HANDLEIDING VOOR EEN OUDERAVOND OVER ROKEN EN ALCOHOL BASISONDERWIJS

Transcriptie

1 HANDLEIDING VOOR EEN OUDERAVOND OVER ROKEN EN ALCOHOL BASISONDERWIJS

2 HANDLEIDING VOOR EEN OUDERAVOND OVER ROKEN EN ALCOHOL BASISONDERWIJS

3 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 4 1 Inhoud van de ouderavond 6 2 Organisatie en uitvoering 1 3 Presentatie leerlingen 14 4 Plenaire presentatie 18 5 Verdiepende workshops 3 Bijlagen 38 Colofon 52

4 VOORWOORD Tabak en alcohol zijn schadelijk voor de gezondheid van kinderen. Toch weerhoudt dit kinderen er niet van om te experimenteren met roken en drinken. In Nederland beginnen kinderen soms al op 1-jarige leeftijd met drinken of roken. Ouders kunnen door duidelijke regels te stellen, voorkomen dat hun kinderen jong gaan roken en drinken. In de ouderavond over roken en alcohol worden ouders van kinderen in groep 7 en 8 van het basisonderwijs hierover geïnformeerd. Ook gaan ouders met elkaar in gesprek over de opvoeding. De ouderavond voor het basisonderwijs is een onderdeel van het programma De gezonde school en genotmiddelen. Tijdens dit programma krijgen leerlingen les over roken en alcohol. Leerlingen geven als afsluiting van de lessen een presentatie aan ouders. Vervolgens geeft een preventiewerker de ouders meer informatie over de opvoeding met betrekking tot roken en alcohol. Behalve als onderdeel van het programma De gezonde school en genotmiddelen kan deze ouderavond ook los of in combinatie met de interventie Ik (r)ook niet van STIVORO worden ingezet ( Deze handleiding is voor preventiewerkers van GGD en en instellingen voor verslavingszorg. In de handleiding staat de opzet van de ouderavond beschreven. Hoofdstuk 1 gaat over de inhoud van de ouderavond. In hoofdstuk 2 worden praktische tips gegeven voor de uitvoering van de bijeenkomst. In hoofdstuk 3 t/m 5 worden de verschillende onderdelen van de ouderavond verder uitgewerkt. Hierna volgen verschillende bijlagen. Deze handleiding is ontwikkeld door het Trimbos-instituut in samenwerking met STIVORO in het kader van de Opvoedcampagne Roken, Alcohol en Cannabis. 4 5

5 1 INHOUD VAN DE OUDERAVOND Ouders hebben invloed op hun kinderen en kunnen er zo voor zorgen dat kinderen het gebruik van alcohol uitstellen en niet gaan roken. Tijdens de ouderavond krijgen ouders handvatten hoe ze om kunnen gaan met roken en alcohol in de opvoeding. Doelen De doelen van de ouderavond zijn: ouders informeren over de schadelijke invloed van roken en alcohol op de ontwikkeling van hun kind, ouders informeren over effectieve opvoedingsstrategieën om middelengebruik door hun kind te voorkomen of uit te stellen en ouders de gelegenheid geven ervaringen en kennis uit te wisselen met elkaar en met een professional. Na afloop van de ouderavond.. weten ouders dat ook het af en toe gebruik van tabak en alcohol schadelijk is voor de ontwikkeling van opgroeiende kinderen; weten ouders dat de maatregelen die zij nemen of zouden kunnen nemen om het gebruik van tabak en alcohol tegen te gaan, zin hebben en effectief kunnen zijn; vinden ouders het niet acceptabel dat hun opgroeiende kind rookt of alcohol drinkt; weten ouders waar ze informatie kunnen vinden over effectieve opvoedingstrategieën om gebruik van tabak en alcohol door hun kind tegen te gaan. U kunt een avond organiseren waarbij de leerlingen presenteren wat ze hebben geleerd over roken en alcohol; of u geeft een ouderavond met alleen de ouders. De aanwezigheid van de kinderen zorgt voor een hogere opkomst. Een avond met alleen de ouders geeft u meer tijd om met de ouders in gesprek te gaan. Als onderwerp van de avond kunt u kiezen voor roken en alcohol, of één van beide thema s. De handleiding gaat uit van een combinatie. Voor de presentatie en de film zijn ook versies over alleen alcohol of roken beschikbaar. De ouderavond bestaat uit een plenaire presentatie en verdiepende workshops. Tijdens de plenaire presentatie staat de informatieoverdracht centraal. Met behulp van een videoboodschap of een powerpoint presentatie worden ouders gezamenlijk geïnformeerd over: Cijfers over het tabak- en alcoholgebruik van jongeren (1-16 jaar) De risico s van roken en drinken op jonge leeftijd De invloed van ouders op het rook- en drinkgedrag van hun kind Doelgroep Deze ouderavond is ontwikkeld voor ouders van leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs. Opzet en opbouw Voordat u de ouderavond geeft, zullen een aantal keuzes moeten worden gemaakt: Na de plenaire presentatie kan gekozen worden uit een aantal verdiepende workshops rondom het thema roken, alcohol en opvoeding. In elke workshop is dit thema op een andere manier uitgewerkt. De workshops zijn geschikt voor grote en kleine groepen ouders. In deze handleiding worden drie workshops beschreven: 6 7

6 Tips toepassen in de praktijk Wat zou u doen? Debat Programma op maat maken In deze handleiding wordt een programma voor een ouderavond beschreven van ongeveer twee uur. Het is echter ook mogelijk om een korter programma samen te stellen. Dit programma kan op verschillende manieren worden ingekort: Voor de plenaire presentatie kiest u voor de film in plaats van de presentatie. U kunt de presentatie inkorten door een selectie uit de dia s te maken. Bij de plenaire presentatie hoort een powerpoint presentatie met 29 dia s. U kunt de met een * gemarkeerde dia s achterwege laten; deze dia s bevatten extra, aanvullende informatie. U kunt ervoor kiezen alleen de plenaire presentatie te gebruiken (al dan niet verkort) en de verdiepende workshops over te slaan. De verdiepende workshops kunnen meestal ook worden ingekort. De leerlingen geven geen presentatie. De duur van de ouderavond is dus flexibel. Zie in onderstaande tabel voor een tijdsindicatie per programmaonderdeel. Onderdeel Keuzemogelijkheid Tijdsindicatie Presentatie leerlingen Plenaire presentatie Workshops Er kan voor gekozen worden om de presentatie door de leerlingen achterwege te laten. 1. Film bespreken 2. Alle dia s tonen en bespreken 3. Met een * gemarkeerde dia s achterwege laten Er kan voor gekozen worden dit onderdeel achterwege te laten of dit onderdeel in te korten. 45 minuten 2 minuten 45 minuten 3 minuten 5 minuten 8 9

7 2 ORGANISATIE EN UITVOERING In dit hoofdstuk vindt u informatie over de organisatie en uitvoering van de ouderavond. Werving van ouders Samen met de school kunt u kijken hoe u voor een goede opkomst kunt zorgen. Veel scholen kampen met een lage opkomst van ouders bij ouderavonden. De ervaring leert dat de opkomst hoog is bij een bijeenkomst waarbij ook de leerlingen een presentatie geven. Daarom wordt aangeraden de ouderavond te combineren met de lessen van het programma De gezonde school en genotmiddelen of met de presentaties uit de digitale module Ik (r)ook niet. De opkomst kan ook behoorlijk toenemen als de school van tevoren bij de ouders inventariseert welke doordeweekse avond of middag het beste uitkomt. Het is ook belangrijk dat ouders de relevantie van het onderwerp inzien. Laat die dus duidelijk in de uitnodiging naar voren komen (zie bijlage 1) en besteed er van tevoren al aandacht aan, in bijvoorbeeld schoolkrant, ouderkrant, nieuwsbrief of website. Een voorbeeldartikel over de ouderavond vindt u in bijlage 2. Meer tips om de opkomst van ouders te stimuleren vindt u in de folder Tips voor een goede opkomst ( producten bestelnummer PFG933). De klas kan, samen met de docent, zelf meewerken aan de uitnodiging voor de ouders. De leerlingen maken in groepjes of persoonlijk een uitnodiging voor hun ouders, met tekeningen of plaatjes over het onderwerp. De leerkracht zorgt er voor dat de leerlingen een format gebruiken met de juiste informatie en tijden (zie ook de uitnodigingsbrief in bijlage 1). Kennis over roken, alcohol en opvoeding Voor aanvullende informatie over roken, drinken en blowen kunt de websites en www. alcoholinfo.nl raadplegen. U kunt ook de e-learnings en bezoeken. Op deze sites wordt informatie overgedragen door middel van filmfragmenten, tests en polls, animaties en simulatieoefeningen. Op de sites en www. pratenmetuwkind.nl vindt u informatie die specifiek ingaat op opvoeding en middelen. Ouders kunnen zelf oefenen met bepaalde opvoedsituaties en krijgen dmv filmpjes en testjes allerlei informatie en tips. Tijdens de ouderavond kunt u ook de ouders naar deze informatiebronnen verwijzen. Zorg voor een overzicht van het lokale aanbod van opvoedingsondersteuning, met data en contactgegevens. Er zijn altijd ouders die hier behoefte aan hebben. De powerpoint presentatie/film Bij de plenaire presentatie hoort een powerpoint presentatie of een film. U vindt deze presentatie en de film op de bijgevoegde CD-rom. Hierbij gelden de volgende aandachtspunten: In de powerpoint presentatie is ruimte voor eigen informatie, bijvoorbeeld regionale cijfers over tabaken alcoholgebruik. Ouders zijn hierin geïnteresseerd. Daarnaast zou de uitslag van een leerlingenpeiling toegevoegd kunnen worden. De docent kan in de klas inventariseren hoeveel leerlingen wel eens alcohol hebben gedronken of hebben gerookt. En deze cijfers (anoniem) presenteren. Bespreek deze optie van tevoren met de docent. Het is verstandig om van tevoren uit te proberen of de apparatuur van de school geschikt is om de film of de presentatie te vertonen. Doe dit enkele dagen van tevoren, zodat de systeembeheerder tijd heeft om eventuele storingen te verhelpen. 1 11

8 Bespreek van tevoren of de school alle benodigde apparatuur in huis heeft en of deze apparatuur op de ouderavond bediend kan worden door de aanwezige schoolmedewerkers. Voorbeeld tijdschema Tip: Neem de film mee bij het voorgesprek met de school. De film werkt wervend en u kunt meteen kijken of het mogelijk is dit op de school af te spelen. Tijd Activiteit 18.3 School open, spullen klaarzetten Ontvangst ouders 19. Opening door docent, toelichten doel en programma van de avond, voorstellen preventiewerker 19.1 Aanvang presentatie door de leerlingen 19.5 Pauze 2.15 Presentatie en workshop door preventiewerker 21. Eventueel plenaire afsluiting Tip: Vraag of de systeembeheerder bij de ouderavond aanwezig kan zijn, of in ieder geval telefonisch stand-by kan zijn. Als de leerlingen geen presentatie verzorgen tijdens de ouderavond kan het deel met de preventiewerker worden uitgebreid. Bijlagen De bijlagen in deze handleiding en andere hulpmiddelen, zoals de presentatie en filmpjes staan op de cd-rom die bij deze handleiding hoort. Ook kunnen deze worden gedownload via Checklists In bijlage 5a en 5b staan checklists (voor zowel school als preventiewerker) met de activiteiten voor het voorbereiden en uitvoeren van de ouderavond

9 3 PRESENTATIE LEERLINGEN Inhoud De ouderavond kan beginnen met een presentatie van de leerlingen over roken en alcohol of één van beide thema s. De leerlingen hebben les gehad over roken en alcohol en vertellen aan hun ouders wat ze hebben geleerd. Ze presenteren bijvoorbeeld de folder die ze hebben gemaakt en doen een rollenspel over nee zeggen. Duur De duur van dit deel is ongeveer 3-45 minuten. Voorbereiding en benodigdheden Bespreek met de docent wat de leerlingen gaan presenteren. Let daarbij op dat de kinderen niet aan de ouders gaan vertellen hoe zij hen moeten opvoeden. De docent bereidt de presentaties voor met de leerlingen. In de klas wordt besproken wat de leerlingen willen presenteren en wie wat gaat doen. Afhankelijk van de presentaties is een beamer, een scherm en een laptop nodig of een (digitaal) schoolbord. Uitvoering Welkom: De ouders worden verwelkomd door de docent. U kunt zich als preventiewerker voorstellen. Ook wordt het programma en het doel van de avond toegelicht. Hieronder staat per boekje, of methode welke producten de leerlingen maken. 1 Lesboekje roken: - folder of digibordles over roken (opdracht 3) - rollenspel nee zeggen tegen roken (opdracht 5) - poster, film of een stripverhaal om reclame te maken tegen roken (opdracht 1) Lesboekje alcohol: - flyer of powerpoint presentatie over alcohol (opdracht 4) - rollenspel nee zeggen tegen alcohol (opdracht 5) - lied of gedicht met de boodschap dat het normaal is als kinderen geen alcohol drinken (opdracht 8) - etiketten voor alcoholvrije drankjes (opdracht 1) - alcoholvrije cocktails (recepten staan op 2 Alcohol & roken, een ander verhaal: - informatieblad over roken en alcohol - rollenspellen nee zeggen tegen roken en alcohol 3 Lessen Ik (r)ook niet: - poster of lied over (niet) roken - powerpoint presentatie over (niet) roken - rollenspel nee zeggen tegen roken Presentaties door leerlingen: Tijdens de lessen over roken en alcohol van De gezonde school en genotmiddelen maken de leerlingen verschillende producten die ze kunnen presenteren aan de ouders. Een school kan kiezen tussen: 1 lesboekjes over roken en alcohol of 2 de methode Alcohol & roken, een ander verhaal. 3 Een school kan ook alleen het thema roken kiezen, en werken met het lespakket Ik (r)ook niet. Afsluiting Prijs de leerlingen met hun mooie werk. Als de leerlingen hebben gewerkt aan Het voorlichtingsbureau van Alcohol & roken, een ander verhaal, kunt u het voorlichtingsbureau officieel openen. Hierna kunt u de kinderen nog een aantal vragen stellen, zoals: Wat vond je leuk aan de lessen? Wat hebben jullie het best onthouden uit de lessen over roken en alcohol? Hoe kun je ervoor zorgen dat je geen alcohol gaat drinken voor je 16e? 14 15

10 Hoe kun je ervoor zorgen dat je niet gaat roken? Vervolgens is het deel met de leerlingen afgelopen. Er is een korte pauze. Hierna kunt u verder praten met de ouders. De leerlingen gaan naar een aparte ruimte. Er zijn verschillende activiteiten die de leerlingen kunnen doen: puzzels maken over roken en alcohol (zie bijlage 6) spelletjes meenemen en deze spelen alcoholvrije cocktails maken om als afsluiting van de avond uit te delen aan de ouders Bespreek met de docent of het mogelijk is dat er een volwassene bij de kinderen aanwezig is, die de activiteiten coördineert

11 4 PLENAIRE PRESENTATIE In dit hoofdstuk vindt u meer informatie over het eerste gedeelte van de ouderavond: de plenaire presentatie. Bij deze presentatie hoort een film of een powerpoint presentatie; deze staat op de cd-rom die toegevoegd is aan deze handleiding. De presentatie bevat in totaal 4 dia s. U kunt zelf een kortere presentatie samenstellen door de met een * gemarkeerde dia s achterwege te laten. Inhoud Voor de plenaire presentatie zijn twee mogelijkheden: Duur Optie 1: 2 minuten Optie 2: 3 45 minuten Voorbereiding en benodigdheden Rode en groene kaartjes voor de kennisquiz Film of de powerpoint presentatie bekijken en meenemen Computer en een beamer Campagnefolder Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Optie 1: De bijeenkomst start met een korte kennisquiz (zonder discussie) om de ouders te betrekken bij het onderwerp. Daarna wordt een korte film getoond waarin de cijfers, de risico s en tips voor de opvoeding aan bod komen. Na de film kunnen een aantal uitspraken uit de kennisquiz worden nabesproken. Optie 2: Een presentatie door de preventiewerker over de cijfers, de risico s en de opvoeding. Om ervoor te zorgen dat de presentatie levendiger wordt, kunt u tussendoor een aantal vragen uit de kennisquiz stellen. Hierdoor worden ouders actief betrokken bij de presentatie. Mocht u tijdens de ouderavond aangepaste grafieken willen laten zien (bijvoorbeeld om dat u alle middelen in een aparte grafiek wilt laten zien, of omdat u zich wilt beperken tot één leeftijdsgroep), dan kunt u op basis van de cijfers in bijlage 7 nieuwe grafieken opmaken. Als de leerlingen ook een presentatie geven, heeft u minder tijd voor de bijeenkomst met de ouders. U kunt er dan voor kiezen om alleen de film te laten zien. Als u meer tijd heeft voor de presentatie of als het op de betreffende school niet mogelijk is de film te vertonen, kunt u kiezen voor de powerpoint presentatie. Uitwerking Kennisquiz Als voorbereiding op de film of als variatie tijdens de presentatie kunt u de volgende vragen voorleggen aan de ouders. Ouders kunnen aangeven of ze denken dat de uitspraak waar is of niet. Dit kan bijvoorbeeld door middel van het opsteken van rode en groene kaartjes of door te gaan zitten of staan. De volgende uitspraken kunnen worden voorgelegd aan de ouders: 1. 1% van de kinderen van 12 jaar, heeft wel eens alcohol gedronken. 2. Minder dan de helft van de rokers is begonnen voordat hij of zij 18 was. 3. In tabaksrook zitten ongeveer 4 giftige chemische stoffen. 4. Alcohol drinken beschadigt de hersenen van kinderen. 5. Het helpt niet als ik mijn kinderen verbied te roken of te drinken. Ze doen het toch wel. 6. Als ik rook, kan ik mijn kinderen toch moeilijk vertellen dat zij dit niet mogen doen. 7. Het is goed om kinderen thuis alcohol te leren drinken. Dan kunnen ze er later verantwoord mee omgaan. Nabespreking kennisquiz Na het vertonen van de film of tijdens de presentatie kunt u in gesprek gaan met de ouders over een aantal uitspraken. De laatste drie uitspraken zijn bijvoorbeeld interessant om te 18 19

12 bespreken. Daarbij kunt u ingaan op de reden die de ouders hebben om te denken dat een uitspraak waar is of niet. Vraag ook of de mening van de ouders is veranderd na het kijken van de film. Toelichting op de uitspraken 1. Niet waar. 41% van de kinderen van 12 jaar, heeft wel eens alcohol gedronken. 2. Niet waar. 75% van de mensen die roken, is begonnen voor hun 18e. Daarom is het zo belangrijk te voorkomen dat kinderen gaan roken. 3. Waar. Er zitten inderdaad ongeveer 4 verschillende schadelijke stoffen in tabaksrook. De belangrijkste Meer dan vroeger Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest stoffen zijn nicotine (zorgt voor verslaving), koolstof 6 monoxide (zorgt voor een slechtere conditie) 5en teer (zorgt voor de rokershoest en verhoogt de kans 4 op longkanker) Waar. De hersenen ontwikkelen zich nog tot 2het 24e levensjaar. Vooral de delen van de hersenen 1 die verantwoordelijk zijn voor het maken van keuzes en voor leren en geheugen ontwikkelen zich nog tijdens de puberteit. Alcohol remt de ontwikkeling van de hersenen. Uit onderzoek blijkt dat jongeren die veel alcohol drinken hierdoor problemen met leren en geheugen kunnen krijgen. 5. Niet waar. Regels stellen over roken en alcohol helpt. Kinderen van ouders die regels stellen beginnen later met het drinken van alcohol en drinken minder. Als er in huis niet gerookt mag worden, hebben kinderen minder kans om met roken te beginnen. Het is belangrijk om op jonge leeftijd te beginnen met het stellen van regels. Dan zijn deze het meest effectief. 6. Niet waar. Ouders die roken, kunnen ook aangeven dat ze niet willen dat hun kind gaat roken. Ze kunnen uitleggen waarom ze zelf roken en aangeven dat ze hier moeilijk mee kunnen stoppen. Uit onderzoek blijkt dat het net zo effectief is voor rokende ouders als niet-rokende ouders om duidelijk te zeggen dat je niet wilt dat je kind gaat roken. 7. Niet waar. Het blijkt juist dat kinderen die thuis leren drinken, jonger beginnen met het drinken van alcohol. Als ze drinken, drinken ze ook meer dan jongeren die thuis niet hebben leren drinken. Als ouders hun kinderen (een slokje) alcohol geven, denken jongeren dat het geen kwaad kan en dat het normaal is. Regels stellen over alcohol helpt juist om het gebruik van alcohol door jongeren uit te stellen. Vertoning van de film De film staat op de cd-rom die bij de handleiding hoort. Er staan drie films op de cd-rom: een film over alcohol en roken; een film over roken en een film over alcohol. Afhankelijk van het onderwerp van de ouderavond, kiest u één film. In de film wordt kort en krachtig door Tom ter Bogt (onderzoeker middelengebruik jongens en probleemgedrag van de meisjes universiteit Utrecht) verteld dat jongeren al vroeg beginnen met roken en het drinken van alcohol. Er wordt aangeven wat de risico s zijn van roken en alcohol. Vervolgens worden tips gegeven aan de ouders hoe ze kunnen voorkomen dat hun kind gaat roken of jong gaat drinken We gaan weer de goede kant op Opening Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken Straks 2% Powerpoint presentatie 3 De presentatie staat ook op de cd-rom. Er staan drie 2 25 presentaties op de cd-rom: een presentatie over roken en alcohol; een presentatie over roken en een presentatie over 1 Nu geen 1 alcohol. Afhankelijk van het onderwerp van de ouderavond, 5 5 kiest u één presentatie. De presentatie bestaat uit een vast deel en een aantal aanvullende dia s. De aanvullende dia s worden hieronder aangegeven met een *. De presentatie gaat eerst in op roken; hoeveel jongeren roken en wat zijn de risico s daarvan. Daarna wordt ingegaan op alcohol; hoeveel jongeren drinken alcohol en de risico s. Als afsluiting gaat u in op wat ouders kunnen doen. Hieronder wordt de presentatie over roken en alcohol besproken. Hoeveel alcohol drinken jongeren? Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar drinken in het weekend Niet 1-4 glazen 5-1 glazen meer dan 1 glazen Dia 1 Interactie met het publiek Uit onderzoek weten we dat kinderen vaak al op jonge leeftijd hun eerste drankje of sigaret proberen. Weet u hoe het zit bij uw kind? Heeft uw kind al wel eens wat uitgeprobeerd? 4.2 Cijfers en risico s roken Waarom roken jongeren? Hoeveel jongeren drinken elke maand alcohol? Dia 2 Hoeveel jongeren roken elke dag? Op de basisschool wordt nauwelijks gerookt. Kinderen 9 proberen wel eens een trekje, Straks maar 6% dagelijks roken komt 8 eigenlijk 7 niet voor. 6 Op de 5middelbare school stijgt het aantal jongeren dat rookt jongens snel. 4 Van de Nu 15 5% jarige jongeren rookt bijna 2% elke dag. meisjes 3 Deze 2 jongeren zijn nog onder de 16 jaar en mogen nog geen 1 sigaretten kopen. BO Hoeveel jongeren roken elke dag? Regels stellen werkt (bron: TNS NIPO, Aantal in opdracht jongeren van dat STIVORO, vaker dan 21) 4x dronken was (in de afgelopen maand) 6 14 jaar 15 jaar leerlingen Werkvorm 5 Vertel dat op de basisschool nog nauwelijks wordt gerookt. 4 Daarna kunt u de ouders vragen een schatting te maken van 3 Strenge ouders Tolerante ouders het percentage van de 15 jarige jongeren dat elke dag rookt. 2 Vervolgens kunt u het goede antwoord laten zien door de grafiek te laten verschijnen. - Nieuwsgierigheid - Erbij willen horen - Iedereen doet het - Negatieve effecten merk je pas veel later 2 21 Dia 3 Hoeveel jongeren op de basisschool roken elke dag IN DE REGIO?* Deze dia kunt u zelf invullen. Dia 4 Waarom roken jongeren?* Om in gesprek te gaan over roken, is het belangrijk om te weten wat redenen zijn van jongeren om te roken. Sommige jongeren beginnen met roken uit nieuwsgierigheid (nieuwe dingen proberen, risico s nemen) of omdat ze erbij willen horen (stoer doen, onzekerheid maskeren). Anderen denken dat iedereen dit doet (terwijl de meerderheid daadwerkelijk niet rookt). Ook denken sommige jongeren dat alleen oudere mensen (zoals opa van 85 jaar ) last kunnen krijgen van het roken. Jongeren kunnen over het algemeen minder goed vooruit kijken waardoor ze minder gevoelig zijn voor negatieve gevolgen in de toekomst. Werkvorm Vraag eerst aan de ouders wat zij denken dat redenen van jongeren zijn om te roken. Vervolgens kunt u de redenen die jongeren hebben op de dia laten zien.

13 Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest jongens meisjes Dia 5 De risico s van roken op de lange termijn Gevolgen van roken Lange termijn - Longkanker - Hart- en vaatziekten - Verminderde vruchtbaarheid - Verslavend - Kinderen kunnen na een paar sigaretten al verslaafd zijn! Lange termijn gevolgen van roken zijn over het algemeen 4 wel bekend bij ouders. Wat minder bekend is dat jongeren 3 al na een paar sigaretten verslaafd kunnen zijn. Eén keertje 2 proberen is dus niet altijd onschuldig. Werkvorm U kunt eerst aan de ouders vragen na hoeveel sigaretten kinderen volgens hen verslaafd kunnen raken en daarna vertellen dat kinderen al na een paar sigaretten verslaafd kunnen zijn aan tabak. Dia 6 Gevolgen van roken Korte termijn - Slechte conditie - Slechte adem - Gele vingers - Geen geld over De gevolgen van roken op de korte termijn Als ouders met hun kind in gesprek willen gaan over de risico s van roken, is het belangrijk dat ze aansluiten bij zijn of haar manier van denken. Over het algemeen zijn jongeren vatbaarder voor de risico s op korte termijn, omdat de risico s op lange termijn te ver weg zijn en jongeren deze niet op zichzelf betrekken. Dia 7 Daarom Meer dan vroeger - moeten kinderen niet gaan roken! Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest We gaan weer de goede kant op 4.3 Cijfers en risico s alcohol Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken Straks 2% een slokje of een glas alcohol gedronken. Maandelijks 3 alcoholgebruik 2 komt onder 5% van de leerlingen voor. 25 Dia 8 Wat weten ouders van het drinkgedrag van 15 2 leerlingen 15 hun kinderen?* maand 1 alcohol drinkt snel. Op 15 jarige leeftijd drinkt 6% Nu geen 1 van de jongeren elke maand alcohol. 5 5 Jongeren mogen pas vanaf 16 jaar alcohol kopen, maar Hoeveel drinkt uw kind? onder die leeftijd drinken 13dus al 14veel jongeren 15 16alcohol. Hoeveel alcohol drinken jongeren? Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar drinken in het weekend Conclusie jongens Het gedeelte over roken eindigt met de conclusie dat roken meisjes ongezond is voor jongeren. Het advies is dus dat kinderen niet moeten beginnen met roken. Hoe langer kinderen het beginnen met roken uitstellen, hoe kleiner de kans is dat ze gaan roken. Uit onderzoek blijkt dat veel ouders het alcoholgebruik en het roken door hun kind onderschatten. Hoe jonger het kind, hoe groter het verschil tussen wat de ouder denkt dat hun kind drinkt en het werkelijke gebruik. Op de basisschool speelt dit misschien nog niet, maar op de middelbare school wel. Niet 1-4 glazen 5-1 glazen meer dan 1 glazen Werkvorm Bij het bespreken van dit onderwerp kunt u een filmfragment laten zien. Dit fragment is verwerkt in de presentatie. Als u op het filmpje klikt, begint deze te spelen. Het fragment laat zien dat veel ouders onderschatten hoeveel hun kind drinkt (Bron: Bierboys en Breezerbabes, dit filmpje staat op de CD rom) Hoeveel jongeren drinken elke maand alcohol? Nu 5% BO Hoeveel jongeren roken elke dag? Regels stellen werkt Aantal jongeren dat vaker dan 4x dronken was (in de afgelopen maand) 14 jaar Straks 6% 15 jaar jongens meisjes Strenge ouders Tolerante ouders We gaan weer de goede kant op Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken drinken elke maand in de REGIO?* Hoeveel alcohol drinken jongeren? Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar drinken in het weekend Niet 1-4 glazen 5-1 glazen meer dan 1 glazen Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest Meer dan vroeger We gaan weer de goede kant op Dia 9 Hoeveel jongeren drinken elke maand? In het basisonderwijs hebben veel kinderen wel eens Op de middelbare school stijgt het aantal leerlingen dat elke (Bron: HBSC, 29) Werkvorm 6 Vertel dat op de basisschool nog nauwelijks wordt 5 gedronken. Daarna kunt u de ouders vragen een schatting 4 te maken van het percentage van de 15 jarige jongeren 3 dat elke maand drinkt. Als u vervolgens nog een keer klikt, 2 verschijnt de grafiek met de cijfers. Dia 1 Hoeveel jongeren in het basisonderwijs Deze dia kunt u zelf invullen. Dia 11 Hoeveel alcohol drinken jongeren?* Jongeren die alcohol drinken, drinken vaak en veel. Van de 16 jarige jongeren drinkt bijvoorbeeld 26% meer dan 1 glazen alcohol in het weekend. (Bron: Peilstationonderzoek, 27) Dia 12 Drinken jongeren nu meer dan vroeger?* Tegenwoordig drinken jongeren meer dan vroeger. Deze grafiek geeft aan hoeveel leerlingen van jaar wel eens dronken zijn geweest. Dit aantal neemt toe in vergelijking met 2 jaar geleden. Maar ook is te zien dat we op de goede weg zijn: de lijn stijgt niet meer. (Bron: Peilstationonderzoek, 27) Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken 35 3 jongens meisjes

14 De afgelopen jaren is vooral bij jongere kinderen winst geboekt. Steeds minder Meer kinderen dan vroeger drinken alcohol. Dit is een grafiek over maandelijks gebruik van alcohol door kinderen van 12 jaar. De daling van het aantal kinderen dat alcohol drinkt, is jongens onder andere te danken aan het besef bij ouders dat alcohol meisjes schadelijk is voor kinderen. Ouders zijn strenger geworden en dat werkt. Leerlingen (12-18 jaar) die wel eens dronken zijn geweest We gaan weer de goede kant op Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken glazen Waarom drinken jongeren? - Je bent meer ontspannen - Je maakt makkelijker contact - Alles is leuker / grappiger - Je durft veel meer - Het is gezellig - Je hoort erbij - Je bent zelfverzekerder Wat zijn de risico s 9van alcohol voor Straks 6% 8 jongeren? Nu 5% 3 Gevolgen van jong 2alcohol drinken - kinderen die al jong beginnen met alcohol drinken, Straks 2% 25 hebben meer kans 2 - om in coma te raken 15 - om later verslaafd 1 te raken Nu geen - op onherstelbare 5 hersenschade - op schooluitval en slechtere schoolprestaties BO (Bron: Peilstationonderzoek, 27; HBSC, 29) Hoeveel alcohol drinken jongeren? Dia 13 Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar drinken in het weekend Waarom drinken jongeren alcohol?* Niet 1-4 glazen meer dan 1 glazen Als ouders een gesprek voeren met hun kind is het goed om te weten welke redenen jongeren hebben om te gaan drinken. Het is ook goed deze dingen te benoemen, want alcohol heeft ook positieve effecten. Daarbij kunnen ouders ook aangeven dat er andere manieren zijn om plezier te maken of erbij te horen. Hoeveel jongeren drinken elke maand alcohol? Dia 14 Hoeveel jongeren roken elke dag? Regels stellen werkt Aantal jongeren dat vaker dan 4x dronken was (in de afgelopen maand) Alcohol verdooft de hersenen en heeft een ontremmend effect. Onder invloed van alcohol voelen mensen zich losser, zien ze minder risico s en hebben ze minder controle over zichzelf. De kans op risicovol gedrag neemt daardoor toe. 14 jaar 15 jaar Directe gevolgen hiervan kunnen zijn: Alcoholvergiftiging Als je in korte tijd heel veel alcohol drinkt, kun je in coma raken. Je hebt dan een alcoholvergiftiging. Het aantal kinderen dat door drankmisbruik in coma in het ziekenhuis belandt groeit snel. Verslaving Alcohol is een verslavend middel. Hoe jonger iemand begint met het drinken van alcohol, hoe groter de kans is op verslaving. Onherstelbare hersenschade De hersenen zijn tot ongeveer het 24e levensjaar in ontwikkeling. Alcohol verstoort de ontwikkeling van de jongens meisjes leerlingen Strenge ouders Tolerante ouders hersenen. Zelfs kleine hoeveelheden alcohol beïnvloeden de groei van de hersenen. Hersenschade als gevolg van alcohol uit zich in concentratieproblemen, leerproblemen en het niet overzien van gevolgen van eigen gedrag. Slechte leerprestaties en schooluitval Vroeg en veelvuldig gebruik van alcohol kan leiden tot verminderde schoolprestaties, spijbelen en drop-out. Dia 15 Ongelukken Overige risico s van alcohol* Andere risico s van alcohol - Ongelukken - Seksueel risico gedrag - Agressie en zinloos geweld Alcohol en het verkeer gaan niet samen. Elk jaar gebeuren er ongelukken doordat bestuurders onder invloed zijn. Onveilige seks Onder invloed van alcohol vrijen jongeren vaker onveilig. Daardoor lopen ze kans op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s) of ongewenste zwangerschap. Geweld Alcohol zorgt ervoor dat mensen sneller agressief worden en meer geweld gebruiken. Eén op de 5 uitgaande jongeren heeft als dader of als slachtoffer wel eens te maken gehad met agressie. Dia 16 Conclusie Sluit dit deel af met het advies: kinderen zouden in ieder geval totdat ze 16 zijn geen alcohol moeten drinken. En dus ook geen slokje en ook geen mixdrankjes. Ouders denken vaak dat een slokje geen kwaad kan, maar hierdoor geven ze Daarom - Kinderen mogen totdat ze 16 zijn geen alcohol drinken. - ook geen slokje - ook geen mixdrankjes het verkeerde signaal. Kinderen denken dan dat alcohol geen kwaad kan. Ook mixdrankjes worden als onschuldig gezien, terwijl er meer alcohol in een flesje mixdrank zit dan in een glas bier. Ook is voor kinderen de drempel om alcohol te drinken kleiner door mixdrankjes, omdat deze lekker zoet zijn en niet naar alcohol smaken. Dia Wat kunt u doen als ouder? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat minder jongeren gaan roken en drinken?* Samen staan we sterk! - Overheid: wetten, regels en campagnes - Scholen: voorlichting en regels - Ouders: praten en regels De overheid maakt wetten en regels, bijvoorbeeld over de leeftijd waarop jongeren drank en sigaretten mogen kopen. Op scholen wordt voorlichting gegeven over roken en 24 25

15 jongens meisjes elke maand alcohol? Straks 6% Nu 5% BO jongens meisjes alcohol. Hierdoor zijn jongeren beter in staat zelf een keuze te maken om wel of niet te gaan roken of drinken. En ouders kunnen praten met hun kind en regels stellen. Dia 18 Wat kunnen ouders doen? U hebt invloed op uw kind! Hoe dan? Ouders denken vaak dat als hun kind in de puberteit komt, ze geen invloed meer hebben op hun kind. In de puberteit zijn ouders inderdaad niet meer de enigen die invloed hebben op hun kind. Vrienden gaan bijvoorbeeld een grotere rol spelen. Toch blijkt uit onderzoek dat kinderen de mening van hun ouders belangrijk vinden. Ook hebben jongeren behoefte aan duidelijke regels. Ze hebben regels nodig bij het losmaken en verkennen van hun grenzen. Natuurlijk hebben ook leeftijdsgenoten veel invloed op elkaars gedrag. De mening van vrienden is belangrijk, maar ook de mening van ouders is van invloed. Dia 19 Praten met uw kind U hebt invloed op uw kind! - Praat op tijd over roken en alcohol met uw kind - Voordat uw kind gaat roken of alcohol gaat drinken - Bijvoorbeeld voor de overgang naar de brugklas Nu is het nog op tijd! We gaan weer de goede kant op Leerlingen (12 jaar) die de afgelopen maand hebben gedronken Straks 2% Om te voorkomen dat kinderen gaan roken of drinken, helpt het als ouders met hun kind in gesprek gaan over roken en alcohol. Het beste moment is voordat kinderen beginnen met 1 het stellen van regels is dus belangrijk. Nu geen 1 roken en het drinken van alcohol. 5 5 Op de basisschool roken en drinken de meeste kinderen nog Dia 21 Regels stellen werkt* niet. Op de middelbare school beginnen veel kinderen met roken en / of drinken. Daarom is bijvoorbeeld de overgang naar de brugklas een goed moment om te praten over roken en alcohol. Uit onderzoek blijkt dat praten met kinderen over roken en alcohol het meeste effect heeft op jonge leeftijd. Een goed gesprek over roken en alcohol is dus belangrijk, maar het is niet nodig om heel vaak te praten over roken en alcohol. Dat kan averechts werken. Hoeveel alcohol drinken jongeren? Aantal glazen dat jongeren van 16 jaar drinken in het weekend Dia 2 Niet 1-4 glazen 5-1 glazen meer dan 1 glazen Regels stellen U hebt invloed op uw kind! - Stel regels: - Geen alcohol tot tenminste 16 jaar - In huis wordt niet gerookt Als ouders hun kinderen verbieden te drinken beginnen kinderen later met drinken Uit onderzoek is gebleken dat kinderen van ouders die regels stellen, het drinken van alcohol uitstellen en als ze drinken, minder gaan drinken. Voor roken geldt dat als ouders de regel stellen dat er in huis niet mag worden gerookt, de kans dat het kind gaat roken kleiner is. Ook kunnen ouders duidelijk aangeven dat ze niet willen dat hun kind gaat roken Hoeveel jongeren roken elke dag? Regels stellen helpt dus, en het werkt het beste als kinderen nog niet roken of drinken. Op de basisschool beginnen met Regels stellen werkt Aantal jongeren dat vaker dan 4x dronken was (in de afgelopen maand) 14 jaar 15 jaar leerlingen Strenge ouders Tolerante ouders Uit onderzoek is gebleken dat als ouders de regel stellen dat hun kind niet mag drinken onder de 16, kinderen minder drinken dan kinderen van ouders die geen regels stellen over alcohol. In de grafiek zijn de resultaten van een onderzoek te zien. Als jongeren ouder worden, gaan ze meer drinken. Maar jongeren waarvan ouders regels stellen, worden minder vaak dronken. Dia 22 Regels uitleggen Bij het stellen van regels is het belangrijk dat kinderen begrijpen waarom die regel wordt gesteld. Ouders kunnen daarom kort uitleggen waarom hun kind niet mag roken en drinken. Ze vertellen dat het ongezond is en leggen daarbij de nadruk op de nadelen op de korte termijn. Daar zijn kinderen gevoeliger voor. Ook kunnen ouders de positieve kanten van niet roken en niet drinken belichten: betere conditie, betere schoolprestaties etc. Dia 23 U hebt invloed op uw kind! - Leg uit waarom: Roken en alcohol drinken is ongezond Directe effecten - roken: stinkt, is duur - alcohol: slechte adem, minder goed kunnen concentreren. Consequenties* U hebt invloed op uw kind! - Stel consequenties: Belonen met: een compliment, langer opblijven etc. Straffen met: eerder thuiskomen, een week geen tv kijken of msn-en. -En wees daarin consequent! Het stellen van regels is de eerste stap. Daarna kunnen ouders de consequenties van de regels met hun kind bespreken. Zo is het duidelijk wat er gebeurt als het kind zich aan de regels houdt en wat de straffen zijn voor het overtreden van de regel. Straffen hoeven niet te groot te zijn en moeten passen bij de overtreding. Daarnaast is het belangrijk om positief gedrag te belonen. Voor zowel straffen als belonen geldt dat dit het beste werkt als dit gelijk wordt uitgevoerd

16 Dia 24 Het goede voorbeeld geven Ouders willen niet dat hun kind de enige van de Dia 29 Meer informatie U hebt invloed op uw kind! - Geef het goede voorbeeld Matig alcohol drinken Niet roken in de buurt van kinderen Ook als u wel drinkt of rookt kunt u zeggen dat u niet wilt dat uw kind dit gaat doen. Ouders zijn een voorbeeld voor hun kind. Dat betekent niet dat je als ouder niet mag roken of drinken. Voor alcohol geldt het advies: drink zelf matig, niet elke dag en bij voorkeur niet in het bijzijn van je kind. Drink je wel af en toe in het bijzijn van je kind, leg dan uit wat het verschil is voor een volwassene die matig drinkt en het gebruik door een kind. En geef je kind geen slokje om te proeven, dan denken kinderen dat alcohol geen kwaad kan. Voor roken geldt het advies: rook niet of in ieder geval niet U hebt invloed op uw kind! - Blijf op de hoogte van wat uw kind doet en houd een goed contact. - Maal uw kind weerbaar een open gesprek over roken en alcohol mogelijk en zullen kinderen eerder naar hun ouders toestappen met vragen over alcohol of roken. Jongeren kunnen vatbaar zijn voor groepsdruk. Ouders kunnen een rol spelen in het weerbaar maken van hun kind. Bijvoorbeeld door hen zelfvertrouwen te geven en hen te leren duidelijk hun grenzen aan te geven. Deze weerbaarheid zal kinderen helpen om de druk ten aanzien van middelengebruik te weerstaan. Ouders kunnen hun kind bijvoorbeeld leren hoe ze een sigaret of een glas alcohol kunnen weigeren. Bijvoorbeeld door te zeggen dat ze in conditie willen blijven vanwege sport. vriendengroep is die niet mag drinken. Daarom is het goed als ouders met elkaar bespreken welke regels ze stellen. Ouders kunnen bijvoorbeeld afspreken om geen alcohol te schenken op verjaardagen van hun kinderen. Dia 27 Conclusie Afsluiting Dus - Probeer te voorkomen dat uw kind gaat roken en stel het drinken van alcohol door uw kind uit! De conclusie van de presentatie is dat het belangrijk is dat kinderen niet gaan roken en het drinken van alcohol uitstellen tot minimaal na hun 16e. Bedank de ouders. Voor meer informatie kunt u de ouders verwijzen naar of www. hoepakjijdataan.nl en en www. uwkindenalcohol.nl Bedankt voor uw aandacht! - meer informatie in het bijzijn van je kind. Als je als ouder rookt, is het toch belangrijk om je kind aan te geven dat je liever niet wil dat Dia 26 Afspraken maken met andere ouders* hij/zij gaat roken. Dit zelfde geldt voor alcohol. Als ouders open en eerlijk over hun eigen (redenen voor) gebruik zijn, zijn kinderen eerder geneigd hun advies aan te nemen. Naast het geven van het goede voorbeeld is ook de norm die ouders uitstralen belangrijk: het is stoer om niet te roken, het kan ook gezellig zijn zonder alcohol ect. Dia 25 Op de hoogte blijven en weerbaar maken* Op de basisschool hebben ouders vaak een goed beeld van wat hun kind doet. Op de middelbare school verandert dat. Het is belangrijk als ouders op de hoogte blijven van wat hun kind doet en belangstelling blijven tonen. Zodat ze weten wat hun kind doet en welke vriendschappen er zijn. Zo blijft ook U hebt invloed op uw kind! - Afspraken maken met andere ouders - met ouders van vrienden en klasgenoten - bijvoorbeeld geen alcohol op verjaardagen van kinderen Dus - Praat nu met uw kind over roken en alcohol - Stel regels - Leg uit waarom Geef het goede voorbeeld Dia 28 Conclusie 2 U kunt de tips voor de opvoeding nog even kort samenvatten en vragen aan de ouders of er nog vragen zijn

17 5 VERDIEPENDE WORKSHOPS Workshop 1: TIPS TOEPASSEN IN DE PRAKTIJK Inhoud In het plenaire deel van de bijeenkomst hebben ouders advies gekregen voor de opvoeding van hun kind. Maar hoe kunnen ouders deze adviezen toepassen in de praktijk. In deze workshop wisselen ouders ervaringen en tips uit. U kunt de ouders daarbij aanvullend advies geven. Duur De duur van deze workshop is ongeveer 45 minuten. Voorbereiding en benodigdheden Flip-over Uitvoering Deze workshop kan in groepjes of plenair plaatsvinden. U kunt stap voor stap de verschillende adviezen die hieronder staan met de ouders bespreken. Daarbij kunt u de vragen die eronder staan voorleggen aan de ouders. Als de ouders in groepjes ervaringen uitwisselen, kunt u na elk advies een korte plenaire bespreking houden waarbij u vraagt naar de ervaringen van de verschillende groepjes. Daarbij kunt u de tips die ouders hebben opschrijven op een flip-over of een schoolbord. Als dat nodig is, kunt u de tips aanvullen. U kunt daarbij gebruik maken van de tips die staan op bladzijde 32. Regels stellen Welke regels zou u stellen voor uw kind? Welke regels zou u stellen voor het hele gezin? Wat zijn de consequenties van het overtreden van een regel? Hoe kunt u de regels uitleggen aan uw kind? Het goede voorbeeld geven Hoe zou u dit willen doen? Als u wel rookt of drinkt, hoe zou u dit kunnen uitleggen aan uw kind? Afspraken maken met andere ouders Met welke ouders zou u afspraken willen maken? Welke afspraken maakt u? De laatste 5 à 1 minuten kunt u besteden aan de afsluiting. Hierin vat u de belangrijkste tips samen. Als ouders behoefte hebben aan meer informatie en advies over dit onderwerp, kunt u de ouders wijzen op beschikbare folders en de websites of nl, en Ook kunt u contactgegevens van instellingen die oudercursussen of andere opvoedingsondersteuning verzorgen, meegeven aan de ouders. De volgende adviezen met bijbehorende vragen, kunt u voorleggen aan de ouders: Praten met uw kind Wat is een goed moment? Wat is een goede plek? Hoe vaak wilt u praten over roken en alcohol? 3 31

18 Opvoedadviezen voor ouders Tips voor een goed gesprek over alcohol en roken: Op een rustig moment, als de ouder alleen is met het kind. Het gesprek vindt plaats in een prettige sfeer. Ouders zijn eerlijk en open. Ouders luister naar wat hun kind te zeggen heeft. Naar aanleiding van iets wat de ouder samen met het kind ziet op tv, of hoort in de omgeving. Liever één keer een goed gesprek voeren dan er steeds weer over beginnen. Redenen om het drinken van alcohol bij een kind in de groei zo lang mogelijk uit te stellen: Alcoholschade aan de hersenen. Slechtere leerprestaties. Onder invloed van alcohol kan iemand dingen doen waar hij/zij zich later voor schaamt. Meer kans op geweld en risicovolle seksuele contacten. Redenen om te voorkomen dat kinderen gaan roken: Jongeren kunnen al na een paar sigaretten verslaafd raken. Schadelijke gevolgen voor de gezondheid. Regels stellen en handhaven: Ouders stellen eenvoudige en duidelijke regels. Ouders vertellen hun kind welk gedrag wordt verwacht. Voorbeeldregels alcohol: Geen alcohol voor een kind in de groei. In ieder geval niet voor het 16e jaar. Kinderen mogen niet naar tienerfeestjes waar alcohol geschonken wordt. Kinderen hebben geen toegang tot de drank van hun ouders. Regel roken: Zeg duidelijk dat u niet wilt dat uw kind gaat roken. Stel huisregels, die ook gelden voor oudere kinderen en ouders. Bijvoorbeeld: Er wordt geen alcohol gekocht door of voor kinderen onder de 16 jaar. Er wordt thuis niet gerookt, ook niet door bezoek. Ouders vragen na of het kind de regels begrijpt en vragen hun kind om de regels te herhalen. Behalve het stellen van regels, wordt ook uitgelegd waarom de regels gesteld worden. De regels gelden in alle situaties, dus ook op familiefeestjes waar andere kinderen wel drinken, tijdens vakanties of op momenten dat de ouders er niet bij zijn. Ouders geven aan wat de gevolgen zijn als hun kind zich niet aan de regels houdt. Bijvoorbeeld eerder thuiskomen of een week niet msn-en. Voorbeeldgedrag van ouders: Een ouder die zelf drinkt of rookt, kan goed uitleggen dat hij of zij niet wil hebben dat het kind rookt of drinkt. Voor volwassenen gelden immers andere regels dan voor kinderen. Vergelijk het met een brommer- of autorijbewijs. Ouders roken niet en drinken matig in het bijzijn van hun kinderen. Als ouders zelf moeite hebben met matig alcoholgebruik, kunnen ze daar het best eerlijk in zijn. Als ouders roken, wees dan open en eerlijk over eigen redenen voor gebruik. Ouders kunnen uitleggen waarom ze zelf roken en aangeven dat het moeilijk is om weer te stoppen. Ze kunnen ook vertellen dat ze willen voorkomen dat hun kind ook verslaafd raakt. Ouders kopen natuurlijk geen alcohol voor hun kinderen, ook niet voor feestjes. Ouders geven kinderen ook geen slokje om te proeven. Het advies van vroeger dat kinderen het best thuis kunnen leren drinken geldt niet meer. Uit onderzoek blijkt dat dit averechts werkt. Het huidige advies is: stel alcoholgebruik zo lang mogelijk uit. Afspraken maken met ouders van klasgenoten of vrienden: De meeste ouders willen eigenlijk niet dat hun kind drinkt, maar willen ook niet dat hun kind als enige van de vriendengroep niet mag drinken. Ouders van kinderen in een bepaalde vriendengroep of klas kunnen contact met elkaar opnemen en onderling afspreken dat hun kinderen allemaal geen alcohol mogen drinken. Ze schenken ook geen alcohol op feestjes van hun kinderen. De ouderavond is een goede gelegenheid voor ouders om met elkaar deze afspraken te maken

19 Workshop 2: WAT ZOU U DOEN? Zelf niet drinken als er kinderen bij zijn. Afspreken dat je kind niet drinkt voor het 16e jaar. zijn dochter betrapt als ze op het schoolplein een sigaret probeert. Hij reageert rustig en vraag waarom ze rookt. Zijn Duur De duur van deze workshop is afhankelijk van hoeveel Inhoud Tijdens de plenaire presentatie heeft u de ouders een aantal tips gegeven over de opvoeding. Ouders kunnen in deze workshop nadenken over wat ze zelf zouden doen aan de hand van een aantal casussen. Samen met je kind op internet opzoeken waarom alcohol schadelijk is. Vertel je kind dat je niet wil dat het gaat roken. Zorg ervoor dat er in huis niet gerookt wordt, ook niet door bezoek. Oefen samen met je kind hoe je nee zou kunnen zeggen dochter vertelt dat haar vrienden vaak aandringen om ook eens een sigaret te proberen. Fragment 3: Huisregels (2,5 min) In dit filmpje komt het stellen van duidelijke huisregels aan bod. Het filmpje gaat over een gezin dat een feestje geeft. stellingen worden gebruikt. Het bediscussiëren van één stelling duurt ongeveer 1 minuten. Voorbereiding en benodigdheden Gespreksleider Vier à vijf stellingen op een groot papier; op een bord of Duur De duur van deze workshop is afhankelijk van hoeveel casussen worden gebruikt. Het bespreken van één casus duurt ongeveer 1 minuten. tegen een sigaret of drankje dat wordt aangeboden. U kunt elk groepje kort laten reageren op de casus en een tip laten geven. Bij de nabespreking kunt u gebruik maken van de campagnefolder. Hierin staat algemene informatie over Vader steekt een sigaret op. Moeder twijfelt: zal ze er wel of niet iets van zeggen in het bijzijn van het bezoek? Ze kiest ervoor om er wel iets van te zeggen. Het is immers een duidelijke huisregel: in huis wordt niet gerookt. Ook vader zal zich hieraan moeten houden. op een scherm Eventueel rode en groene kaartjes Klok of kookwekker Uitvoering Voorbereiding en benodigdheden - casusbeschrijvingen (bijlage 8) - bekijk van tevoren de vier filmpjes over roken - cd-rom met de filmpjes over roken - computer met DVD speler en beamer de risico s van alcohol voor opgroeiende kinderen en tips voor ouders over alcohol en opvoeding. Filmpjes over roken In elk filmpje komt een ouder voor die met een ander dilemma wordt geconfronteerd. Als het filmpje wordt gestart Fragment 4: Eigen rookgedrag (3 min) Dit fragment behandelt het bespreken van het eigen rookgedrag van ouders. We zien een moeder die een pakje shag in de wasmachine vindt. Ze vraagt gaar dochter of ze rookt. Dochter vindt dat moeder niks mag zeggen omdat ze Vooraf kunt u een aantal stellingen uitkiezen waarover u wilt discussiëren met de ouders. Voor de discussie kunt u verschillende werkvormen gebruiken: 1. De ouders steken rode en groene kaartjes op en gaan daarna met elkaar in gesprek. Uitvoering Kies een aantal casussen uit om te bespreken met de ouders of verdeel de verschillende casussen over de verschillende groepjes ouders. Hieronder worden deze besproken. In plaats van een casus kunt u in het geval van roken ook een filmpje laten zien. verschijnt na een tijdje de vraag in beeld: wat zou jij doen? U kunt op dat moment het filmpje op pauze zetten en enkele ouders vragen wat ze in de getoonde situatie zouden doen. Hierna laat u de rest van het fragment zien. Na afloop kunt u eventueel nog enkele ouders vragen wat zij van de reactie in het filmpje vonden. zelf ook rookt. Moeder geeft toe dat het stom is dat ze zelf rookt, maar dat ze toch niet wil dat haar dochter begint met roken. Ze zegt: Ik ben stom, ik rook. Maar jij hebt nu nog de keuze om niet verslaafd te raken. Workshop 3: DEBAT 2. De zaal wordt in tweeën verdeeld; aan de ene kant hangt een bordje met eens en andere kant een bordje met oneens. De ouders lopen naar verschillende kanten van de zaal. Tijdens de discussie kunnen ouders proberen andere ouders naar hun kant van de zaal te krijgen. 3. Verdeel de ouders in groepjes. De ouders discussiëren kort over een stelling, waarna de verschillende groepjes een De ouders zitten in groepjes van ongeveer zes personen rond de tafel. Op de tafels liggen A4-tjes met een korte casus en enkele vragen (zie bijlage 8). Het is de bedoeling dat de ouders in gesprek gaan over de casus en de bijbehorende vragen beantwoorden. De casusbespreking geeft ouders gelegenheid om ervaringen en tips uit te wisselen. Zij schrijven enkele opvoedtips op, die zij in de plenaire nabespreking kunnen presenteren. Fragment 1: Nee zeggen (2 min) Het eerste fragment maakt duidelijk dat ouders hun kind erop kunnen wijzen dat hij / zij altijd nee kan zeggen tegen een aangeboden sigaret. We zien een moeder die rooklucht ruikt als haar zoon thuis komt. Hij zegt dat hij niet rookt. Moeder legt uit dat hij nee kan zeggen tegen een aangeboden sigaret. Het is stoerder om nee te zeggen dan de sigaret aan te nemen. Inhoud Ouders vinden het vaak moeilijk om door te dringen in de leefwereld van hun kinderen. Vooral als het gaat om pubergedrag zoals het experimenteren met genotmiddelen. Ouders weten soms ook niet goed wat de beste aanpak is. In deze workshop gaan ouders met elkaar in discussie over op welke manieren ouders kunnen voorkomen dat hun kind gaat roken of drinken. De discussie wordt gevoerd terugkoppeling geven. Bepaal als gespreksleider de spelregels voor de discussie: Hand op steken als je het woord wil. Niet door elkaar praten Gaan staan als je het woord krijgt We debatteren 5 minuten per stelling Als de tijd voorbij is, kunt u een korte samenvatting geven van de discussie. Daarna kunt u de volgende stelling Voorbeeldtips: Geen alcohol kopen voor je kind. Fragment 2: Waarschuwen (3,5 min) Dit filmpje gaat over het waarschuwen van kinderen om niet te gaan roken. In het filmpje zien we een vader die aan de hand van een aantal stellingen. Ouders debatteren met elkaar over stellingen die te maken hebben met roken, alcohol en de opvoeding. lanceren

20 Mogelijke stellingen Alcohol 1. In voetbalkantines waar ook kinderen onder de 16 zijn, mag geen bier worden geschonken. 2. Kinderen onder de 16 jaar die alcohol kopen moeten een boete krijgen. 3. Ouders die alcohol kopen voor hun kinderen onder de 16 jaar, moeten een boete krijgen. 4. Het is niet erg als kinderen een beetje alcohol drinken. Als ze maar niet dronken worden. 5. Light-bier / mixdrankjes zijn niet slecht voor kinderen. 6. Kinderen kunnen zelf wel bepalen of ze alcohol willen drinken. Ouders moeten zich daar niet mee bemoeien. 7. Als ik mijn kind betrap op het drinken van alcohol, krijgt hij of zij een week lang huisarrest. 8. Ik kan mijn kind toch moeilijk verbieden te drinken, als al zijn of haar vriend(in)en dit wel mogen. Roken 9. Rokende ouders hebben niets te zeggen over het rookgedrag van hun kind. 1 Ik ga mijn kind duidelijk vertellen dat ik niet wil dat hij of zij gaat roken. 11. Mijn kind krijgt een rijbewijs als hij of zij voor zijn/ haar 18e niet heeft gerookt. 12. Het is goed om roken op het schoolplein te verbieden. 13. Pubers willen alles uitproberen. Ik vind het geen probleem als mijn kind een keertje rookt. Toelichting op de stellingen 1-3 Momenteel krijgen alleen de winkeliers en barkeepers een boete als zij alcohol verkopen aan kinderen onder de 16 jaar. 4-5 Eén glas alcohol is niet per sé slecht voor de hersenen. Maar wie een kind toestaat één glas of zelfs een slokje alcohol te drinken, geeft het signaal af dat het voor kinderen niet erg is om alcohol te drinken. Bovendien: als kinderen eenmaal alcohol mogen drinken, is de kans groter dat ze later meer gaan drinken. Ook neemt de invloed van ouders op het alcoholgebruik af als kinderen eenmaal begonnen zijn met drinken. Jongeren die jong beginnen met het drinken van alcohol, hebben meer kans om op latere leeftijd verslaafd te raken. 6 Kinderen van jaar zijn te jong om zelf te bepalen of ze alcohol mogen drinken. Ook eenmalig gebruik kan leiden tot ongelukken, overdosis, geweld of risicovol seksueel gedrag. Sommige pubers proberen een keer alcohol, maar vinden er niks aan. Voor anderen kan het gebruik van alcohol echter verslavend werken. Hoe langer de eerste ervaring met alcohol uitgesteld kan worden, hoe groter de kans dat pubers alternatieve manieren hebben ontwikkeld waarop zij plezier kunnen maken, én manieren waarop zij met de uitdagingen van de puberteit om kunnen gaan. 7 Het stellen van regels gaat samen met het geven van straf als de regel wordt overtreden. Daarbij is het wel van belang dat zowel de regel als de straf bekend is bij het kind. Ouders kunnen bijvoorbeeld ook hun kind vragen mee te denken over een straf die in relatie staat met de overtreding. Een week lang huisarrest is wel een zware straf, maar niet te zwaar. 8 Het is inderdaad lastig om regels te stellen over alcohol als andere ouders dit niet doen. Ouders willen vaak niet dat hun kind de enige is die niet mag drinken. Daarom is het goed als ouders met elkaar in gesprek gaan, zodat ze weten welke regels andere ouders stellen. Ook kunnen ouders met elkaar afspreken dat er bijvoorbeeld geen alcohol wordt gedronken op verjaardagsfeestjes van kinderen. 9 Ouders die roken geven niet bepaald het goede voorbeeld. Hierdoor is de kans groter dat kinderen ook gaan roken. Toch kunnen ouders die roken ook goed uitleggen aan kinderen dat ze niet willen dat ze gaan roken. Ouders kunnen vertellen waarom ze zelf roken en hier niet mee kunnen stoppen, en duidelijk maken dat ze niet willen dat hun kinderen gaan roken. 1 Het is belangrijk dat ouders duidelijk tegen hun kind zeggen: Ik wil niet dat je gaat roken. Dit kan door met hun kind in gesprek te gaan over roken, aan te geven dat ze niet willen dat hun kind gaat roken en uit te leggen waarom kinderen niet moeten gaan roken. 11 Het blijkt uit onderzoek dat het geven van een beloning die ver in de toekomst ligt (bijvoorbeeld een rijbewijs als iemand voor zijn 18e niet heeft gerookt) niet goed werkt en voor oudere jongeren zelfs averechts kan werken. Afspraken maken met andere ouders werkt juist wel. Een voorbeeld is dat ouders afspreken dat hun kind en andere kinderen niet thuis mogen roken. 12 Als er niet gerookt wordt op het schoolplein komen kinderen minder in aanraking met roken. Ze krijgen zo minder snel het idee dat roken normaal is. Ook roken ze dan minder mee met anderen. Meeroken is namelijk ook schadelijk. 13 Kinderen kunnen al na een paar sigaretten verslaafd raken aan roken. Dan is het moeilijk om te stoppen. Daarom kunnen kinderen beter helemaal niet beginnen met roken