Aan het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Olstk' '.~~(f~'. ArH~ Hr.

Transcriptie

1 Gemeente oisr - Wijhe ~. ~ I o 5 JUL! 2016 IJsselland I r:;."o.-.' C" r"il -!.,;I.! "...1",y:'_ '\;\r::~' Aan het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Olstk' '.~~(f~'. T.a.v.. C Akk erman cve: '_. _ ArH~ Hr. '... u P os tb us ' "INE':" _. ~:-."..... ''''._ 8130 AA OLST-WIJHE datum 1 juli 2016 kenmerk Osiris 79077/JdW / G loorkiesnummer onderwerp GGD-advies pluimveehouderij v.d. Weerd van Triest te Welsum Geacht College, De Maatschap van der Weerd van Triest heeft een aanvraag omgevingsvergunning ingediend bij de gemeente voor het veranderen van de pluimveehouderij (veranderen van de stalsystemen en het totaal aantal dieren) aan de Erveweg 10 te Welsum. De gemeente Olst-Wijhe heeft de GGD gevraagd advies uit te brengen vanuit volksgezondheid over deze vergunningaanvraag. GGD IJsselland heeft kennis genomen van de vergunningaanvraag, het feitenrelaas en de nota van beantwoording van vragen over dit feitenrelaas door B&W. Ter voorbereiding van het advies heeft de GGD gesproken met omwonenden van Erveweg 10, met de ondernemer en zijn adviseur (telefonisch) en met een ambtelijke delegatie van de gemeente. In de bijlage vindt u het advies van GGD IJsselland. Voor meer informatie over dit GGD-advies kunt u contact opnemen met de heer J. de Wolf van het team milieu en gezondheid of met de artsen M&G, infectieziektebestrijding, D. van der Werf en S. de Jong. Hoogachtend, r Algemene Gezondheidszorg Bezoekadressen Zeven Alleetjes 1, 8011 CV Zwolle Schurenstraat 8, 7413 RA Deventer Consultatiebureaus: zie onze website Contactgegevens T (038) F (038) E info@ggdijsselland.nl Centraal postadres Postbus 1453, 8001 BL Zwolle

2 IJsselland GGD-advies uitbreiding pluimveehouderij V.d. Weerd, Erveweg 10, Welsum Osirisnummer: 79077; dd. 30 juni Inleiding De Maatschap van der Weerd van Triest heeft een aanvraag omgevingsvergunning ingediend bij de gemeente voor het veranderen van de pluimveehouderij (veranderen van de stalsystemen en het totaal aantal dieren) aan de Erveweg 10 te Welsum. De gemeente Olst-Wijhe heeft de GGD gevraagd advies uit te brengen vanuit volksgezondheid over deze vergunningaanvraag. GGD IJsselland heeft kennis genomen van de vergunningaanvraag, het feitenrelaas en de nota van beantwoording van vragen over dit feitenrelaas door B&W. Ter voorbereiding van het advies heeft de GGD gesproken met omwonenden van Erveweg 10, met de ondernemer en zijn adviseur (telefonisch) en met een ambtelijke delegatie van de gemeente. 1.1 Adviesrol GGD Toetsing van een vergunningaanvraag op basis van wet- en regelgeving is een taak voor de gemeente zelf en/of de RUD. De GGD ziet het als haar taak om de gezondheid van burgers in Overijssel te beschermen door hier tijdig richting overheden advies over te geven. Ook op het gebied van milieu en gezondheid heeft de GGD een adviserende rol. Adviezen van de GGD op het gebied van de fysieke leefomgeving hebben hun grootste impact als dit in een zo vroeg mogelijk stadium van een proces kan plaatsvinden. Zoals in een op te stellen (omgevings)visie, in plannen en programma's. Bij de start van een traject om te komen tot een aanvraag voor een omgevingsvergunning kunnen bijvoorbeeld verschillende scenario's met de ondernemer en zijn adviseur worden besproken en bekeken op aspecten voor de volksgezondheid. Op het moment dat er een officiële aanvraag ligt, is het lastiger (maar niet onmogelijk) om met de ondernemer in gesprek te gaan over bijvoorbeeld vanuit gezondheid gewenste aanpassingen. Helaas heeft de gemeente de GGD niet in een eerder stadium om advies gevraagd. De GGD ziet het als haar verantwoordelijkheid om in haar advies zich niet te beperken tot de officiële vergunningaanvraag maar ook suggesties te doen voor aanpassingen van de plannen waardoor de gezondheid voor omwonenden (én dieren) beter is geborgd. 2. Gezondheid en veehouderij Bij het adviseren over deze onderwerpen maakt de GGD gebruik van de GGD-richtlijn geur en gezondheid onderdeel veehouderij en geur'. Ook maakt de GGD gebruik van het Informatieblad 'Intensieve veehouderij en gezondheid, update oktober 2011'. In dit lnforrnatieblad" hebben de GGD'en in Nederland gezamenlijk verwoord hoe zij gemeenten adviseren over de intensieve veehouderij in relatie tot gezondheid. menten_ en _pu bi icatieslw etenschappel ijk/rapporten/20 1 5/novem ber/geur _ en _gezondheid_ GGD _richtlijn_medische _m ilieukunde _ Onderdeel_ VeehouderiL en_geur _in_apart_rapp ort 2 a/zoonosen/pu blicaties/pu bi icatie/ informatiebladintensieve-veehouderij-en-gezondheid-update-2011

3 De belangrijkste risico's voor de volksgezondheid bij pluimveehouderijen zijn: Blootstelling aan fijn stof Blootstelling aan endotoxinen Blootstelling aan ziektekiemen (zoönosen) Geurhinder Geluidhinder. Voor de blootstelling aan fijn stof en voor geur- en geluidhinder zijn wettelijke normen. Dit betekent echter niet dat daarmee de volksgezondheid voldoende is beschermd. Op basis van een GGD-onderzoek in Brabant hanteert de GGD scherpere normen voor geur (zie noot 1) die naar verwachting beter aansluiten bij de werkelijk ervaren geurhinder rondom veehouderijen. Niet voor alle risico's en blootstelling aan stoffen zijn wettelijke normen vastgesteld. Bij het beoordelen van een vergunningaanvraag maakt de GGD gebruik van het eerder genoemde Informatieblad (zie noot 2) en actuele wetenschappelijke onderzoeksresultaten (zoals de resultaten van het VGOonderzoek; zie hfst. 3). Ook aspecten als betrokkenheid omwonenden, afstand tot burgerwoningen, hoeveelheid klachten over het bedrijf, overtredingen van de vergunning en hygiëne op het bedrijf spelen een rol bij het uiteindelijke advies. Ter voorkoming van risico's voor de volksgezondheid en hinder adviseert de GGD om geen veehouderijen te realiseren op een afstand van minder dan 250 m. van het emissiepunt van het bedrijf (zie noot 2). Bij deze vergunningaanvraag ligt de dichtstbijzijnde burgerwoning (Ervenweg giga) op minder dan 60 m. van het bedrijf en op zo'n 140 m. van het dichtstbijzijnde emissiepunt van het bedrijf. 2.1 IPPC-richtlijn Vanwege een aanvraag voor meer dan legkippen valt deze aanvraag onder de IPPC-richtlijn. Op grond van deze richtlijn dient bij vergunningverlening een zo hoog mogelijk niveau van bescherming voor het gehele milieu te worden bereikt. De GGD is er niet geheel van overtuigd dat de huidige aanvraag hier aan voldoet. In de aanvraag is volgens de GGD onvoldoende gemotiveerd dat de voorgestane stalsystemen het zo laag mogelijke niveau van bescherming van het milieu (inc!. gezondheid) waarborgen. Het werken met een gesloten systeem (zonder buitenuitloop) in combinatie met luchtwassers'' garandeert een hoger beschermingsniveau voor infectieziekten en geeft meer garantie op een zo laag mogelijke emissie van fijn stof, geur en endotoxinen. De GGD is zich er van bewust dat deze luchtwassers om een adequaat onderhoudscontract vragen vanwege het verstopt kunnen raken van het waterpakket en vervuiling van het waswater. Daarnaast gebruiken de luchtwassers veel energie. 2.2 Fijn stof Blootstelling aan fijn stof van agrarische bedrijven kan effect hebben op de gezondheid en met name op de luchtwegen. Voor de gezondheid voor omwonenden zijn lagere emissies en meer maatregelen dan de minimale (milieu)eisen gewenst. In de vergunningaanvraag is aangegeven dat de fijn stofconcentratie op de dichtstbijzijnde burgerwoningen ruim voldoet aan de grenswaarde voor fijn stof en het toegestane aantal overschrijdingsdagen. Er is sprake van een geringe verhoging van de achtergrondwaarde van fijn stof in de omgeving van het bedrijf. Vanwege de complexheid van de te realiseren luchtafzuiging in combinatie met diffuse emissie via onder meer het windbreekgaas en de buitenuitloop kan de GGD onvoldoende beoordelen of de berekeningen correct zijn uitgevoerd en of deze de werkelijke emissie zo dicht mogelijk benaderen. 2.3 Endotoxinen Fijn stof bevat onder meer celresten van bacteriën, endotoxinen. In het advies van de Gezondheidsraad van 30 november 2012 doet de Raad het voorstelom voor endotoxinen een gezondheidskundige advieswaarde van 30 EU/m3 te hanteren voor de algemene bevolking. In het kabinetsstandpunt van 14 juni 2013 zegt de staatssecretaris van I&M toe deze advieswaarde nader uit te werken. Zolang deze advieswaarde nog niet is uitgewerkt, is er voor de gemeenten nog geen bruikbare norm met vastgelegde criteria in wet- en regelgeving waarop zij een aanvraag kunnen toetsen. Er zijn wel aanwijzingen dat blootstelling aan endotoxinen ook bij omwonenden van agrarische bedrijven gezondheidseffecten zoals longontsteking kunnen veroorzaken. 3 Er zijn aanvragen bekend van pluimveehouderijen met leghennen in Nederland waarbij het luchtwassysteem BWL V3 wordt toegepast.

4 Elk streven van de ondernemer om de emissie van endotoxinen te verlagen wordt door de GGD van harte ondersteund vanwege een mogelijke vermindering van de effecten op de gezondheid. 2.4 Geur In het kader van de vergunningaanvraag zijn geurberekeningen uitgevoerd voor het bepalen van de voorgrondbelasting. De voorgrondbelasting naar het dichtstbijzijnde geurgevoelig object is berekend op 8,2 OUE/m3. Dit voldoet aan het wettelijke geurnorm van 14 OUE/m3 in een concentratiegebied. De GGD hanteert voor zowel een concentratie- als een niet-concentratiegebied een norm van 6 OUE/m3 omdat deze norm naar verwachting meer aansluit bij de werkelijk ervaren geurhinder. De GGD mist berekeningen van de achtergrondbelasting geur in het betreffende gebied. Ook is niet duidelijk in hoeverre de geur veroorzaakt door de buitenuitloop in de berekeningen is meegenomen. Vanwege de complexheid van de te realiseren ventilatiesystemen in combinatie met diffuse emissie via onder meer het windbreekgaas en de buitenuitloop kan de GGD onvoldoende beoordelen of de berekeningen correct zijn uitgevoerd en de werkelijke emissie zo dicht mogelijk benaderen. Ondanks het feit dat de voorgrondbelasting voldoet aan de wettelijke norm kan er toch op deze en eventuele andere locaties geurhinder zijn, zowel door de voorgrond- als de achtergrondbelasting. De GGD vraagt de gemeente om zich hiervan bewust te zijn en bij eventuele klachten deze serieus te nemen. In overleg met het pluimveebedrijf kan dan gezocht worden naar oplossingen om de geurhinder te laten verminderen. 2.5 Geluid In het Akoestisch onderzoek wordt geconcludeerd dat de uitgevoerde geluidsberekeningen laten zien dat het langtijdgemiddelde geluidniveau voldoet op de beoordelingspunten aan de grenswaarden. GGD IJsselland concludeert dat de berekende grenswaarden voor de dagperiode voor de locatie Erveweg g/ga te Welsum net voldoen aan de grenswaarden. Daarnaast wordt geconcludeerd dat, indien er kippen worden aan- of afgevoerd, er overschrijdingen plaatsvinden van het langtijdgemiddelde geluidsniveau en indirecte hinder (3x per jaar). Dit kan betekenen dat reeds bij geringe afwijkingen in het functioneren van het pluimveebedrijf de grenswaarden worden overschreden. Dit hoeft niet direct te betekenen dat er op de betreffende locatie geluidhinder zal worden ervaren. Geluidhinder wordt mede bepaald door hoe bewoners de aanwezigheid van dit bedrijf ervaren en waarderen. Het is voor de gemeente wel een extra aandachtspunt bij mogelijke klachten van omwonenden over geluidhinder van het pluimveebedrijf. Verder zou overwogen kunnen worden de omwonenden te informeren over de data van aan- en afvoer van kippen. Goede communicatie kan bijdragen aan het verminderen van de daadwerkelijk ervaren hinder. 2.6 Risico's op Infectieziekten In de omgeving van intensieve veehouderijbedrijven kunnen verhoogde risico's optreden op infectieziekten die van dieren op mensen kunnen overgaan (zoönosen). Voor zoönosen als aviaire influenza (vogelgriep), vee gerelateerde MRSA, papagaaienziekte en campylobacter (darminfectie) zijn onvoldoende gegevens beschikbaar over het risico in relatie tot de afstand tot veehouderijen, het bedrijfstype en de bedrijfsgrootte. Waarschijnlijk zullen emissiereducerende maatregelen voor fijn stof een gunstig effect hebben op de verspreiding van micro-organismen en daarmee ook op eventuele (opkomende) ziekmakende microorganismen. Ook het bedrijfsmanagement kan mogelijk effect hebben op verspreiding naar de omgeving. Risico's voor de volksgezondheid kunnen onder meer worden voorkomen door het nemen van extra (hygiëne)maatregelen. De GGD geeft de gemeente daarom in overweging om in afstemming met het bedrijf in de omgevingsvergunning extra (hygiëne)voorschriften op te nemen (zie bijlage 1). Veehouders en dierenartsen komen veelvuldig in contact met (zieke) landbouwhuisdieren en/of gezelschapsdieren en kunnen op die manier een zoönose oplopen. Dit kan door direct contact met besmette dieren, via inademing van stofdeeltjes met ziekteverwekkers in de stalof via contact met besmet dierlijk materiaal zoals abortusmateriaal of mest. Wonen in pluimveerijk gebied is een risico gebleken voor infecties met Cempytobecier" via zogenaamde aerosolen in lucht. 4 Friesema et ai., Poultry Culling and Campylobacteriosis Reduction among Humans, the Netherlands

5 Voor risicogroepen als baby's en ouderen, zwangeren en mensen met een verminderde weerstand kan een infectie met de campylobacterbacterie of een salmonella bacterie leiden tot ernstige darmklachten, uitdroging, infecties op andere plaatsen in het lichaam en bij uitzondering tot overlijden. In de vergunningaanvraag zou volgens de GGD explicieter verwoord moeten worden welke vaccinaties de legkippen krijgen en welke beheersmaatregelen genomen worden op de verschillende infectieziekten zoals salmonella, vogelgriep (zie hfst. 2.7), campylobacter. 2.7 Vogelgriep Een belangrijk risico bij de pluimveehouderij zijn de vogelgriepvirussen die de vogelgriep (Aviaire influenza(ai)) kunnen veroorzaken en dan met name in bedrijven met een buitenuitloop. In het RIVMrapport /2012 'Infectierisico's van de veehouderij voor omwonenden' 5 wordt geconcludeerd dat pluimveehouderijen met uitloop een elf keer zo hoog risico lopen op een laagpathogene besmetting met het vogelgriepvirus. Mutatie tot hoogpathogene vogelgriep geeft het risico dat een menging met het griepvirus bij mensen kan leiden tot een dodelijk griepvirus dat makkelijk van mens op mens overdraagbaar is. Monitoring en snelle ruiming van kippen met een laag en hoogpathogene vogelgriep zijn landelijk maatregelen om dit te voorkomen. Het voorkomen van contact van watervogels met pluimvee is daarom zeer belangrijk. Het pluimveebedrijf aan de Erveweg heeft al stallen met uitloop. Ook in de aanvraag voor een nieuw te bouwen stal met leghennen is sprake van een uitloop. De GGD is hier geen voorstander van vanwege het veel hogere risico op de verspreiding van virussen door onder meer (de uitwerpselen van) watervogels en steltlopers. Het betreffende bedrijf ligt dichtbij een uiterwaardengebied en in de omgeving van een te realiseren natuurgebied in het kader van het project IJsselweide ('Ruimte voor de rivier'). Dit betekent een verdere verhoging van het risico van infectieziekten. In hoofdstuk 8 van de bijlage bij de vergunningaanvraag (d.d. 21 maart 2016) wordt niet ingegaan op de hierboven beschreven risico's voor vogelgriep. De GGD vindt dit een essentiële omissie in de aanvraag. Het bedrijf dient vanwege deze verhoogde risico's afdoende maatregelen te nemen om verspreiding van de vogelgriepvirussen zo veel mogelijk te voorkomen of te beperken. In de aanvraag wordt zelfs gesproken over het feit dat de buitenuitloop deels over de inrit van de veehouderij is gesitueerd. Dit is in het kader van bovengenoemde risico's een ongewenste situatie! Om de risico's voor infectieziekten zo veel mogelijk te beperken zou aan de volgende maatregelen kunnen worden gedacht: Het geheelomheinen /omrasteren van de uitloop (dus ook aan de bovenzijde) zodat wilde vogels zich niet kunnen mengen met de hennen. De bovenzijde van het omrasterde gebied afsluiten met een dak zodat vogelpoep van overvliegende watervogels niet tussen de kippen terecht kan komen. Scherpe controles op het voorkomen van de vogelgriep en het direct melden van ziektegevallen, daling in eierproductie of waterinname volgens de landelijke regelgeving bij de bevoegde instanties. Bomen planten op uitloopterrein binnen 100 meter van de schuur. Dit beperkt de mogelijkheid van wilde vogels om op het uitloopterrein te landen. Mest alleen in een gesloten schuur opslaan. Adequate huisvesting en bedrijfsvoering en monitoring door bedrijf en gemeente (zie hiervoor Bijlage 1). 3. Onderzoek veehouderij en gezondheid omwonenden Het onderzoek naar veehouderij en gezondheid van omwonenden (VGO) 6 is een grootschalig onderzoek waarbij onderzoekers van het RIVM, IRAS, NIVEL en WUR proberen te achterhalen wat de relatie is tussen veehouderijen en de gezondheid van de mensen die daar omheen wonen. De onderzoekers doen onder meer luchtmetingen om te zien welke stoffen van veehouderijen in de lucht terecht komen, hoe ver deze zich verspreiden en waar omwonenden aan blootgesteld worden. 5 ehouderij voor omwonenden 6 IV eehouderij_ en _gezond heid/o nderzoek _ veehouderij_ en _gezond h eid_omwonenden_ VGO

6 De resultaten van het VGO-onderzoek komen naar verwachting begin juli 2016 beschikbaar. GGD IJsselland adviseert de gemeente om, als de resultaten zijn gepubliceerd, hier meteen kennis van te nemen. De GGD is graag bereid de gemeente te adviseren over wat de resultaten betekenen voor het gemeentelijk beleid en in het bijzonder voor de vergunningverlening aan het pluimveebedrijf van Van de Weerd van Triest. 4. Monitoring en evaluatie De GGD adviseert de gemeente om een monitorings- en evaluatieprogramma op te stellen waarin wordt aangegeven hoe de gemeente gaat controleren of het bedrijf zich aan de omgevingsvergunning houdt. Daarbij dienen ook eventuele klachten van omwonenden betrokken te worden. 5. Samenvattend GGD-advies Gezien het recente verleden van dit bedrijf (zie hiervoor het feitenrelaas van de gemeente Olst-Wijhe) en het feit dat er een burgerwoning op zo'n 140 rn. van het emissiepunt van het bedrijf ligt, is er volgens de GGD extra reden om het maximale te vragen van het bedrijf als het gaat over de bescherming van de gezondheid van omwonenden en het voorkomen van risico's zoals de vogelgriep (streven naar zo laag mogelijke emissies en zo laag mogelijke risico's op infectieziekten). In de aanvraag wordt niet ingegaan op de risico's voor vogelgriep en welke maatregelen het bedrijf gaat nemen om de infectierisico's te voorkomen of te verkleinen. Denk daarbij aan zo veel mogelijk omheinen van de uitloop en het weren van wilde vogels. De GGD adviseert de gemeente om het bedrijf te verplichten deze ontbrekende informatie en maatregelen alsnog aan te leveren. Daarbij geeft de GGD de gemeente in overweging om in afstemming met het bedrijf in de omgevingsvergunning extra (hygiëne)voorschriften op te nemen ter voorkoming van infectieziekten. GGD IJsselland is geen voorstander van het realiseren van een pluimveehouderij met buitenuitloop en vooral niet in een gebied waar veel watervogels voorkomen. De GGD vindt de keuze voor uitloop en warmtewisselaars in de aanvraag onvoldoende onderbouwd, mede in het licht van de IPPC-richtlijn. De aanvraag zou volgens de GGD een veel bredere onderbouwing moeten hebben voor het gekozen stalsysteem en hoe er gestreefd is naar een zo groot mogelijke reductie van de emissie van fijn stof, ammoniak en geur (Alara-principe). De GGD adviseert de gemeente om het bedrijf te vragen of en op welke wijze de effecten van de buitenuitloop (fijn stof, geluid en geur) in de berekeningen zijn meegenomen. Er is tot nu toe helaas geen overeenstemming bereikt tussen het bedrijf en de omwonenden over de vergunningaanvraag. De GGD adviseert de gemeente om de ondernemer en de omwonenden te stimuleren om met elkaar in gesprek te blijven en zo mogelijk tot gezamenlijke afspraken te komen ter voorkoming van hinder en gezondheidsklachten. Verder verzoekt de GGD de gemeente om aan de ondernemer en aan de omwonenden duidelijk te maken op welke wijze de gemeente gaat toetsten of de ondernemer zich houdt aan de t.z.t. verleende omgevingsvergunning.

7 Bijlage 1 Checklist gezondheidskundige aanbevelingen GGD Bron: Informatieblad Intensieve veehouderij en çerondheid. update 2011 Kenmerk Huisvesting Bedrijfsvoerinq Monitoring Aanbeveling Zoveel mogelijk gesloten bedrijfsvoering om insleep tegen te gaan Geen varkens en pluimvee op één locatie of op aangrenzende bedrijven Binnenhuisvesting van de dieren, zoals het realiseren van een 'wintergarten' Indien vrije uitloop dan maatregelen nemen zoals het plaatsen van bomen om wilde vogels tegen te gaan en/of het realiseren van een afdak over b.v. de eerste 15 meter Effectieve plaagdierbestrijding (overleg hierover met ongediertebestrijdinqsdienst) Professionele expertise bij stalontwerp Aandacht voor klimaatbeheersing Fijnstofconcentratie naar buiten verminderen (minder dieren per stalunit, ander luchtwassvsteern) Handhaving op inzet luchtwassers Vaste relatie veehouder en dierenarts Microbiologische eisen aan dier en voer Voer zonder toevoeging van antibiotica Hygiëne en/of IKB-voorschriften volgen Monitoring infectieziekten en vaccinaties Minimaal gebruik antibiotica Kennis vergroten over risico's van onder meer infectieziekten Monitoring dieren en personeel op specifieke zoönosen, zoals vogelgriep, salmonella, campylobacter

8