Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Taalverwerving

Transcriptie

1 Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie Taalverwerving

2 Taalverwervingsparadox Het leren van een taal: Makkelijk voor kinderen Maar moeilijk voor volwassenen en computers

3 Hoe leren kinderen hun moedertaal? Empiricisme (o.a. Rumelhart & McClelland): Door een algemeen leermechanisme. Neuro-constructivisme (o.a. Elman, Karmiloff- Smith): Door interactie tussen taalverwerving en cognitieve ontwikkeling. Nativisme (o.a. Chomsky, Pinker): Door aangeboren taalspecifieke kennis.

4 Argumenten voor empiricisme Default verklaring: Waarom zou taal anders zijn dan andere cognitieve vaardigheden? Geen extra aannames nodig.

5 Nativisme Aangeboren Universele Grammatica (UG): Universele principes Taalspecifieke parameter-settings UG geldt voor alle talen ter wereld Taalverwerving = Parameter-setting Oneindigheid van taal Recursieve regels Kritische periode Parameter-setting

6 Voorbeeld: Hoofdparameter PP PP P NP NP P van het boek sono hon kara de boek van

7 Proces van taalverwerving Taalverwerving = Parameter-setting. Triggering door bepaalde input data. Passief: Je kunt niet weigeren taal te leren. Motivatie speelt vrijwel geen rol. Onbewust: Kinderen krijgen geen expliciete instructies.

8 Herschrijfregels NP ==> NP, PP (recursief) de kaft van het boek van Chomsky over taalkunde... PP ==> P, NP (niet recursief) van het boek

9 Kritische periode Leren is ook: geen voor de moedertaal irrelevante verschillen meer kunnen waarnemen: Nederlands: l + r Kantonees Welsh: l + ll Nederlands: l Engels: pen + pan Nederlands: pen

10 Argumenten voor nativisme Poverty of the stimulus Snelheid van taalverwerving Vast patroon in taalverwerving Diversiteit van het taalaanbod Het ontstaan van creooltalen Dubbele dissociaties

11 Het logische probleem van de taalverwerving Taalaanbod? Grammatica

12 Poverty of the stimulus Het taalaanbod bevat te weinig informatie: Beperkt aantal zinnen/constructies Ook ongrammaticale zinnen Geen negatieve evidentie Moedertaal

13 Ineffectiviteit negatieve evidentie (Frijn & De Haan, 1994) Eva: Moeder: Eva: Moeder: Eva: Moeder: Eva: mag ik de bord? het bord. mag ik de bord? nee, je zegt het bord. mag ik de bord? het bord. het bord. mag ik nou de bord?

14 Snelheid van taalverwerving Taalverwerving onwaarschijnlijk snel: Baby s van 2 dagen oud herkennen hun moedertaal al. Wanneer kinderen een jaar of 6 à 7 oud zijn, beheersen ze hun moedertaal vrijwel volledig.

15 Vast patroon in taalverwerving Kinderen gaan door dezelfde fasen: Voortalige fase (0-12 mnd) Egocentrische brabbelfase (4-6 mnd) Sociale brabbelfase (7-12 mnd) Vroegtalige fase (12-30 mnd) Differentiatiefase (2;6-5 jaar) Voltooiingsfase (5 jaar en ouder)

16 Gelijksoortige fouten in taalverwerving Kinderen maken dezelfde soort fouten: tinotono i.p.v. Martinitoren fluit i.p.v. fruit loopte i.p.v. liep / een kleer (e.v. van kleren) taartjes bakken i.p.v. ik ga taartjes bakken

17 Diversiteit van het taalaanbod Heel verschillend taalaanbod Toch dezelfde moedertaal

18 De rol van Motherese Motherese zou taalverwerving kunnen helpen: Taal van verzorger tegen kind Nadrukkelijkere articulatie Simpele woorden Eenvoudige zinstructuur Echter: Motherese niet in alle culturen

19 Voorbeeld Motherese (1) nou, moet je goed wassen ja, goed goed je armen goed zo en je nek in je nek ook

20 Voorbeeld Motherese (2) nee! is van mij geel is van mij blauw en rood is van jou nee is van mamma, ja is niet van jou niet van Laura

21 Het ontstaan van creooltalen Creooltalen ontstaan vrijwel uit het niets: Verschillende talen Pidgin-taal Creooltaal

22 Pidgin-talen Gesproken door sprekers die andere moedertaal bezitten Gereduceerde woordenschat, veel leenwoorden Variabele woordvolgorde, betekenis context-afhankelijk Vrijwel geen grammaticale structuur

23 Creooltalen Gesproken door kinderen van sprekers van pidgin-taal Gestandariseerde woordvolgorde Grammaticale structuur Voorbeeld recent ontstane creooltaal: gebarentaal in Nicaragua (zie Pinker, 1994)

24 Dubbele dissociaties Het leren van taal is relatief onafhankelijk van IQ: Gevallen waarin taalvermogen beschadigd, maar algemene cognitieve vermogens intact. Gevallen waarin algemene cognitieve vermogens beschadigd, maar taalvermogen intact.

25 Linguïstische idiot-savant Christopher (Smith & Tsimpli, 1995) Stoornis van het centrale systeem (IQ van ± 50) Taalvermogen intact

26 Het verschijnsel pro-drop Italiaans Nederlands *Nederlands (io) parlo ik spreek *spreek (tu) parli jij spreekt *spreekt (lei) parla zij spreekt *spreekt (noi) parliamo wij spreken *spreken (voi) parlate jullie spreken *spreken (loro) parlano zij spreken *spreken

27 Experiment Smith & Tsimpli Aanleren van diverse grammatica s: Niet-pro-drop-talen Pro-drop-taal (Berber) Verzonnen taal die strijdig is met principes van UG (Eppon)

28 Resultaten experiment Christopher heeft geen problemen met nietpro-drop-talen en pro-drop-taal. Echter, Christopher is niet in staat om taal te leren die strijdig is met principes van UG. UG aangeboren?

29 Conclusie Aantal argumenten voor nativisme. Voor sommige argumenten is alternatieve verklaring mogelijk / waarschijnlijker. Voor andere argumenten lijkt nativisme tot nu toe de beste oplossing. Neuro-constructivisten dienen alternatieve verklaringen te vinden voor deze argumenten.