Gelderse Monitor naleving en handhaving Brzo-bedrijven 2016

Transcriptie

1 Gelderse Monitor naleving en handhaving Brzo-bedrijven Inleiding Op 6 juli 2017 is de Staat van de Veiligheid 2016 naar de Tweede Kamer gezonden. Een onderdeel van deze rapportage is de Monitor naleving en handhaving Brzo-bedrijven In deze monitor worden de landelijke resultaten van de Brzo-inspecties beschreven die van 1 januari tot en met 31 december 2016 zijn uitgevoerd. De monitor bevat de resultaten, zoals die op de peildatum 1 maart 2017 bekend waren. De monitor is gebaseerd op informatie van het samenwerkingsverband BRZO+, waarin de Brzotoezichthouders samenwerken. De Brzo-toezichthouders zijn de veiligheidsregio s, de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Inspectie SZW) en de zes Brzo-omgevingsdiensten (namens de provincies als bevoegd gezag Wabo). De Brzo+-partijen werken samen in het toezicht en de handhaving, waarbij ieder bevoegd gezag gebruikt maakt van zijn eigen wettelijke instrumentarium. De uitvoering vindt plaats door gezamenlijk inspecties uit te voeren en dezelfde handhavingsstrategie toe te passen. In de landelijke monitor wordt vooral ingegaan op de landelijke gegevens. Er wordt waar mogelijk ook een doorkijk gegeven naar de zes Brzo-regio s in Nederland. De provincie Gelderland en de provincie Overijssel maken samen deel uit van één regio. Deze provinciale monitor is gericht op de resultaten van de Brzoinspecties zoals die in de provincie Gelderland zijn uitgevoerd in de periode 1 januari tot en met 31 december Voor de landelijke gegeven wordt verwezen naar de landelijke monitor die is opgenomen in de Staat van de Veiligheid Majeure risicobedrijven 2016 ( Voor een goede vergelijking met de landelijke monitor wordt in deze provinciale monitor dezelfde tekstvolgorde aangehouden. Voor de zelfstandige leesbaarheid van deze provinciale monitor zijn tekstgedeelten uit de landelijke monitor overgenomen, maar toegespitst op de situatie in de provincie Gelderland. De rekenkamer Oost heeft in 2015 onderzoek gedaan hoe de provincie Gelderland haar opdrachtgeversrol voor de Brzo-omgevingsdienst (de ODRN) heeft ingevuld. Haar conclusie was dat de provincie Gelderland een duidelijke opdracht bij de ODRN heeft neergelegd, maar dat de sturing op onder andere de effecten doorontwikkeld kunnen worden. Op 11 november 2015 hebben Provinciale Staten van Gelderland hierop besloten GS te verzoeken hun informatiepositie te versterken. Deze provinciale monitor is hiervan een uitwerking. 1.2 Besluit risico zware ongevallen, Brzo 2015 Voor bedrijven, die werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen en/of deze stoffen in opslag hebben, geldt het Brzo Het Brzo 2015 is de implementatie van de herziene Europese Seveso III-richtlijn (2012/18/EU), gericht op het voorkomen en beheersen van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken. Meer informatie over Brzo 2015 is te vinden in bijlage 2. Op grond van het Brzo houden het Wabo-bevoegd gezag, de Inspectie SZW en de Veiligheidsregio s toezicht op de naleving van het Besluit. De uitvoering van Wabo-taken voor het Brzo gebeurt door de Brzoomgevingsdiensten. Voor de provincie Gelderland is dit de Omgevingsdienst Regio Nijmegen (ODRN). De Brzo-toezichthouders werken samen in BRZO+. Het Openbaar Ministerie is ook onderdeel van het BRZO+ om te zorgen voor een goede afstemming tussen de bestuursrechtelijke en de strafrechtelijke handhaving. Meer informatie over BRZO+ is te vinden op de website van Brzo+ ( Voorheen lag het bevoegd gezag bij Brzo-bedrijven zowel bij gemeente als provincie; sinds 1 januari 2016 is alleen de provincie nog Wabo-bevoegd gezag voor de Brzo-bedrijven. In deze rapportage worden de resultaten van de inspecties bij Brzo-bedrijven onder provinciaal bevoegd gezag weergegeven. Wanneer de resultaten over 2016 vergeleken worden met eerdere jaren, is de provinciale inzet dus niet één op één vergelijkbaar. 1.3 Reikwijdte en beperkingen monitor De monitor van BRZO+ richt zich op de Brzo-bedrijven, die in het jaar 2016 op naleving van het Brzo 2015 zijn geïnspecteerd. Sommige bedrijven zijn meerdere malen geïnspecteerd als eerdere bevindingen en overtredingen daar aanleiding toe gaven of als dit vanwege de risico s bij het bedrijf of een thematische aanpak gepland was. 1

2 Tijdens een Brzo-inspectie wordt een bedrijf op specifieke onderdelen doorgelicht. Alle geconstateerde overtredingen bij deze inspecties worden in het inspectierapport opgenomen. De inspectierapporten geven de situatie weer op het moment van de inspectie en op díe onderdelen die op dat moment geïnspecteerd zijn. Het betreft dus een steekproef. De hieruit volgende resultaten geven een beeld van de veiligheidsbeheersing van een bedrijf op dat moment. Buiten de scope van deze rapportage vallen de inspecties die worden uitgevoerd vanuit andere wetgevingsverplichtingen zoals de Wabo inspecties (milieu-inspecties) die het Wabo bevoegd gezag bij Brzo-bedrijven uitvoert. 1.4 Werkwijze bij deze monitor Deze rapportage is gebaseerd op gegevens zoals die in de landelijke Gemeenschappelijke Inspectie Ruimte (GIR) zijn geregistreerd. Aan de hand van de inspectiegegevens, zoals deze op 1 maart 2017 beschikbaar waren in de GIR, zijn de overtredingen en de hierop ingezette handhaving in kaart gebracht. Per overtreding is in de GIR nagegaan of deze op 1 maart 2017 was opgeheven of niet. Voor de totstandkoming van dit rapport is geen hoor en wederhoor bij de bedrijven uitgevoerd. Het is de tweede keer dat de naleving en handhaving bij de Gelderse Brzo-bedrijven op deze wijze in beeld wordt gebracht en de eerste keer dat alle Brzo-bedrijven onder provinciaal bevoegd gezag vallen. Daarom kan er slechts een beperkte vergelijking met eerdere jaren worden gemaakt. 1.5 Vergelijking met andere regio s In deze rapportage zijn zowel de landelijke gegevens als die van de provincie Gelderland gegeven. In de landelijke monitor zijn ook de gegevens per regio gegeven. Hieruit blijken op verschillende onderwerpen verschillen per regio te zijn. In 2016 is een verkennend onderzoek uitgevoerd naar factoren die mogelijk bijdragen aan de verschillen. Dit onderzoek heeft echter niet geleid tot en eenduidige verklaring. Landelijke uniformiteit en kwaliteit van het toezicht zijn permanente aandachtspunten voor BRZO+. Daarom zal dit vanuit BRZO+ nader worden onderzocht. 1.6 Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de algemene gegevens over het aantal en soort Brzo-bedrijven en de gegevens over het aantal inspecties en de inspectie-onderwerpen. Hoofdstuk 3 gaat over de naleving van Brzo 2015 door de bedrijven. Hoofdstuk 4 beschrijft de handhaving van het Brzo door de Brzo-toezichthouders. In hoofdstuk 5 wordt tot slot ingegaan op de procesafspraken (tijdigheid) van de uitvoering van Brzoinspecties door de inspectieteams. De begrippen en afkortingen zijn te vinden in bijlage 1 bij deze monitor. In bijlage 2 wordt de wet/regelgeving rond Brzo kort toegelicht. In bijlage 3 is de bedrijvenlijst opgenomen van Gelderse Brzobedrijven, waarover in deze Gelderse monitor wordt gerapporteerd. 2

3 Overig 3 11 Metaal 09 Overslag en transport 08 Handel en Distributie 07 Afval 05 Energie 04 Fijnchemie 03 Rubber en Kunststof 02 Petrochemie 01 Bulkchemie Aantal bedrijven 2. Algemene gegevens en inspecties 2.1 Geografische verdeling van de Brzo-bedrijven en verdeling over de branches Brzo-bedrijven zijn bedrijven die onder de werkingssfeer van het Brzo vallen. In tabel 1 is het totaal aantal actieve Brzo-bedrijven in 2016 weergegeven 1, met een verdeling naar de aard van de bedrijvigheid 2. Tabel 1: Aantal actieve Brzo-bedrijven in 2016 gepeild op 1 maart 2017 met indeling naar bedrijvigheid. Landelijk Gelderland Figuur 1: aantal Brzo-bedrijven met indeling naar bedrijvigheid in 2015, provincie Gelderland De hoeveelheid gevaarlijke stoffen bepaalt of een bedrijf al dan niet onder de werkingssfeer van het Brzo 2015 valt. Door wijzigingen in de bedrijfsvoering kan de capaciteit onder of boven de drempelwaarde(n) komen te vallen, waardoor een bedrijf een lagedrempelinrichting of hogedrempelinrichting wordt. Ook de oprichting van bedrijven en bedrijven die stoppen dragen bij aan fluctuaties in de aantallen. Het aantal actieve Brzo-bedrijven in Gelderland is ten opzichte van 2015 met 2 afgenomen. In Gelderland bevonden zich in 2016 drie bedrijven, waar in de hen verleende milieuvergunning geen maximaal toegestane hoeveelheden gevaarlijke stoffen zijn opgenomen. In theorie vallen deze bedrijven daardoor onder het Brzo Omdat stappen in gang zijn gezet om de vergunning aan te passen en maimum hoeveelheden gevaarlijke stoffen op te nemen (waardoor de bedrijven niet meer Brzo-plichtig zijn), zijn deze bedrijven niet in de tellingen en Brzo-inspecties voor 2016 meegenomen. Tabel 2: Aantal Brzo-bedrijven Hoge drempel Lage drempel Totaal Landelijk Gelderland Dit zijn alle in de GIR geregistreerde Brzo-bedrijven die onder het Brzo 2015 vallen; eventuele nieuwe Brzo-bedrijven vanwege Brzo 2015 staan hier bij. Het betreft niet alleen de productie- of opslaglocaties. 2 De indeling naar de aard van de bedrijvigheid is gebaseerd op de zogenaamde MARS-codering van het Europese systeem voor het melden van grote incidenten (emars) 3 Onder overig staan onder andere de volgende bedrijfstakken: Keramiek, Elektronica, Landbouw, Farmaceutische industrie, Onderzoek en Onderwijs, Voedingsindustrie en Houtbewerking 3

4 2.2 Aantal geïnspecteerde bedrijven Het Brzo 2015 geeft aan dat hoge drempelinrichtingen tenminste eenmaal per jaar worden geïnspecteerd, tenzij een afwijkend inspectieprogramma is vastgesteld op grond van een systematische evaluatie van de risico s. Lage drempelinrichtingen moeten op grond van het Brzo 2015 tenminste eenmaal per drie jaar worden geïnspecteerd. Landelijk is afgesproken om de inspectiefrequentie voor zowel de hoge drempelinrichtingen als de lage drempel-inrichtingen vast te stellen op grond van systematische evaluaties van de risico s. Dit is vastgelegd in het landelijk toezichtmodel Brzo dat wordt gebruikt om de inspectie-inzet per bedrijf vast te stellen. De keuze om wel of niet te inspecteren en welke inspectiedienst aan de inspectie deelneemt wordt bepaald op basis van de risico s van het bedrijf, het naleefgedrag van voorgaande jaren en de beschikbare capaciteit binnen de inspectiediensten. Op grond van provinciaal beleid worden alle Brzo-plichtige bedrijven in Gelderland jaarlijks gecontroleerd op naleving van het Brzo In Gelderland wordt daarbij dus geen onderscheid gemaakt in aanpak voor hoge drempel- en lage drempelinrichtingen. Brzo-inspecties vinden zowel aangekondigd als niet aangekondigd plaats. Een groot deel van de inspecties wordt aangekondigd zodat het bedrijf de voor de controle benodigde informatie tijdens de inspectie onmiddellijk beschikbaar heeft en de te interviewen personen aanwezig zijn. Hierdoor kan de inspecteur controleren wat hij heeft gepland en heeft hij toegang tot de geautoriseerde personen en tot de juiste systemen. Daarnaast vinden onaangekondigde inspecties plaats. Ook kunnen tijdens een aangekondigde inspectie andere onderdelen van het bedrijf gecontroleerd worden dan van tevoren was aangegeven of kan een inspectie meer dagen duren dan was aangekondigd. Onaangekondigde inspecties kunnen ook buiten kantoortijden plaatsvinden. Voor hercontroles geldt dat deze zowel aangekondigd als onaangekondigd worden uitgevoerd. Jaarlijks stellen de Brzo-toezichthouders in regionaal verband een gezamenlijke inspectieplanning op. In 2016 zijn op één na alle Brzo-bedrijven in het kader van het Brzo geïnspecteerd. Bij één bedrijf in Gelderland bleek bij de inspectie in december dat twee van de drie inspectiepartners vanwege ziekte niet aanwezig konden zijn. Op grond van landelijke afspraken is de Brzo-inspectie toen geannuleerd. Dit bedrijf is alsnog in maart 2017 geïnspecteerd. Op basis van een risicobeoordeling per bedrijf bepalen de toezichthouders de duur van de inspectie en het aantal inspecties. Sommige bedrijven zijn vaker dan een keer geïnspecteerd. 2.3 Aantal inspecties in Gelderland en per toezichthouder In 2016 zijn in Gelderland bij de Brzo-bedrijven 40 preventieve Brzo-inspecties uitgevoerd. Bij een aantal bedrijven zijn dus meerdere preventieve inspecties uitgevoerd. Van deze inspecties waren er 10 (deels) onaangekondigd 4. Deze aantallen zijn exclusief de uitgevoerde hercontroles. In tabel 3 is te zien welke toezichthouders mee zijn geweest bij de inspecties. Met name bij de onaangekondigde inspecties konden niet altijd alle partners aanwezig zijn. De toezichthouders van de Inspectie SZW besteden steeds meer tijd aan strafrechtelijke taken, waardoor de capaciteit voor deelname aan de Brzo-inspecties lager is dan bij het Wabo-bevoegd gezag en de veiligheidsregio s. Op basis van een risico inschatting maakt de Inspectie SZW de keuze waar ze wel of niet deelneemt aan de inspectie. De waterkwaliteitsbeheerder inspecteert op basis van de aanwezigheid van risico s van onvoorziene lozingen. Daar waar het bedrijf geen risico vormt voor oppervlaktewater, wordt niet deelgenomen aan de Brzoinspecties. Dit betekent dat de waterkwaliteitsbeheerder ten opzichte van de overige toezichthouders minder Brzo inspecties uitvoert, hetgeen zich uit in een relatief laag deelnemingspercentage (16%). Tabel 3: Aantal uitgevoerde inspecties bevoegd gezag Gelderland en per toezichthouder Aantal uitgevoerde deeln. deeln. inspecties BgWabo deeln. ISZW bgwvr Aange kondigd Onaange kondigd deeln. BgWw Landelijk % 73% 94% 18% Gelderland % 85% 98% 15% 4 In de landelijke monitor zijn de deels aangekondigde inspecties beschouwd als zijnde aangekondigd. 5 Landelijk blijkt de registratie van onaangekondigde inspecties niet eenduidig te zijn waardoor dit aantal onzeker is. 6 In de landelijke monitor zijn de onaangekondigde inspecties niet meegenomen in de bepaling van het deelnamepercentage van de inspectiepartners. In deze monitor wel, waardoor de cijfers ten opzichte van de landelijke monitor licht verschillen 4

5 2.4 Inspectieonderwerpen Alle Brzo-bedrijven zijn verplicht een goed functionerend veiligheidsbeheerssysteem te hebben. Het systeem moet borgen dat de kans op een ongeval, als gevolg van de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen, en de mogelijke gevolgen daarvan zoveel mogelijk wordt beperkt. Naast de fysieke inspecties aan installaties bij de bedrijven is het inspecteren van het functioneren van het veiligheidsbeheerssysteem (VBS) een essentieel onderdeel van Brzo-inspecties. Het VBS bestaat uit acht vaste elementen. Zie voor een uitleg van deze VBS-elementen bijlage 1. Naast de acht VBS-elementen, kan op andere thema s worden geïnspecteerd, zoals PBZO (preventiebeleid zware ongevallen), MRA (milieurisicoanalyse), ATEX (bescherming voor explosiegevaar), de aanwezigheid van stoffenlijsten, brandveiligheid, tankopslag. Het inspectieteam bepaalt welk deel van het VBS wordt geïnspecteerd. Deze keus wordt per bedrijf gemaakt op basis van de programmatische aanpak van de inspecties, de nalevingsgeschiedenis van het bedrijf en de aspecten die bij vorige inspecties zijn beoordeeld. Daarnaast kunnen landelijke thema s worden vastgesteld die tijdens de inspecties aan de orde komen. In de programmatische opzet van de Brzo-inspecties wordt per bedrijf bepaald welke onderdelen in het betreffende jaar worden geïnspecteerd. Voor elk bedrijf wordt een meerjaren-inspectieplan opgesteld. Dit plan bevat de inspectiethema s voor het betreffende bedrijf over een periode van vijf jaar. De doelstelling is om binnen de vijfjaarscyclus alle VBS-elementen tenminste éénmaal te beoordelen. 5

6 3. Naleving van het Brzo Overtredingen Van de Brzo-bedrijven die in 2016 zijn geïnspecteerd in Gelderland heeft 34% één of meer overtredingen. Bij 66% (21 bedrijven) zijn geen overtredingen geconstateerd (zie tabel 4). In 2015 waren dat 3 bedrijven minder. Landelijk blijkt dat bij 40% van de bedrijven geen overtredingen zijn geconstateerd. Per regio varieert dit tussen de 27% en 66%. Van deze bedrijven is vastgesteld dat zij de regelgeving naleven op die onderdelen die in de inspectie zijn gecontroleerd. Op basis van deze twee jaren dat nu de Gelderse monitor wordt opgesteld kan nog geen trend worden ontwikkeld. Op basis van landelijke cijfers die sinds 2012 worden verzameld, blijkt het percentage bedrijven zonder overtredingen te schommelen tussen de 36 en 47%. Tabel 4: Aantal bedrijven met overtredingen, uitgesplitst in hoge- en lage drempelinrichtingen Aantal geïnspecteerde bedrijven Aantal bedrijven met overtredingen hogedrempel lagedrempel % bedrijven met overtreding in 2016 % bedrijven met overtreding in 2015 Landelijk Gelderland % 61% % 47% 3.2 Overtredingen in relatie tot de bedrijvigheid In tabel 5 is per type bedrijvigheid te zien hoeveel overtredingen er bij de Brzo-bedrijven zijn geconstateerd en in welke categorie. De oorzaak van de verschillen in aantallen overtredingen tussen de branches is niet bekend. De verschillen tussen de branches zullen besproken worden bij overleg met het bedrijfsleven en de doorontwikkeling van het risico gestuurd toezicht. Tabel 5: Aantal overtredingen in relatie tot de aard van de bedrijvigheid Aantal bedrijven Aantal overtredingen 2016 per categorie ernst Aard van de geïnspecteerd in 2016 Cat. 2 Cat. 3 bedrijvigheid Provincie Provincie Provincie Landelijk Landelijk Landelijk Gelderland Gelderland Gelderland 01 Bulkchemie Petrochemie Fijnchemie Energie Afval Handel en distributie Overslag en transport Metaal Overig Totaal Het landelijke beeld laat zien dat de meeste overtredingen geconstateerd zijn bij de bedrijven in de bulkchemie en de handel en distributie. In Gelderland zijn de meeste overtredingen geconstateerd bij de bedrijven in de branches energie en overslag en transport. 3.3 Ernst van de overtredingen De landelijke handhaving strategie Brzo (zie 1.3) kent drie categorieën waarmee onderscheid wordt gemaakt naar ernst van de overtredingen. De overtredingen worden daarbij ingedeeld in relatie tot de risico s op een zwaar ongeval en/of de escalatie van scenario s. Vanaf 1 januari 2014 passen de inspectieteams deze strategie 7 toe. 7 Deze strategie is op 27 augustus 2013 door Gedeputeerde Staten van Gelderland vastgesteld. 6

7 Het betreft de volgende drie categorieën: 1. Onmiddellijke dreiging zwaar ongeval 2. Verhoogde dreiging zwaar ongeval, maar niet onmiddellijk 3. Zeer geringe dreiging zwaar ongeval Tabel 6: Ernst van de overtredingen in 2016 Aantal overtredingen 2016 Landelijk Gelderland 1: Onmiddellijke dreiging zwaar ongeval 4 0 2: Geen onmiddellijke dreiging zwaar ongeval 3: Zeer geringe dreiging zwaar ongeval Totaal In 2016 zijn er bij de Brzo-bedrijven in Gelderland geen categorie 1 overtredingen vastgesteld. Zoals uit tabel 4 blijkt, zijn bij 21 geïnspecteerde bedrijven in 2016 (66%) geen overtredingen geconstateerd. Voor de provincie Gelderland zijn bij 2 bedrijven overtredingen geconstateerd in categorie 2 met eventueel ook nog overtredingen in categorie 3 en bij 9 bedrijven alleen categorie 3 overtredingen. De categorie 3 overtredingen betroffen over het algemeen overtredingen van lichte administratieve aard, zoals het niet goed beschrijven van procedures en instructies. De categorie 2 overtredingen hadden betrekking op bijvoorbeeld het niet naleven van bestaande procedures, het onvoldoende identificeren van risico s of het onvoldoende borgen dat onderhoud wordt uitgevoerd. 3.4 Overtredingen per inspectieonderwerp Zoals in paragraaf 2.4 is beschreven worden er per inspectie een aantal VBS-elementen en thema s gekozen waarop een bedrijf wordt beoordeeld. Deze te beoordelen inspectie-onderwerpen worden in de inspectie-agenda opgenomen en in de GIR geregistreerd als beoordelingen. In figuur 2 is de verdeling van beoordelingen en overtredingen over de VBS-elementen en thema s weergegeven. In bijlage 1 is een toelichting opgenomen op de verschillende VBS-elementen. De meeste overtredingen worden geconstateerd bij VBS-element ii, iii en iv (dit gaat over procedures en instructies voor de identificatie van de gevaren voor de beheersing van de veiligheid en de omgang met wijzigingen). 7

8 Figuur 2a: Beoordelingen en overtredingen op inspectie-onderwerpen landelijk Aantal beoordelingen Aantal overtredingen Figuur 2b: Beoordelingen en overtredingen op inspectie-onderwerpen voor Gelderland Aantal beoordelingen 13 Aantal overtredingen

9 4. Handhaving door de toezichthouders 4.1 Inleiding Bij overtredingen is het de taak van de betrokken toezichthouders om richting het bedrijf passende handhaving in te zetten met als doel dat het bedrijf de overtreding opheft. Dit vindt plaats door de toepassing van de vastgestelde handhavingstrategie Brzo. In de praktijk handhaven bevoegde instanties direct op het besluit of op de onderliggende regelgeving dan wel op de vergunning. In tabel 7 staan de categorieën van overtredingen en de in te zetten handhavingsinstrumenten (sancties) volgens de handhaving strategie Brzo. Aan de hand van de ernst van de overtreding passen de toezichthouders verschillende handhavingsinstrumenten toe en wordt er een hersteltermijn gegeven. Per overtreding kunnen meerdere instrumenten worden ingezet. Tabel 7: De categorieën 1, 2 en 3 overtredingen met de vastgestelde handhavingsinstrument(en) en handhavingspartij(en) volgens de handhavingsstrategie Brzo 8 Categorie Sanctie Sanctie na hercontrole Toezichthouder 1. Onmiddellijke dreiging Stillegging (art. 28 Arbowet) +proces verbaal Bij negeren: Proces Verbaal (misdrijf), eventueel bestuursdwang en eventueel inschakelen Functioneel Parket Inspectie SZW Bestuursdwang (art. 122 Provinciewet, art. 125 Gemeentewet, art. 48 en art. 63 Wvr) + aangifte N.v.t. Wabo-BG/VR 2. Geen onmiddellijke dreiging Exploitatieverbod onder last onder dwangsom + procesverbaal Bij negeren: verbeuren dwangsom bestuursdwang en eventueel inschakelen Functioneel Parket Inspectie SZW Bestuurlijke boete + zo nodig last onder dwangsom (of bestuursdwang) verhoogde boete verbeuren dwangsom bestuursdwang inschakelen Functioneel Parket Inspectie SZW Eis ter naleving (art. 27 Arbowet) of waarschuwing Bestuurlijke boete en zo nodig dwangsom (of bestuursdwang) Inspectie SZW Dwangsom Inning en/of verhogen dwangsom+ Proces Verbaal Wabo-BG/VR 3. Zeer geringe dreiging Waarschuwingsbrief Dwangsom Wabo-BG/VR Waarschuwingsbrief of eis, art. 27 Arbowet Boeterapport Inspectie SZW 4.2 Handhavend toezichthouder In totaal zijn bij de bedrijven in Gelderland 21 overtredingen vastgesteld (zie tabel 8). Het gaat om een totaal som van overtredingen van verschillende aard en uiteenlopende ernst: van lichte administratieve tekortkomingen tot tekortkomingen, die mogelijk kunnen leiden tot onveilige situaties. Net als landelijk het geval is, blijkt dat vooral het Wabo-bevoegd gezag en de Inspectie SZW optreden als handhavend toezichthouder. Deze twee toezichthouders hebben juridisch de meeste mogelijkheden om handhavend op te treden. De waterkwaliteitsbeheerders hebben geen handhavende bevoegdheid op grond van het Brzo maar uitsluitend een adviesrecht. Zij adviseren het Wabo-bevoegd gezag bij overtredingen. De veiligheidsregio treedt vooral op als adviseur richting Wabo-bevoegd gezag en heeft een beperkt aantal eigen bevoegdheden. Tijdens de inspecties bepalen de toezichthouders welke toezichthouder de beste instrumenten heeft om de geconstateerde overtredingen te behandelen. Wanneer er bij een bedrijf meerdere overtredingen zijn geconstateerd, wordt vanuit praktische overwegingen vaak voor gekozen dat één toezichthouder alle overtredingen behandeld. Ten opzichte van 2015 is in 2016 relatief vaker door het bevoegd gezag Wabo handhaving ingezet. 8 Bron: handhavingsstrategie Brzo te vinden op: 9

10 aantal bedrijven met overtredingen Totaal overtredingen Bg Wabo Veiligheidsregio Inspectie SZW overig Tabel 8:Aantal overtredingen en de handhavende toezichthouder Aantal overtredingen en de handhavende instantie Aantal geïnspecteerde bedrijven Landelijk Gelderland Status van de overtredingen op 1 maart 2017 en vervolgacties door het bevoegd gezag Van de 21 overtredingen die in 2016 in Gelderland zijn vastgesteld, waren er op de peildatum 1 maart % (8 overtredingen) opgeheven. Van 57% van de overtredingen was nog niet geconstateerd of de overtreding was opgeheven. Het gaat hierbij om situaties waarbij het handhavingstraject is gestart, maar waarbij de hersteltermijn nog niet is verstreken danwel om de situatie dat na de hersteltermijn nog geen hercontrole is uitgevoerd. Bij 1 overtreding was de handhaving op 1 maart nog niet gestart. Het kan dus zijn dat overtredingen in de praktijk al zijn beëindigd, maar dat dit op 1 maart 2017 nog niet met een beoordeling door het bevoegd gezag kon worden bevestigd. Een andere mogelijkheid is dat de gegevens van de nacontrole nog niet in de GIR waren geregistreerd op de peildatum 1 maart Tabel 9: Status van alle overtredingen uit 2016 op 1 maart 2017 Landelijk Gelderland Status Aantal over treding en % 2015 % 2016 Aantal over treding en % % 2016 Opgeheven % 39% 8 29% 38% Handhavingstraject is gestart % 42% 12 51% 57% Handhavingstraject is nog niet gestart % 19% 1 19% 5% Totaal Deze cijfers zijn gerelateerd aan alle Gelderse Brzo-bedrijven, dus die toen deels onder gemeentelijk bevoegd gezag en deels onder provinciaal bevoegd gezag vielen 10

11 5. Uitvoering inspecties door de toezichthouders In de landelijke monitor, zoals die is aangeboden aan de Tweede Kamer, wordt gekeken naar de uitgevoerde inspecties, de naleving door de bedrijven en de eventuele handhaving op overtredingen. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de wijze waarop de inspecties door de inspectiepartners zijn uitgevoerd. Binnen Brzo+ zijn afspraken gemaakt over de tijdige verzending van inspectieagenda s en inspectierapporten. Inspectieagenda s worden uiterlijk vier weken voor de aangekondigde Brzo-inspectie verstuurd zodat het bedrijf weet welke functionarissen geacht worden aanwezig te zijn en welke documentatie beschikbaar. Vanzelfsprekend worden er voor onaangekondigde inspecties geen inspectie-agenda s aan het bedrijf gestuurd. Hoewel in het Brzo 2015 is gesteld dat een bedrijf binnen vier maanden na de inspectie de conclusies van de inspectie meegedeeld moet krijgen, is binnen Brzo+ afgesproken dat binnen 8 weken na de laatste inspectiedag het rapport aan het bedrijf moet zijn gestuurd. De samenvattingen van deze inspectierapporten worden ook gepubliceerd op de website van Brzo+: ( Met de planning van de Brzo-inspecties wordt tegelijkertijd ook een voorbespreking en een nabespreking gepland. Bij de voorbespreking wordt de agenda opgesteld, bij de nabespreking het inspectierapport. Hier zijn alle partijen bij betrokken. Bij deze planning wordt er rekening mee gehouden dat agenda en rapport tijdig verzonden kunnen worden. In de praktijk blijkt het echter niet altijd te lukken om deze afgesproken termijnen te halen. In 2016 was de tijdigheid van verzenden als volgt: Tabel 10: Tijdigheid versturen inspectieagenda en inspectierapport Aantal aangekondigde inspecties Totaal aantal inspecties Tijdig Versturen Agenda Tijdig Versturen Rapport Gelderland % 25 63% Er zijn diverse redenen waardoor de rapportages niet tijdig zijn verstuurd. De belangrijkste reden is dat in 2016 veel veiligheidsrapporten en kennisgevingen van de Brzo-bedrijven opnieuw door de bedrijven zijn opgesteld en door de inspecteurs zijn beoordeeld. De beoordeling van deze rapportages legde een grote druk op de organisaties en de individuele Brzo-inspecteurs om al het werk gedaan te krijgen. Bijkomende oorzaak hierbij was het ontbreken van een landelijk uniforme werkwijze waardoor zeker in de beginfase veel overleg en discussie nodig was over de wijze en diepgang van beoordeling. Een tweede reden is dat opleidingstrajecten van de inspecteurs, om te voldoen aan de kwaliteitscriteria, capaciteit kosten waardoor afhandeling van de rapporten is vertraagd. 11

12 Bijlage 1: Begrippen en afkortingen Beoordeling (in het kader van de inspectie) Beoordelingsgrondslagen Bevoegd gezag Bevindingen worden beoordeeld. Bij de beoordeling kunnen naar keuze van het kernteam de drie beoordelingsgrondslagen (gedocumenteerd, geschikt en geïmplementeerd) worden gehanteerd. Op elke grondslag wordt de waardering met de vierpuntsschaal toegepast. De uitkomst van de beoordeling kan leiden tot het kenmerken van de bevinding als een overtreding of niet. In de inspectiemethode worden drie beoordelingsgrondslagen onderscheiden: gedocumenteerd; er is sprake van een deugdelijke en volledige beschrijving: - deugdelijk: helder, inzichtelijk, goed leesbaar, actueel; - volledig: alle relevante aspecten zijn benoemd geschikt (passend); technische onderdelen voldoen aan de stand van de veiligheidstechniek (voor zover dat redelijkerwijze verlangd kan worden) en zijn passend voor de aangetroffen situatie; geïmplementeerd; er wordt gewerkt zoals beschreven is. Er is sprake van een goed functionerende managementloop en verbeteractiviteiten op alle onderdelen zijn structureel en onlosmakelijk met de bedrijfsvoering verbonden E.e.a. gebaseerd op toelichting T12 Uitwerking waarderingsschaal van BRZO+. Bestuursorgaan als bedoeld in artikel 1.1, eerste lid, van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Brzo 2015 Besluit risico s zware ongevallen 2015 Brzo-bedrijf Bedrijf dat onder de werkingssfeer van het Brzo 2015 valt. BRZO+ FP Gevaarlijke stoffen Gemeenschappelijke InspectieRuimte (GIR) Hogedrempelinrichting Inspectierapport ILT Inspectieteam ISZW Lagedrempelinrichting Mars-codering MRA Het samenwerkingsprogramma BRZO+ regelt de uniforme en integrale aanpak van VTH-taken op het gebied van interne en externe veiligheid met als doel het voorkomen van zware ongevallen bij alle Brzo-bedrijven en bedrijven met een IPPC-categorie 4 installatie. BRZO+ is een samenwerkingsprogramma van Inspectie SZW, Brzo-omgevingsdiensten, Veiligheidsregio s, Waterbeheerders, ILT en OM. Functioneel Parket Stoffen of mengsels van stoffen die vallen onder deel 1 of deel 2 van bijlage I bij de Seveso-richtlijn. De Gemeenschappelijke InspectieRuimte (GIR) is een online inspectiedatabase waarmee kernteams gezamenlijk een inspectie kunnen voorbereiden, inspectieresultaten kunnen vastleggen en afronden met een gezamenlijk inspectierapport. Bedrijf waar gevaarlijke stoffen in hoeveelheden gelijk aan of groter dan de hoeveelheden, genoemd in de kolom 3 van deel 1 of kolom 3 van deel 2 van bijlage I bij de Seveso-richtlijn, aanwezig zijn of mogen zijn, in voorkomend geval gebruikmakend van de sommatieregel, bedoeld in aantekening 4 bij bijlage I bij de richtlijn. Rapport van een inspectie waarin de informatie tot op een zodanig niveau is opgenomen dat het kan dienen als verslag van de inspectie onder andere ten behoeve van komende vervolg- en initiële inspecties bij het bedrijf. Het rapport dient tevens om het bedrijf te voorzien van informatie over het verloop van de inspectie en over de resultaten ervan in de zin van bevindingen en overtredingen en dient om aan te geven wat de voor het bedrijf eventuele vervolgprocessen (zoals handhaving) zullen zijn. Inspectie Leefomgeving en Transport De inspecties worden uitgevoerd door een kernteam van inspecteurs, overwegend bestaande uit 3 of 4 inspecteurs afkomstig van het bevoegd gezag Wabo, de Inspectie SZW en het bevoegd gezag Wet veiligheidsregio s. Inspectie SZW Inrichting waar gevaarlijke stoffen aanwezig zijn of mogen zijn in hoeveelheden gelijk aan of groter dan de hoeveelheden, genoemd in kolom 2 van deel 1 of kolom 2 van deel 2 van bijlage I bij de richtlijn, die evenwel niet gelijk zijn aan of niet groter zijn dan de hoeveelheden, genoemd in kolom 3 van deel 1 of in kolom 3 van deel 2 van bijlage I bij de richtlijn, in voorkomend geval gebruikmakend van de sommatieregel, bedoeld in aantekening 4 bij bijlage I bij de richtlijn; Major Accident Reporting System (MARS). Systeem van de Europese Commissie, in beheer bij het Joint Research Centre (Ispra, Italië). Hier wordt de ongevalsinformatie verzameld die volgens de Seveso-richtlijn door de lidstaten verstrekt moet worden wanneer op hun grondgebied een ramp of zwaar ongeval plaatsvindt. Criteria voor een zwaar ongeval zijn opgenomen in bijlage VI van de Seveso-richtlijn. De milieurisicoanalyse wordt uitgevoerd om de risico s voor de 12

13 PDCA Rrzo Toezichthouder VBS VBS-elementen VBS-a VBS-i VBS-ii VBS-iii VBS-iv VBS-v VBS-vi VBS-vii (oppervlakte)waterkwaliteit vast te stellen die de activiteiten van een bedrijf opleveren. Plan Do Check Act cyclus Regeling risico s zware ongevallen, geeft aanvullende regels op het Brzo In werking getreden op 4 maart Door het bevoegd gezag daartoe aangewezen personen, de toezichthouder, bedoeld in artikel 1, derde lid, onderdeel d, van de Arbeidsomstandighedenwet, of de op basis van artikel 61, eerste lid, van de Wet veiligheidsregio s aangewezen personen; Veiligheidsbeheerssysteem dat dient ter uitvoering en ter vaststelling van het PreventieBeleid Zware Ongevallen Het VBS bestaat uit zeven elementen (VBS i t/m vii) en een onderdeel waarin de koppeling wordt beschreven tussen het algemene beheerssysteem, het VBS en het preventiebeleid (VBS-a). Die onderdelen van het algemene beheerssysteem waartoe de organisatorische structuur, de verantwoordelijkheden, de gebruiken, de procedures, de procedés en de hulpmiddelen behoren welke het mogelijk maken het beleid ter voorkoming van zware ongevallen te bepalen en uit te voeren. De organisatie en het personeel: de taken en verantwoordelijkheden van het personeel dat op alle organisatorische niveaus bij het beheersen van de gevaren van zware ongevallen wordt betrokken, samen met de maatregelen die werden genomen om het bewustzijn te doen toenemen dat voortdurende verbetering nodig is. Het onderkennen van de behoeften aan opleiding van dit personeel en het organiseren van die opleiding. De deelneming van het personeel en eventueel van de (onder) aannemers die in het bedrijf werken en die vanuit veiligheidsopzicht belangrijk zijn. De identificatie en beoordeling van de gevaren van zware ongevallen: aanneming en toepassing van procedures voor de systematische identificatie van de gevaren van zware ongevallen die zich bij normale of abnormale werking kunnen voordoen, in voorkomend geval met inbegrip van in onderaanneming verrichte activiteiten, alsook de beoordeling van de waarschijnlijkheid en de ernst van die ongevallen. De controle op de exploitatie: aanneming en toepassing van procedures en instructies voor veilige werking, ook met betrekking tot het onderhoud, van de installatie, de processen en de apparatuur, en voor het alarmbeheer en tijdelijke onderbrekingen; rekening houdend met de beschikbare informatie betreffende beste praktijken op het vlak van monitoring en controle met het oog op de vermindering van het risico op systeemfalen; beheer en controle van de risico's die samenhangen met verouderende apparatuur die geïnstalleerd is in het bedrijf en corrosie; inventarisatie van de apparatuur in het bedrijf, strategie en methodologie voor het houden van toezicht op en de controle van de staat van de apparatuur; passende follow-upmaatregelen en noodzakelijke tegenmaatregelen. De wijze waarop wordt gehandeld bij wijzigingen: aanneming en toepassing van procedures voor de planning van wijzigingen aan bestaande installaties of opslagplaatsen, dan wel voor het ontwerpen van een nieuw procedé of een nieuwe installatie of opslagplaats. De planning voor noodsituaties: aanneming en toepassing van procedures om door een systematische analyse de voorzienbare noodsituaties te onderkennen en om de noodplannen voor dergelijke noodsituaties uit te werken, te beproeven en te toetsen, en om specifieke opleiding voor het betrokken personeel te verzorgen. Dergelijke opleiding wordt gegeven aan al het personeel dat in de installatie werkt, inclusief eventuele onderaannemers. Het toezicht op de prestaties: aanneming en toepassing van procedures voor een permanente beoordeling van de inachtneming van de doelstellingen die door de exploitant zijn bepaald als onderdeel van het preventiebeleid voor zware ongevallen en van het veiligheidsbeheerssysteem, en invoering van regelingen voor onderzoek en correctie bij niet-inachtneming. Tot deze procedures moet behoren het systeem voor de melding van zware ongevallen of bijna-ongevallen, met name die waarbij de beschermende maatregelen hebben gefaald, alsook het onderzoek daarnaar en de follow-up, een en ander op basis van de ervaringen uit het verleden. Tot de procedures kunnen ook prestatie-indicatoren behoren zoals veiligheidsprestatie-indicatoren (safety performance indicators, SPIs) en/of andere relevante indicatoren. Controle en analyse: aanneming en toepassing van procedures om het preventiebeleid voor zware ongevallen en de doeltreffendheid en de deugdelijkheid van het veiligheidsbeheerssysteem systematisch periodiek te 13

14 VR Waarderingsschaal Wabo Wvr beoordelen. De met documenten gestaafde analyse door de directie van de resultaten van het gevoerde beleid, van het veiligheidsbeheerssysteem en van de bijwerking daarvan, inclusief het overwegen en opnemen van noodzakelijke wijzigingen die door de controle en analyse aangegeven worden. Veiligheidsregio De waarderingsschaal verbindt het oordeel goed, redelijk, matig of slecht aan de beoordelingsgrondslagen gedocumenteerd, geschikt en geïmplementeerd. Voor technische zaken is er een andere waarderingsschaal dan voor organisatorische zaken. Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Wet veiligheidsregio s 14

15 Bijlage 2: Brzo 2015 en Rrzo Doelstelling van het Brzo 2015 (Besluit risico's zware ongevallen) is het voorkomen en beheersen van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn. Het Brzo 2015 stelt eisen aan de meest risicovolle bedrijven in Nederland. Ook regelt het besluit de wijze waarop de overheid daarop moet toezien. In de Rrzo (Regeling risico's zware ongevallen) wordt de inhoud van het besluit verder uitgewerkt. Het Brzo 2015 integreert wet- en regelgeving op het gebied van arbeidsveiligheid, omgevingsveiligheid en rampbestrijding in één juridisch kader. Het Brzo 2015 implementeert de Europese Seveso III-richtlijn. In het Brzo 2015 wordt rechtstreeks verwezen naar de bijlagen van Seveso III richtlijn. Brzo 2015 is in juli 2015 in werking getreden. Met de wijzigingen is aangesloten bij de nieuwe systematiek voor het indelen, etiketteren en verpakken van stoffen en mengsels in Europa (CLP-verordening). Bovendien is het besluit vanwege de Seveso III-richtlijn aangepast op onderdelen als openbaarheid van informatie, inspecties en de uitwisseling van informatie met de Commissie. Het doel van de Seveso III-richtlijn en het Brzo met bijbehorende regeling is: - de preventie van zware ongevallen bij bedrijven waar grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen aanwezig zijn - het milieu en de gezondheid en veiligheid van werknemers en de bevolking te beschermen tegen rampen en zware ongevallen - de gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu te beperken als zich een zwaar ongeval voordoet - lering trekken uit zware ongevallen - internationale uitwisseling van informatie over zware ongevallen die aanleiding kunnen geven tot verbeteringen van de uitvoering en eventueel tot aanpassing van de richtlijn De drempelwaarden voor de aanwezige hoeveelheid gevaarlijke stoffen en mengsels (bijlage I van Seveso III-richtlijn) bepalen of een bedrijf onder het Brzo 2015 valt. Ook volgt uit de bijlage of het gaat om lage- of hogedrempelbedrijven: - Lagedrempelbedrijven: Bedrijven die alleen de lage drempelwaarde uit bijlage I van de richtlijn overschrijden worden als lagedrempelbedrijven aangemerkt. Deze bedrijven moeten alle maatregelen treffen die nodig zijn om zware ongevallen te voorkomen en de gevolgen daarvan voor mens en milieu te beperken, een Preventiebeleid Zware Ongevallen (PBZO) opstellen en voor de uitvoering en bepaling daarvan een veiligheidsbeheerssysteem (VBS) implementeren. - Hogedrempelbedrijven: Bedrijven die tevens de hoge drempelwaarde uit bijlage I van de richtlijn overschrijden worden aangemerkt als hogedrempelbedrijven. Deze bedrijven moeten, naast de verplichtingen voor de lagedrempelbedrijven, een veiligheidsrapport (VR) indienen, waarmee wordt aangetoond dat de preventie en de beheersing van de gevaren van zware ongevallen in orde zijn. 15

16 Bijlage 3: Bedrijvenlijst Brzo-bedrijven Gelderland 2016 Naam Plaats Branche Agro Buren B.V. Tiel opslag bestrijdingsmiddelen Akzo Nobel Functional Chemicals BV Arnhem procesindustrie Argos Storage B.V. Terminal Wageningen Wageningen op- en overslag aardolieproducten (binnenvaart) Benegas Vulcentrum B.V. Putten opslag brandstoffen Broekman Logistics Nijmegen Nijmegen op- en overslag Denka International B.V. Barneveld procesindustrie Immori/Mond & Riksen B.V. Arnhem op- en overslag gevaarlijke stoffen Kavegas Ede opslag brandstoffen Koole Tankstorage Nijmegen Nijmegen op- en overslag brandstoffen Kruidvat Retail B.V. Overbetuwe op- en overslag gevaarlijke stoffen Kuehne+Nagel Tiel op- en overslag gevaarlijke stoffen Lesli Vuurwerk Oost Gelre consumenten vuurwerkopslag Linde Gas Benelux B.V. Rheden verwerkers gevaarlijk afval N.V. Nederlandse Gasunie Zevenaar energiebedrijven (eenvoudig) Nefco Storage & Trading B.V. Tiel opslag brandstoffen NXP Semiconductors Netherlands B.V. Nijmegen energiebedrijven (complex) PFW Aroma Chemicals B.V. Barneveld procesindustrie (Complex) PPG Coatings Tiel procesindustrie (Complex) Primagaz Zutphen opslag brandstoffen Recticel Holding B.V. Neder-Betuwe kunststof- en rubberindustrie Robo gascentrale Nijkerk opslag brandstoffen Sachem Europe B.V. Zaltbommel procesindustrie (Complex) Shell Nederland verkoopmaatschappij Arnhem op- en overslag gevaarlijke stoffen B.V. Stork Veco B.V. Brummen galvanische oppervlaktebehandeling Synerlogic Duiven procesindustrie Tanatex Chemicals Ede procesindustrie Technoplating Nijkerk B.V. Nijkerk galvaniseerbedrijf Titan Wood B.V. Arnhem procesindustrie (Complex) Trouw Nutrition Nederland BV Putten productie veevoeder VDL Weveler Apeldoorn procesindustrie Wim Bosman Holding B.V. Montferland op- en overslag gevaarlijk afval Wolff Vuurwerk B.V., Engelenburgstraat Voorst consumenten vuurwerkopslag Wolff Vuurwerk B.V., Terwoldseweg Voorst consumenten vuurwerkopslag 16