B&W-voorstel en besluitnota

Transcriptie

1 2017/2299 B&W-voorstel en besluitnota Domein Domein Stedelijke Ontwikkeling Registratiedatum Opsteller M. Verhoek d.d. B&W Agendapunt 1 Portefeuille Erfgoed A. Verschuren Registratienummer Bestuurlijk behandelvoorstel 2017/2256 Contact (075) B besluit Laatst :59:00 gewijzigd Onderwerp Afgeven gemeentegarantie Stichting Zaanse Schans. Gevraagd besluit 1. In te stemmen met het voorstel inzake een gemeentegarantie van af te geven aan Stichting de Zaanse Schans voor de aankoop van monumentale panden op de Zaanse Schans. 2. Het voorstel voor het afgeven van deze gemeentegarantie voor een zienswijze voor te leggen aan de raad. 3. Indien de raad een positieve zienswijze geeft het besluit als genomen te beschouwen. Geheimhouding op grond van de Gemeentewet Openbaar met geheime bijlage vanwege financiële belangen derden Kernverhaal Economisch en maatschappelijk is de Zaanse Schans een speerpunt in de toekomstagenda van de gemeente Zaanstad. Het aantal toeristen groeit en de Zaanse Schans krijgt steeds meer een poortfunctie naar de rest van Zaanstreek. Mede daarom heeft de gemeente zich al eerder verbonden om samen met de Stichting Zaanse Schans een ontwikkelvisie voor de toekomst te ontwikkelen. Stadsherstel Zaanstreek, nu eigenaar van de panden, is opgebouwd uit Parteon en Stadsherstel Amsterdam. Parteon wil uit Stadsherstel Zaanstreek omdat het niet meer tot haar kerntaak behoort. Stadsherstel Zaanstreek heeft daarom kenbaar gemaakt de panden in de verkoop te gaan zetten. Zij heeft dit pakket panden als eerste aangeboden aan de stichting. De Stichting Zaanse Schans wil de panden graag kopen ook gezien het belang voor de toekomstvisie van de Zaanse Schans. Vanuit de gemeente is de Stichting hiervoor ook de aangewezen partij: het veiligstellen van de coherentie in de gezamenlijke ontwikkeling van alle panden op de Zaanse Schans is van groot strategisch belang voor de gemeente Zaanstad. De panden hebben een omvangrijke economische waarde ( boekwaarde is 5.7 miljoen en de WOZ waarde is 6.4 miljoen) maar zijn niet courant. De Stichting heeft een financiering van 2.9 miljoen euro nodig om de panden aan te kopen. Vanwege de specifieke gebruikswaarde (incourantheid) van de panden vraagt de financier een gemeentegarantie als onderpand voor een aan de Stichting Zaanse Schans te vertrekken lening. De gemeente krijgt hierbij wel het recht van eerste hypotheek op de panden. De gemeente kan aan de garantie verdere voorwaarden verbinden. Bij deze voorwaarden leggen we de relatie met de ontwikkeling voor de nog op te stellen ontwikkelstrategie.

2 DOCUMENTNUMMER PAGINA 2017/2299 2/5 gemeente Zaanstad In de ontwikkelstrategie die de gemeente met de Stichting Zaanse Schans verder uitwerkt is voldoende zicht op een positieve businesscase voor de stichting waarin ook de kapitaallasten zijn gedekt. De gemeente loopt vooralsnog geen risico op de te verstrekken garantie. Aanleiding In september 2016 is door Stadsherstel Zaanstreek aangegeven dat ze graag de panden op de Zaanse Schans willen vervreemden. Omdat ze graag zien dat deze panden in handen blijven van één eigenaar zijn er gesprekken met de Stichting Zaanse Schans opgestart. De Stichting heeft aangegeven de panden graag terug te kopen, en na gesprekken met hypotheekverstrekkers bleek dit alleen te kunnen als er een garantie afgegeven kan worden. De Stichting heeft in januari 2017 de gemeente Zaanstad gevraagd voor deze aankoop garant te willen staan. Beoogd resultaat Behoud van de Zaanse Schans als cultuurhistorisch erfgoed. Kader Erfgoedvisie erfgoed in ontwikkeling (2011/222390) Nota Borgstellingen en het verstrekken van geldleningen (2011/164431) Wet Financiering Decentrale Overheden Argumenten en afwegingen De Zaanse Schans is onlangs uitgeroepen tot de meest bezochte toeristische attractie van Nederland met 1,9 miljoen bezoekers per jaar. De prognose is, met een autonome groei van toeristen, dat er in 2030 circa 3 miljoen bezoekers gaan komen. Dat betekent nogal wat voor deze plek en ook voor het gebied eromheen, het zal steeds drukker worden en de druk op de authenticiteit en de monumenten op de Zaanse Schans neemt toe. Economisch en maatschappelijk is de Zaanse Schans een speerpunt in de toekomstagenda van de gemeente Zaanstad. In dat kader heeft de gemeente zich verbonden aan de Stichting Zaanse Schans om samen een ontwikkelstrategie uit te gaan werken om deze autonome groei te gaan faciliteren. In deze ontwikkelstrategie worden ook ruimtelijke vraagstukken als ontwikkelruimte, parkeren en bereikbaarheid meegenomen. Een groot deel van de panden op de Zaanse Schans is sinds 2009 in bezit van Stadsherstel Zaanstreek. Stadsherstel Zaanstreek, bestaande uit Parteon en Stadsherstel Amsterdam, wil van zijn bezit af en heeft de panden te koop aangeboden aan de Stichting Zaanse Schans. Dit heeft twee redenen. Ten eerste wil Parteon eruit omdat het niet meer tot haar kerntaken behoort. Daarnaast is er ook een verlies op de panden van euro per jaar die door Stadsherstel Zaanstreek niet op een andere manier verdiend kan worden. Dit wordt veroorzaakt doordat deze panden vanwege hun bijzondere architectuur, materiaalgebruik en esthetische verschijningsvorm en daarbij gecombineerd met hun vaak vrijstaande ligging aan het water en in de polder ( klimaat) meer onderhoud nodig hebben dan een stenen monument in een meer stedelijk gebied. Stadsherstel Zaanstreek heeft het pakket panden als eerste aangeboden aan de Stichting Zaanse Schans. Zij hebben aangegeven het graag te willen aankopen. Vanuit de gemeente is de stichting hiervoor ook de aangewezen partij: het bij elkaar houden van de panden is voor de gemeente van groot belang. Hierdoor is er één aanspreekpunt voor onderhoud en heeft de Stichting Zaanse Schans meer grip op de Zaanse Schans. Hiermee voorkomen we ook losse verkoop en speculaties op de panden. Om in aanmerking te komen voor de gemeentegarantie moet voldaan worden aan de nota borgstellingen en verstrekken van geldleningen (2011): - Er moet sprake zijn van een publiek belang (panden van de Zaanse Schans);

3 DOCUMENTNUMMER PAGINA gemeente Zaanstad 2017/2299 3/5 - De activiteiten moeten overeenkomen met de doelstellingen uit de gemeente begroting (behoud van erfgoed); - Lineaire of annuïtaire lening met een looptijd van 15 jaar of korter (voldaan); - Rentevaste periode gelijk aan de looptijd (voldaan); - Betrekking op een voorziening waarvan de zorg voor instandhouding tot de verantwoordelijkheid behoort van een overheidsinstelling (behoud van erfgoed); - De aanvrager is een rechtspersoon (Stichting de Zaanse Schans); - De aanvrager heeft geen winstoogmerk (Stichting de Zaanse Schans); - De borgstelling is noodzakelijk voor het krijgen van financiering (lening); - Er kan geen beroep worden gedaan op een waarborgfonds (voldaan); - Een sluitende begroting (zie rapport Baker Tilly Berk met aanpassing om de parkeertarieven te verhogen vanaf 2017); - Voldoende liquiditeit en solvabiliteit (zie rapport Baker Tilly Berk met aanpassing om de parkeertarieven te verhogen vanaf 2017). Aan de bovenstaande voorwaarden uit de nota wordt voldaan. Daarnaast wordt zekerheid verkregen doordat de gemeente het recht van eerste hypotheek zal krijgen. Mocht het mis gaan, dan wordt de gemeente eigenaar van de panden op de Zaanse Schans en is er zeggenschap over dit cultuurhistorisch icoon. Deze kans is klein, in de ontwikkelstrategie die de gemeente verder met de stichting uitwerkt is voldoende zicht op een positieve businesscase voor de stichting waarin ook de kapitaallasten zijn gedekt. Ook de extra kosten die het onderhoud met zich meeneemt kunnen in de exploitatie worden opgevangen. Dit heeft te maken met het verhogen van de parkeergelden op de Zaanse Schans en de verdubbeling van het aantal bezoekers. Door financiering met de gemeentegarantie worden bovendien ook de rentelasten gedrukt. Draagvlak Het behoud van historische erfgoed is een maatschappelijk belang wat door veel bewoners in de stad wordt onderkend. Daarnaast is de Zaanse Schans een trots van veel Zaankanters en is de betrokkenheid groot. Voor de huidige bewoners van de Zaanse Schans verandert er het meeste, voor hen wordt door de Stichting en Stadsherstel een bewonersavond georganiseerd waar ze geïnformeerd zullen worden. De eerste geluiden over deze overdracht zijn positief, ze geven aan dat ze het prettig vinden dat beheer, verhuur en organisatie van de Zaanse Schans ondergebracht is in één organisatie. Aansluiting externe ontwikkelingen Niet van toepassing. Financiële consequenties Er zijn (directe) financiële consequenties verbonden aan dit voorstel. Op de door een commerciële bank aan de stichting Zaanse Schans te verstrekken lening van wordt een gemeente garantie afgegeven. Onder punt vier bij argumenten is aangegeven dat er voldaan is aan de nota borgstellingen en verstrekken van geldleningen uit Stichting Zaanse Schans en Stadsherstel Zaanstreek NV hadden beide een negatief bedrijfsresultaat, geconsolideerd betekende dit een verlies van circa tot per jaar in de afgelopen jaren. De stichting de Zaanse Schans heeft aangeven dat dit in het verleden vooral heeft te maken met uitvoering van het EFRO-project (investeringen op de Zaanse Schans) dat in de jaarrekening leidde tot een verlies. Daarnaast wil de stichting dit oplossen door o.a. de parkeertarieven per 2017 te verhogen en de lasten te verlagen. Door verstrekking van de gemeentegarantie worden de rentelasten laag gehouden. Deze aanpassingen zijn voldoende om tot een sluitende exploitatie voor het geheel te komen.

4 DOCUMENTNUMMER PAGINA 2017/2299 4/5 gemeente Zaanstad Financiële risico s die samenhangen met dit voorstel Vanwege het feit dat het mogelijk is, dat op termijn de stichting Zaanse Schans niet aan haar betalingsverplichtingen meer zou kunnen voldoen, heeft de gemeente het recht van eerste hypotheek verkregen op de panden met een boekwaarde van 5,7 miljoen en een WOZ waarde (2015) van ongeveer 6,4 miljoen. Deze WOZ waarde is als je uit gaat van aparte verkoop aan particulieren. Het besluit om een garantie te verlenen is essentieel voor de Stichting Zaanse Schans om de onderhandelingen met de financiers af te ronden, en daarmee de aankoop mogelijk te maken. Juridische consequenties Door in te stemmen met dit voorstel geeft de gemeente een gemeentegarantie af ten behoeve van een af te sluiten hypotheek aan Stichting de Zaanse Schans. Hiermee stelt de gemeente Zaanstad zich voor een bedrag van ,- aansprakelijk namens Stichting de Zaanse Schans. Op grond van artikel 2 lid 1 van de Wet Financiering Decentrale Overheden (wet Fido) is het verstrekken van een kredietfaciliteit zoals de betreffende gemeentegarantie alleen toegestaan ten behoeve van de uitoefening van de publieke taak. Aangezien het hier het behoud van monumentale panden betreft welke cultureel bepalend zijn voor de gemeente en de regio kan aan deze voorwaarde worden voldaan. Daarnaast dient te worden voldaan aan de criteria die gesteld zijn binnen de Nota Borgstellingen en het verstrekken van geldleningen (2011/164431), zoals reeds uitgewerkt in paragraaf 4 van de argumenten en afwegingen kan ook hieraan worden voldaan. Naast de wet Fido en de criteria van de Nota Borgstellingen speelt bij dit besluit een vraagstuk op het gebied van staatssteun. Indien de raad akkoord gaat met het afgeven van een gemeentegarantie aan Stichting de Zaanse Schans op een te verstrekken lening van ,- voor de aankoop van de monumentale panden van Stadsherstel, dan verleent de gemeente Zaanstad Stichting de Zaanse Schans feitelijk een vorm van staatssteun. Echter, de door de Stichting de Zaanse Schans op te kopen panden zijn formeel aangemerkt als rijksmonumenten of gemeentelijke monumenten. De panden betreffen op grond hiervan een vorm van cultureel onroerend erfgoed en vallen daarmee onder artikel 53 lid 2 sub c van de Algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV, Vo. 651/2014). Dit artikel stelt dat de steun die de gemeente Zaanstad levert verenigbaar is met de interne markt in de zin van artikel 107, lid 3, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) en daarmee is vrijgesteld van aanmeldingsverplichting in de zin van artikel 108, lid 3 VWEU, nu de af te geven garantie een vorm van investeringssteun betreft (art. 53 lid 3 sub a AGVV) en deze investeringssteun gebruikt wordt voor de kosten van de verwerving van cultureel erfgoed (art. 53, lid 4 sub b AGVV). Op grond van art. 53 lid 6 AGVV mag het steunbedrag overigens niet hoger zijn dan het verschil tussen de in aanmerking komende kosten en de exploitatiewinst van de investering. Het bovenstaande betekent dat de door de gemeente af te geven garantie geen vorm van ongeoorloofde staatssteun betreft en er voor de steun geen aanmeldingsverplichting geldt. Communicatie en traject Communicatie: Na het genomen besluit zal de Stichting Zaanse Schans de panden van Stadsherstel Zaanstreek overnemen. De verdere communicatie hier omtrent zal hij hen liggen. Gemeenteblad Niet van toepassing

5 DOCUMENTNUMMER PAGINA gemeente Zaanstad 2017/2299 5/5 Aanbieden aan commissie en raad Zienwijze zonder wettelijke grondslag Beslissing B&W Conform vastgesteld Besluit 1. In te stemmen met het voorstel inzake een gemeentegarantie van af te geven aan Stichting de Zaanse Schans voor de aankoop van monumentale panden op de Zaanse Schans. 2. Het voorstel voor het afgeven van deze gemeentegarantie voor een zienswijze voor te leggen aan de raad. 3. Indien de raad een positieve zienswijze geeft het besluit als genomen te beschouwen. Bijlagen Aanbiedingsbrief - Afgeven gemeentegarantie Stichting Zaanse Schans Prognose Stichting de Zaanse Schans geheime bijlage 2017/ /12069 Akkoord gemeentesecretaris Digitaal ondertekend door secretaris Ir. J.C. van Ginkel MCM op