planten Akkerhoornbloem Cerastium arvense fenofase Bloei (april-mei).

Transcriptie

1 planten Cerastium arvense Akkerhoornbloem Bloei (april-mei). Deze plant heeft twee typen stengels. Allereerst de laagblijvende uitlopers die op elk gunstig plekje wortel schieten en ten tweede half opgerichte bloeistengels. De bloeiwijze is een gevorkt bijscherm van langgesteelde bloemen. De bloemstelen staan in de oksels van blaadjes die van onderen met elkaar vergroeid zijn. De kroonbladen van de witte, klokvormige bloemen zijn over een derde van de lengte met elkaar vergroeid. Op vrij open of grazige, droge, al of niet kalkrijke zandgrond, vooral op rivierduinen, in de duinen en aan bermen; niet op akkers. 5 tot 25 cm. 33

2 Quercus rubra Amerikaanse eik Bladontplooiing (april - mei); Herfsttint (augustus oktober); Einde herfsttint (oktober november); Einde bladval (november december). Loofboom. Bladeren met bladlobben die in scherpe punten uitlopen. Eikels met breed afgeplatte bovenkant. Heeft hele fraaie herfstkleuren. In loofbossen en langs lanen. Komt oorspronkelijk uit Noord Amerika, maar is in heel Nederland ingeburgerd. Tot 25 meter hoog. Fagus sylvatica Beuk Bladontplooiing (maart mei); Herfsttint (begin augustus begin november); Einde herfsttint (half september eind november); Einde bladval (half september eind december). Loofboom met grijsbruine, gladde schors. De bladeren zijn elliptisch of eirond, ondiep gegolfd-getand. Op vochtige tot vrij droge grond in loofbossen. Algemeen in Gelderland, Noord Brabant, delen van Utrecht en Limburg en langs de Noordzeekust. Ook veel aangeplant. Tot 30 meter hoog. 34

3 Succisa pratensis Blauwe knoop Bloei (juli september). In de lente vormt deze plant een matje van glanzende, langwerpige bladeren. In de zomer schieten de stengels waaraan de bloemen komen op. De paarsblauwe bloempjes vormen samen bolvormige hoofdjes. In moeras en nat grasland. Soms ook in het bos. 20 tot 80 cm. Tanacetum vulgare Boerenwormkruid Bloei (juli - augustus). Aan de stelen van deze plant zitten donkergroene, veervormig samengestelde bladeren. De bovenste bladen zittend met spitse bladslippen. De bladeren ruiken sterk. De bloeiwijze is een tuil van bloemkorfjes met gele buisvormige bloempjes. Op vochtige tot droge, omgewerkte grond op dijken en bermen, langs spoorwegen en aan akkerranden. 60 tot 120 cm. 35

4 Stachys sylvatica Bosandoorn Bloei (juni augustus). Plant met kruipende wortelstokken waaruit veel fijnbehaard, rechthoekige stengels groeien. De bladen zijn eirond tot langwerpig, met diep hartvormige voet, toegespitst, grof gekarteld-gezaagd en (behalve de bovenste) lang gesteeld. De roodachtige violette bloemen groeien in schijnkransen van meestal 6 bloemen. De bloemen staan in de oksels van de bovenste bladen. De bloemen zijn tweelippig, met een helmvormige bovenlip en een drie-lobbige onderlip met witte vlekken. Op vochtige, voedselrijke grond in loofbossen, aan heggen en op beschaduwde omgewerkte grond. 50 tot 100 cm. Anemone nemorosa Bosanemoon Bloei (maart mei). De bloemen zijn alleenstaand en meestal wit, soms roodachtig of paarsrood. Van onderen zijn ze soms roze of purper aangelopen. De bladen hebben drie segmenten, die zelf ook weer ingesneden en getand zijn. De stengelbladen zijn dubbel zo lang als hun steel. In loofbossen en hakhout, waar deze overblijvende plant hele bloemtapijten kan vormen soms ook op grasland en langs slootkanten. 5 tot 25 cm. 36

5 Cytisus scoparius Brem Bloei (april - mei). Bezemvormige struik met kale groene en ongeveer 5-kantige twijgen. De onderste bladen zijn 3-tallig en de blaadjes zijn langwerpig variërend van 0,5 tot 2 cm lang. De bovenste bladen zijn zittend en enkelvoudig. De erwtachtige gele bloemen groeien in de bladoksels (enkel of met zijn tweeën). De kelk is 2-lippig en heeft kleine tanden. De vlag is 1,5 tot 2 cm lang en de kiel is na de bloei omlaag geklapt. Op allerlei droge, kalkarme, vaak omgewerkte grond. 60 tot 200 cm. Crataegus monogyna Eenstijlige meidoorn Bloei (mei juni). Vaak meerstammig. Witte tot bleekroze bloemen alle met 1 stijl, of ten dele met 1 of ten dele met 2 stijlen (de tweede stijl is dan vaak korter of al tijdens de bloei verschrompeld). De bladeren zijn vooral bij de voet diep ingesneden. In de bladoksel staan 2 cm lange, rechte doornen. Rijpe vruchten zijn diep bruinrood met een zaad. (vgl. Tweestijlige meidoorn). Op vochtige tot droge, meer of minder voedselrijke grond in heggen en struwelen maar ook in bossen. Tot 4,5 meter hoog. 37

6 Larix decidua Europese larix Bladontplooiing, zie pagina 6 (maart mei). Naaldboom die zijn naalden in de winter verliest. De naalden lichtgroen, aan de onderzijde groen en staan in bundels van meer dan 5 bijeen. De kegelschubben staan rechtop en zijn aan de bovenrand niet of nauwelijks naar buiten gebogen. De twijgen zijn kaal en geelachtig bruin. In bossen en aangeplant als sierboom. Soms verwilderd. Tot 30 meter hoog. Anthriscus sylvestris Fluitenkruid Bloei (april-mei). Vroege witbloeiende schermbloem met een holle, geribde stengel waaraan getande, veervormige samengestelde bladen zitten. De vruchtjes zijn langwerpig en glad. In bermen en op dijken, maar ook in loofbossen en graslanden. 60 tot 150 cm. 38

7 Cornus mas Gele kornoelje Bloei (februari maart). Struik. De gele bloemen verschijnen vóór de bladeren in kluwens tot 2 cm breed. De twijgen zijn groen. De vruchten zijn omgekeerd eirond en kersrood. Op min of meer vochtige, kalkrijke grond in struweel en lichte loofbossen. Tot 6 meter hoog. Iris pseudacorus Gele lis Bloei (mei juni). Plant met dichtopeenstaande zwaardvormige, parallelnervige bladen, die uit dikke vlezige wortelstokken groeien. Het blad ruikt bij het doorbreken niet onaangenaam en is iets blauwgroen. De gele bloemen groeien in kleine trossen aan het einde van grote bladloze stelen. Elke bloem heeft een groot groen schutblad, drie grote naar beneden buigende buiten-kroonbladen en drie kleinere kroonbladen die lijnvormig zijn en half rechtop staan. De zaden zijn donkerbruin en schijfvormig en komen in de herfst vrij. Aan waterkanten, in moerassen en moerasbossen. 40 tot 120 cm. 39

8 Nuphar lutea Gele plomp Bloei (mei juni). Waterplant met gele bloemen en de langgesteelde bladen aan het wateroppervlak afkomstig uit een dikke ondergrondse stengel die door de modder kruipt. De drijvende bladen zijn eirond en gaafrandig en hebben een hartvormige voet. De bladstelen zijn driekantig, evenals de bloemstelen en hebben fijne luchtkanalen. De bloemen zijn 3-5 cm in doorsnede, en ruiken onaangenaam. In diep tot vrij diep, stilstaand of stromend, voedselrijk water. Tot ca. 1 meter. Erica tetralix Gewone dophei Bloei (juni-juli). De bladen zijn bovenop kort behaard en lang, meestal klierachtig gewimperd, langwerpig lijntot lancetvormig. De bladen staan in in kransen van vier. De bloemen staan in korte, schermvormige trossen. De kelkslippen zijn lancetvormig, kort behaard en lang, meestal klierachtig gewimperd. De bloemkroon is kroesvormig en variërend van 5 tot 8 mm lang. Deze is 3 tot 4 maal zo lang als de kelk. De bloemen zijn roze, zelden wit. Op natte tot vochtige, zure grond op heiden, in hoogvenen, schrale graslanden, soms in lichte bossen. 10 tot 60 cm. 40

9 Caltha palustris subsp. palustris Gewone dotterbloem Bloei (maart - april soms weer augustus september). De bladen zijn hartvormig, gekarteld-getand, donkergroen, glanzig waarbij de onderste lang gesteeld zijn en de bovenste kleiner en langgesteeld. De gele bloemen zijn 2 tot 5 cm in doorsnede. Langs oevers van sloten en grote wateren, in rietlanden en in broekbossen. 15 tot 50 cm. Leucanthemum vulgare Gewone margriet Bloei (mei-juni). Plant met zuiver witte lintbloempjes in een straal rond een gele schijf van buisbloempjes. In het vroege voorjaar onspruit er aan de blijvende wortelstok een rozet van langgesteelde bladeren. Uit de rozet schieten stengels op waaraan ongesteelde bladeren met een grof gezaagde rand komen. In de top van elke stengel verschijnt een bloemhoofdje. Op vrij open plaatsen op vochtige tot matig droge, voedselrijke grazige grond in hooilanden en bermen. 30 tot 60 cm. 41

10 Syringa vulgaris Gewone sering Bloei (mei juni). Struik. Bloeiend met sterk geurende trossen. Wit of paars. Bloemen duidelijk gesteeld waarbij de bloemsteel even lang als of langer is dan de kelk. Bladen van onderen groen, eirond, met brede hartvormige tot wigvormige voet, toegespitst, gaafrandig, kaal. Als sierheester aangeplant in tuinen en parken. Soms verwilderd, met name in de duinen. Tot 7 meter hoog. Sambucus nigra Gewone vlier Bloei (mei juni); Vruchten (augustus oktober). Vaak meer een struik dan een boom. Dofgroene samengestelde bladeren. Deelblaadjes eirond en kort toegespitst. De talrijke roomwitte bloemen geuren sterk en staan in schermvormige pluimen tot 24 cm in diameter. De Vlier draagt volle trossen eetbare, zwarte bessen van 6-8 mm. Op voedselrijke, vaak omgewerkte grond in heggen en lichte bossen, op kapvlakten, in aanspoelselgordels, op drooggevallen platen en achter de zeereep. Ook vaak aangeplant. Tot 6 meter hoog. 42

11 Galanthus nivalis Gewoon sneeuwklokje Bloei (januari- maart). Uit de bloembol vormt zich een alleenstaande bloem en twee lijnvormige groene bladen. De bloem heeft drie lange, witte buitenkroonbladen en drie korte brede binnenkroonbladen, die halvemaanvormige bleekgroene vlekken hebben. Op de bloei volgen de vlezige groene zaaddozen met veel zaden. In vochtige loofbossen en in beschaduwde parken en tuinen. Oorspronkelijk uit midden en oost Europa en zuidoost Azië, maar vrij algemeen verwilderd. 7 tot 20 cm. Ranunculus ficaria subsp. bulbilifer Gewoon speenkruid Bloei (februari april). Een van de eerste voorjaarsbloeiers. De bloemen zijn helder geel, glanzend en staan op lange stelen. Ze zijn alleen geopend bij zonnig weer en zorgen in het voorjaar voor een geel tapijt. In vochtige loofbossen, hagen en weilanden en langs de waterkant. 5 tot 30 cm. 43

12 Laburnum anagyroides Gouden regen Bloei (mei juni). Loofboom die vaak tot struik wordt gesnoeid. Bloeit in rijkbloemige, hangende, gele trossen. De vrucht is een 4-6 cm lange peul met zwarte zaden. In tuinen en parken. Zeer algemeen. Vogels verspreiden de zaden waardoor kiemplanten soms ook opslaan op droge, zonnige plaatsen, bijv. tussen plaveisel. Tot 7 meter hoog. Malva sylvestris Groot kaasjeskruid Bloei (juni - juli). Plant met brede, handvormig ingesneden bladeren en een groot aantal opgerichte stengels. De grote bloemen staan in groepjes bijeen in de bladoksels. De bloemkroon is 3 tot 4 cm in doorsnede, rozerood met donkerder strepen, zelden wit. De kroonbladen zijn 3 tot 4 maal zo lang als de kelk. Op vochtige, voedselrijke, vaak omgewerkte grond aan dijken en in bermen. 30 tot 120 cm. 44

13 Lythrum salicaria Grote kattenstaart Bloei (juni juli). De stengels zijn lang, rechtopstaand en vierkant. De bladen staan kruisgewijs tegenover elkaar, of in kransen of verspreid. Ze zijn lancetvormig, spits en zittend met een enigszins hartvormige voet. De bloemen groeien in schijnkransen uit de oksels van de bovenste bladen. Elke bloem heeft zes purperrode kroonbladen en twaalf meeldraden. De kroonbladen zijn 5 tot 10 mm lang. Aan waterkanten en op natte, voedselrijke grond in natte graslanden, veenmoerassen, lichte loofbossen, rietlanden en duinvalleien. 60 tot 120 cm. Lysimachia vulgaris Grote wederik Bloei (juni juli). Plant met kruipende wortels, die zich snel verspreiden in de vochtige grond en een grote kloon vormen met stevige, rechtopgaande stengels. De lancetvormige bladen groeien in tegenoverstaande paren of in kransen van drie of vier en uit de oksels van de bovenste bladen groeien kleine pluimen van gele bloemen. De bloemen zijn trechtervormig en hebben vijf groene kelkbladen met een oranje rand en vijf gele kroonbladen. Aan de voet van de kroonslippen vaak een bruinrode vlek. Op natte, meer of minder voedselrijke grond aan waterkanten, in graslanden en duinvalleien, in vennen en in bossen; ook op drogere grond op kanaal- en spoordijkbermen tot 150 cm.

14 Pinus sylvestris Grove den Bloei (mei juni). Naaldboom. De schors is oranjebruin en grof van structuur. De naalden zitten met twee bij elkaar aan de takken en zijn tot 5 cm lang. De rozige, vrouwelijke bloeiwijze zit aan de top van de hoofdloten. De mannelijke, geelbruine katjes in kluwens aan de zijloten. Op heiden en zandverstuivingen en in hoogvenen. Algemeen in Drenthe, Gelderland, Noord Brabant en delen van Utrecht en noord en midden Limburg. Tot 40 meter hoog. Orchis morio Harlekijn Bloei (april-juni). Orchidee met bovenaan paarsrood gekleurde stengel en ongevlekte donkergroene bladeren. De stengel wordt omhuld door de schedes van kleinere, lijnvormige bladeren. De donkerpurper tot roze of witte bloemen hebben groengeaderde kroonbladen, waarvan de bovenste een helmpje vormen en de onderste een donker gevlekte lip. De spoor is horizontaal of iets omhoog wijzend en korter dan het vruchtbeginsel. Op vochtige, vrij voedselarme grond in lage graslanden. 8 tot 30 cm. 46

15 Corylus avellana Hazelaar Bloei (januari maart); Vruchten rijp (mei oktober). Een van de vroegst bloeiende bomen in het voorjaar met de duidelijk zichtbare botergele mannelijke katjes. Groeit in struiken met meerdere stammen. Bladen ongeveer rond, met hartvormige voet en toegespitste top. Op matig voedselrijke, vochtige grond in loofbossen en hakhout. Ook veel aangeplant in heggen om de vruchten en als sierstruik. Tot ongeveer 6 meter hoog. Glechoma hederacea Hondsdraf Bloei (april). Plant met een kruipende stengel en bloeiende opstijgende takken. De bladen zijn niervormig of rondachtig, met hartvormige voet en gekarteld. De schijnkransen zijn 1 tot 6 bloemig. De bloemen zijn paarsblauw, zeer zelden roze of wit. Plant ruikt sterk. In loofbossen en struweel, op dijken en bermen, in de duinen, in uiterwaarden, aan waterkanten en op beschaduwde, omgewerkte grond. Zeer algemeen. 15 tot 60 cm. 47

16 Tussilago farfara Klein hoefblad Bloei (februari - april). De bloem is goudgeel en verschijnt voor de bladen. Opvallende geschubde stengels. De bladeren worden vrij groot (10-30 cm breed), zijn rondachtig met een handvormige nervatuur en zijn van onder witviltig. Op vochtige, zeer voedselrijke grond. 7 tot 25 cm. Hedera helix Klimop Bloei (september november). Plant met kruipende of klimmende stengel met hechtwortels. De bladen zijn kaal, glanzig, leerachtig en 3- tot 5-lobbig. De bladen van bloeiende takken zijn eirond en ongedeeld. De bloemen staan in schermen en de bloemkroon is groenachtig geel. De vruchten zijn zwart. Op vochtige, voedselrijke grond in loofbossen en op houtwallen; ook langs muren. Tot 12 meter. 48

17 Lychnis flos-cuculi Koekoeksbloem (echte) Bloei (mei). Plant met smalle tegenoverstaande bladeren en opvallend gespleten kroonbladen. De kleur van de bloemen is meestal roze, soms wit. Op natte, matig voedselrijke grond in graslanden, vooral op veengrond, in duinvalleien, ook in lichte loofbossen. 30 tot 90 cm. Ranunculus repens Kruipende boterbloem Bloei (april - mei). Plant met bovengrondse, bebladerde uitlopers die wortelen op de knopen. De onderste bladen zijn 3-tallig waarbij het middelste blaadje lang gesteeld is. De bloemstelen zijn gegroefd. De bloemen hebben glanzend gele kroonbladen en veel meeldraden. Op vochtige tot natte, voedselrijke, grazige of beschaduwde grond. 10 tot 50 cm. 49

18 Alliaria petiolata Look-zonder-look Bloei (april - mei). Stengel rechtopstaand. Bladen bij kneuzing naar uien riekend, hartvormig, bochtig getand, de onderste tot niervormig, grof gekarteld, lang gesteeld. Kroonbladen wit, 4-6(-9) mm lang. Vruchten smal lijnvormig, 2-7 cm lang, aan korte, afstaande stelen schuin rechtopstaand. Op vochtige, zeer voedselrijke, meestal zandige grond op half beschaduwde plaatsen in loofbossen, langs bospaden en beken. 15 tot 90 cm. Viola odorata Maarts viooltje Bloei (februari april). Plant met geurige paarse bloemen, soms roze of wit. Uit een korte, stevige ondergrondse wortel groeit een lage kluwen langgesteelde bladen, die een rond hartvormig blad hebben. In vochtige loofbossen, onder heggen en hakhout en in bermen en holle wegen. Vrij algemene plant in het heuvelland van Zuid Limburg, langs de kust en grote rivieren en in steden. 5 tot 15 cm. 50

19 Stachys palustris Moerasandoorn Bloei (juli augustus). Plant met kruipende ondergrondse stengels waaruit vele rechtopstaande vierkante stengels groeien. De lancetvormige, gekartelde, harige bladen groeien in tegenoverstaande paren. De hele plant heeft een onaangename geur bij kneuzing. De bloemen zijn tweelippig en paarsrood tot bleekroze. Ze groeien in schijnkransen van 6 tot 10 uit de oksels van de schutbladen bovenaan de stengels. Op vochtige tot natte, voedselrijke grond aan waterkanten, in ruige, drassige graslanden en lichte moerasbossen; ook op vochtige akkers op klei. 30 tot 80 cm. Filipendula ulmaria Moerasspirea Bloei (juni juli). Plant met grote samengestelde bladen, die afgebroken geveerd zijn, met een groot eindblad dat handvormig gespleten is. De blaadjes zijn aan beide kanten groen, of witviltig aan de onderzijde en gezaagden 2 tot 8 cm lang. Uit iedere bladergroep groeien kleine vertakte, rechte bebladerde stengels met dichte schermvormige trossen roomkleurige witte bloempjes met lange meeldraden. Op natte, voedselrijke grond aan waterkanten, in hooilanden en in lichte loofbossen. 60 tot 120 cm. 51

20 Daucus carota Peen Bloei (juni juli). Tweejarige plant, waarbij in het eerste jaar een rozet van langgesteelde, veervormig samengestelde, donkergroene bladeren gevormd worden. In het tweede jaar schiet uit het midden van de rozet een rechtopstaande, bebladerde stengel op, die bekleed is met ruwe haartjes. De bladen zijn 2- of 3-voudig geveerd. In de stengeltop verschijnen vlakke schermen met witte bloempjes, meestal met een onvruchtbare rode of paarse bloem in het midden. De scherm heeft vele stralen waarbij de buitenste stralen in de vruchttijd vogelnestjesachtig naar binnen gebogen zijn. In vrij droge graslanden, op bermen en dijken, in de duinen. 30 tot 90 cm. Cardamine pratensis Pinksterbloem Bloei (april mei). Plant met lila, roze of witte kroonbladen van 8 tot 15 cm lang. De rozetbladen hebben korte, brede, bochtig getande blaadjes en verschillen sterk van de stengelbladen die smallere gaafrandige blaadjes hebben. De stengel is rolrond of iets kantig, hol en meestal kaal. Op natte tot vochtige graslanden, in loofbossen, moerassen en op drijftillen. Algemeen. 15 tot 50 cm. 52

21 Betula pendula Ruwe berk Bloei (maart mei); Bladontplooiing (maart mei); Herfsttint (eind juli begin november); Eind herfsttint (half augustus half november); Eind bladval (begin september half december). Loofboom met kenmerkende, zilverwitte bast. Deze is doorgaans glad, maar raakt aan de stamvoet opgebroken in donkerder, rechthoekige platen. Dit in tegenstelling tot de bast van de Zachte berk die bruin of grijs is en onderaan glad. Het blad is ruitvormig, eirond en 3 tot 7 cm lang. Aan de voet wigvormig of soms afgeknot. De top is toegespits. De onderzijde van het blad is kaal. De mannelijke katjes zijn geel en hangend, de vrouwelijke groen en rechtopstaand. Jonge twijgen hangen aan de top. In bossen, tuinen en op heide. Pionier op open standplaatsen. Tot 20 meter hoog. Ranunculus acris Scherpe boterbloem Bloei (april- mei). Plant met korte en dikke wortelstok. Het wortelrozet bestaat uit langgesteelde, handvormig ingesneden bladeren met een fijne, zwarte tekening. Uit het midden van dit rozet schiet een stengel omhoog die bovenaan ongesteelde bladeren draagt en een paar bloemen met glanzend gele kroonbladen en veel meeldraden. De bloemstelen zijn rolrond en glad (vergl. met de Kruipende boterbloem). Op vochtige, voedselrijke, grazige grond; ook op kapvlakten tot 90 cm.

22 Hypericum perforatum Sint-janskruid Bloei (juni - juli). Plant met rechtopstaande ronde stengels met 2 lijsten (verhogingen), en tegenoverstaande steelloze bladen. Uit de bladoksels groeien de gele bloemen met vele meeldraden. Bladranden, kelkbladen, kroonbladen en bloemstelen zijn bedekt met zwarte punten. Op droge, voedselrijke grond, langs spoorwegen en wegen en aan struweelranden. 20 tot 80 cm. Prunus spinosa Sleedoorn Bloei (maart - april). Struik met witte bloemen. Deze verschijnen meestal iets voor de bladeren. De witte kroonbladen zijn 5-8 mm lang. Harde vrucht, rechtopstaand, donkerblauw en sterk berijpt. Jonge takken zijn dof en behaard. De bast is zwartachtig. Oudere takken lopen uit in een doorn. Op vochtige, voedselrijke, vaak kalkhoudende grond in heggen, aan bosranden en op lichte plekken in loofbossen. Tot 3 meter hoog. 54

23 Calluna vulgaris Struikhei Bloei (juli augustus). Vertakte, twijgachtige plant met groenblijvende, lijnlancetvormige bladen. Deze bladen groeien in 4 rijen en bedekken elkaar dakpansgewijs. De vele roze tot paarsrode bloemen staan in tros- of pluimvormige bloeiwijzen. Elke bloem zit aan een ineengedrongen takje met 2 paar schutbladen vlak onder de bloem. Op vochtige tot droge, zure grond in heiden, schrale graslanden en lichte bossen. 30 tot 100 cm. Crataegus laevigata Tweestijlige meidoorn Bloei (mei). Lijkt op de Eenstijlige meidoorn, maar is minder doornig. Bladeren zijn groter, breder en minder diep ingesneden. Aan de rand sterker getand. De bloemen hebben 2 tot 3 stijlen. De vrucht is bolvormig, rood, met 2 tot 3 zaden (vgl. Eenstijlige meidoorn). Op vochtige tot droge, meer of minder voedselrijke grond in heggen en struwelen maar ook in bossen. Tot 4,5 meter hoog. 55

24 Prunus padus Vogelkers Bloei (april mei); Bladontplooiing ( april - mei); Vruchten rijp (augustus). Loofboom met worteluitlopers. Lijkt sterk op de Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina), maar bloeit iets eerder. Onderscheidende kenmerken zijn verder: De bladeren zijn niet hard of leerachtig, maar kruidachtig en slap, licht behaard en mat. De bloemen in hangende trossen. De kroonbladen zijn 6-10 mm lang. Zwarte vruchten. Op vrij vochtige tot vrij natte, voedselrijke grond in lichte loofbossen, houtwallen en struweel. Vrij algemeen in delen van Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord Brabant en midden en zuid Limburg. Op andere plaatsen zeer zeldzaam. Vaak aangeplant. Tot 15 meter hoog. Nymphaea alba Waterlelie (witte) Bloei (mei- juni). Waterplant met witte (soms rode) bloemen en een dikke vlezige kruipende stengel en veel zijwortels. De drijvende leerachtige bladen zijn bijna cirkelrond met hartvormige voet en zijn gaafrandig. De bladstelen zijn rolrond en hebben net als de bloemsteel 4 grote luchtkanalen. De bloemen variëren in van 5,5-18 cm in doorsnede. De bloem heeft 5 tot 25 gele stempelstralen. In vrij diep, stilstaand tot zwak stromend, voedselrijk tot voedselarm water. Tot ca. 1 meter. 56

25 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes Bloei (mei juni); Vruchten rijp (augustus - oktober). Kleine boom met vaak meerdere stammen en gladde, grauwe schors. Bladknoppen zacht behaard, grijs. Bladen geveerd, met 9-17 blaadjes. Bloempluim met veel crèmewitte bloemen. Draagt in de herfst trossen oranjerode bessen. Op vrij droge tot vrij natte, zure tot vrij voedselrijke grond in bossen en houtwallen. Vaak aangeplant. Tot 9 meter hoog. Quercus petraea Wintereik Bladontplooiing (april mei); Herfsttint (eind augustus half november), Einde herfsttint (begin oktober begin december); Einde bladval (eind oktober eind december). Loofboom. De bladeren zijn symmetrisch gelobd en hebben een steel van mm en staan afwisselend in twee rijen. De eikels zitten zonder steel aan de tak. De stam loopt door tot hoog in de kroon. In bossen op vrij voedselarme grond, vooral in heuvelgebieden. Komt in Drenthe, Gelderland, Utrecht, Noord Brabant en Limburg vrij zeldzaam voor, in andere delen van het land zeer zeldzaam. Soms aangeplant. Tot 30 meter hoog. 57

26 Lamium album Witte dovenetel Bloei (april - mei). Plant met vierkante stengel en kruisgewijs tegenoverstaande, getande bladeren. Bloemen in schijnkransen rondom de stengel. Bloemkroon roomwit, zeer zelden lichtroze; de onderlip groengeel gevlekt. Haarring in de kroonbuis scheef opstijgend. Stuifmeel bleekgeel. Op vochtige, zeer voedselrijke, omgewerkte grond in wegbermen, in bemeste weilanden en in lichte loofbossen. Algemeen. 30 tot 60 cm. Alnus incana Witte els Bloei (februari april). Gladde gele tot asgrauwe bast. Knoppen en jonge takken niet kleverig, maar bijna viltig. Bladeren eivormig elliptisch met spitse top. Vrouwelijke katjes vrijwel zittend. In loofbossen, vooral op vrij natte tot vochtige plaatsen. Vaak aangeplant als pionier op droge, voedselarme zandgrond; ook in heggen. Tot 24 meter hoog. 58

27 Aesculus hippocastanum Witte paardenkastanje Bloei: (mei juni); Bladontplooiing (maart april); Vruchten rijp (september - oktober) Bestaat in een roze- en witbloeiende variëteit. Alleen observaties van de wit bloeiende bomen kunnen in dit project worden meegenomen. Loofboom met handvormig samengestelde bladeren. Bloemen in rechtopstaande pluimen. De vrucht is omgeven door een vlezige bolster met stekelpunten. Veel aangeplant als sierboom, ook in bossen. Tot 20 meter hoog. Saponaria officinalis Zeepkruid Bloei (juli september). Plant met rechtopstaande, iets ruwe stengel en elliptische of langwerpige, spitse bladen met 3 tot 5 nerven. De bloemen staan dicht opeen aan de top van stengels en takken in de bladoksels in trosjes van 5-7 bloemen. De roodachtige kelkbladen vormen samen een buisje waar vijf lange, roze kroonbladen bovenuit steken. Op open, vochtige tot droge, veelal kalkrijke, omgewerkte zandgrond, in ruigten langs de rivieren, op spoordijken. 40 tot 70 cm. 59

28 Quercus robur Zomereik Bladontplooiing (april juni); Herfsttint (half augustus half november); Einde herfsttint (begin september- eind november); Einde bladval (eind september begin december). Loofboom met diepgegroefde bast. Te onderscheiden van Wintereik doordat de bladeren nauwelijks een steel hebben. De eikels hebben wel een steeltje. De bladeren zijn niet-symmetrisch gelobd. De stam eindigt onder in de kroon, waar hij zich in zware kroontakken oplost. In loofbossen en struweel. Vooral op voedselrijke, vochtige grond. Als kreupelhout vooral op voedselarme, droge standplaatsen. Zeer algemeen. Ook veel aangeplant Tot 30 meter hoog. Aster tripolium Zulte (Zeeaster) Bloei (april/juli herfst). Plant met korte en dikke wortelstok. De stengel is kaal met 2 tot 3 mm brede stompe omwindselbladen. De bladen zijn vlezig. De 11 tot 17 mm lange lintbloemen zijn blauw, lila of wit. Soms ontbreken ze echter. Op natte, zilte, brakke en zoete, zeer voedselrijke grond op schorren, in rietlanden, in uiterwaarden, op opgespoten terreinen, aan oevers. 5 tot 90 cm. 60

29 Alnus glutinosa Zwarte els Bloei (februari maart). De bast is donkerbruin tot zwart en ruw gegroefd. Jonge blaadjes en takken zijn zeer kleverig. Bladeren breed elliptisch met stompe top. De vrouwelijke katjes hebben een steeltje. De houtige vruchtjes elzeproppen- van deze soort lijken op miniscule dennenkegeltjes Op natte tot vrij vochtige grond; de voornaamste boom in moerasbossen, ook veel aan waterkanten. Tot 24 meter hoog. 61

30 Een initiatief van: Andere betrokken organisaties: Vroege Vogels GLOBE Nederland Waarnemingen kunt u opsturen naar: Natuurkalender Leerstoelgroep Milieusysteemanalyse Antwoordnummer VB Wageningen. 62 Redactie: Arnold van Vliet, WUR/FSD; Susanne Hutten, FSD. Teksten: Susanne Hutten, FSD; Arnold van Vliet, WUR/FSD; Dick Groenendijk, De Vlinderstichting; Harvey van Diek en Ruud Foppen, SOVON; Woud van der Slikke, FLORON; Bron planten: Heukels Flora, 1990 Illustraties: Planten: Saxifraga/Mihaly Vegh (Gele kornoelje), Susanne Hutten (Paardenkastanje, Speenkruid en Maarts viooltje), Fotonatura (Akkerhoornbloem), Saxifraga/Jan van der Straaten (overige foto s). Vlinders: Kars Veling (Klein koolwitje); De Vlinderstichting (Groot koolwitje); Ab Baas (overige foto s). Vogels: Saxifraga/T.W. van Rijssel (Grutto), Jeroen Gense (Kievit), Fotonatura (Koekoek, Wielewaal en Zeearend), Saxifraga/Jan van der Straaten (overige foto s). Ontwerp: Daphne de Bruijn, Grafisch Atelier Wageningen. Drukwerk: Veenman drukkers, Ede. Verspreiding: Wageningen Universiteit en Research Centrum. Deze brochure werd mogelijk gemaakt met subsidie van het Wereld Natuurfonds Met dank aan Saxifraga en De Vlinderstichting voor het ter beschikking stellen van de foto s. Voor meer informatie over De Natuurkalender kunt u contact opnemen met: Wageningen Universiteit Leerstoelgroep Milieusysteemanalyse T.a.v. De Natuurkalender Postbus DD Wageningen

31 63 Aantekeningen:

32 de natuurkalender vogels vlinders planten