Meesters vir transparante. 5.1 Materie en materiale

Transcriptie

1 Meesters vir transparante 5.1 Materie en materiale

2 KENNISAREA: MATERIE EN MATERIALE rganiese molekules rganiese molekules Plastiek en polimere EENEID 1 RGANIESE MLEKULES Alkane Sikloalkane rganiese verbindings Alkene Sikloalkene Struktuur van organiese molekules Diëne Alkyne Alkielhaliede Isomere Alkohole Aldehiede rganiese molekules Naamgewing van organiese strukture Karboksielsure Ketone Esters Struktuurverwantskappe en fisiese eienskappe Kookpunt Smeltpunt Reaksies Toepassing van organiese chemie Dampdruk Fisiese fase Substitusie Verbranding Digtheid Addisie Eliminasie Bereiding van esters Vlambaarheid Reuk Molekulêre vorm Doc Scientia EMIE voorbereidingslêer - Graad

3 materie en materiale 1.1 rganiese verbindings n rganiese molekule is n verbinding wat koolstofatome bevat. Vinnige feite Die volgende koolstofverbindings is uitsonderings en word as anorganiese verbindings beskou: Koolstofmonoksied () Koolstofdioksied ( 2 ) Karbonate ( 3 2- ) Sianiede (N - ) Koolstof is die basiese bousteen van lewende organiese verbindings wat deur die aarde se water, lug, grond en lewende organismes hersirkuleer. Wat maak koolstof so uniek dat dit verantwoordelik is vir n groot hoeveelheid verbindings? Koolstof se elektronverspreiding: 1. Koolstof word aangetref in groep IV van die Periodieke Tabel en het vier valenselektrone. 2p 2sp 2s 1s 1s 2. Koolstof vorm n maksimum van vier kovalente bindings met ander koolstofatome. ierdie bindings kan enkel-, dubbel- of drievoudig wees. Lang koolstofkettings of kettings met vertakkings en selfs ringstrukture kan so gevorm word. 3. Koolstof vorm kovalente bindings met ander atome soos waterstof, suurstof, stikstof, halogene, ens. 104 EMIE voorbereidingslêer - Graad 12 Doc Scientia

4 1.2 Struktuur van organiese molekules n omoloë reeks is n reeks verbindings met dieselfde funksionele groep en wat deur dieselfde algemene formule beskryf word. Die lede in die reeks verskil, maar het n algemene groep atome of struktuur. n Funksionele groep is n verbinding, n atoom of n groep atome wat die kenmerkende eienskappe en reaksies van die verbinding bepaal. Die funksionele groep word by die benaming en klassifikasie van n verbinding gebruik. Funksionele groepe van organiese verbindings is: omoloë reeks Struktuur of funksionele groep slegs Naam Voorbeeld van verbinding Struktuurformule Alkane en Etaan enkelbindings Alkene Eteen Alkyne Etyn Alkielhaliede (haloalkane) X Bromoëtaan Br (X = F, l, Br, I) Doc Scientia EMIE voorbereidingslêer - Graad

5 omoloë reeks Struktuur of funksionele groep Naam Voorbeeld van verbinding Struktuurformule Alkohole Etanol Aldehiede Etanal Ketone Propanoon Karboksielsure Etanoësuur Esters Metieletanoëaat 106 EMIE voorbereidingslêer - Graad 12 Doc Scientia

6 m n verbinding te identifiseer of te benoem, word daar van die volgende gebruik gemaak: Stamnaam Agtervoegsel Aanduiding van aantal -atome Aanduiding van homoloë reeks Aantal -atome Stamnaam 1 met- 2 et- 3 prop- 4 but- 5 pent- 6 heks- 7 hept- 8 okt- omoloë reeks Alkane Alkene Alkyne Alkohole Aldehiede Ketone Karboksielsure Esters Agtervoegsel -aan -een -yn -ol -aal -oon -oësuur -iel... -oaat Die formules vir organiese verbindings wat in Graad 12 gebruik gaan word, is: Tipe formule Naam Voorbeeld Formule Molekulêre formule Propaan 3 8 Gekondenseerde Propaan formule Struktuurformule Propaan Doc Scientia EMIE voorbereidingslêer - Graad

7 Voorbeelde van struktuur- en gekondenseerde formules: Struktuurformule Gekondenseerde formule of 3 ( 2 ) 2 3 NTA: groepe wat herhaal mag in hakies geskryf word met die aantal kere wat dit herhaal daarby. 3 ( 3 ) 2 3 of NTA: vertakkings word in hakies agter die koolstof waaraan dit verbind is, geskryf of 3 2 ( 3 ) 2 3 NTA: akies dui aan dat 3 n tak is en aan die vorige gebind het. 3 = 3 NTA: ou die dubbelband. 108 EMIE voorbereidingslêer - Graad 12 Doc Scientia