PEDAGOGISCH DOSSIER NAAR EEN CULTUUR VAN VREDE EN GEWELDLOOSHEID

Transcriptie

1 PEDAGOGISCH DOSSIER NAAR EEN CULTUUR VAN VREDE EN GEWELDLOOSHEID Een initiatief van Tumult vzw, Kon. Astridlaan 160, 2800 Mechelen, tel. 015/ Inleiding Is de wereld van vandaag agressiever en gewelddadiger dan die van gisteren? Het blijft een open vraag. Door de wetenschappelijke en technologische ontwikkeling zijn de wapens efficiënter en gemakkelijker te gebruiken. Ons waarden- en normenpatroon verandert voortdurend en dat kan zowel positieve als negatieve gevolgen hebben op ons gedrag. Sommigen voelen zich bedreigd door de vele en snelle veranderingen die we in de voorbije eeuw hebben gekend. De schaalvergroting en anonimiteit van onze moderne maatschappij dragen bij tot het stijgende gevoel van onveiligheid. Maar de geschiedenis heeft ons geleerd dat geweld van alle tijden is. De laatste jaren groeit de aandacht voor de oorzaken van geweld en gewelddadig gedrag en zoekt men actief naar mogelijkheden om beter om te gaan met agressie en conflicten. Op initiatief van een groepje Nobelprijswinnaars voor de Vrede riepen de Verenigde Naties uit tot Het Decennium voor een Cultuur van Vrede en Geweldloosheid. Ze willen hiermee oproepen om in dit decennium extra aandacht te besteden aan het onderrichten van geweldloosheid, zodat er eindelijk begonnen kan worden aan de opbouw van een nieuwe cultuur van vrede en geweldloosheid. Omdat geweld alleen maar lijden met zich meebrengt en nooit een duurzame oplossing voortbrengt. De educatieve tentoonstelling Van vuist tot vrede kadert in dit grootschalig wereldproject. Ze richt zich voornamelijk tot jongeren vanaf 12 jaar. Ze wil de jongeren inzicht geven in de werking van geweld en geweldloosheid en hen sensibiliseren voor burgerzin, solidariteit en verbondenheid. Ze confronteert, stelt vragen. Hoe voel ik mij na het spelen van een gewelddadig computerspel? Hoeveel kinderen zijn verminkt door antipersoonsmijnen? Wat is het gevaar van blinde gehoorzaamheid? Hoe goed kan ik luisteren? Is ruziemaken zinvol? Zie ik helder of ben ik bevooroordeeld? Dit project wil de jongeren denkpistes en houdingen aanreiken om niet weerloos te staan tegenover allerlei vormen van geweld. Het doorbreekt daarmee het gevoel van machteloosheid en maakt jongeren bewust van de vele voordelen die een geweldloze houding heeft en het vele leed dat geweld met zich meebrengt. Het nodigt hen uit om te kiezen voor een geweldloze conflicthantering en voor democratische besluitvorming. Deze reizende tentoonstelling is geen droge verzameling van beelden en teksten, maar een speels gebeuren: allerlei interactieve elementen zorgen ervoor dat een bezoek boeiend en attractief is. De twaalf thema s van de tentoonstelling worden belicht in evenveel stands. De stands moeten niet in een bepaalde volgorde worden bezocht. Dat maakt de tentoonstelling ook bijzonder geschikt voor grote groepen en klassen. Ze kunnen opgedeeld worden in kleinere groepen die, zonder elkaar te hinderen, de verschillende stands kunnen ontdekken. Een werkkaart leidt de jongeren doorheen de tentoonstelling. Deze werkkaart is ook een handig instrument om het tentoonstellingsbezoek nadien te verwerken. 1

2 INHOUD VAN DE TENTOONSTELLING THEMA 1: GEWELD TE KOOP. De media overspoelen ons dagelijks met geweld: het echte geweld en het geweld als spel, spektakel en ontspanning. Welke invloed heeft dit op ons wereldbeeld en op ons gedrag? THEMA 2: VAN VUIST TOT KNOPJE. De wetenschappelijke en technologische ontwikkeling heeft de wapens efficiënter en gemakkelijker in het gebruik gemaakt. Niet alleen de nucleaire, chemische en biologische wapens vormen een bedreiging, ook de kleine en lichte wapens maken dagelijks veel slachtoffers. THEMA 3: EEN WEG VOL MIJNEN. Antipersoonsmijnen kunnen jaren nadat het conflict is uitgevochten en de vrede is hersteld nog slachtoffers maken. Elke 20 minuten trapt ergens iemand op een mijn. Mijnen zorgen niet alleen voor veel persoonlijk leed, ze vormen ook een bedreiging voor de natuur en de cultuur. THEMA 4: EEN WAAIER VAN GEWELD. Verkeersagressie, seksueel geweld, hooliganisme, pesten, vandalisme, racisme, onverdraagzaamheid, het is maar een greep uit de grote waaier van geweld waar we dagelijks mee te maken kunnen krijgen. Wat zijn de diepere oorzaken van geweld en hoe kunnen we het onveiligheidsgevoel bij de wortel aanpakken? THEMA 5: GEWELDLOOS STERK. Je stekels niet opzetten, maar ook niet met je laten sollen, dat is in een notendop het idee achter geweldloosheid. Wat is het voordeel van een geweldloze houding en hoe ontwikkel je geweldloze weerbaarheid tegenover geweld? THEMA 6: LUISTEREN, ZIEN EN PRATEN. Vaak is een mank lopende communicatie er de oorzaak van dat een conflict uitdraait op geweld. Door in de huid te kruipen van een ander kan je met meer inlevingsvermogen, begrip en respect luisteren en het conflict uitpraten. THEMA 7: LAAT JE NIET KISTEN. Een gezonde dosis zelfvertrouwen en weerbaarheid zijn nodig om je goed en veilig te voelen in je eigen leefomgeving. Het is belangrijk dat je voor je mening durft uit te komen, maar doe dat steeds met respect voor de ander. THEMA 8: MET OPEN BLIK. Vooroordelen en vooringenomenheid bepalen vaak hoe je de werkelijkheid ziet. Maar jouw waarheid is niet noodzakelijk dé waarheid. Vanuit onze verschillende standpunten kan de waarheid er helemaal anders uitzien. THEMA 9: GEHOORZAAM GEWETEN. Natuurlijk zijn er in een complexe maatschappij als de onze wetten en regels nodig. Maar moeten we de autoriteiten altijd blindelings gehoorzamen? Als wetten en regels niet in overeenstemming zijn met ons geweten, is burgerlijke ongehoorzaamheid soms gerechtvaardigd en noodzakelijk. THEMA 10: EEN CONFLICT, EEN KANS. Conflicten zullen er altijd zijn. Een conflict op zich is niet goed of verkeerd. De manier waarop we ermee omgaan bepaalt of het constructief of destructief is. Hoe kan je een conflict op een positieve manier hanteren en hoe kan je bemiddelen bij een conflict? THEMA 11: GEWELDLOZE ACTIES, EEN POLITIEKE KRACHT. Geweldloze acties, zoals boycots, betogingen, burgerlijke ongehoorzaamheid hebben tot doel de tegenpartij tot onderhandelen te bewegen. Hoe pakten Mahatma Gandhi en Martin Luther King hun geweldloze strijd aan? THEMA 12: KAN KUNST DE WERELD VERANDEREN? Met hun woorden, hun muziek en hun beelden kunnen kunstenaars onrecht, geweld en onderdrukking aan de kaak stellen en een boodschap uitdragen van vrijheid, begrip en openheid. 2

3 VOORBESPREKING Onder media verstaan we alle mogelijke kanalen waarlangs informatie en kennis ons bereikt: kranten en tijdschriften, radio en tv, boeken en strips, films en video s, computers en internet. De media bieden ons fantastische mogelijkheden: ze zijn grensoverschrijdende communicatiemiddelen en sturen bergen informatie de wereld rond. Toch houden ze ook gevaren in: ze oefenen een niet te onderschatten invloed uit op ons wereldbeeld en ons gedrag. Ze bestoken ons dag na dag met geweld. We kunnen door de media gemanipuleerd en overdonderd worden, ze kunnen ons verlammen of net ophitsen. Het is belangrijk dat we ons daar bewust van zijn en dat we altijd een kritische houding aannemen ten aanzien van de media. OPDRACHT 1: Van verkeersagressie tot genocide: doorblader een krant op zoek naar artikelen waarin het thema geweld aan bod komt, maak een collage, bespreek in groep. Welke vormen van geweld ben je tegengekomen? Wat versta je zelf onder geweld? Van welke vormen van geweld ben je zelf al getuige/slachtoffer/dader geweest? Hoe voel je je tegenover al dat geweld in de wereld? Sta je machteloos tegenover het geweld of kan je er iets aan doen? OPDRACHT 2: Ieder zijn mening: vorm kleine groepjes en duid in elk groepje een verslaggever aan, bespreek in groep een van de onderstaande heikele onderwerpen en laat de verslaggever verslag uitbrengen aan heel de klas. Onderwerp 1: Is de wereld van vandaag agressiever en gewelddadiger dan die van gisteren? Onderwerp 2: Zetten gewelddadige films, video- en computerspelletjes aan tot geweld? Onderwerp 3: Is de berichtgeving in de media objectief of worden we gemanipuleerd? Onderwerp 4: Zal de wereld pas veilig zijn als elk gezin een wapen in huis heeft? Onderwerp 5: Moeten we altijd de autoriteiten gehoorzamen? Onderwerp 6: Moet de doodstraf opnieuw ingevoerd worden? OPDRACHT 3: Hoe goed kunnen we naar elkaar luisteren? Bespreek hoe de gesprekken in de groepjes zijn verlopen. Was iedereen bereid naar de mening van de ander te luisteren? Heeft iedereen zijn mening kunnen/durven zeggen? Is er iemand boos geworden? Heeft iemand het gesprek gedomineerd? Is iemands mening weggelachen? Heeft de verslaggever goed weergegeven wat er is gezegd? 3

4 NABESPREKING Bespreek de tentoonstelling aan de hand van de werkkaart Wat vond je van de tentoonstelling? Heb je je mening veranderd over bepaalde onderwerpen? Welke stand/welk thema/welk beeld blijft het meeste bij? Bespreek de Ethiek en techniek van de geweldloze actie volgens Martin Luther King 1. Het is belangrijk dat je niet de persoon aanvalt, maar het systeem waarvan hij deel uitmaakt. 2. Je moet steeds open blijven staan voor dialoog, en dit ook duidelijk maken aan de tegenpartij. 3. Oefen morele druk uit op de tegenpartij om hem bewust te maken van het onrecht dat hij veroorzaakt, maar zonder hem te brutaliseren. 4. Weiger openlijk te gehoorzamen aan het systeem, maar misprijs of bespot de wetten en regels van de tegenpartij niet. 5. Aanvaard de pijn en het leed dat de tegenpartij aanricht, zonder wraakgevoelens. 6. Probeer open te staan voor de argumenten van de tegenpartij en begrip op te brengen voor zijn standpunten in het conflict. 7. Voer de strijd open en eerlijk, zonder verborgen agenda of valstrikken. 8. Houd steeds het uiteindelijke doel voor ogen: een oplossing vinden waarmee beide partijen het eens kunnen zijn en die in het voordeel is van beide partijen, zonder te streven naar winnaars en verliezers. Bespreek de positieve aanpak van een conflict 1. Probeer zo juist en duidelijk mogelijk te beschrijven wat je stoort, zonder de ander aan te vallen of te veroordelen. 2. Kies het goeie moment uit. Probeer zelf zo rustig mogelijk te blijven en heb er vertrouwen in dat het conflict zal worden uitgeklaard. 3. Houd je bij dat ene conflict en gooi niet alles op een hoopje. Haal geen oude koeien uit de sloot. 4. Probeer met openheid te luisteren naar de standpunten van de ander en zoek eerder naar aanknopingspunten in plaats van naar verschillen. 5. Sommige conflicten zijn niet op te lossen zoals je een klontje suiker oplost in koffie. Wees creatief, zoek naar compromissen. Bespreek Manifesto 2000 Ik besef dat ik mee verantwoordelijk ben voor de toekomst van de mensheid en de vrede in de wereld. Daarom wil ik in mijn dagelijks leven, mijn gezin, mijn klas, mijn werk, mijn omgeving, mijn land en mijn plaats in de wereld: 1 alle leven eerbiedigen. Eerbied hebben voor het leven en de waardigheid van elke mens, zonder discriminatie en zonder vooroordelen; 2 geweld verwerpen. Actief geweldloos handelen en geweld in alle vormen fysiek, seksueel, psychologisch, economisch en sociaal verwerpen, vooral tegenover de meest misdeelden en kwetsbaren; 3 met anderen delen. Mijn tijd en materiële middelen delen en zo uitsluiting en onrecht, politieke en economische onderdrukking helpen bestrijden; 4

5 4 luisteren om te begrijpen. Vrijheid van meningsuiting en culturele verscheidenheid verdedigen, en steeds de voorkeur geven aan dialoog en communicatie boven fanatisme, laster en afwijzing van anderen; 5 zorg dragen voor onze planeet. Op een verantwoorde wijze consumeren met het oog op de bescherming van het natuurlijke evenwicht op onze planeet; 6 solidariteit herontdekken. Meebouwen aan de gemeenschappen waartoe ik behoor met aandacht voor de volwaardige deelname van vrouwen, respect voor democratische beginselen en met het oog op (nieuwe vormen van) solidariteit. Deze tekst werd geschreven door een groepje Nobelprijswinnaars voor de vrede in het kader van de wereldwijde campagne voor een nieuwe Cultuur van Vrede en Geweldloosheid die in 2000 van start ging. 5

6 Voor het samenstellen van deze teksten werd dankbaar gebruik gemaakt van publicaties van: Centre Martin Luther King, Rue de Genève, 1004 Lausanne, tel.: , fax: , De Vlaamse Vredesweek, Italiëlei 98a, 2000 Antwerpen, tel.: , fax: , site: Pax Christi Vlaanderen, Italiëlei 98a, 2000 Antwerpen, tel.: , fax: , site: Staatssecretaris voor ontwikkelingssamenwerking, Eddy Boutmans, Regentlaan 45-46, 1000 Brussel, tel.: , fax: , site: Handicap International, Spastraat 67, 1000 Brussel, tel.: , fax: , site: 6