Agrarische natuur- en milieuvereniging Vallei Horstee Postbus CA Achterveld Leusden, december 2012
|
|
- Tania de Jonge
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Agrarische natuur- en milieuvereniging Vallei Horstee Postbus CA Achterveld Leusden, december 2012 Auteur: Marian Marseille Coördinatie akkerrandenproject: Hans Veurink, Vallei Horstee Coördinatie monitoring en data-analyse: Marian Marseille Monitoring met dank aan 13 vrijwilligers: Arie van den Bremer, Anneke van Elderen, Bart Iping, Janny Jochemsen, Marian Marseille, Elly Ridderbos, Catrien Ruijgrok, Lilianne van Soest, Henny Tessels, Theo Tessels, Marie Voskuilen, Wim Voskuilen en Joop de Wilde
3 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Doel van het project Bloeiende akkerranden Monitoring van flora en fauna Resultaten monitoring Bloeiende planten Insecten Controle-randen Vogels en andere dieren Samenvatting en Conclusies Figuren : Figuur 1 : Overheersende kleuren en bloemen in de akkerranden... 5 Figuur 2 : Ingezaaide bloeiende planten in de akkerranden... 5 Figuur 3 : Vliegende insecten boven de akkerranden... 8 Figuur 4 : Insecten tussen de bloeiende planten in de akkerranden... 8 Figuur 5 : Dagvlinders, bijen en hommels in de akkerranden... 9 Figuur 6 : Vliegende insecten boven de controle-randen Figuur 7 : Insecten tussen de planten inde controle-randen Bijlagen : Bijlage 1 : Foto s van insecten in de akkerranden Bijlage 2 : Soortenlijst planten Bijlage 3 : Soortenlijst insecten Bijlage 4 : Soortenlijst dagvlinders en vergelijking met andere inventarisaties Bijlage 5 : Zaaimengsel akkerranden, Bloeiend bedrijf
4 1. Inleiding Agrarische natuur- en milieuvereniging Vallei Hostee is in 2010 gestart met het inzaaien van bloeiende akkerranden. Dit is een van de initiatieven ter versterking van de biodiversiteit en een aantrekkelijk landschap. In 2010 werden akkerranden ingezaaid vanuit het project Randenbeheer Maïsland. In 2011 en 2012 werd voor dit project aangesloten bij het landelijke project Bloeiend Bedrijf. De randen zijn 6, 9 of 12 meter breed en ingezaaid met een eenjarig mengsel van 19 verschillende nectarplanten, granen en kruiden. Dit dient als voedsel voor bijen, hommels, vlinders en andere insecten. Vogels en kleine zoogdieren vinden er voedsel en beschutting, en ook voor klein wild zijn de randen aantrekkelijke landschapselementen. Het zaaimengsel bevat soorten planten die na elkaar bloeien, met een grote verscheidenheid aan kleuren. Dit geeft bont gekleurde akkerranden, die het hele zomerseizoen bloeien. Dit mengsel is ook ingezaaid als pluktuin in een akker naast de vlindertuin in Leusden. 2. Doel van het project Bloeiende akkerranden Bloeiend Bedrijf wordt gefinancierd door het Ministerie van EL&I vanuit de regeling "Beheer Akkerranden" van het Europese Landbouwfonds voor het Platteland. Deelnemers zijn 550 boeren in de akkerbouw, tuinbouw en veehouderij, zowel biologisch als gangbaar, verspreid over heel Nederland. Zij worden begeleid door het Louis Bolk Instituut, Veelzijdig Boerenland, de ZLTO, De Natuurweide, Boerennatuur, en regionale organisaties als de Vallei Horstee. Bloeiend Bedrijf wil met de akkerranden de biodiversiteit stimuleren en plagen zoals bladluis helpen voorkomen door het stimuleren van natuurlijke vijanden. Bovendien maken de bloeiende planten een aantrekkelijk landschap, wordt uitspoeling van meststoffen voorkomen, draagt bodemleven bij aan een vruchtbare bodem, en hoeft er minder gespoten te worden. De akkerranden in het Vallei Horstee gebied liggen met name langs maïsakkers. Het is een afwisselend landschap met houtwallen en bosjes, maïsakkers en weilanden. Met de bloeiende akkerranden wil de Vallei Horstee bijdragen aan het versterken van de biodiversiteit en een aantrekkelijk landschap. Het doel van het project Bloeiende akkerranden kan dan omschreven worden als: - biodiversiteit versterken door voedsel te bieden aan bijen, hommels en andere insecten - voedsel en beschutting bieden aan vogels en andere dieren - bijdragen aan een aantrekkelijk landschap, met name waar de randen zichtbaar zijn vanaf wegen en paden - ervaring opdoen met het beheer van akkerranden als waardevolle landschapselementen 3. Monitoring van flora en fauna Vrijwilligers hebben een monitoring uitgevoerd van planten, insecten en andere dieren, in de akkerranden en in controle-randen. Dit is een enthousiaste groep vrijwilligers, vanuit KNNV en andere groene organisaties, die ook eerdere monitoring activiteiten hebben uitgevoerd. De gegevens zijn verzameld met een online monitoring formulier
5 In 2012 werden in totaal 59 tellingen gedaan aan planten en insecten in 8 akkerranden, in de periode half juli begin oktober. Dit waren akkerranden in Leusden, Achterveld, Stoutenburg, Scherpenzeel en Woudenberg; deze randen waren ook in 2011 ingezaaid met een akkerrandenmengsel. De ingezaaide akkerranden zijn 6, 9 of 12 meter breed. Per akkerrand zijn meerdere tellingen gedaan, op verschillende telpunten en op meerdere dagen, zodat de variatie en ontwikkeling van de randen gevolgd kon worden. Er werden ook 23 tellingen gedaan in controle-randen bij 6 akkerranden. Deze controle-randen lagen langs slootkanten, greppels en bermen, vlakbij of direct grenzend aan de akkerranden, met een gemiddelde lengte van 40 meter. De helft van de controlestroken lag langs water, als slootkant of beekoever. Bij de monitoring is gekeken naar planten, insecten en andere dieren: - ingezaaide planten die in bloei staan, de bedekkingsgraad van de grond, de overheersende kleuren en bloemen - andere (bloeiende) planten in de akkerranden - vliegende insecten boven de akkerranden en insecten tussen de planten; per soortgroep zijn de aantallen weergegeven als veel / enkele / één; waar mogelijk zijn insecten op naam gebracht - vogels en andere dieren in en bij de akkerranden - insecten en (bloeiende) planten in controle-randen De gegevens zijn in het veld genoteerd en daarna via een digitaal formulier doorgegeven. De gegevens zijn verzameld en verwerkt via Survey Monkey software. Bloeiende akkerrand : een kleurrijk uiterlijk met veel blauw, wit, geel, geel-bruin en roze-paars In juli: Blauw en wit, met veel korenbloemen, boekweit, gipskruid In september: Geel-bruin en geel met veel meisjesogen, gele kamille en ganzenbloem; later ook paars met veel cosmea - 3 -
6 4. Resultaten van de monitoring 4.1 Bloeiende planten in de akkerranden De akkerranden zijn eind mei ingezaaid. Dat was vrij laat, door het natte voorjaar. De grond was voorbewerkt met een vals-zaaibed, om woekeronkruiden als hanenpoot en melde tegen te gaan. Dat was effectief, want deze planten werden in 2012 veel minder vaak en overheersend geteld dan in het voorgaand jaar. Het zaaimengsel bevatte 19 soorten planten, bloeiend met nectar en stuifmeel voor insecten, of graan en zaden voor vogels. Bij elke telling is genoteerd welke ingezaaide planten in bloei staan en welke bloemen en kleuren overheersen, zie figuur 1 en 2. De planten groeiden goed, zodat vanaf eind juli de grond vrijwel overal geheel bedekt was. Slechts op enkele, schaduwrijke, plekken was de grond minder dichtgegroeid, of bloeiden de ingezaaide planten minder goed. Vrijwel alle ingezaaide soorten kwamen op, alleen de saffloer werd nergens gezien. Zonnebloemen bloeiden in het voorgaande jaar in veel randen, dat was dit jaar veel minder, ondanks dat het aandeel in het zaaimengsel gelijk was. Gierst en zomertarwe deden het goed, als voer voor vogels. Vooral korenbloem, meisjesogen, cosmea, gele ganzenbloem en boekweit bloeiden uitbundig, en gaven de randen een kleurrijk uiterlijk met veel blauw, wit, geel, geel-bruin en roze-paars. In de vlindertuin in Leusden waren plukbonnen te koop, waarmee bloemen geplukt konden worden in naast gelegen bloemen akker. De belangstelling was groot en er was bij de bezoekers van de vlindertuin veel waardering voor de kleurrijke bloemenranden. Bij Groot Zandbrink, in De Treek en op diverse andere plaatsen waren de randen goed zichtbaar vanaf de weg, en kregen daar veel waardering van voorbijgangers. Tussen de ingezaaide planten bloeiden ook veel andere soorten. Voor zover mogelijk zijn deze planten op naam gebracht. Harig knopkruid, perzikkruid, vogelmuur, akkerdistel en duizendknoop werden het vaakst geteld. Ook hanenpoot en melde werden regelmatig gezien, maar niet overwoekerend zoals in het voorgaande jaar. Grondbewerking met een vals-zaaibed was dus effectief. De bloei is mede afhankelijk van het weer. Door het natte voorjaar zijn de randen vrij laat ingezaaid, waardoor de eerste planten pas eind juli in bloei stonden. De maand augustus was vrij droog; mogelijk dat daardoor de bloei van de zonnebloemen en andere nazomer-planten wat achterbleef bij de uitbundige bloei van het voorgaande jaar. Door zo vroeg mogelijk te zaaien, zouden insecten zo lang mogelijk van de akkerranden kunnen profiteren. In totaal werden in de akkerranden 18 soorten ingezaaide planten gezien, plus 46 andere soorten bloeiende planten. Dit is een grote diversiteit aan bloeiende planten. Een gedetailleerde soortenlijst staat in bijlage 2. Het zaaimengsel had een goede samenstelling, met planten van verschillende hoogtes en bloeitijden. Zie bijlage 5 voor het zaaimengsel en foto s van de ingezaaide bloemen. De lage bloemen bloeiden vanaf juli. Daar kwamen later in het seizoen steeds hogere bloeiers doorheen, waardoor er verschillende lagen na en boven elkaar ontstonden. Dat gaf de akkerranden gedurende het hele seizoen een vrolijk, bont en afwisselend aanzicht. En voor de insecten was er steeds een nieuw voedselaanbod
7 Figuur 1: Overheersende kleuren en bloemen in de akkerranden maand overheersende kleuren overheersende bloemen juli blauw, wit en geel korenbloem, gipskruid, boekweit, phacelia augustus blauw, geel, wit en geel-bruin korenbloem, chrysant, ganzenbloem, meisjesogen, bolderik, gele kamille september roze-paars en geel-bruin cosmea, meisjesogen oktober roze-paars en geel-bruin cosmea, meisjesogen Figuur 2 : Ingezaaide bloeiende planten in de akkerranden - 5 -
8 4.2 Insecten in de akkerranden Bij de tellingen is genoteerd welke soorten insecten boven de akkerranden vliegen, en welke soorten kruipende en foeragerende insecten tussen de planten te zien zijn. Er is gekeken naar een aantal soortgroepen, waarbij de aantallen vermeld zijn als veel / enkele / één. Voor zover mogelijk zijn insecten daarna op naam gebracht, direct in het veld of via foto s. Zie figuur 3 en 4 voor de insecten in de akkerranden, per soortgroep. Een foto-overzicht staat in bijlage 1, en een uitgebreide soortenlijst in bijlage 3. Vlinders, bijen, hommels en zweefvliegen werden vaak, en in grote aantallen, geteld boven de bloeiende randen. Deze soorten profiteren van de bloeiende nectarplanten. De randen waren voor de insecten herkenbare en bereikbare landschapselementen, dus qua ligging en oppervlakte voldeden de randen goed aan hun doel. Tussen de planten werden veel verschillende soorten kruipende en foeragerende insecten geteld. Het is een zeer diverse groep, met grote en kleine, vliegende en kruipende insecten, met insecten die zich voeden met planten, of met andere insecten, of met beide soorten voedsel. In het voorgaande jaar gaven de monitoring-resultaten van insecten in de akkerranden een vergelijkbaar beeld. Ook toen trokken de nectarplanten veel vlinders, bijen en hommels, en werd tussen de planten een grote diversiteit aan soorten gezien. Accenten lagen enigszins anders, mede onder invloed van de weersomstandigheden. Zie bijlage 1 en 3 voor een foto-overzicht en een gedetailleerde soortenlijst. De akkerranden bevatten dus een grote biodiversiteit, zowel qua aantal insecten, als qua soortenrijkdom. Uitgelicht : Vlinders Vlinders zijn relatief eenvoudig op naam te brengen, daarom kon er een uitgebreide soortenlijst gemaakt worden. Er werden 16 soorten dagvlinders geteld, in de periode eind juli tot half oktober. De vlinders van het vroege voorjaar zijn niet meegeteld, omdat de randen vrij laat in bloei kwamen. Witjes, bruine zandoogjes en atalanta s staan in de top-drie, samen met het gamma uiltje, een nachtvlinder die ook overdag vliegt. Zie figuur 5 voor een overzicht van de getelde dagvlinders. In 2011 en 2012 zijn in totaal 19 soorten dagvlinders geteld bij de bloeiende akkerranden. Dat zijn vrijwel alle soorten dagvlinders die ook bij andere inventarisaties in het gebied gevonden werden. Een prima score, vrijwel alle vlindersoorten weten de bloeiende akkerranden te vinden en doen er hun voordeel mee. In bijlage 4 staat een overzicht van alle soorten dagvlinders die bij de verschillende inventarisaties gevonden werden: het akkerranden project , het slootkant project en de vlinderinventarisatie Leusden In totaal vliegen er 22 soorten dagvlinders in het gebied, waarvan 19 soorten dus ook in de akkerranden gevonden zijn
9 Gamma uiltje tussen bloeiende meisjesogen Zwartspriet dikkopje op een korenbloem Voedsel, beschutting en een plek om te overwinteren Insecten hebben voedsel nodig, beschutting en een plek om te overwinteren. Elke insectensoort heeft eigen eisen en specialisaties, en in de verschillende levensstadia hebben insecten andere behoeften. Hoe gevarieerder het aanbod aan voedsel en begroeiing, hoe groter de soortenrijkdom aan insecten. Zo leven vlinders in de zomer van nectar. Hun eitjes zetten ze af op waardplanten, elke soort heeft daarin een eigen voorkeur. De waardplanten zijn voedsel voor de rupsen, die vervolgens verpoppen en een nieuwe generatie vlinders worden. Sommige vlindersoorten overwinteren als vlinder, andere soorten als rups, als eitje of als pop. Elke vlindersoort stelt specifieke eisen aan de leefomgeving. Een grote soortenrijkdom aan vlinders zou je kunnen zien als indicator voor een gevarieerde leefomgeving, waarin ook een grote soortenrijkdom aan andere insecten te verwachten is. De bloeiende akkerranden bieden nectar en stuifmeel aan vlinders, bijen en andere nectar-etende insecten. Maar ook sprinkhanen en andere planten-etende insecten vinden er voedsel, net als roof - insecten die zich voeden met andere insecten. Zo ontstaat in de akkerranden een zeer diverse voedselketen van insecten en andere dieren die eten en gegeten worden. De bloeiende randen versterken de natuurwaarden in het gebied, en zijn een stimulans voor de biodiversiteit aan insecten. In bijlage 1 staan meer foto s van insecten in de akkerranden en de controleranden, met iets over hun plek in de voedselketen. Zuring wants op perzikkruid Platbuik libelle in het gras - 7 -
10 Figuur 3 : Vliegende insecten boven de akkerranden Figuur 4 : Insecten tussen de bloeiende planten in de akkerranden - 8 -
11 Figuur 5: Dagvlinders, bijen en hommels in de akkerranden Langs de horizontale as het aantal tellingen waarbij de soort werd gezien (zonder onderscheid naar aantallen exemplaren) - 9 -
12 4.3 Controle-randen Er zijn tellingen gedaan in controle-randen, om de bloeiende akkerranden te vergelijken met andere, niet-ingezaaide randen. Dit waren 23 tellingen in controle-randen bij 6 bloeiende akkerranden. Deze controle-randen lagen langs slootkanten, greppels en bermen, vlakbij of direct grenzend aan de akkerranden, met een gemiddelde lengte van 40 meter. De helft van de controle-randen lag langs water, als slootkant of beekoever. In de controle-randen werden veel verschillende soorten planten gevonden; voor zover mogelijk zijn deze op naam gebracht. Zie bijlage 2 voor een uitgebreide soortenlijst. Er waren veel grassen en groene planten, en ook planten met opvallende (nectar)-bloemen. Het aanbod aan nectar en stuifmeel was echter lager dan in de ingezaaide akkerranden; in de akkerranden was het zaaimengsel juist zo gekozen dat er continu veel in bloei stond, dus een continu overvloedig aanbod aan nectar. In de controle-randen werden dan ook minder soorten nectar-etende insecten geteld dan in de bloeiende akkerranden. Insecten die geen nectar of stuifmeel eten, zoals sprinkhanen en spinnen, kwamen in beide soorten randen vrijwel even vaak voor. Insecten als gaasvliegjes, wantsen en lieveheersbeestjes waren in de controle-randen minder talrijk dan in de akkerranden. Langs slootkanten en wegbermen zijn planten als distels, valeriaan en brandnetels erg waardevol voor dagvlinders en andere vliegende insecten In de controle-randen werden minder insecten geteld, en minder diversiteit in soortgroepen, dan in de bloeiende akkerranden. De ingezaaide nectarplanten en de dichte, gevarieerde begroeiing zijn dus een grote stimulans voor de biodiversiteit. Slootkanten en bermen blijven in de winter groen, waardoor ze een goede overwinteringsplek voor insecten kunnen zijn. Waar mogelijk zou het maaien afgestemd kunnen worden op het versterken van de natuurwaarden, door bijvoorbeeld gedeeltes niet te maaien en zo ruigtes te creëren, of door de planning en frequentie van het maaien aan te passen. Figuur 6 : Vliegende insecten boven de controle-randen
13 Figuur 7 : Insecten tussen de planten in de controle-randen 4.4 Vogels en andere dieren rondom de akkerranden In en rondom veel akkerranden werden sporen van reeën aangetroffen. Verder (overvliegende) vogels: koolmezen; overvliegende buizerd, zwaluwen en duiven; koolmezen, kneu en winterkoninkje in een houtwal. En op de grond: een bruine kikker, hazen en een fazant. In één akkerrand zijn bodemvallen gezet. Daarin werden kevers en andere insecten gevangen. In voorgaande jaren werden in de bodemvallen ook muizen gevangen. Ook deze dieren profiteren van de bloeiende akkerranden, door de beschutting van de begroeiing en door de insecten die erdoor worden aangetrokken. In november/december waren grote groepen akkervogels in de randen te zien: vink, keep, groenling, mezen, putter. Begin december lag er sneeuw; op de akker bij Groot Zandbrink werden toen groepen van honderden tot wel meer dan 1000 vogels geteld. Ook daarna werden er regelmatig vogels gezien, in kleinere groepjes en meer verspreid
14 5. Samenvatting en conclusies Agrarische natuur- en milieuvereniging Vallei Hostee is in 2010 gestart met het inzaaien van bloeiende akkerranden. Dit is een van de initiatieven ter versterking van de biodiversiteit en een aantrekkelijk landschap. De monitoring is uitgevoerd door een groep vrijwilligers, vanuit KNNV en andere groene organisaties, die ook eerdere monitoring activiteiten hebben uitgevoerd. De gegevens zijn verzameld met een online monitoring formulier. Er werden 59 tellingen gedaan in 8 akkerranden, in de periode julioktober Bij 6 akkerranden werden ook 23 tellingen gedaan in controle-randen, langs slootkanten, greppels en bermen. De akkerranden zijn ingezaaid met een zaaimengsel van het project Bloeiend bedrijf. Dit is een mengsel met eenjarige soorten, bloeiend met nectar en stuifmeel voor insecten, of granen en zaden voor vogels. Het mengsel had een goede samenstelling, met planten van verschillende hoogtes en bloeitijden, waardoor er verschillende bloeiende lagen na en boven elkaar ontstonden. Vanaf eind juli was de grond vrijwel overal geheel bedekt. Zo hadden de akkerranden gedurende het hele seizoen een kleurrijk uiterlijk, en een continu gevarieerd voedselaanbod voor insecten. Op schaduwrijke of droge plaatsen bloeiden soms minder bloemen of kwamen meer andere planten op. Ook is de bloei is mede afhankelijk van het weer. Door het natte voorjaar zijn de randen vrij laat ingezaaid, waardoor de eerste planten pas eind juli in bloei stonden. De maand augustus was vrij droog; mogelijk dat daardoor de bloei van de nazomer-planten wat achterbleef bij de uitbundige bloei van het voorgaande jaar. Door zo vroeg mogelijk te zaaien, zouden insecten zo lang mogelijk van de akkerranden kunnen profiteren. Korenbloem, meisjesogen, cosmea, gele ganzenbloem en boekweit bloeiden uitbundig; gierst en zomertarwe deden het ook goed; zonnebloem deed het dit jaar minder goed dan het voorgaande jaar. Tussen de 18 ingezaaide bloeiende planten, zijn nog 28 andere soorten (bloeiende) planten geteld, waarbij harig knopkruid, perzikkruid, vogelmuur, akkerdistel en duizendknoop het vaakst gezien werden. De grond was voorbewerkt met een vals zaaibed. Dit bleek effectief tegen woekeronkruiden als melde en hanenpoot, soorten die in voorgaande jaren soms overheersend werden. In de akkerranden zijn 19 soorten dagvlinders geteld. Dit is een grote diversiteit, het zijn vrijwel alle dagvlinder soorten die in het gebied voorkomen. In de vlindertuin in Leusden waren plukbonnen te koop, waarmee bloemen geplukt konden worden in naast gelegen bloemen akker. De belangstelling was groot en er was bij de bezoekers van de vlindertuin veel waardering voor de kleurrijke bloemenakker. Ook bij Groot Zandbrink, in De Treek en op andere plaatsen waar de randen zichtbaar waren vanaf de weg, oogstten de kleurrijke bloeiende randen veel waardering van voorbijgangers. Vlinders, bijen, hommels en zweefvliegen werden vaak, en in grote aantallen, geteld boven de bloeiende randen. Deze soorten profiteren van de bloeiende nectarplanten. De randen waren voor insecten herkenbare en bereikbare landschapselementen, dus qua ligging en oppervlakte voldeden de randen goed aan hun doel. Tussen de planten werden veel soorten kruipende en foeragerende insecten geteld. De insecten vinden er voedsel en beschutting. Het is een zeer diverse groep, met grote en kleine, vliegende en kruipende insecten, met insecten die zich voeden met planten, of met andere insecten, of met beide soorten voedsel. Zij vormen een voedselketen van insecten die eten en gegeten worden
15 In de controle-randen zijn veel minder bloeide (nectar) planten aangetroffen, en vooral veel groene planten en grassen. Verspreid voorkomende (meerjarige) planten als valeriaan, akkerdistel en brandnetel zijn waardevol voor vlinders en bijen. In de bloeiende akkerranden werden veel meer nectar-etende insecten geteld dan in de groene controle-randen. Deze bloeiende randen zijn dus voor insecten een waardevolle voedselbron en aanvulling op de bestaande landschapselementen. In de controle-randen werden sprinkhanen en spinnen wel vrijwel even vaak geteld als in de bloeiende akkerranden. De (overblijvende) groene vegetatie biedt een schuilplaats en overwinteringsplek voor insecten. De natuurwaarde van deze groene randen zou versterkt kunnen worden door een aangepast maaibeleid, waardoor meer ruigtes en variatie in de vegetatie kan ontstaan. Conclusies: - De randen bloeiden uitbundig en kleurrijk gedurende het hele seizoen. - In de bloeiende akkerranden werd een grote diversiteit aan insecten geteld, zowel qua aantal insecten als qua soortenrijkdom. Ook werden veel spontaan opkomende planten soorten geteld tussen de ingezaaide soorten. - In de controle-randen groeien veel soorten (groene) planten, maar er bloeiden minder bloemen en er werden minder soorten insecten geteld. De verspreid bloeiende nectarplanten zijn erg waardevol voor bijen en vlinders. Deze groene randen zijn belangrijk als schuilplaatsen en overwinteringsplek voor insecten en andere dieren. - In de bloeiende akkerranden zijn 19 soorten dagvlinders geteld, dat zijn vrijwel alle dagvlinder soorten die in het gebied voorkomen. Kortom, de bloeiende akkerranden zijn waardevolle landschapselementen, en leveren een grote bijdrage aan de biodiversiteit en een aantrekkelijk landschap
16 Bijlage 1 : Foto s van insecten in de akkerranden Akkerrand Langesteeg, juli 2012 Hommel op bloeiende phacelia: * Hommels leven in kolonies en nestelen bijvoorbeeld in oude muizennesten * ze eten nectar en stuifmeel * ze worden gegeten door o.a. muizen die hommelnesten leegeten Kleine vuurvlinder op bloeiende korenbloemen: * Zuring is waardplant voor de rupsen * overwintert als rups in opgerolde zuring bladeren * vliegt als vlinder van april tot oktober in vier generaties Koevinkje op bloeiende boekweit: * Pijpenstrootje en andere grassen zijn waardplanten voor de rupsen * overwintert als rups * verpopt op de grond tussen samengesponnen bladeren * vliegt als vlinder van juni tot augustus in één generatie
17 Akkerrand Langesteeg, september 2012 Puntbijvlieg op bloeiende ganzenbloem: * een zweefvlieg, die leeft van nectar en stuifmeel * larve leeft in een sloot, en eet rottend organisch materiaal * verpopt in het voorjaar * Groene vleesvlieg tussen chrysanten en meisjesogen: * larve leeft in rottend vlees van bijv. dode muizen * vlieg eet nectar en andere zoete vloeistoffen Gamma uiltje op bloeiende cosmea: * een nachtvlinder die ook overdag actief is * rupsen hebben diverse waardplanten, o.a. brandnetel, klaver en paardenbloem * een trekvlinder die overwintert in Midden Europa *
18 Tijgerspin * maakt een web tussen groene planten * eet sprinkhanen, libellen en kevers * wordt gegeten door vogels * heeft hier een groene cicade gevangen Groene cicade * leeft van plantensappen * wordt gegeten door o.a. spinnen Groene stinkwants * leeft van plantensappen van o.a. brandnetel, distel, en hazelaar * wordt gegeten door merels en andere vogels * is prooi voor roofwantsen Weide langpootmug tussen de bladeren van de cosmea * leeft van nectar * larven leven op de grond tussen het gras * larven worden gegeten door vogels Insecten tussen de groene vegetatie Akkerrand Langesteeg Rups van de Kleine vos, op een brandnetel * overwintert als vlinder * vliegt vanaf het vroege voorjaar * drinkt nectar van wilgen, speenkruid en andere voorjaarsbloemen * poppen worden gegeten door mezen
19 Bijlage 2 : Soortenlijst PLANTEN in de akkerranden en de controle-randen Soortenlijst : PLANTEN in de AKKERRANDEN In totaal gedetermineerd in de AKKERRANDEN : 64 soorten planten INGEZAAIDE BLOEIENDE PLANTEN : 18 soorten boekweit gierst (aren) koriander bolderik gipskruid luzerne chrysant groot akkerscherm meisjesogen cosmea hoofdjesgilia phacelia gele ganzenbloem klaproos zomertarwe (aren) gele kamille korenbloem zonnebloem ANDERE (BLOEIENDE) PLANTEN : 46 soorten akkerdistel harig knopkruid perzische klaver akkerviooltje haver reukloze kamille beklierde duizendknoop herderstasje ridderzuring bijvoet herik rode klaver bladrammenas hoornbloem ruw beemdgras bolderik italiaans raaigras schijfkamille canadese fijnstraal kaal knopkruid serradella echte kamille kleine ooievaarsbek straatgras geknikte vossenstaart knopig helmkruid varkensgras gekroesde melkdistel kweek vogelmuur gerst melganzenvoet weegbree gestreepte witbol melkdistel witte klaver gewone raket moeraskers zwaluwtong greppelrus paardenbloem zwarte nachtschade groene naaldaar perzikkruid zwenkgras hanenpoot In totaal gedetermineerd in de AKKERRANDEN : 64 soorten planten
20 Soortenlijst : PLANTEN in de CONTROLE-RANDEN In totaal gedetermineerd in de CONTROLE-RANDEN : 79 soorten planten adelaarsvaren haagwinde ridderzuring akkerdistel hanenpoot rietgras akkerkool harig knopkruid rode klaver akkerviooltje heermoes ruw beemdgras basterd wederik hennepnetel schijfkamille bijvoet kaal knopkruid st janskruid blaartrekkende boterbloem kamille stachys boekweit kattenstaart streepzaad braam kleefkruid teunisbloem brandnetel klein kroos valeriaan canadese fijnstraal klein streepzaad varkensgras duits vuil kropaar veelwortelig kroos duizendblad kruipende boterbloem veenwortel duizendknoop kweek veldbies engels raaigras liesgras veldzuring fluitenkruid mannagras viltige basterdwederik gekroesde melkdistel meisjesogen vogelmuur gele ganzenbloem melganzenvoet water weegbree gele kamille moerasdroogbloem waterpeper gele lis moerasrolklaver weegbree gestreepte witbol moerasspirea wikke gevleugeld helmkruid paardenbloem witte klaver glanshaver perzikkruid zachte dravik grassen pitrus zomer tarwe greppelrus rankende helmbloem zomprus grote brandnetel reukloze kamille zwenkgras grote lisdodde In totaal gedetermineerd in de CONTROLE-RANDEN : 79 soorten planten
21 Bijlage 3 : Soortenlijst INSECTEN in de akkerranden en de controle-randen Insecten zijn geteld naar soortgroep, en vervolgens waar mogelijk op naam gebracht. De lijst geeft een indicatie van de verscheidenheid aan insecten, maar is dus niet compleet. Zie bijlage 1 voor foto s van een aantal insecten, met een toelichting op hun plek in de voedselketen. Soortenlijst INSECTEN in de akkerranden en de controle-randen In totaal gedetermineerd: 58 soorten insecten akkerranden controle randen akkerranden aardhommel x x kegelbijvlieg x akkerhommel X klein geaderd witje x atalanta X kleine bijvlieg x aziatisch lieveheersbeestje controle randen X klein koolwitje x x bessenzweefvlieg X kleine vos x blinde bij X kleine vuurvlinder x bont zandoogje X x koevinkje x x boomhommel X koollangpootmug x bruin zandoogje X x lievelingvlinder x cirtoenpendelvlieg X menuetzweefvlieg x citroenpendelvlieg X muntvlinder x citroenvlinder X pendelzweefvlieg x x daas X plakbuiklibelle x dagpauwoog X x puntbijvlieg x x dambordvlieg X rouwvlieg x distelvlinder X schorpioenvlieg x doodshoofdzweefvlieg X soldaatje x x doodskop zweefvlieg X stalvlieg x gamma-uil X steenhommel x gehakkelde aurelia X strontvlieg x driehoekszweefvlieg X stro-uil x schorpioenvlieg X tijgerspin x x groene cicade X x tuinhommel x groene stinkwants X twaalfvlek lieveheersbeestje groene vleesvlieg X weidelangpootmug x groot koolwitje X Weidewants x x x
22 honingbij X x Zevenstip lieveheersbeestje hoornaar X Zuringwants x x icarus blauwtje X zwartspriet dikkopje x x In totaal gedetermineerd: 58 soorten insecten x
23 Bijlage 4 : Soortenlijst DAGVLINDERS, en vergelijking met andere vlinder-inventarisaties in hetzelfde gebied VLINDER INVENTARISATIE soortenlijst dagvlinders akkerranden project slootkant project in en rondom Leusden argusvlinder atalanta bont zandoogje boomblauwtje bruin zandoogje citroenvlinder dagpauwoog distelvlinder eikenpage gamma-uil geelspriet dikkopje gehakkelde aurelia groot dikkopje groot koolwitje hooibeestje icarus blauwtje klein geaderd witje klein koolwitje kleine vos kleine vuurvlinder koevinkje landkaartje oranjetipje st jacobsvlinder zwartspriet dikkopje Toelichting: aantal soorten: 19 soorten 22 soorten 22 soorten aantal tellingen: 79 tellingen 152 tellingen periode: juni-okt juli-aug mrt-okt Bij het slootkant-project zijn slootkanten anders gemaaid en ingericht, om de natuurwaarden te versterken. Een vlinder-inventarisatie leverde 22 soorten dagvlinders op, over een periode van 5 jaren. (Experiment Slootkantenbeheer, H. van den Bijtel, Stg Landschapsbeheer Utrecht, 2006)
24 De vlindertuin in Leusden is ingericht als educatieve tuin, en om gunstige condities voor vlinders te creëren, van waaruit zij zich kunnen verspreiden. Deze tuin is ingericht in het kader van het Vlinderbaan-project, in de regio tussen Amersfoort en Utrecht. Vrijwilligers van de vlindertuin hebben een vlindertelling gehouden in , om te zien hoeveel soorten vlinders er voorkomen in en rondom Leusden. Deze inventarisatie leverde 22 soorten dagvlinders op. (Vlinderinventarisatie Leusden , coörd. Marian Marseille, CML Leusden) In de bloeiende akkerranden zijn 19 soorten dagvlinders geteld. Dat zijn vrijwel alle soorten die ook bij de andere inventarisaties in het gebied geteld zijn. Een prima score, vrijwel alle vlindersoorten weten de bloeiende akkerranden te vinden en doen er hun voordeel mee
25 Bijlage 5 : Zaaimengsel akkerranden, Bloeiend bedrijf
26 - 24 -
27 - 25 -
28 - 26 -
Vlinders in de vogelakkers van de gemeente Eersel In vergelijking met de regulier verpachte akkers
Vlinders in de vogelakkers van de gemeente Eersel In vergelijking met de regulier verpachte akkers Bruin blauwtje Samenstelling Wim Deeben Uitgave: Vogelwerkgroep De Kempen Oktober 2018 Inhoud 1. Inleiding...
Nadere informatiePVM AKKERRANDENMENGSELS MATERIALEN. Telefoon 0316-248099 Telefax 0316-248083
PVM EENJARIG MENGSEL KRUIDENRIJKE ZOOM/BLOEMRIJK GRASLAND NR. 1 Doelsoort : Planten die van nature in Nederland op kleigronden voorkomen (=inheemse flora). Mengsel : Meerjarig mengsel met plantensoorten
Nadere informatie15 ton ds. 7,5 ton ds. Bron: Opbrengst in kg ds per ha. kg meetmelk per ha
1 2 17500 Opbrengst in kg ds per ha 15000 12500 10000 7500 15 ton ds 7,5 ton ds 5000 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 kg meetmelk per ha Bron: 3 Onkruid Vers gras Verschil VEM (Voederwaarde)
Nadere informatieDagpauwoog Hoe ziet hij eruit? Wanneer vliegt hij? Waar kun je hem vinden? Waar leven de rupsen? Atalanta
Je hebt vast wel eens een vlinder gezien. Maar heb een vlinder wel eens goed bekeken? Weet je welke planten een rups lekker vindt? En weet je het verschil tussen dagvlinders en nachtvlinders? De vlinders
Nadere informatieOeverplanten in Lelystad
Oeverplanten in Lelystad Inleiding Lelystad is rijk aan water. Binnen de bebouwde kom is een blauwe dooradering aanwezig van talloze wateren. Om de waterbergingscapaciteit te vergroten en de leefomgeving
Nadere informatiePT-Koepelproject Biodiversiteit & Plantgezondheid in de rozenteelt. Resultaten seizoen 2015
PT-Koepelproject Biodiversiteit & Plantgezondheid in de rozenteelt Resultaten seizoen 2015 PT-Koepelproject Biodiversiteit & Plantgezondheid in de rozenteelt Verslaglegging : December 2015 Contactpersoon
Nadere informatieWitjes in Waasland Noord
Witjes in Waasland Noord 1 klein geaderd witje Sp 45mm 2 klein koolwitje Sp 50mm 3 groot koolwitje groter witje Vvl punt zwart, klein recht afgesneden Vvl punt zwart, klein niet recht afgesneden, kartels
Nadere informatieAspecten zoals positie ten op zichte van fiets en wandelpaden zijn minder belangrijk dan bovenstaande punten.
Voorwaarden en handreiking Aanleg en beheer van nuttige akkerranden v03032011 Merijn Bos Deze handreiking is opgesteld voor de aanleg en het beheer van nuttige akkerranden. De informatie is samengesteld
Nadere informatieMeer dan gras. Terreinstudie in de Bourgoyen
Meer dan gras Terreinstudie in de Bourgoyen Stad Gent - Educatieve Diensten - Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen - 2018 Driepikkelstraat 32, 9030 Mariakerke - ( 09 226 15 01-7 bourgoyen.educatie@stad.gent
Nadere informatieVERSLAG DAGVLINDERS ABTSWOUDSE BOS VLINDERROUTE boomblauwtje
VERSLAG DAGVLINDERS ABTSWOUDSE BOS VLINDERROUTE 2015 boomblauwtje Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland
Nadere informatieResultaat vlinder monitoring Juli 2013
Resultaat vlinder monitoring Juli Algemeen In Juli is het wisselend weer geweest. Toch hebben we het Vreewater 3x en de Ravenvennen plus Heideverbindingsroute 2x gelopen (begin aug bij Juli geteld) Bij
Nadere informatieDe patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen.
De patrijs, klant van de akkerrand. Achtergrondinformatie bij de lesbrief voor kinderen. Tekeningen Ciel Broeckx, juni 2010. 1 De Europese Unie heeft in 2002 afgesproken om het verlies aan biodiversiteit
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 33 jrg6
SLOBKOUSNIEUWS 33 jrg6 In plaats van te gaan kanovaren trokken Isabelle, Guido, Tineke, Ine, Gerard, Yvonne, Jan, Nicole, Pat en Suze onder leiding van Luc stroomopwaarts langs de oever van de Dommel.
Nadere informatieNieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Regio Alkmaar
Nieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Regio Alkmaar Dertiende jaargang, no. 5 27 juni 2015 Goed bewaakte natuur op de Boekelermeer Op 16 juni brachten we een bezoek aan het oostelijk deel van het natuurcompensatiegebied
Nadere informatieAanvullend natuuronderzoek TATA. tbv tijdelijke natuur
Aanvullend natuuronderzoek TATA tbv tijdelijke natuur 2017 Aanvullend natuuronderzoek TATA tbv tijdelijke natuur C. van den Tempel & V. Ronde 2017 Projectleider Afdeling Opdrachtgever Financiering Foto
Nadere informatieVLINDERS. generatie van o.a. de Kleine vos en Gehakkelde aurelia NATUURRIJK TESPELDUYN AUGUSTUS 2018
Als je je bal weer eens in de waterkant ziet verdwijnen, hebben sommige golfers toch enige huiver om in de kant te zoeken. De kikkers springen onverwacht op, libellen grazen over je hoofd en vreemde beestjes
Nadere informatieDagvlinders vouwen in rust hun vleugels verticaal, recht boven hun lijf samen (met één uitzondering: de dikkopjes).
1 Vlinders herkennen Er zijn veel meer nachtvlinders dan dagvlinders; in Nederland leven 53 soorten dagvlinders en zo n 2000 soorten nachtvlinders. Nachtvlinders zie je echter veel minder omdat veel soorten
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 37 jrg2
SLOBKOUSNIEUWS 37 jrg2 Hier is hij dan eindelijk nieuwsbrief 37. Met een wandeling in de omgeving van het Venlokaal werd het plantenseizoen 2012 officieel afgesloten. Ditmaal kozen onze lokale leden voor
Nadere informatieOnkruid in kassen Westland
Onkruid in kassen Westland C.J. Nonhof KNNV afdeling Delfland Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland
Nadere informatiePlanten voor Vlinders en Rupsen
Bont zandoogje Rups (gestreepte) witbol Groot dikkopje Rups (gestreepte) witbol Bruin zandoogje Rups (rood) zwenkgras Distelvlinder Rups akkerdistel Bruin zandoogje Rups algemene grassoorten Groot dikkopje
Nadere informatieDe Patrijs, klant van berm en akkerrand.
De Patrijs, klant van berm en akkerrand. Lesbrief met kleurwedstrijd voor de groepen 5, 6 en/of 7 van de basisscholen van de gemeente Heeze-Leende. Je vult de antwoorden op de vragen in op de achterzijde
Nadere informatieNieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Regio Alkmaar
Nieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Regio Alkmaar Twaalfde jaargang, no.2 17 mei 2014 Viaanse Molen De eerste excursie van de Plantenwerkgroep voerde naar het natuurgebiedje Viaanse Molen. Een gebied waar
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 26 jrg2
SLOBKOUSNIEUWS 26 jrg2 Met vriendelijke groeten Het wordt blijkbaar een gewoonte van de slobkousjes om te wachten tot ik er niet bij kan zijn om een record aantal waarnemingen te doen. Om nog wat zout
Nadere informatieZaaizaad Informatie bij het uitleveren van zaaizaad in het kader van de regelingen
Zaaizaad 2016 Informatie bij het uitleveren van zaaizaad in het kader van de regelingen Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer en Schoner Water Flevoland Inhoud 1. Introductie... 2 2. Zaai en Teelt... 3
Nadere informatieFAB2 Onderdeel Bovengronds
FAB2 Onderdeel Bovengronds Universiteit van Amsterdam (IBED): Paul van Rijn (voorheen NIOO) Wageningen UR: Marian Vlaswinkel, Frans van Alebeek (PPO) Janneke Elderson, Eefje den Belder (PRI) Centrum Landbouw
Nadere informatieOnderstaande wilde planten waren op de wilde bloemententoonstelling IT HEIDENSKIP BLOEIT, 23 en 24 mei 2009 in It Heidenskip te zien.
IT HEIDENSKIP BLOEIT Lijst van gevonden wilde planten. Onderstaande wilde planten waren op de wilde bloemententoonstelling IT HEIDENSKIP BLOEIT, 23 en 24 mei 2009 in It Heidenskip te zien. Deze planten
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 28 jrg2
SLOBKOUSNIEUWS 28 jrg2 Plensende regen tot 19:00 uur en dan droog tot het einde van de wandeling. De weergoden beginnen eindelijk een beetje mee te werken. Dat wisten we maar nadien en met zijn tienen
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 32 jrg2
SLOBKOUSNIEUWS 32 jrg2 13 slobkousen genoten van een milde zomeravond om op zoek te gaan naar planten in het Kolisbos waar Kelten en rovers huisden (als je de kaarten van Limburgs landschap mag geloven).
Nadere informatieNieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Regio Alkmaar
Nieuwsbrief Plantenwerkgroep KNNV Regio Alkmaar Dertiende jaargang, no. 6 7 juli 2015 Station Castricum Het was een mooie avond, die van de 30 e juni. We bezochten het gebied achter het station van Castricum.
Nadere informatieCreëren kruidenrijkgrasland
Creëren kruidenrijkgrasland Nick van Eekeren Jan de Wit Projecten: Winst en Weidevogels, Koeien & Kruiden Partners: Van Hall Larenstein, VIC, PPP-Agro Kruidenrijk grasland op boerenland Vroeger extensieve
Nadere informatieSoortensamenstelling van de Kamgrasweiden
Soortensamenstelling van de Kamgrasweiden Grassen Kruiden Vlinderbloemigen Kamgras Madeliefje Witte klaver Engels raaigras Paardenbloem Rode klaver Beemdlangbloem Scherpe boterbloem Kleine klaver Ruw beemdgras
Nadere informatieOevers 2x maaien Oever 2
Oevers 2x maaien Oever 2 De vegetatie is rijk aan diverse soorten kruiden, zoals kattenstaart, grote waterweegbree en zwanebloem en behoort tot het Watertorkruidverbond (Oenanthion aquaticae). De vegetatie
Nadere informatieBloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.
Nadere informatieHet Product. De Werking
Safari Dossier Het Product Safari is een herbicide voor gebruik in suikerbieten en voederbieten. Safari is een gebruiksvriendelijke dry flowable (spuitkorrel) en bevat 50% van de werkzame stof triflusulfuron-methyl.
Nadere informatieDAGVLINDERS WOUDSE BOS 2013 VLINDERMONITOR
DAGVLINDERS WOUDSE BOS 2013 VLINDERMONITOR Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland http://twitter.com/#!/knnvafddelfland
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 28 jrg3
SLOBKOUSNIEUWS 28 jrg3 Wegens te druk vorige week een dubbel slobkousnieuws deze keer. Ja grootvader zijn met 8 kleinkinderen heeft gevolgen in deze vakantieperiode! Op woensdag 21 augustus trokken de
Nadere informatieBermenplan Assen. Definitief
Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 33 jrg4
SLOBKOUSNIEUWS 33 jrg4 Op woensdag 10 september sloten we het plantenseizoen af met een wandeling langs het kanaal van Beverloo. Luc, Pierre, Ine, Nicole, Vivianne, Rudy, Rutger en ikzelf waren van de
Nadere informatieJaarverslag 2010 Samenstelling: Henk Wagenaar
Jaarverslag 2010 Samenstelling: Henk Wagenaar Dagvlinders in Zeeland 2010 Jaarverslag 2010 Vlinder en Libellenwerkgroep Zeeland Met medewerking van : Vlinderwerkgroep West Zeeuws-Vlaanderen ( w erkgroep
Nadere informatieResultaten Tuinvlindertelling
Resultaten Tuinvlindertelling 2013 Aantal tellers In totaal telden 7747 Vlaamse gezinnen op 3 & 4 augustus de vlinders in hun tuin. Maar liefst 202.851 vlinders van 41 verschillende soorten werden in Vlaanderen
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 36 jrg6
SLOBKOUSNIEUWS 36 jrg6 Een korte nieuwsbrief deze keer want nu kon niet enkel de redactie niet aanwezig zijn maar ook de fotografen gaven verstek. Paul, Guido en Ine zorgden wel voor een behoorlijke lijst
Nadere informatieWat valt er te kiezen?
Marijn Nijssen Effecten van duinbegrazing op faunadiversiteit Begrazing Wat valt er te kiezen? Effecten van duinbegrazing op faunadiversiteit Wat valt er te kiezen? Marijn Nijssen Bart Wouters Herman van
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 30 jrg3
SLOBKOUSNIEUWS 30 jrg3 Ze zijn het al zo gewoon dat ik er niet bij ben dat ze spontaan tekst beginnen sturen voor de nieuwsbrief. Toch van harte bedankt Ine, Luc en Nicole: Hoi Jan, Mullemer Bemden; een
Nadere informatieExamenlijst onkruiden open teelten. Beeldenbank
Examenlijst onkruiden open teelten Beeldenbank Exported on 02/03/2018 1 Table of Contents 1 Table of Contents...2 Table of Contents 2 Akkerdistel 1 De akkerdistel is een overblijvende plant tot een hoogte
Nadere informatieFauna-akkers in Rivierenland
fauna-akkers 1 Fauna-akkers in Rivierenland REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel v z w 2 Regionaal Landschap Rivierenland Wat is een fauna-akker? Fauna-akkers zijn akkers en
Nadere informatieINVENTARISATIE DAGVLINDERS AWZI 2012
INVENTARISATIE DAGVLINDERS AWZI 2012 Sint-jacobsvlinder KNNV afdeling Delfland 1 Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT email: afdelingdelfland@knnv.nl
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een prima dag. In de loop van de dag werd het warmer, een beetje benauwd zelfs en wat mij betreft had er iets
Nadere informatieWE ZAGEN: SLOBKOUSNIEUWS 28 jrg6. Op 27 juli gingen de slobkousje onder leiding van André plantjes zoeken in de Vennen.
SLOBKOUSNIEUWS 28 jrg6 Op 27 juli gingen de slobkousje onder leiding van André plantjes zoeken in de Vennen. Ine, Nicole, Gérard, Guido, Luc & Luc, Paul, Dirk, Jan, Marc en Anita volgden in zijn spoor.
Nadere informatieAGRARISCH NATUUR- EN LANDSCHAPSCOLLECTIEF MIDDEN-GRONINGEN BEHEERPAKKETTEN AKKERVOGELBEHEER. Versie 24 maart 2015
AGRARISCH NATUUR- EN LANDSCHAPSCOLLECTIEF MIDDEN-GRONINGEN BEHEERPAKKETTEN AKKERVOGELBEHEER Aangepast landelijk pakket 2 Kuikenvelden Veldleeuwerik Naam beheerpakket Kuikenvelden Veldleeuwerik op grasland
Nadere informatieMonitoring Natuurgebied Kerkeveld, Wijchen 2012
Monitoring Natuurgebied Kerkeveld, Wijchen 2012 Hans Hollander 14 september 2012 Rapport 19 ir. Hans Hollander Oudelaan 2005 6605 SC Wijchen 024-6412564 hanshollander@xmsnet.nl Overige publicaties: 1 Hollander,
Nadere informatieWaarnemingen dagvlinders in Waasland-Noord in 2016
Waarnemingen dagvlinders in Waasland-Noord in 2016 Koevinkje en Bruin Zandoogje foto Marc Gevers @ Steengelaag Waarnemingen dagvlinders in Waasland-Noord in 2016 waarnemingen.be 2016: 3383 waarnemingen
Nadere informatieWist je dat?... Overwintering van vlinders. Vragen. De vlinder. De levenscyclus..
Lesbrief groep 5 6 Inhoudsopgave Wist je dat?... Vlinderwiel Stripverhaal.. Overwintering van vlinders. Vlinder mobiel Het voedsel van rupsen.. Vragen. De vlinder. De levenscyclus.. 1 Wist je dat Allerlei
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 31 jrg2
SLOBKOUSNIEUWS 31 jrg2 Een exclusief clubje van 6 slobkousen deze keer op wandel aan de boorden van de Maas. Vanuit Kessenich wandelden ze tussen de grindputten naar de landtong van Kollegreend. Het is
Nadere informatieBloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.
Nadere informatieJaarverslag 2009 Samenstelling: Henk Wagenaar
Jaarverslag Samenstelling: Henk Wagenaar Dagvlinders in Zeeland Jaarverslag Vlinder en Libellenwerkgroep Zeeland Met medewerking van : Vlinderwerkgroep West Zeeuws-Vlaanderen ( w erkgroep van Natuurbeschermingsver.
Nadere informatieBESTUIVERS IN HET LANDSCHAP
BESTUIVERS IN HET LANDSCHAP INTRODUCTIE Biodiversiteit: Biodiversiteit of biologische diversiteit is een graad van verscheidenheid aan levensvormen binnen een gegeven ecosysteem, bioom of een gehele planeet.
Nadere informatieBevindingen Flora- en fauna inventarisaties
Bevindingen Flora- en fauna inventarisaties Ten behoeve van de implementatie Floraen faunawet rapportage 02.04.13 Amsterdamse Golf Club NLadviseurs adviesbureau voor natuurbeheer en landschapsoptimalisering
Nadere informatieInsecten in Maïsranden 2010
- 1 - - 2 - - 3 - grarische natuur- en milieuvereniging Vallei Horstee Postbus 33 3790 chterveld info@valleihorstee.nl www.valleihorstee.nl Insecten in Maïsranden 2010 cologische monitoring uitgevoerd
Nadere informatieHans Hollander Rapport 29 8 februari Dagvlinderwaarnemingen in en om Wijchen 2004 t/m 2013
Hans Hollander Rapport 29 8 februari 2014 Dagvlinderwaarnemingen in en om Wijchen 2004 t/m 2013 Hans Hollander Oudelaan 2005 6605 SC Wijchen 024-6412564 hanshollander@xmsnet.nl Overige publicaties: 1 Hollander,
Nadere informatieNationale Databank Flora en Fauna Uitvoerportaal
528 records Middelpunt < 1km² Middelpunt 1km² - 5km² Middelpunt > 5km² Vlak schaal 1 : 10000 25 april 2017 11:29:05 1 Auteur: Arnold van der Staak Zoekvraag Soort Soortgroep Wet en Beleid Periode Bronhouder
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 17 jrg7
SLOBKOUSNIEUWS 17 jrg7 De kop is er af! Na wat voorafgaand prospectie werk van Nicole en Ine trokken Nicole, Annemie, Isabelle, Guido, Paul, Harry, Jan, Luc & Luc, Pierre, Pat en de conservator van het
Nadere informatieDAGVLINDERS: WOUDSE BOS 2009
DAGVLINDERS: WOUDSE BOS 2009 KNNV afdeling Delfland Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT email: afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland
Nadere informatieVersie bij voorkeur breder
Pakketvoorwaarden A19c2 Versie 2019 Patrijzenrand Beschrijving Deze rand biedt dekking, foerageer- en nestelmogelijkheden voor de patrijs en andere akkervogels. De rand bestaat uit 3 stroken. Eén strook
Nadere informatieVlinders. Tijdstip: op een mooie zonnige dag in mei, juni of juli
KB8 Tijdsinvestering: 45 minuten 1/2 3/4 5/6 7/8 lente zomer herfst winter Vlinders. Tijdstip: op een mooie zonnige dag in mei, juni of juli 1. Inleiding Vlinders in alle kleuren en maten spreken de mensen
Nadere informatieOnderzoek naar beschermde soorten aan de Eikenlaan in Sleeuwijk
Onderzoek naar beschermde soorten aan de Eikenlaan in Sleeuwijk 15 mei 2013 zoon ecologie Colofon Titel Onderzoek naar beschermde soorten aan de Eikenlaan in Sleeuwijk Opdrachtgever mro Uitvoerder ZOON
Nadere informatieZijn Limburgse bermen lokale natuurgebieden?
Zijn Limburgse bermen lokale natuurgebieden? Pilootproject 2016 Natuurwaarde van bermen in kaart brengen Samen met 5 proefgemeenten Bilzen, Gingelom, Lanaken, Riemst, Zutendaal 5 bermen per gemeente =
Nadere informatieBloemen en hun bezoekers
Voorjaarsproject 2018 bloemen en hun bezoekers voor groep 5 t/m 8 van de basisschool Bloemen en hun bezoekers Voorjaarsproject 2018 van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem. We gaan op zoek naar bloembezoekers.
Nadere informatieDAGVLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2015 VLINDERMONITOR-VLINDERBIOTOOP. dagpauwoog
DAGVLINDERS ABTSWOUDSE BOS 2015 VLINDERMONITOR-VLINDERBIOTOOP dagpauwoog Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland
Nadere informatieDAGVLINDERS TALUD A VLINDERMONITOR
DAGVLINDERS TALUD A4 2015 VLINDERMONITOR Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland twitter:
Nadere informatieInsectenvriendelijk graslandbeheer. in Midden-Friesland
Insectenvriendelijk graslandbeheer in Midden-Friesland 1 Waarom deze brochure Er zijn steeds minder insecten. Dat is zorgwekkend, want insecten zijn belangrijk voor de bestuiving van onze voedselgewassen
Nadere informatieBIOTOOP- MENGSELS. Naast deze kant en klare biotoopmengsels maken we ook mengsels op maat.
BIOTOOP- MENGSELS 2019 Naast deze kant en klare biotoopmengsels maken we ook mengsels op maat. ALLROUND BIOTOOPMENGSEL grond, groot- èn kleinwild. HAARWILD MENGSEL Biedt uitgebalanceerd voedsel, zelfs
Nadere informatieExcursie in Groningen met Koos Maat op 2 en 3 juni 2018
Excursie in Groningen met Koos Maat op 2 en 3 juni 2018 Op zaterdag 2 juni vertrekken we om 7.00 uur uit Vianen met 13 personen. We gaan op excursie in Groningen in een beekdallandschap langs de Ruiten
Nadere informatieinhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8.
Vlinders inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8. Vlinders in Nederland 11 9. Filmpjes 15 Pluskaarten
Nadere informatieBeheerpakketten Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. Open akkerland
Beheerpakketten Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer Open akkerland 15 Wintervoedselakker Beschrijving Wintervoedselakkers zijn belangrijk voor in Nederland overwinterende vogels. Niet geoogste zaden
Nadere informatieInventaristie van blok in 2016 door de Plantenwerkgroep van de KNNV, afdeling Gouda e.o. Blok. De leden van de Plantenwerkgroep
Inventaristie van blok 111 446 in 2016 door de Plantenwerkgroep van de KNNV, afdeling Gouda e.o. Blok. De leden van de Plantenwerkgroep hebben in 2016 blok 111 446 geïnventariseerd (zie de plattegrond
Nadere informatieLesbrief Vlinderkids 1
Vlinderkids 1 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 30 minuten Tweetallen Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Doel van de opdracht: Het kennismaken met een aantal vlindersoorten
Nadere informatieVan Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit. Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree
Van Akkerranden tot Functionele-Agro-Biodiversiteit Dave Dirks, 26 januari 2017, Maasbree Inhoudsopgave: - Waarom bloemrijke akkerranden? - Verschillende randen voor verschillende doelen. - Natuurlijke
Nadere informatieStimulering biodiversiteit in ecologische aandachtsgebieden in Flevoland. Wim Stegeman, coordinator FAC. Gerichte inzet van vanggewassen.
Stimulering biodiversiteit in ecologische aandachtsgebieden in Flevoland Wim Stegeman, coordinator FAC Gerichte inzet van vanggewassen Pilot Inhoud Aanleiding pilot Opzet pilot Monitoring Resultaten Conclusie
Nadere informatieLandelijk Meetnet Vlinders
Landelijk Meetnet Vlinders Juni 2014 Beste teller, Met de eerste bruine zandogen is het zomerseizoen voor de vlinders inmiddels van start gegaan. Uw tellingen laten zien dat de junidip dit jaar al in de
Nadere informatieCoöperatie Gebiedscollectief Noordoost-Twente U.A. Oldenzaalsedijk PD Deurningen.
Coöperatie Gebiedscollectief Noordoost-Twente U.A. Oldenzaalsedijk 14 7562 PD Deurningen info@gebiedscollectiefnot.nl www.gebiedscollectiefnot.nl Programma 19.45 uur Inloop met koffie 20.00 uur Opening
Nadere informatieBloemen en hun bezoekers
Voorjaarsproject 2017 bloemen en hun bezoekers voor groep 1 t/m 8 van de basisschool Bloemen en hun bezoekers Voorjaarsproject 2017 van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem. We gaan op zoek naar bloembezoekers.
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was weer een zomerse voorjaarsdag, daar zal ik niet over klagen. Maar ook dit keer viel het aantal insecten nogal tegen.
Nadere informatieVoorwoord. We zijn ervan overtuigd dat iedereen die het vlinderleerpad volgt veel zal bijleren en zal kunnen genieten van een prachtig stukje Lokeren.
Vlinderleerpad Voorwoord De zomer is één en al uitbundigheid! Bomen, struiken, bloemen, gewassen, laten zich van hun aantrekkelijkste kant zien. Met hun fantastische kleurenpracht en hun zoete geuren
Nadere informatieEen nieuwe en eenvoudige inventarisatiemethode voor wegbermen bij de opmaak van bermbeheerplannen (?)
Een nieuwe en eenvoudige inventarisatiemethode voor wegbermen bij de opmaak van bermbeheerplannen (?) Platform Openbaar Groen EEN VERNIEUWDE KIJK OP BERMEN Bilzen -22 maart 2018 Jan Van Uytvanck Waarom
Nadere informatieHorstee Flits Jaargang 12 - nr. 2 April 2011
- 1 - Nieuw project Randenbeheer aanmelden kan nog! Het project Randenbeheer op maïsland heeft een vervolg gekregen. Wel met een iets andere aanpak. Het heet nu Bloeiend Bedrijf is een samenwerkingsproject
Nadere informatiePVM AKKERRANDENMENGSELS MATERIALEN. Mengsel Boerennatuur / Projecten LTO Noord. Akkerrand met positieve uitstraling
Mengsel Boerennatuur / Projecten LTO Noord Akkerrand met positieve uitstraling 26 DE TEELT VAN BLOEMENMENGSELS OP AKKERRANDEN Wanneer het doel van akkerranden is om de productie van agrarische natuur op
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 19 jrg3
SLOBKOUSNIEUWS 19 jrg3 De wandeling in de vallei van de A beek op 19 juni was voor dertien Slobkousjes weer een geslaagd leermoment. Freddy Janssens, conservator van het gebied had voor ons een uitstekende
Nadere informatieLandbouwers werken aan een fleurig landschap!
Landbouwers werken aan een fleurig landschap! Biodiversiteit op het platteland Landbouw is onlosmakelijk verbonden met de natuur. Toch lijkt deze band de laatste decennia sterk verwaterd. Gelukkig doen
Nadere informatieSLOBKOUSNIEUWS 25 jrg2
SLOBKOUSNIEUWS 25 jrg2 Dankzij de medewerking van bevoegd boswachter Vanessa Geenens bekwamen we de toelating van ANB om te gaan inventariseren in Lozerheide. Ze had me vorige week gemeld dat ze spijtig
Nadere informatieBeheerpakketten akkerfaunabeheer Collectief Midden Groningen 2017
Beheerpakketten akkerfaunabeheer Collectief Midden Groningen 2017 11 Rietzoom en klein rietperceel Met een rietzoom kunnen verbindingen worden gelegd tussen (beheerde) elementen of percelen. Tevens kan
Nadere informatieVlinders kijken. op Landgoed Schothorst
Vlinders kijken op Landgoed Schothorst Enke Kleine vos erdpa In de maanden mei tot en met september zie je ze vliegen: eeg vandaag ga je op zoek naar s. In dit boekje s!iveook nst Du vind je allerlei spelletjes
Nadere informatieLandelijk meetnet vlinders
Landelijk meetnet vlinders Maart 2019 Beste teller, De winter loopt op zijn einde en we hebben in februari zelfs alweer vlinders kunnen zien. In deze nieuwsbrief een korte vooruitblik op het komende telseizoen.
Nadere informatieVersie Een gehele akker max 5 ha. Meetellen mestplaatsingsruimte. 4 blokken met een verschillend mengsel. Patrijs, gele kwikstaart, bijen
Pakketvoorwaarden A16a1 Versie 2019 Vogelakker (voor Patrijzen) Beschrijving Deze vogelakker biedt dekking, foerageer- en nestelmogelijkheden voor de patrijs en andere akkervogels. De vogelakker bestaat
Nadere informatieBermen en akkerranden. Voor natuurlijke plaagbeheersing. Ir. Bert Van Gils. 02/10/2012, Oedelem
Bermen en akkerranden Voor natuurlijke plaagbeheersing Ir. Bert Van Gils 2/1/212, Oedelem Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij
Nadere informatieWat hebben bijen nodig?
Wat hebben bijen nodig? Plek om te nestelen en te schuilen Genoeg voedsel Bijen zijn volledig afhankelijk van bloemen: stuifmeel (bouwstof) en nectar (brandstof). Hoe meer floristische diversiteit, hoe
Nadere informatieVraag 1. Waarom moet je goed voor de rupsen zorgen als je vlinders wilt hebben?
Naam: VLINDERS Vlinders zijn niet weg te denken uit onze leefomgeving. In het voorjaar kunnen we haast niet wachten tot de eerste Kleine vosjes of Citroenvlinders zich laten zien. En dan in de zomer en
Nadere informatieHet Grote Vlinderweekend
Het Grote Vlinderweekend 5 EN 6 AUGUSTUS 2017 RESULTATEN BEDANKT VOOR JE DEELNAME 8453 tellers 8 3 5 59204 vlinders HET GROTE VLINDERWEEKEND 2017 Ondanks behoorlijke weersomstandigheden tijdens Het Grote
Nadere informatieDagvlinderwaarnemingen Balgoijse Wetering (west) 2016
Dagvlinderwaarnemingen Balgoijse Wetering (west) 2016 Kleine vos Hans Hollander 5 november 2016 Rapport 34 ir. Hans Hollander Oudelaan 2005 6605 SC Wijchen 06-37384467 hanshollander@xmsnet.nl Overige publicaties:
Nadere informatieVan eitje tot vlinder
Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje
Nadere informatieNationale Bijentelling. Onderzoeksactiviteit 1
Nationale Bijentelling Onderzoeksactiviteit 1 1 Nationale BIJENTELLING Onderzoeksactiviteit 1 Hoe gaat het met de wilde bijen in Nederland? Vincent Kalkman, onderzoeker bij Naturalis en EIS Kenniscentrum
Nadere informatie