuld kan worden. De WMO is immers geen verzekering en geeft derhalve geen recht op een aanspraak. De WMO verplicht de gemeenten om de participatie van alle groepen aan het maatschappelijk verkeer te ondersteunen. Dit kan echter op veel verschillende manieren worden geïnterpreteerd en ingevuld. Een overzicht van de veranderingen in AWBZ en WMO is opgenomen in bijlage 2. Ook de Zorgkantoren krijgen met de veranderingen van de AWBZ te maken. Zij worden opgeheven en de uitvoering van de AWBZ bij de zorgverzekeraars ondergebracht. Het is nu al praktijk dat de Zorgkantoren die tot een zorgverzekeraar behoren gezamenlijk beleid voeren. Zij hanteren dezelfde inkoopvoorwaarden en tariefsbepalingen. Onderdeel hiervan is ook beleid ten aanzien van gebiedsgebonden zorg of de vermaatschappelijking van de zorg. In bijlage 3 is het beleid van de drie zorgverzekeraars waartoe de Zorgkantoren relevant voor dit onderzoek behoren, opgenomen. Het is duidelijk dat het instrumentarium van de gemeenten om beleid te voeren ten aanzien van de voorzieningen voor mensen met een tekort in de zelfredzaamheid, de basis voor de WMO, fors wordt uitgebreid. 9 Programmabrief Langdurige Zorg, Staatssecretaris Veldhuizen van Zanten, 1 juni

21 Vooronderzoek Integrale wijkteams 4. WOONSERVICEGEBIEDEN IN DE PRAKTIJK Door de SEV zijn een tiental proeftuinen geselecteerd en is verzocht in het kader van dit onderzoek vier al langer functionerende gebieden te beschrijven. Het gaat om De Bilt West, Middelburg Noord Oost, De Regenboog in Dronten en Berflo Es in Hengelo. In deze paragraaf wordt met name de wijze waarop de zorg is georganiseerd in deze vier woonservicegebieden beschreven. In bijlage 3 zijn de organisatievormen en participanten in de vier gebieden opgenomen. Voor de analyse van de organisatie van de zorg is het volgende onderscheid gehanteerd. Toegang tot zorg en voorzieningen. Is er sprake van maatregelen om de toegang tot voorzieningen bijeen te brengen in de vorm van een telefonisch of fysiek toegankelijk loket. Signalen opvangen en doorgeleiden. Zijn er werkwijzen/acties om signalen dat mogelijk zorg of begeleiding of andere interventies nodig zijn, op te vangen en daarop actie te ondernemen. Levering van zorg. Wordt bij het leveren van zorg integraal gewerkt door bijvoorbeeld medewerkers in een team bij elkaar te brengen of door gestructureerde uitwisseling en afstemming van de inzet bij cliënten, al dan niet in de vorm van casemanagement. In de beschrijving van de woonservicegebieden worden deze aspecten elk afzonderlijk belicht. 4.1 De Bilt West Initiatief Het initiatief om te komen tot een woonservicegebied is in De Bilt genomen door de wethouder Zorg. Dit heeft ertoe geleid dat in juni 2007 de gemeente De Bilt, samen met tien partners, het convenant heeft ondertekend voor het Wmo-innovatieproject MENS. Het project is erop gericht om op wijkniveau die voorzieningen te bieden en voorwaarden te scheppen die het mogelijk maken dat iedereen ongeacht leeftijd, gezondheidsproblemen of beperkingen op een goede manier zelfstandig kan (blijven) wonen. Betrokken partijen spelen een rol bij het leveren van diensten op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Middels het convenant committeren partijen zich tot het gezamenlijk verder ontwikkelen van het aanbod van zorg en diensten. De visie is uitgewerkt binnen het project Mens. Per woonservicegebied is een fysieke locatie gecreëerd: het wijkservicecentrum. Wijkbewoners kunnen hier binnen lopen voor informatie en diensten. Twee woonservicegebieden zijn gestart als pilot om zo te komen tot een organisatie samenhangend aanbod van wonen-welzijn-zorgvoorzieningen. Inmiddels is op basis van de ervaringen in de twee woonservicegebieden besloten tot verdere uitrol in de gemeente. 21

22 4.1.2 Gebied, doelgroep en gebruik De Bilt West is een woonwijk met zo'n inwoners. 10 De leeftijd van de inwoners van De Bilt is gemiddeld beduidend hoger in vergelijking met de rest van Nederland. Het aantal mensen ouder dan is 21% van de totale bevolking in vergelijking met 15,3% in Nederland. Het gebruik van de individuele AWBZ functies en huishoudelijke verzorging in het kader van de WMO in 2010 is in tabel 2 weergegeven. Hieruit blijkt dat het gebruik van de AWBZ in dit gebied lager ligt dan landelijk gemiddeld. Dit komt volledig voor rekening van het gebruik van de functie begeleiding. Voor deze functie is het gebruik 50% lager dan gemiddeld in Nederland. In het licht van de bevolkingsopbouw is dit opvallend te noemen. Wellicht dat de ruime beschikbaarheid van intramurale voorzieningen in de gemeente De Bilt hieraan debet is. Tabel 2. Gebruik extramurale AWBZ & WMO De Bilt West, 2010 Functie Aantal personen Percentage inwoners Persoonlijke verzorging 83 1,4% Verpleging 18 0,5% Begeleiding 17 0,3% Totaal AWBZ 96 1,6% WMO 139 1,3% NB. Door de overlap in gebruikers groepen is het totaal niet de optelling van bovenstaande getallen Organisatie van de zorg Toegang De toegang tot zorg en welzijnsvoorzieningen is laagdrempelig georganiseerd. Bewoners van de wijk de Bilt West kunnen binnenlopen bij wijkservicecentrum 't Hoekie. Hier is maandag tot en met vrijdag van 9.00 tot uur iemand aanwezig die fysiek en telefonische als helpdesk fungeert. Alle vragen op het gebied van wonen, welzijn en zorg kunnen gesteld worden en men wordt verder geholpen. Voor complexe vragen is een adviseur Wonen, Welzijn en Zorg (WWZ) beschikbaar. Deze kan bezocht worden in het wijkservicecentrum of tijdens een huisbezoek samen met de cliënt nagaan op welke wijze men het best ondersteund kan worden. Een zeer compleet overzicht van alle diensten is ook beschikbaar gemaakt op de website van Mens. Op de website kan men zich ook hier voor aanmelden. Signalen In De Bilt West zijn diverse maatregelen getroffen om het signaleren van situaties waarin ondersteuning nodig kan zijn te bevorderen en deze signalen door te geven. Wijkbewoners worden gestimuleerd naar het wijkcentrum te komen. 10 Postcodegebied Bron: Demografische kerncijfers per gemeente 2010, Centraal Bureau voor de Statistiek. 22

23 Vooronderzoek Integrale wijkteams Zij kunnen in het wijkservicecentrum 't Hoekie terecht voor informatie, deelnemen aan diverse activiteiten en hulp krijgen bij het invullen van formulieren. Ook kan men in het wijkcentrum terecht voor het lenen van hulpmiddelen zoals krukken. Veel activiteiten worden door vrijwilligers georganiseerd. Deze vrijwilligers zijn ook geïnformeerd over de mogelijkheden die er zijn op het gebied van wonen-welzijn-zorg zodat zij ook als ambassadeur op kunnen treden en ook signalen die zij opvangen doorgeven. Voor wijkbewoners is in het kader van het project Mens een telefonisch meldpunt ingesteld voor het doorgeven van signalen of vermoeden van sociaal isolement. Reden hiervoor is de indruk dat er veel isolement is in de vorm van keurige eenzaamheid en dat van sociale activering een positief en/of preventief effect verwacht mag worden. Een signaleringskaart is verspreid in de wijk waarmee het onderkennen van signalen wordt ondersteund en men wordt uitgenodigd deze door te geven. Ter completering is er een signaleringsnetwerk dat bestaat uit dienstverleners, woningcorporaties, politie, ondernemers, huisartsen, buurtbewoners en de ambassadeurs. Signalen komen terecht bij het Sociaal Steunpunt. De adviseur WWZ heeft de regie over het dit steunpunt en zorgt voor opvolging. Levering zorg Gekozen is het wijkzorgteam fysiek nabij te huisvesten. Zo is het wijkzorgteam van De Bilthuysen dat zorg levert in De Bilt West ook in wijkservicecentrum 't Hoekie gevestigd. De Bilthuysen is een aanbieder van verpleging en verzorging die oorspronkelijk met name intramuraal zorg leverde en sinds een aantal jaren ook extramuraal. Het wijkzorgteam levert verpleging, verzorging en huishoudelijke zorg in het kader van de WMO. Door de werkplek van het team in 't Hoekie te vestigen zijn de lijnen kort en is het team meer zichtbaar in de wijk. Om de zichtbaarheid te maximaliseren is er ook voor gekozen om alle medewerkers 's ochtends vanuit het wijkservicecentum te laten starten. Dit komt flexibiliteit van het team ten goede doordat 's ochtends nog wijzigingen opgevangen kunnen worden. Het wijkzorgteam staat onder leiding van twee teamleiders. De ene teamleider heeft als aandachtsgebied de verpleging en verzorging, de andere de WMO-zorg. De V&V zorg wordt geleverd door ongeveer 35 verzorgenden, veelal kwalificatieniveau 2/3. Doordat in de ochtend veel vraag is naar zorg en later op de dag minder, wordt veel met parttimers gewerkt. Zo wordt in de ochtend gestart met zeven medewerkers en blijven er in de middag nog twee actief. In de avond wordt de dienst gecombineerd met een tweede team dat voor een andere wijk werkt. De bezetting is dan twee medewerkers voor twee wijken. In de nacht is voor alle cliënten van De Bilthuysen een helpende beschikbaar die zowel alarmoproepen beantwoordt en ook intramuraal bijspringt. Voor verpleegkundige handelingen is een verpleegkundige bereikbaar. Op deze verpleegkundige kan door alle medewerkers van de stichting een beroep worden gedaan. In het geval specialistische verpleegkundige handelingen noodzakelijk zijn waarvoor geen bevoegde verpleegkundige is, wordt dit ingekocht. 23

24 De ruim 70 WMO-medewerkers 12 zijn allemaal getraind in het signaleren van ontwikkelingen bij de cliënt die verdere zorg/aandacht behoeven. Deze signalen geven zij door aan de teamleider WMO en deze overlegt wekelijks met de teamleider V&V om af te stemmen en na te gaan bij welke cliënten aanvullende actie wenselijk is. Om de integraliteit van de zorg verder te ondersteunen is er ook periodiek overleg tussen de adviseur WWZ, de teamleider van het wijkzorgteam en de teamleider van het dienstenteam. Voorts is er samenwerking tussen de organisaties De Bilthuysen, Schutsmantel en Vitras/CMD bij de organisatie van alarmopvolging voor personen zonder indicatie. Deze organisaties nemen elk een deel van het etmaal de alarmopvolging voor hun rekening zodat dit 24 uur gedekt is. Uitsluitingscriteria Het team van De Bilthuysen neemt in principe iedereen in zorg die een indicatie heeft voor verzorging en verpleging. Een uitzondering kan worden gemaakt als er sprake is van een persoon met ernstige gedragsproblematiek. Complexe zorg Voor complexe situaties rond cliënten functioneert het Team 18+. Het team heeft als doel om signalen uit te wisselen en om complexe cliëntsituaties te bespreken. Het team is een breed overleg waaraan, naast de teamleider van het V&V team van De Bilthuysen, ook deelnemen de adviseurs WWZ, GGZ organisatie Altrecht en VG organisatie Cidris, MEE, en de cliëntadviseur van De Bilthuysen. Indien gewenst en mogelijk wordt ook de cliënt uitgenodigd aan het overleg deel te nemen Inzet WMO De gemeente heeft duidelijk beleid geformuleerd ter ondersteuning van de ontwikkeling van de woonservicegebieden. Zo is de aanbesteding van huishoudelijke zorg in het kader van de WMO gekoppeld aan de inzet van de organisaties die ook het wijkteam in het betreffende woonservicegebied leveren. De keuzevrijheid voor cliënten is gegarandeerd doordat voor de percelen/gebieden drie organisaties zijn gecontracteerd die elk ook in de andere wijken zorg kunnen aanbieden. De gemeente heeft met haar tariefstelling voor de huishoudelijke zorg in het kader van de WMO rekening gehouden met het feit dat de huishoudelijk verzorgenden ook signalerende taken hebben en moeten kunnen afstemmen met anderen om zo deze signalen vervolg te geven. 4.2 Middelburg Noord Oost Initiatief De woonservicegebieden in Middelburg zijn tot stand gekomen op initiatief van de gemeente. De wethouder wilde een impuls geven aan het beschikbaar maken van voldoende huisvesting en zorg voor zelfstandig wonende mensen met een zorgvraag. De gemeente heeft met haar beleid ingezet op extramuralisering. 12 Het genoemde aantal was eind augustus Dit is een momentopname. 24

25 Vooronderzoek Integrale wijkteams Begin jaren 2000 is hiertoe de aanzet gegeven. Een visie is ontwikkeld waarin per woonservicegebied voorzien wordt in een compleet aanbod van wonen, zorg, welzijn en diensten om zo een normaal mogelijk leven voor mensen met een zorgvraag in de eigen omgeving mogelijk te maken. Voor wonen is beleid geformuleerd om in een passend woningaanbod te voorzien van woningen geschikt voor zorg aan huis tot en met woningen voor 24-uur intramurale zorg. Het zorgen voor een laagdrempelige toegang tot zorg en voorzieningen is een belangrijke schakel in het ondersteunen van het zelfstandig wonen Gebied, doelgroep en gebruik 13 Het gebied dat in het kader van dit onderzoek is bestudeerd is Middelburg Noord Oost. Het gebied bestaat uit verschillende wijken met in totaal inwoners. Het aantal 65-plussers in Middelburg is 17,3%, dit is 2% boven het landelijk gemiddelde. Het gebruik van de individuele AWBZ-functies en huishoudelijke zorg in het kader van de WMO is weergegeven in tabel 3. Zoals blijkt uit de tabel ligt het gebruik van zowel de functies verpleging als verzorging boven het landelijk gemiddelde. Gegeven het beleid gericht op extramuralisering is dit een verwacht beeld. Opvallend genoeg geldt dit niet voor de functie begeleiding. Het gebruik van deze functie ligt onder het landelijk gemiddelde. Tabel 3. Gebruik extramurale AWBZ/WM0 Middelburg Noord Oost, 2010 Functie Aantal Percentage Persoonlijke verzorging 172 1,9% Verpleging 74 0,8% Begeleiding 41 0,4% Totaal AWBZ 212 2,3% WMO 260 2,8% Organisatie van de zorg Toegang Ingezet is op één centraal punt waar bewoners van heel Middelburg terecht kunnen met hun vragen: het Porthos. Hierin zijn ook het WMO-loket en het loket voor het Centrum Jeugd en Gezin ondergebracht. Het Porthos wordt bemensd door medewerkers gedetacheerd vanuit diverse organisaties (Gemeente, Welzijn, MEE, Centrum Jeugd en Gezin, GGZ) die allen getraind zijn op het achterhalen van de vraag achter de vraag. Oorspronkelijk was ook in elk van de negen woonservicegebieden een fysiek zorgkruispunt voorzien. De zorgorganisatie verantwoordelijk voor het betreffende gebied moest hiervoor zorg dragen. 13 Postcodegebieden 4332 en

26 Deze organisatie verplichtte zich tot het inrichten van een zorgkruispunt waar bewoners van het gebied met zorg- en andere vragen terecht kunnen. Sinds de start is geconstateerd dat veel mensen telefonisch zoeken naar hulp en dat de fysieke bereikbaarheid van minder belang is. Signalen Door de training van de medewerkers actief in het loket Porthos en hun brede deskundigheid worden signalen beter onderkend. De medewerkers zijn ook gericht op het bevorderen van sociale activering. Deze medewerkers kunnen ook optreden als casemanager voor cliënten met complexe zorgvragen en zo de cliënten langdurig ondersteunen bij het vinden van hun weg bij verschillende voorzieningen. Levering van zorg De organisatie verantwoordelijkheid voor het creëren van een zorgsteunpunt in het gebied Noord Oost Middelburg is Zorgstroom. Het zorgsteunpunt is gecreëerd maar vervolgens weer verlaten nadat dit onvoldoende aan het doel leek te beantwoorden. De indeling van de gemeente Middelburg komt niet overeen met de wijkindeling die door Zorgstroom voor de inzet van haar medewerkers wordt gehanteerd. Zorgstroom heeft twee teams die in Middelburg Noord-Oost werken en daarnaast ook in aanpalende wijken actief zijn. Er is in het kader van het woonservicegebied geen specifieke samenwerking. Wel maken andere organisaties voor hun extramurale cliënten gebruik van de nachtdienst van Zorgstroom die voor het gebied de alarmopvolging verzorgd. Het nachtzorgteam werkt voor een gebied van ruim inwoners. Het nachtzorgteam heeft in Middelburg Noord Oost geen functie voor intramurale voorzieningen. Binnen het woonservicegebied waren zones voorzien waarin de intensieve zorgwoningen zijn gelegen. Eén van de complexen is Hof Ter Veste. In dit nieuwbouw complex zijn 172 appartementen gerealiseerd en, in het daarnaast gelegen Kranestein, 4 groepswoningen voor ouderen met een psychogeriatrische zorgvraag. In dit woonzorgcomplex was oorspronkelijk een eigen nachtdienst voorzien. Er is geen exclusiviteit voor Zorgstroom. Door de beperkte zorgvraag bleek onvoldoende financieel draagvlak aanwezig om de eigen nachtdienst in stand te houden. In het aanpalende Kranestein, dat door SVRZ wordt geëxploiteerd, is wel een nachtdienst aanwezig. Deze heeft geen rol voor de inwoners van Ter Veste Inzet WMO De gemeente hecht aan keuzevrijheid voor haar cliënten en heeft geen specifieke voorwaarden opgenomen voor de aanbesteding van de WMO die zijn gerelateerd aan de woonservicegebieden. 4.3 Dronten Initiatief In Dronten is woonzorgcentrum De Regenboog, onderdeel van Coloriet, de initiatiefnemer voor het tot stand brengen van een woonservicegebied in samenwerking met de gemeente Dronten en de woningbouwcorporatie OFW. 26