De waarde van meidwaan

Transcriptie

1 Fryslân als Podium Onderzoek naar participatie aan openluchten locatietheater in Fryslân De waarde van meidwaan Eindrapportage Masteronderzoek juli 2013 Marjan Poutsma Student Master Kunsteducatie NHL RUG Dossier 23

2 NB. Doordat het oorspronkelijke verslag in een ander bestandsformaat staat, kloppen de paginanummers in de inhoudsopgave niet meer. INHOUD Voorwoord Inleiding De waarde van meidwaan Friesland als bakermat van theater in de open lucht 1.1 Historie en bloeiperiodes Friese taal en cultuur Provincie Friesland en culturele diversiteit in Europa 9 2 Theoretisch kader 2.1 Onderzoeken naar community arts François Matarasso s Use or Ornament De wederzijdse beïnvloeding van locatie en voorstelling Locatietheater naar Gleave Theater op locatie naar Gleave Aanvullende thema s naar Gleave 27 3 Onderzoeksopzet 3.1 Definities Hoofdvraag en subvragen Vier onderzoeksinstrumenten Methodes Stroming 32 4 Het onderzoek Fryslân als Podium 4.1 Index: 10 jaar theaterproducties Resultaten uit de index, validatie Online enquête voor amateurs Opzet van de enquête, validatie Resultaten van de online enquête Identificatie van de respondent en frequentie deelname Productieproces en artistieke inzichten Persoonlijke ontwikkeling Friese taal en lokale identiteit Sociale Cohesie Samenvatting van de resuktaten Zestien interviews Aanvullende interviews Artistieke kwaliteit Talentontwikkeling Friese taal 46 5 Conclusies 48

3 6 Aanbevelingen 49 7 Nabeschouwing 7.1 Kritische punten, zelfreflectie Onderwerpen voor vervolg onderzoek 52 Literatuurlijst Verklarende woordenlijst voorwoord Bijlagen Bijlage 1: index over 10 jaar op jaartal Bijlage 2: index over 4 jaar Bijlage 3: online enquête, vragen en uitkomsten Bijlage 4: interviews onder experts (13 uitgewerkt, 3 trapscripties) Bijlage 5: thema s uit interviews samengevat Bijlage 6: Use or Ornament, Matarasso, samenvatting Bijlage 7: Blog van engelse toeriste Emily Voor u ligt de rapportage van mijn Masteronderzoek naar participatie aan openluchttheater in Friesland. Met dit onderzoek heb ik de verbindende en versterkende kwaliteiten van meedoen aan openluchttheater voor amateurdeelnemers en hun gemeenschappen in beeld gebracht. Dank gaat uit naar Gudrun Beckmann, Ben Boog, Ruud van der Veen en Hans Brans en Luuk Eisema van Keunstwurk voor begeleiding en ondersteuning van het onderzoek. Dank gaat ook uit naar Lamijne Plat van afdeling Kultuer en Mienskip van de Provincie Fryslân, die met een subsidie extra ruimte creëerde voor dit onderzoek. CAL- XL, het landelijk platform voor ontwikkeling van Commnity Arts, gaf een financiële bijdrage voor medewerking van vier studenten van de NHL, waardoor het onderzoek kon worden uitgebreid. Veel dank ben ik ook verschuldigd aan Pieter Stellingwerf en Kees Botman van BUOG, voor de inspiratie en de vele inzichten die zij gaven in hun vakgebied. Tot slot bedank ik de studenten Irene Deurman, Jitske Boscha, Jolien Eijsink en Johanna Annema voor hun bijdrage in het eerste half jaar van het onderzoek. Marjan Poutsma Student Master Kunsteducatie De Master Kunsteducatie is een samenwerking van NHL Hogeschool Leeuwarden en Hanze Hogeschool Groningen 3

4 Het lijkt tegenwoordig wel of iedere zichzelf respecterende terp een iepenloftspul wil hebben. Koen Eekma, directeur uitgeverij Af k Inleiding De waarde van meidwaan Het aantal jaarlijkse en groots opgezette theatervoorstellingen in de open lucht groeit in Friesland explosief. Hier wordt door een grote groep vrijwilligers en amateurspelers met hart en ziel aan meegewerkt. Zij maken een verbinding die in Europa uniek is, immers, zij doen dit niet voor winst. En terwijl gemeentelijke, provinciale en landelijke overheden zoeken naar manieren om in deze tijd van economische druk en herindelingen de verbinding tussen mensen sterk te houden, produceren amateurs in Friesland talrijke theaterstukken. Gewoon, om samen iets te creëren. Bij deze specifieke vorm van theaterproductie waren in mensen betrokken. Wat is de waarde van het meedoen, voor hen persoonlijk en voor de gemeenschap? De hoofdvraag van het onderzoek is: Wat is de waarde van deelname aan Fries openluchttheater voor participerende amateurs? In hoofdstuk één neem ik u mee langs de historie van amateurtheater, de bijzondere positie die Friesland daarin inneemt, het belang van het onderzoek voor de Friese taal en de aandacht die er vanuit Europa is voor het behoud van minderheidsculturen zoals Friesland. In hoofdstuk twee, het theoretisch kader, belicht ik de aangetoonde waarde van community arts, met een inspirerend onderzoek van François Matarasso. Daarna ga ik in op locatietheater als subcategorie van community arts. Hierbij gebruik ik de theorie van Joanna Gleave die voor site specific performance (locatietheater) specifieke factoren benoemt. Hoofdstuk drie licht de opzet van mijn onderzoek toe, die bestaat uit vier onderzoeks- instrumenten voor een mix van kwalitatief en kwantitatief onderzoek. In hoofdstuk vier vindt u de dataverzameling en validatie van het onderzoek en de eerste resultaten. Hoofdstuk vijf geeft de conclusies van het onderzoek. Hoofdstuk zes bestaat uit aanbevelingen voor verschillende belanghebbenden: de amateurspelers, de gezelschappen, de betrokken gemeenten en de provincie Friesland. Hoofdstuk zeven sluit af met een terugblik, een kritische reflectie en ideëen voor eventueel vervolgonderzoek. Marjan Poutsma 4

5 1 Friesland als bakermat van theater in de open lucht Theatervoorstellingen in de open lucht kennen in Nederland bijzondere belangstelling vanaf 1913, waarin voor jaarfeesten en vanwege de grote toegankelijkheid voor publiek, openluchtvoorstellingen werden geproduceerd. Wanneer er veel deelname was van amateurs, ging de voorkeur van de mensen uit naar de producties in de streektaal of het dialect. (Jansma e.a.,1989) Friesland kent sinds de 19e eeuw een bloeiende cultuur van amateurtoneel. Het eerste gezelschap werd geregistreerd in 1863 in Tsjum, genaamd Ons Genoegen. In 1918 werd de Bond van Friese toneelgezelschappen opgericht. Bij het jubileum van 75 jaar waren er 128 toneelverenigingen ingeschreven. (Jansma,1993) In het boekje Uit liefde, een onderzoek naar amateurkunst in Friesland uitgevoerd door Keunstwurk in 2011, wordt gesproken van ongeveer 200 toneelgezelschappen, die vanuit de plaatselijke buurthuizen voorstellingen maken voor de directe omgeving. Friesland heeft een inwoneraantal van mensen (sept 2012). De dichtheid van toneelverenigingingen is vergeleken met de rest van Nederland hoog. (Afuk, 2011) 1.1 Historie en bloeiperiodes Er is een duidelijke verklaring voor de opkomst van openluchttheater in de jaren na de oorlog. De grote opbloei na de oorlog kreeg en in Friesland en Noord Brabant een bijzonder accent. In beide provincies zocht een groep cultureel geïnteresseerden nadrukkelijk aansluiting bij het volk met het oog op handhaving en versterking van de eigen identiteit. Dit was de achtergrond van de Groot- Kempische Dagen en van bijeenkomsten op de Fryskle Folkshegeskoalle op Terschelling. (Jansma, 1989) Vlak na de oorlog werden grote culturele festivals en feesten georganiseerd met als doel het (beschadigde) gevoel van eigen identiteit te versterken. Waarom juist in Brabant en Friesland de grootste inzet was en ook de grootste opkomst van vrijwillige deelnemers, blijft onderbelicht. Wel is er een aanleiding die klinkt als protest tegen nieuw gevormde gezagsstructuren, of dat wellicht een reactie is op de eeuwige machtsstrijd tussen stad en platteland, na- oorlogs of niet: Het door de geallieerden in het zadel geholpen Militair Gezag riep nogal wat weerstanden op tegen Hollands centralistische autoriteiten en voedde en regionalistisch besef. Zowel in Brabant als in Friesland waren vele initiatieven waar toneelschrijvers, musici en dansers intensieve bijdragen aan leverden. Hieruit ontstond in Friesland in het begin van de jaren vijftig een opbloei van openluchttheater. (Jansma, 1989, samenvatting van pag.100) Historische beschouwingen over de Friese openluchtspelen en actuele overzichten zoals in het themanummer Locatietheater van Noorderbreedte tonen aan dat er sprake is van een levendige openlucht- theatercultuur, die juist regionaal en door amateurs wordt gedragen en voortgestuwd. Naast Friesland neemt ook Brabant binnen Nederland een bijzondere plek in. Ook daar is sprake van veel openluchttheater producties, met dezelfde bloeiperiodes en hetzelfde unieke kenmerk dat eigen streektaal en dialact voorkeur genieten. Begin jaren 50 werd het eerste iepenloft gezelschap opgericht in Beetsterzwaag. Het langst bestaande gezelschap is van Jorwert dat in 1954 de eerste voorstelling produceerde om geld in te zamelen voor reparatie van haar ingestorte kerktoren. Het maken van een openluchtvoorstelling beviel zo goed, dat voor jaarlijkse producties een plek werd gereserveerd onder de pereboom in de tuin van de notaris. De majestueuze pereboom biedt - 5

6 bijna 60 jaar later- een natuurlijke overkapping aan het decor van de welhaast professionele producties. Jaarlijks trekt Iepenloftspul Jorwert 7000 man publiek en is daarmee het grootste en volgens velen ook meest inspirerende amateur openlucht gezelschap in Friesland. (Jorwert e.a., 2003) Daarnaast is Oerol voor Friesland de grootste publiekstrekker en promotor van theater- en kunstproducties in het landschap. Voor theatermakers is Oerol met de landschappelijkheid van Terschelling met haar bos, vijvertjes, duinen, strand, Noordzee, Waddenzee en getijden, bij uitstek een experimentele kweekvijver voor buitentheaterproducties. ( ) Dit alles zorgt ervoor dat Friesland in Noord Nederland maar ook zeker landelijk wordt gezien als bakermat van theaterproducties in de open lucht. (Noorderbreedte, 2004) 1.2 Friese taal en cultuur Officiële kanalen en nieuwsberichten melden dat de interesse voor de Friese taal terug loopt, en de politiek worstelt met de verplichting van subsidies ten aanzien van het Friese cultureel erfgoed. Maar in deze tijden van bezuinigingen op cultuur en gemeentelijke en provinciale herindelingen, groeit het aantal amateurtheaterproducties explosief. Opmerkelijk is dat binnen het amateurtoneel een absolute voorkeur is voor producties in de Friese taal. Gezelschappen hebben dus manieren om aan Friestalige stukken te komen en dit aspect is opgenomen in hun werkwijze. Het is interessant om dat te onderzoeken, omdat dit een manier is waarmee de ontwikkeling en het behoud van de Friese taal door bevolking zelf wordt gewaarborgd. Now Emily, i just want you to know that they take the whole being Friesian thing very seriously. Blog van Emily, bezoekster Redbad,

7 2 Theoretisch Kader Dit hoofdstuk biedt met theoretische onderbouwing een basis aan het onderzoek Fryslân als Podium. Na de bespreking van Matarasso s Use or Ornament, over de effecten van community arts, voer ik Joanna Gleave op die dieper ingaat op het fenomeen locatietheater. Haar theorie illustreer ik met voorbeelden van locatietheater uit Friesland, om die vervolgens uit te bouwen naar thema s voor theater op locatie. Theatervoorstellingen in de open lucht in Friesland worden door (dorps)gemeenschappen gecreëerd en door mensen uit de omgeving bezocht. Voorstellingen van en voor de community dus. De hier besprpke vormen van openlucht theater zien we als een subcategorie van community arts. Het is daarom interessant om te kijken wat er binnen de theorievorming over community arts wordt gezegd. Op 1 oktober 2010 is het Community Arts Lab XL (CAL- XL) van start gegaan. Deze landelijke netwerkorganisatie werkt aan de optimalisering van het productieklimaat voor community arts. CAL- XL houdt zich bezig met scholing, onderzoek, kennisontwikkeling en netwerkvorming. CAL- XL stemt binnen het Nederlands taalgebied, dus van het verre noorden tot het zuidelijkste puntje van Vlaanderen, alle activiteiten op het gebied van community arts af. De organisatie vormt een database waarin projecten worden opgeslagen, binnen een netwerk dat tot wederzijdse stimulans van professionaliteit kan worden aangewend. Het boek Cultuur nieuwe stijl is een wetenschappelijk onderbouwde handleiding en projectscan voor deze databank. CAL- XL definiëert Community Arts als volgt: Een artistiek project dat reageert op een maatschappelijk tekort en met inzet van zowel de betrokken burgers als van professionals een meerwaarde oplevert met verbeeldingskracht. Hierin zijn de vier pijlers van de projectscan verwerkt: creatieve kracht, voedingskracht, samenwerkingskracht en vormkracht. (Cleveringa, 2011) Deze definitie is gericht op het toegankelijk maken van de database en het structureren van de adviezen waarmee initiatiefnemers hun producties kunnen verbeteren. De definitie verwijst daarmee naar de doelstellingen van CAL- XL. In 2012, bij het toekennen van een subsidie voor het onderzoek Fryslân als Podium ontstond rond amateurtheaterproducties in Friesland de discussie of community arts in alle gevallen voortkomt uit een maatschappelijk tekort. Theatervoorstellingen in Friesland zoals besproken in dit onderzoek ontstaan niet vanuit een maatschappelijk tekort maar eerder vanuit een maatschappelijke overvloed. De omschrijving die De Vrede van Utrecht hanteert sluit in die zin beter aan op de brede initiatieven die community arts inmiddels landelijk kenmerken: Kenmerkend voor community arts is dat het toegankelijk is, het is in de buurt van de deelnemers. Het bestaat uit vormen van kunstbeoefening die aansluiten bij wat de deelnemers 7

8 willen. Een community artist probeert aan te sluiten bij de omgeving. ( ) Community arts laat de deelnemers hun verhaal vertellen. ( juni 2012) De specifieke vorm van theater die in dit onderzoek centraal staat kent veel overeenkomsten met deze tweede omschrijving van community arts. De kracht van de gemeenschap wordt ingezet om een productie te maken. De producenten stellen de creativiteit van de deelnemende amateurs centraal. De productie komt in samenspraak tot stand, de artistieke keuzes zijn leidend in het proces, de creatieve inzichten van de deelnemers groeit. Theatervoorstellingen van amateurs in Friesland onderscheiden zich van de meeste definities van community arts. Een belangrijk verschil is dat het initiatief niet van de overheid komt maar van de mensen zelf. Er bestaat in veel Friese dorpen een lange en zorgvuldig opgebouwde traditie van amateurtoneel, die langer dan een eeuw terug gaat en de openluchtspelen een sterk verankerde basis geeft. Het initiatief is dus niet top- down vanuit de overheid, met als doel een probleem op te lossen, maar bottom- up, vanuit de community zelf. Het doel is niet eenduidig. De theoretische onderbouwing van dit onderzoek start bij bestaande onderzoeken naar community arts. Deze refereren aan dezelfde effecten en invloeden die ook bij top- down initiatieven gelden. 2.1 Onderzoeken naar community arts Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw is veel onderzoek gedaan naar de impact van community arts. Vaak zijn de onderzoeken gericht op de economische outcome van de investering, ook worden sociale gevolgen veelvuldig in beeld gebracht. In vrijwel ieder onderzoek wordt de artistieke kwaliteit ter discussie gesteld: is community arts wel kunst? Vaak ook hebben de onderzoekers het doel om in de wirwar van terminologie meer structuur te brengen. CAL- XL beijvert zich om hierin binnen het Nederlandse taalgebied meer afstemming te creëren, Cultuurnetwerk is betrokken bij en initiëerde diverse onderzoeken en Noorderbreedte organiseerde in 2004 een serie debatten over locatietheater in Noord Nederland. Onderzoekster Sandra Trienekens geeft de meest actuele inzichten. Trienekens noemt de community arts activiteiten die door overheid worden geïnitieerd culturele interventies. Inmiddels worden de beperkingen van het enkel werken met losse projecten zichtbaar. Te veel ongerichte en vrijblijvende projecten, waarna er niets met de inzichten die uit het project voortvloeien wordt gedaan, leiden tot een afname van motivatie onder bewoners om betrokken te raken. In sommige Nederlandse wijken is er inmiddels zelfs sprake van een community- artmoeheid. Bovendien blijft bij losse culturele interventies een groot deel van de kracht en potentie van deze interventies ongemoeid en onbenut. Dit artikel laat op basis van onderzoeksresultaten zien dat culturele interventies juist effectief zijn als ze ingebed zijn in bredere programma s. (Trienekens, 2012) Het onderzoek Fryslân als Podium zoekt naar invloeden, specifiek met betrekking tot sociale cohesie, lokale identiteit, creatief inzicht en zelfvertrouwen van de deelnemers. Met die aandachtspunten vond ik een onderzoek dat grootschalig is uitgevoerd en veel indicaties geeft: 8

9 2.2 François Matarasso s Use or Ornament In Groot- Brittannië heeft François Matarasso in 1997 onderzoek gedaan naar de effecten van community arts. Hierbij richtte hij zich op door professionele instanties georganiseerde projecten in tien Engelse steden, plus Helsinki en New York. Het document wat ter beschikking kwam telt 110 pagina s en geeft een genuanceerd beeld van de uitkomsten van het gehele onderzoek. Matarasso toont uiteenlopende effecten aan, die voor het grootste gedeelte zeer positief zijn. Op individueel niveau vond hij groei van sociale vaardigheid en eigenwaarde, groei van creativiteit, bijvoorbeeld verbeterd vermogen tot improviseren of creatieve oplossingen zoeken. Opmerkelijk is dat sommige deelnemers aangaven dat deelname aan community arts in het persoonlijke leven belangrijke effecten teweeg bracht, zoals makkelijker vienden kunnen maken of durven solliciteren op een droombaan. Ook op gemeenschapsniveau zijn er sterke effecten te benoemen. Een toename in sociale interactie in de gemeenschap, de vorming van een gemeenschappelijke identiteit en empowerment van activiteit van lokale gemeenschappen. (Matarasso, 1997) Dit onderzoek is voor mijn online enquête als inspiratiebron gebruikt (zie ook hoofdstuk 4.4). Dat locatie theater gebruik moet maken van de locatie, en niet alleen een podiumvoorstelling in de buitenlucht is. Dat is De Paupers in deze voorstelling weer gelukt. René van der Laan, Ald Izer, De Paupers, De wederzijdse beïnvloeding van locatie en voorstelling De Engelse Joanne Gleave van de universiteit van Birmingham, schreef een essay in 2011 over de invloed van de locatie op de inhoud van de performance, en de invloed van de performance op de locatie. Zij gaat als enige onderzoeker dieper in op de betekenis van site specific performance, oftwel locatietheater. Met Gleaves theorie kan daarna theater op locatie, wat de subcategorie is van community arts waar de iepenloftspullen onder vallen, verder worden uitgebouwd. Gleave onderscheidt diverse typen van locatietheater en geeft daarmee betekenis aan ogenschijnlijk toevallige aspecten. Haar vraag is welke invloed de locatie op het theaterstuk heeft, welke invloed het stuk heeft op de locatie, en welke invloed de keuze voor een theaterstuk op locatie heeft op de producten. Gleaves essay is gericht op theater en performance van professionele gezelschappen, maar de betekenissen die zij geeft aan locaties, theater en publiek zijn ook voor de Friese amateurproducties herkenbaar en van toepassing. 9

10 In de inleiding maakt Gleave onderscheid tussen diverse betekenissen van theaterstukken op locatie, waarvan de producenten, regisseurs en publiek zich bewust kunnen zijn: site- determined (op een locatie gericht) site- referenced (refererend aan een locatie) site- consious (bewust van een locatie) site- responsive (beantwoordend aan een locatie) site- sympathetic (sympathiek naar een locatie) en context- specific (inhoud- specifiek voor een locatie) Gleaves artikel belicht de betekenis van de locatie, de betekenis van de performance en vooral de wisselwerking tussen- en de invloed die deze op elkaar hebben. Daarbij belicht Gleave de multidisciplinariteit van de performances, die theater sowieso al in zich draagt. Zij stelt dat het samengaan van acteren, muziek, script, decor, kostuums, licht en projecties wordt versterkt als deze buiten de muren van het theater, in een ongebruikelijke setting en omstandigheid en in de kleur en verrassing van de locatie tot uitdrukking komt. Als voorbeeld om haar theorie in te leiden noemt Gleave drie mogelijke locaties voor de Shakespeare klassieker die zich afspeelt in een bos en de verschillende betekenissen van de keuze van een locatie: Shakespeare s A Midsummer Night s Dream could be catagorised as outside theatre, yet it could also fit into the categorie of the site sympathetic if the production was performed outside in a forest, and then could also be site- generic, as it could be performed in a number of different forests. (Gleave, 2011, pag.6) Gleave duidt hiermee het belang van de keuze en betekenis van de mogelijke locaties van een theaterstuk dat is gesitueerd in een bos: - je kunt dit stuk opvoeren in een theater, met een nagebouwd bos, een bos- decor - je kunt het opvoeren in een bos, met een echt bos als decor - je kunt het met een reizende voorstelling opvoeren in verschillende bossen, met telkens weer een ander bos als decor. Iedere locatiekeuze geeft aan de omgeving een andere en meer specifieke betekenis, zeker ook in relatie tot de performance. Het kiezen voor een locatie buiten het theater suggereert de bekrachtiging van de artiest(en) en de ontwikkeling/ toenadering van een breder publiek. It seems that in the move from traditional theatre places to alternative spaces ( ) the theatre practioner is offered a wealth of possibilities and a lack of restrictions. (2011, pag. 4) Het heeft er alle schijn van dat het kiezen voor een locatie buiten het theater de beoefenaar een rijkdom biedt aan nieuwe mogelijkheden en beperkingen teniet doet. Interessant in het kader van dit onderzoek is de versterkende werking voor makers en toeschouwers die Gleave aan locatietheater toeschrijft: A play inside a theatre is nearly always viewed within a temporary or ephemeral frame. The use of non- theatre space suggests the empowering of the artist and the development of a wider audience. (2011, p.5) Samengevat: Het kiezen voor een omgeving buiten het theater suggereert een bekrachtiging van de artiest en een ontwikkeling van een breder publiek. 10

11 Hiermee leidt Gleave een aangename afronding van het essay in, met een blik gericht op het publiek. In traditionele theaters zit het publiek in regelmatige rijen, in het donker, achter elkaar, voor zich uit kijkend en kan in een afgebakend blikveld genieten van het theaterstuk in de beperkte ruimte van het omsloten podium (dat tevens voor welke voorstelling dan ook hetzelfde is). Locatietheater daarentegen, plaatst het publiek in een ongebruikelijke setting, met meer vrijheid rond de plaats van performance. Haar rol kan daardoor veranderen van sec toeschouwer naar uitgedaagde deelnemer, onderdeel van het decor, of als vitaal onderdeel van de voorstelling. (Gleave, 2011) Naast het benoemen van deze intrinsieke aspecten van locatietheater, benadrukt Gleave dat de termen en inzichten rond site specific performaces zich alsmaar verder ontwikkelen. Noot: Met site wordt in de Engelse taal de locatie bedoeld, met performance uiteenlopende vormen van theater Locatietheater naar Gleave Enkele voorbeelden van Fries locatietheater met de specificaties van Gleave. (kijk voor de bijbehorende foto s in het geprint exemplaar svp) Man fan Myra Dit was het ook geval bij Man fan Myra waar de locatie de amateurmedewerkers en de regisseurs, schrijvers en bouwers uitdaagde tot een huzarenstukje. In watersportdorp Grou, waar productiebedrijf BUOG werd uitgenodigd voor een jubileumvoorstelling van twee zeilverenigingen, kwamen 100 mensen opdagen als belangstellende om mee te doen. Dit was opmerkelijk veel. Na de keuze van de locatie, een haven aan de rand van het dorp, werd besloten een volledig drijvende voorstelling te maken. Het effect van zo n beslissing is veelvuldig en betreft vele niveaus. De dorpsbewoners hebben invloed op de inhoud van het stuk, wat een gevoel van erkenning geeft, verbondenheid en ook gedeelde verantwoordelijkheid. De creativiteit van de regisseur en decorontwerper wordt uitgedaagd. De vrijheid die er is wordt volledig benut, wat ook voor de locatie (de haven) geldt. In een watersportdorp herkennen de amateurs zichzelf, en alle tradities van het dorp, zelfs de universele relatie met water en de mythische betekenis van het water zag het publiek terug in deze productie. Je spreekt - volgens Gleave- in het geval van het busstation en het meer bij Grou 11

12 over een locatiebewuste- en een locatie beantwoordende voorstelling. Theaterstuk en locatie geven elkaar extra betekenis, omdat deze locaties in de dagelijkse werkelijkheid van de deelnemers, en hun werk, gewoon zijn. Na de voorstellling verandert de locatie voor de spelers en bezoekers: dat wat altijd bekend was en als dagelijkse werkelijkheid werd gezien heeft nu een extra, onwerkelijke fanatsierijke dimensie gekregen. Mem De productie Mem, (Mama) van Teatergroep SULT in 2006, werd opgevoerd op een locatie waarbij met het stuk een wisselwerking ontstond. Het Arriva busstation aan de buitenrand van Sneek werd het decor van drie buschauffeurs die in de pauze uitgebreid spraken over hun moeders. Het publiek zat op een grote tribune midden in de hal. Links en rechts stonden garagedeuren open. Aan- en afrijdende bussen, in de gebruikelijke dienstregeling, claxoneerden naar de spelers als betrof het hier gewone collega s. Handen werden tijdens monologen in de lucht gestoken als ingesleten begroeting. Het effect van de wisselwerking zat in deze productie vooral in de betekenis van de locatie, die de chauffeurs in een geloofwaardige pauze omgeving extra kwetsbaar maakten met hun moederverhalen. Het publiek was niet aanwezig, en als zodanig toevallig getuige van de persoonlijke ontmoeting en diepgaande gesprekken in de werkomgeving. Wie het principe van locatietheater - zoals bij deze voorstelling- tot het uiterste doorvoert, kan spreken van een theatervoorstelling die onafscheidelijk is van de locatie waar deze wordt opgevoerd. Locatie en inhoud hebben elkaar nodig en verrijken elkaar. De performance is gebaseerd op de locatie en de locatie heeft zich geopend voor de performance met al haar karaktiristieke kwaliteiten. Ja, ik wol Ja, ik wol, een drieluik van Teatergroep SULT over de recente gemeentelijke herindeling van Zuidwest Friesland, reisde in 2012 enkele maanden rond in de Friese Zuidwesthoek. Zes gemeentehuizen, waarvan vier leegstaand en twee nog in gebruik, werden aangedaan, op iedere locatie werd het drieluik tweemaal opgevoerd. Het publiek gaf met hun bezoek aan drie verschillende ruimtes, een rondgang door tuinen en trappenhuizen, door kelders en vergaderzalen, betekenis aan de veranderingen die in sommige gevallen sporen hadden nagelaten. Het waren over het algemeen mensen uit de directe omgevig van de gemeentehuizen, die dus zelf recentelijk geconfronteerd waren met de gevolgen van de herindeling van Sudwest Fryslân. De gekozen locaties maakten daarmee een wezenlijk onderdeel uit van het theaterstuk, de leegstaande gemeentehuizen in onbruik geraakte ruimtes met een herbestemming, de grotere gemeentehuizen zoals bijvoorbeeld in Sneek en IJlst als sprekende voorbeelden van de gemeentelijke fusie en nieuwe functionaliteit. 12

13 Maar ook het publiek kreeg betekenis: zij konden hun eigen geschiedenis terugzien in een drieluik van drama, liefdesdans en theatersport. In het theaterstuk werden alle gevoelens rond de herindeling verenigd: het afscheid van iets vertrouwds, de strijd om naamgeving en grensafbakening, de lachwekkende leegpraat van ambtelijke bureaucratie, de nieuwe functionaliteit en ook de romantiek. Omdat het in diverse gemeentehuizen werd opgevoerd valt deze productie in de theorie van Gleave onder site generic performance. Redbad Op uitnodiging van de stad Stavoren, dat 850 jaar stadsrechten wilde vieren, maakte SULT hun jaarlijkse voorstelling op de rand van IJsselmeer en strand, met 200 vrijwilligers uit de omgeving. In het stuk werd het koningsdrama van Redbad in de herinnering gehaald, de werkelijke geschiedenis van de Friezen. Koningsdrama Redbad, een voorstelling van SULT over de laatste koning van Friesland die in ±600 na Christus leefde, maakten we aan de rand van het IJsselmeer, zodat de bezoekers uitzicht hadden op die vreselijke hollanders aan de overkant (interview Kees Botman, 2013) Het verhaal werd opgevoerd in het kader van het 850 jarig bestaan van Stavoren en weerspiegelt de Friese geschiedenis waarin de Hollanders aan de overkant én het IJsselmeer een hoofdrol speelden. Bij het verhaal is daarom de perfecte en ondubbelzinnige locatie gezocht: een kasteel van de koninklijke familie op de grens van land en water, op de plek waar de geschiedenis zich daadwerkelijk heeft afgespeeld. Door het enorme decor van steigerbuizen werd voor het publiek veel aan de verbelding overgelaten. Het doorschijnende kasteel bood uitzicht op alle boten en gebeurteniseen op het water. In dit geval spreekt Gleave van nog een interessant aspect. Voor het 850 jarig bestaan doken de theatermakers in de geschiedenis van de locatie: Site specific perfomance is viewed as an archeological investigation of place ( ) a deep exploration of the site. (Gleave, 2012, p.16) Je zou hier kunnen spreken van sociale archeologie en Gleave spreekt later van heritige theatre, (erfgeod theater) in plaats van site specific performance. 13

14 The play itself was fast paced and situated around the death of a great king and his grandsons transition into an ever greater king to be. There were moments on family rivalry over religion and murder plots resulting in banishment. It was fraught with civil and foreign wars as well as guerrilla attacks on beloved monuments and castles. Blog van Emily, bezoekster Redbad De toorn van de Sfynx Een voorbeeld van site- referenced (refererend aan een locatie) is de voorstelling voor de opening van de nieuwbouw van NHL Hogeschool, die werd opgevoerd onder en tegen de gevel van het nieuwe moderne architectuur. Het publiek zat daar tegenover op tribunes. Een jonge student probeerde zijn weg in de wereld van HBO educatie te vinden, terwijl de vaderlandse geschiedenis van het educatieve- en wetenschappelijke werkveld aan hem voorbij trok. Zijn onbevangen proces werd rijk van commentaar voorzien door bezorgde ouders en figuren uit de mythologie en sprookjeswereld. Met spectaculaire acties met watervallen van de gevel, storm en bliksem, muziek, projecties en belichting werd het een razendsnelle en spannende voorstelling. Naar verluid werkten 100 vrijwilligers bestaande uit studenten, docenten en andere medewerkers mee, onder leiding van BUOG met een team van 8 professionals. Site- referenced is refererend aan de locatie, in dit geval aan de functie van het gebouw. Het tehaterstuk belichtte terloops dat er een nieuw onderwijsconcept in de nieuwbouw is verwerkt: minder klassikale lessen en meer praktijkgericht onderwijs en werken in teams. Daarmee werd het theaterstuk ook informatief. Na de voorstelling ging het gebouw open voor bezichtiging. 2.4 Theater op locatie naar Gleave In geval van iepenlofstpul, ofwel de openluchtspelen, staat het verhaal van de performance meestal los van de locatie en de omgeving. We spreken dan niet van locatietheater maar van theater op locatie. In deze sterk Friese theatertraditie spelen de gezelschappen klassieke stukken in een modern jasje gegoten of het verhaal van een bekende film. Meestal worden de jaarlijkse stukken opgevoerd op een vaste locatie in het dorp waaraan het iepenloftspul gezelschap haar naam dankt. 14

15 In Jorwert, het oudste en bekendste gezelschap, zijn de opvoeringen in De Notaristun onder de majestueuze parrebeam (perenboom). In Easterwierrum wordt het theaterstuk van BIS (Berne iepenloft spul staat voor kinder openlucht theater) opgevoerd op een veldje naast de kerk. In de meeste dorpen is een vaste plek ingeruimd voor de producties, al geeft Keunstwurk aan dat met de toename van het aantal openluchtproducties inmiddels vaker voor meer avontuurlijke locaties wordt gekozen. Het meewerken van amateurs in bij iepenloftspul betreft een jaarlijks terugkerende productie, op eenzelfde plek. Het trekt enkele jaren dezelfde mensen aan, vaak ook met een hun vertrouwde taak of rol, er is dus meer ervaring en minder doorstroom. In de theorie van Joanna Gleave komt slechts locatietheater aan bod. Toch is het interessant om met de implicaties uit haar theorie ook de betekenis van iepenloftspul beter te duiden. De betekenisgeving van iepenloftspul en theater op locatie betreft met name de indentiteit van het dorp of de wijk, die wordt versterkt en waarmee een rijkere dan normale binding ontstaat door de theaterproducties. Vergeleken met het effect van dorpstoneel vanuit buurthuizen is het effect van openluchttheater groter: het is avontuurlijker en er doen veel meer mensen aan mee. Bij het iepenloftspul is de betekenis van het stuk minder van waarde voor de locatie, maar door de grote aantallen medewerkers uit de directe omgeving, die ook vaak vijf keer op rij meedoen aan de jaarlijkse producties, de verbinding die wordt gelegd met overheden en bedrijfsleven maar vooral de bekendheid die het dorp krijgt door de theatervoorstellingen is de versterkende betekenis groot. Dit ziet u in het onderzoek terug door uitspraken over het gevoel van lokale identiteit en trots Aanvullende thema s naar Gleave Voor de iepenloftspullen zijn de versterkende effecten het grootst op het gebied van sociale cohesie en lokale identiteit (trots). Ook dragen zij sterk bij aan behoud en ontwikkeling van de Friese taal. In de termen van Gleave kan je spreken van site sympathetic performance, al ligt het accent hier niet op de inhoud van de voorstelling maar op het feit dat de producties binnen deze gemeenschappen jaarlijks worden geproduceerd. Daarom zou ik de term site connecting theatre wilen toevoegen, en ook site empowering theatre, wat repectievelijk staat voor locatie verbindende voorstellingen en locatie versterkende voorstellingen. Bij Redbad en de opening van de NHL, kan je spreken van opgedragen aan de locatie met zijn geschiedenis en unieke kenmerken: site dedicated performance. Een aan de locatie opgedragen theaterproductie. 15

16 3. Onderzoeksopzet De onderzoeke van Matarasso en Gleave sluiten het beste aan op de doelstellingen van dit onderzoek. Na een definiëring van de soorten theaterproducties in Fryslan als podium licht ik toe hoe vanuit hun onderzoeken voor een mix van kwalitatief en kwantitatief onderzoek is gekozen. 3.1 Definities In dit onderzoek staan openluchttheatervoorstellingen in Friesland centraal. Het openluchttheater in Friesland heb ik in het kader van het onderzoek ingedeeld in drie categoriën theaterproducties. Een productie staat voor een serie voorstellingen. De categoriën zijn binnen dit onderzoek als volgt gedefiniëerd: A Locatietheater Een theatervoorstelling op een speciaal daarvoor gekozen locatie, waarbij het verhaal een sterke binding heeft met de locatie. Locatietheater kan ook binnen zijn, bijvoorbeeld in cultureel erfgoed, maar voor dit onderzoek concentreren we ons op de buitenvoorstellingen, vanuit vaste gezelschappen of productiebedrijven. B Theater op locatie Theaterproducties die op een locatie worden opgevoerd. Het verhaal en de betekenis van de voorstelling staat los van de locatie. De producties van Iepenloftspullen in Fryslân vallen onder deze definitie. De gezelschappen beschikken doorgaans over een plek binnen de dorpskern waar de jaarlijkse producties plaatsvinden. C Ad- hoc theaterproducties Hiertoe behoren de producties zonder vast gezelschap en zonder vaste speelplek. De producties zijn initiatieven van individuele producenten, soms jonge talenten, soms samenwerkende amateurtoneelverenigingen die een keer een buitenvoorstelling willen produceren, soms instanties en/of bedrijven. De aanleiding kan een idee zijn, een viering of een jubileum, maar de intentie van ad- hoc voorstellingen zoals genoemd in dit onderzoek is in principe eenmalig. 3.2 Hoofdvraag en subvragen Het onderzoek van Matarasso uit 1997 werd de inspiratie en wekte het vertrouwen om sociale en culturele aspecten van het fries openluchttheater in beeld te brengen, met name vanuit de visie van deelnemende amateurs. De onderzoekvraag luidt daarom: Wat is de waarde van deelname aan Fries openluchttheater voor participerende amateurs? De persoonlijke invloed die bij deelnemers aan openluchttheatervoorstellingen is onderzocht: - ontwikkeling van zelfvertrouwen - beeld op en ontwikkeling van de Friese taal en cultuur - ontwikkeling van artistieke inzichten en creativiteit - talentontwikkeling en doorstroom van talent 16

17 De invloed van aan openluchttheatervoorstellingen op de gemeenschap kan betrekking hebben op: - ontwikkeling van sociale cohesie - ontwikkeling van lokale identiteit - ontwikkeling van organisatievermogen/ ondernemerschap - ontwikkeling van de reputatie van het gebied In het onderzoek Fryslân als Podium zijn er twee perspectieven. Op micro niveau is onderzocht wat deelname voor mensen persoonlijk betekent. Op macro niveua is onderzocht welke invloed het gezamenlijk maken van producties heeft op de gemeenschap. De antwoorden op de hoofdvraag en subvragen zijn vervolgens interessant voor verschillende mensen of instanties en op divesre niveaus. Wat betekenen zij voor de amateurs, voor de gemeenschap, voor de Provincie Friesland, voor Nederland en wellicht - vanuit het gegeven dat Friesland een van de 140 erkende minderheidsculturen is- voor Europa? 3.3 Vier onderzoeksinstrumenten Matarasso gebruikte een mix van methodologiën, onderzoek en aanvullend onderzoek. The methodology included questionnaires, interviews, formal and informal discussion groups, participant observation, agreed indicators, observer groups and other survey techniques, as well as desk research. None was satisfactory in itself, but each contributed to a multi- dimensional understanding of project outcomes. (Matarasso, 1997) Ook Gleave gebruikte een mix van deskresearch en fieldresearch. Met deze onderzoeken als uitgansgpunt heb ik de vrijheid genomen om binnen een voor mij (in samenwerking met vier studenten) haalbare opzet diverse instrumenten te gebruiken. Het onderzoek is een samengesteld onderzoek en bestaat uit: 1 Index. Een opsomming van het aantal voorstellingen en gezelschappen, waar mogelijk aangevuld met aantallen medewerkers per productie en aantallen bezoekers. 2 Online enquête. Deze enquête stelt 20 vragen aan amateurdeelnemers aan openluchttheater in Fryslân. 3 Interviews, waarin met specifieke vragen wordt ingegaan op resultaten uit de index het online onderzoek. 4 Literatuur (theoretisch) onderzoek. 3.4 Methodes De onderzoeksopzet van Fryslân als Podium is een mix van kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethodes. Het kwantitatieve betreft het tellen van feiten: de index en ook de online enquête. De uitkomsten daarvan zijn aangevuld en verdiept met kwalitatief onderzoek: aanvullende interviews en literatuur onderzoek. Door praktische en theoretische uitkomsten en informatie te combineren, is niet alleen bestaande kennis samengevoegd maar ook nieuwe kennis onstaan. In hoofdstuk 4 geef ik per onderzoeksinstrument inzicht in de opzet, de validatie, de methodes van dataverzameling en de afzonderlijke onderzoeksresultaten. 3.5 Stroming Door kwalitatieve en kawantitatieve onderzoeksgegevens te combineren, en die met aanvullende interviews te specificeren en te verrijken, behoort dit onderzoek tot de stroming van de fenomenologie. Het accent ligt bij deze onderzoeksmethode op de intuïtieve benadering, de nieuwsgierigheid, die door explorerend onderzoek steeds verder tot de kernzaken komt. (Bryman, 2008) 17

18 4. Uitvoering van het onderzoek In dit hoofdstuk omschrijf ik per deelonderzoek (instrument) de opzet, de methode van dataverzameling, het verloop van het deelonderzoek en de eerste resultaten. 4.1 Index: 10 jaar theaterproducties in de open lucht Kwantitatief onderzoek Het maken van een index is kwantitatief onderzoek. Gegevens over tien jaar Met de index van alle theaterproducties tussen 2002 tot 2012 is de omvang van de te ondervragen populatie bepaald, de omvang van het aantal theaterproducties in de open lucht in Friesland en de groei van de laatste jaren in beeld gebracht. De eerste index somt voorstellingen op per gezelschap of productieteam. Deze index is vervolgens omgezet naar een indeling op jaartal. Data verzameling Het onderzoek is gestart met deskreaearch. Veel gegevens komen rechtstreeks van de websites van gezelschappen. Alle gezelschappen zijn daarna aangeschreven en gevraagd de index aan te vullen of te corrigeren. Er is veelal gereageerd door bestuursleden, regisseurs of mensen met een administratieve functie bij het betreffende gezelschap. Tijdens de interviews in november en december is de index gecontroleerd en aangevuld. Periode en communicatie kanalen De periode voor het vormen van de index duurde van september 2012 tot 15 februari Er is gecommuniceerd via een speciaal daarvoor gemaakt e- mail account met de naam van het onderzoek, Fryslân als Podium. Er is telefonisch informatie achterhaald en aangevuld, een enkele keer met skype en via de eigen facebookpagina. Langdurig zoeken en uitnodigen De periode van onderzoek aan het einde van het jaar is in de traditie de rustperiode voor de iepenloft- en theatergezelschappen. De meeste starten in maart weer met de audities en productieplanning; de voorstellingen worden altijd in de zomerperiode opgevoerd. Dit zal zeker hebben meegespeeld bij het langdurige pogingen voor het bereiken van de juiste mensen en informatie. Ondanks de zorgvuldige zoektocht is de lijst niet compleet. De voorstellingen van de iepenloftgezelschappen zijn goed gedocumenteerd en vaak online te vinden, maar die van ad- hoc producties niet. We hebben indicaties dat er meer voorstelllingen zijn geweest in deze periode. Ook is het soms onduidelijk of het professionele of amateurproducties betreft: professionele gezelschappen maken ook gebruik van amateurfiguranten en - medewerkers. 4.3 Resultaten uit de index De index Fryslân als Podium, voorstellingen in de jaren 2002 tot en met 2012, geeft samengevat de volgende resultaten. 18

19 Toename van aantal voorstellingen Ingedeeld in het aantal voorstellingen per jaar geeft de index het volgende beeld van de toename van theatervoorstellingen in de openlucht in Fryslân. Binnen tien jaar is een toename zichtbaar van 7 naar 23 voorstellingen per jaar. Daarmee is een toename van 230 procent aangetoond. In totaal zijn er 125 voorstellingen opgenomen in de index. Er waren in gezelschappen die jaarlijks een voorstelling maken; de iepenloftspullen en Teatergroep SULT. Er zijn twee gezelschappen die eenmaal per twee jaar een voorstelling maken. Daarnaast zijn er ad- hoc initiatieven van individuen en van productiebedrijf BUOG. Voorstellingen in het Fries Van de genoemde 125 producties werden 119 opgevoerd in de Friese taal, en zes in de Nederlandse taal. De producties in de Nederlandse taal zijn gecreëerd voor opdrachtgevers door BUOG. Voor de iepenlofstpullen, Teatergroep SULT en alle ad- hoc producties geldt dat deze voorstellingen in het Fries werden opgevoerd. Medewerkers en bezoekersaantallen Van 31 voorstellingen tussen 2009 en 2012 zijn de cijfers van medewerkers en bezoekers geregistreerd. Deze getallen zijn aangeleverd door besturen van gezelschappen, producenten of regisseurs. Daaruit zijn de volgende gemiddelden berekend. Voorstellingen in de open lucht in Fryslân: worden geproduceerd door gemiddeld 106 medewerkers per productie hebben gemiddeld 2893 bezoekers Met deze cijfers is het mogelijk aanvullende gemiddelden te berekenen om een beeld te krijgen van de toename van medewerkers en bezoekers. Daarmee ontstaat het volgende indicatieve beeld van de toename tussen 2003 en 2012: voorstellingen 23 voorstellingen 848 medewerkers 2438 medewerkers bezoekers bezoekers Gezelschappen zijn niet geregistreerd Een beeld krijgen van hoeveel gezelschappen er in Friesland zijn voor openluchttheater is niet mogelijk gebleken. Keunstwurk vermeldt de iepenloftgezelschappen die een productie maken en spreekt dan van actieve iepenloftspullen. Op de website iepenloftspullen.nl staan er voor vermeld, maar er is nog een die geen publiciteit wil (!). De webpagina van de Gouden Gurbe noemt 26 gezelschappen. Daarnaast zijn er meer activiteiten, van SULT en BUOG, voor ad- hoc producties en bijvoorbeeld (eens per vier jaar) voor het Frysk Festival. Maar een overzicht is niet aanwezig, noch in boeken, noch op de website. 19

20 4.4 Online enquête voor amateurs Matarasso s benadering van ondervraagden is gebaseerd op gelijkwaardigheid, terwijl in de meeste andere onderzoeken een machtsverschil voelbaar is tussen de vrager (de instantie) en de ondervraagde. Zijn onderzoek Use or Ornament en de theorie van Lofland & Lofland over het onbevooroordeeld benaderen van ondervraagden en uitkomsten, waren behulpzaam bij het samenstellen van de vragen voor het online onderzoek. (Lofland, 1995). Keuze voor online vragenlijst Omdat de populatie van (amateur)deelnemers aan openluchttheatervoorstellingen in september 2012 op 2500 werd geschat, is ervoor gekozen deze groep met een online vragenlijst te benaderen. Het voordeel is dat veel mensen worden bereikt en dat elke respondent op dezelfde manier wordt benaderd. Het nadeel is dat sommige vragen wellicht anders worden geïnterpreteerd en dat dit niet kan worden bijgestuurd. Samenstellen van de vragenlijst Enkele van mataraso s resultaten uit zijn 110 pagina s tellende verslag die voor mij aanleiding zijn geweest voor de vraagstelling, geef ik hieronder ingekort weer, met een toelichting waarom ik met dat onderwerp de amateurs wil bevragen. Education and selfconfidence A significant proportion of adult participants have been encouraged to take up training or education opportunities. ( ) The research found that among adult participants: 84% feel more confident about what they can do 37% have decided to take up training or a course 80% have learnt new skills by being involved Deze antwoorden tonen invloed van participatie aan creatieve processen op het persoonlijke leven. Social cohesion Participatory arts projects can contribute to social cohesion in several ways. At a basic level, they bring people together, and provide neutral spaces in which friendships can develop. ( ) The arts are also important means of bringing young and old together. The research found that among adult participants: 91% have made new friends 54% have learnt about other people s cultures 84% have become interested in something new Deze uitkomsten tonen invloed aan op persoonlijk gedrag in relatie tot de gemeenschap. Local image and identity Participatory arts projects have an important role in celebrating local cultures and traditions ( ) and make participants feel better about where they live. They can also help transform perceptions of public agencies and local authorities, renewing the public image of cities for their own citizens, as well as outsiders. The study found that among adult participants: 40% feel more positive about where they live 63% have become keen to help in local projects Deze vraag heeft als resultaat van deelname een breed effect aan: zowel het idee van de locale identiteit als dat van het imago van betrokken autoriteiten en instantie wordt beïnvloed. Imagination and vision Participating in the arts made a big difference in developing people s creativity and confidence 20

21 about the arts. For many, this was simply en joyable and liberating, but professionals in teaching, social services, health, housing, countryside services and other areas said it had changed how they saw their work. ( ) Arts projects could embody people s values and raise their expectations. The study found that: 86% of adult participants have tried things they haven t done before 49% think taking part has changed their ideas 81% say being creative was important to them Deze uitkomsten tonen aan dat de visie van mensen op hun eigen functioneren en bestaan wordt beïnvloed. Impliciet wordt hier gezegd dat creativiteit het zelfbeeld weerspiegelt en versterkt. Duidelijk is ook dat deelnemers dat als belangrijk ervaren. De definitieve vragenlijst voor de online enquête is tot stand gekomen op basis van de boven genoemde onderwerpen, aangevuld met thema s uit het theoretische kader zoals artistieke kwaliteit, betekenis van locatie, friese taal en lokale identiteit. Ik denk dat één van de pijlers, die Friezen hanteren, om aan te geven dat ze Fries zijn, de openluchtspelen zijn. Ze zijn er trots op dat in hun geboorte taal voorstellingen gemaakt worden en dat in het werkproces saamhorigheid ontstaat, waarin duidelijk wordt dat je het samen doet. Tom Reeders, decor ontwerper Vijf categoriën met vragen De 20 vragen in de vragenlijst zijn onderverdeeld in 5 categoriën. Hieronder vertel ik kort welke categoriën welke gebieden behandelen. 1 Identiteit van de respondent en frequentie van deelname: De naam van de respondent, welke voorstelling wordt besproken, hoe vaak in totaliteit aan een productie is meegewerkt. 2 Productieproces en artistieke inzichten: Taak of taken, motivatie om mee te doen, mening over het proces en de kwaliteit. 3 Artistieke kwaliteit van de producties: Invloed profs/amateurs, relatie verhaal met de omgeving, invloed op eigen talent, invloed op professionele inzichten. 4 Sociale cohesie: Invloed op samenwerking, contacten met gemeente en bedrijven, contacten in omgeving en tussen generaties. 5 Culturele identiteit: Invloed op Friese taal, nieuwsgierigheid en open staan naar andere culturen. Geef nadere toelichting Bij twaalf van de twintig vragen bestond de mogelijkheid een antwoord of toevoeging te geven in eigen woorden. Sprekende uitkomsten van die categorie zijn in dit rapport in de aparte kaders geplaatst. 21