STONE anno 2007 en vooruitblik voor de regio

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "STONE anno 2007 en vooruitblik voor de regio"

Transcriptie

1 STONE anno 2007 en vooruitblik voor de regio Oscar Schoumans en Piet Groenendijk Alterra, Wageningen UR Jaap Willems MNP

2 Indeling STONE: Nutrientenemmissies uit de landbouw Doel Concept Data input Resultaten EMW 2007 Grondwater Oppervlaktewater Validatie en scenario s Belangrijke ontwikkelingen voor de regio Metamodellen Analyses op stroomgebiedsniveau Conclusies

3 Mestwetgeving Wet- en regelgeving Interimwet beperking varkens en pluimveehouderijen Melkquotering Gebruiksnormenstelsel voor dierlijke mest, regeling verbod uitbreiden mestproductie, invoering Mestproductierechten Emissiearme aanwending Mineralenaanvoerregistratie-systeem (MIAR) Mineralenaangiftesyseem (MINAS) Wet Herstructurering Varkenshouderij (Varkensrechten) Pluimveerechten (Meststoffenwet) Mestafzetovereenkomsten (MAO; tot 2005) Basisregistratie percelen (BRP) Gebruiksnormenstelsel Jaar van invoering

4 Purposes: Policy: European Directives and Conventions Water: Water Framework Directive (2000/60/EC) Nitrates Directive (91/676/EEC) Groundwater Directive (80/68/EEC) Waste framework: (75/442/EEC amended by 91/156/EEC) Dangerous substances: (76/464/EEC) Soil: proposed Soil Framework Directive Air: ( proposal of the EC implementation after 2008?) No overall Directive National Emissions Ceilings directive (2001/81/EC) IPPC directive (96/61/EC) Target to reduce ammonia emissions from agriculture (93% EU total) Air quality (1999/30/EC). Nature: No overall Directive Conservation of wild birds (79/409/EEC). Conservation of Natural Habitats (92/43/EEC) MARINE CONVENTIONS (OSPAR, HELCOM, Barcelona) TRANSBOUNDARY RIVER COMMISSIONS (e.g. Rhine and Danube)

5 Modellering van de nutriëntenemissies uit het landelijke gebied met STONE Het consensus model van WUR, MNP en RIZA voor nationale beleidsevaluaties Concept Processen

6 Organische stofkringloop; proces georiënteerd Bemesting vaste dierlijke mest opgeloste DM wortelresiduen gewasresiduen omzetting naar humus/biomassa uitspoeling

7 N kringloop: proces georiënteerd bemesting N depositie vervluchtiging (NH 3 ) gewasopname mineralisatie immobilisatie nitrificatie denitrificatie (N 2, N 2 O ) ammonium adsorptie uitspoeling (NO 3, NH 4, N org ) runoff

8 P kringloop: proces georiënteerd gewasopname mineralisatie immobilisatie adsorptie desorptie diffusie precipitatie chemische precipitati uitspoeling (o-p en P org ) runoff

9 STONE: Data input Manure districts

10 STONE: Data input Manure districts

11 STONE Meteo Drainage Geohydrology Soil physics Soil chemistry Landuse Fertilizer Spatial schematization Hydrological model SWAP (SWAP) / NAGROM Fertilizer distribution model (CLEAN) model instrument Nutrient model ANIMO N-, P-load groundwater N-, P-load surfacewater [NO3-N] ground-, surfacewater

12 Indeling STONE: nutriëntenemissies uit de landbouw Doelen Concepten Data input (kwaliteit grondwater, opp. water, bodem en lucht) (dynamiek N and P kringlopen) (relevante input data and discretisatie van NL) Resultaten (diffuse belasting) Grondwater NO 3 Oppervlaktewater N and P emissies Validatie en scenario s Belangrijke ontwikkelingen voor de regio Conclusies

13 Cailbratie: NO 3 in bovenste grondwater (mg NO 3 /l)

14 Validatie: NO 3 in bovenste grondwater (mg NO 3 /l) (Zandgebied)

15 Milieuscenario s EMW 2007 Naam rekenvariant Gebruiksnorm stikstof Gebruiksnormen fosfaat Referentie AT-10% 2009 normen voor gras/maïs en 2006-norm -10% voor uitspoelingsgevoelige AT 2007 normen voor overige AT gewassen op zand en voor AT gewassen op klei AT-20% Normen van variant 2009AT-10%, voor uitspoelingsgevoelige AT gewassen een korting van 20% evenwichtsbemesting 2015Nstreng 2009-normen -30%. evenwichtsbemesting

16 Scenario s

17 NO 3 grondwater Nitrate sand areas Zandgebied NO3 (mg/l) variable w constant w EU standard ❿Constant weer: : 58 mg/l; : 54 mg/l

18 NO 3 grondwater Referentie 2006 Variant 2009AT 10%

19 Belasting grondwater: NO 3 grondwater Areaal zandgrond met nitraatconcentraties ( ) 70 % van het zandgebied ref n mg/l mg/l >100 mg/l

20 N belasting oppervlaktewater

21 P belasting oppervlaktewater 2.5 runoff & leaching all cultivated area Af en uitspoeling fosfor landbouwgrond 2.0 P (kg/ha) reference _1 2015_2

22 P landbouw

23 N en P belasting oppervlaktewater Variant: 2015AT 20%

24 N en P concentraties regionaal opp. water Variant: 2015AT 20%

25 Validatie oppervlaktewaterkwaliteit Meetpunten: afwateringsgebied bepalen Test: (1 R P ) Puntbronnen + (1 R S ) STONE Mismatch = 1 Metingen nutriëntenafvoeren Minimaal 5 potentiële bronnen van fouten

26 Methode 1; metingen Ongelijke verdeling Controle ligging nodig

27 Niet landsdekkend

28 Deelstroomgebieden

29 P binnenlandse belasting

30 P afvoeren vs all P inputs minus Retentie Voorlopige resultaten Oude ERC

31 Indeling STONE: nutriëntenemissies uit de landbouw Doelen (kwaliteit grondwater, opp. water, bodem en lucht) Concepten (dynamiek N and P kringlopen) Data input (relevante input data and discretisatie van NL) Resultaten (diffuse belasting) Grondwater NO 3 Oppervlaktewater N and P emissies Validatie en scenario s Belangrijke ontwikkelingen voor de regio Metamodellen Analyses op stroomgebiedsniveau Conclusies

32 Fosfaatbelasting: Proces Model Metamodel Geo- Soil Soil Meteo Drainage Landuse Fertilizer hydrology physics chemistry Meta Model Hydrological model SWAP (SWAP) / NAGROM Spatial schematization Fertilizer distribution model (CLEAN) model instrument SIMPLE Nutrient model ANIMO N-, P-load ground- water N-, P-load surface- water [NO3-N] ground-, surface- water

33 Fosfaatbelasting: Proces Model Metamodel Psurplus c seepage c ups c Pups c P soil total soil c c MHW crop c soil c c crop soil c crop c soil c c P Psurplus seep ups ups soil Psurplus Psurplus MHW crop soil MHW MHW crop soil crop soil sw * * * * * ]) [ ( ) * exp( ]) [ ] [ ( ], [ ] [ ] [ ) log( = λ

34 Monitoring Stroomgebieden (1) Analyse van het regionale systeem en de databeschikbaarheid (2) Bijdrage bronnen en analyse trends EMW - landbouw - natuurgebieden - overige bronnen (3) Optimalisatie monitoringsnetwerk (plaats en frequentie) (4) Inzicht in deelgebieden waar de belasting vandaan komt en waar mogelijk aanvullende maatregelen noodzakelijk en zinvol zijn

35 Monitoring Stroomgebieden: Aanpak Systeemverkenning Meten Modelleren Synthese: meten én modelleren Monitoringsprogramma

36 Analyses op stroomgebiedsniveau Schuitenbeekgebied #

37 Meten Drentse Aa

38 Metingen: Drentse Aa 15 totaal-n (mg.l-1 ) Meetpunt totaal-p (mg.l-1 ) Meetpunt Interpretatie meetgegevens?????

39 Modelleren: om te kunnen interpreteren Fase Model- Systeem Modules Ruimtelijke resolutie Temporele resolutie Fase 1 Landsysteem (STONE) Landelijke schematisatie (STONE) Jaar Fase 2 Land- (STONE) en oppervlaktewatersysteem (SWQN/NuswaLite) Regionale schematisatie maar resultaten STONE toegewezen Oppervlaktewater schematisatie Decade Fase 3 Land- (hydrmod/animo) en oppervlaktewatersysteem (SWQN/NuswaLite) Regionale schematisatie Lokale data bemesting Oppervlaktewater schematisatie Dag

40 Synthese: meten én modelleren: Bijdrage bronnen Rechtstreeks STONE Nieuwe schematisatie en opnieuw STONE Fase 1 Fase 2 Oppervlakte ha % ha % landbouw gras mais akkerbouw natuur open water Totaal Invloed Ruimtelijke schematisatie Drentse Aa

41 Modellen als hulp 15 N-totaal (mg.l -1 N) Gemeten Berekend Meetpunt model N-totaal (mg.l -1 N) Meetpunt 2204 Gemeten Berekend

42 Conclusies STONE: Dynamisch model voor nutriënten (N and P) kringlopen, transport en emissies naar de lucht (CO 2, NH 3, N 2 O, N 2 ), grondwater (NO 3 ) en oppervlaktewater (C, N, P) Belangrijkste nutriënten omzettingsprocessen Verschillende transportroutes Gebruikt voor scenario analyses op nationale schaal Doorlopende validatie met betrekking tot NO 3 grondwater en steeds meer ten aanzien van N and P belasting oppervlaktewater Model kan gebruik worden om simpele relaties af te leiden tussen nutriënten emissies en gebiedskarakteristieken STONE (of componenten van STONE) ook gebruikt voor interpretatie van metingen binnen stroomgebieden / regio s (systeemanalyses). Vraagt regio specifieke informatie, maar biedt mogelijkheden om de effectiviteit van maatregelen in te schatten. Dank u voor uw aandacht

43 The End

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal Jan Peter Lesschen Kimo van Dijk en Oene Oenema Introductie Bodemvruchtbaarheid ongelijk verdeeld in de wereld Natuurlijke

Nadere informatie

Nutriëntenvisie Rijn-Oost

Nutriëntenvisie Rijn-Oost Nutriëntenvisie Rijn-Oost Werksessie bronnen, routes en maatregelen Gerard H. Ros, Piet Groenendijk en Joachim Rozemeijer 4 september 2018 Het doel van vanmiddag Voorbereiding RBO overleg voor ontwikkeling

Nadere informatie

Samenvatting van het advies

Samenvatting van het advies Samenvatting van het advies Het ministerie van LNV heeft de Commissie van Deskundigen Meststoffenwet gevraagd om een advies over de inzet van modellen voor evaluatie van de werking van het gebruiksnormenstelsel

Nadere informatie

Evaluatie Meststoffenwet 2016

Evaluatie Meststoffenwet 2016 Evaluatie Meststoffenwet 2016 Hans van Grinsven Projectleider EMW #PBLNL Aanpak mestprobleem zoektocht balans milieu en economie Landbouwproductie per eenheid product is milieu-efficiënt, maar door omvang

Nadere informatie

Landbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn

Landbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn Landbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn Gerard Velthof Meststoffenwet Implementatie van de Nitraatrichtlijn: Minder dan 50 mg nitraat per l in grond- en

Nadere informatie

Bodemkwaliteit op zand

Bodemkwaliteit op zand Bodemkwaliteit op zand 2011-2016 Resultaten gangbare en biologische bedrijfssystemen rond opbrengsten, bodemkwaliteit, bemesting en uitspoeling Themamiddag Bemesting Akkerbouw, Putten, 30 november 2017

Nadere informatie

25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu?

25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? 25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? Resultaten van systeemonderzoek Bodemkwaliteit op Zand van WUR proeflocatie Vredepeel 24 januari 2019, Janjo de Haan, Marie Wesselink, Harry Verstegen

Nadere informatie

Historie van melkvee en mineralen. aart.vandenham@wur.nl

Historie van melkvee en mineralen. aart.vandenham@wur.nl Historie van melkvee en mineralen Aart van den Ham aart.vandenham@wur.nl Duurzame ontwikkelingsstrategieën Nederland in Europees mineralenperspectief Nederland in Europees mineralenperspectief Nederland

Nadere informatie

Mesdag Zuivelfonds NLTO

Mesdag Zuivelfonds NLTO Onderwerpen Mesdagfonds Actuele thema s die keuze vragen Onderzoek uitspoeling stikstof (WUR) Onderzoek vastlegging CO2 (AEQUATOR) Conclusie en aanbevelingen Mesdag Zuivelfonds NLTO Ontstaan: fonds kwaliteit

Nadere informatie

Duiding van trends in uit- en afspoeling

Duiding van trends in uit- en afspoeling Duiding van trends in uit- en afspoeling Piet Groenendijk, december 216, status: concept, wordt nog geredigeerd Trends in uit- en afspoeling kunnen het resultaat zijn van een groot aantal factoren, die

Nadere informatie

Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn

Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn BAVB workshop 11 februari 2014 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid heeft

Nadere informatie

Citaten uit de Evaluatie van het mestbeleid en twee Achtergronddocumenten Rood en andere lay-out door Lowie

Citaten uit de Evaluatie van het mestbeleid en twee Achtergronddocumenten Rood en andere lay-out door Lowie Citaten uit de Evaluatie van het mestbeleid en twee Achtergronddocumenten Rood en andere lay-out door Lowie Janneke Klein, Joachim Rozemeijer, Hans Peter Broers en Bas van der Grift, 2011. Landbouw Specifiek

Nadere informatie

Nationaal modelinstrumentarium voor integraal waterbeheer. Jan van Bakel Alterra

Nationaal modelinstrumentarium voor integraal waterbeheer. Jan van Bakel Alterra Nationaal modelinstrumentarium voor integraal waterbeheer Jan van Bakel Alterra Inhoud Inleiding Enige historische achtergronden Modellering hydrologie op nationale schaal Vervolg Advies aan OWO Relaties

Nadere informatie

Bert Bellert, Waterdienst. 5 september 2011

Bert Bellert, Waterdienst. 5 september 2011 Ammonium in de Emissieregistratie?! Natuurlijke processen, antropogene bronnen en emissies in de ER Bert Bellert, Waterdienst Ammonium als stof ook in ER??: In kader welke prioritaire stoffen, probleemstoffen,

Nadere informatie

Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw

Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond

Nadere informatie

Resultaten KringloopWijzers 2016

Resultaten KringloopWijzers 2016 Resultaten KringloopWijzers 2016 7 september 2017 Gerjan Hilhorst WLR - De Marke Het belang van lage verliezen Mineralenverliezen belasten het milieu EU beleid: beperken verliezen uit landbouw Streven:

Nadere informatie

Nitraatuitspoeling en stikstofoverschot op de bodembalans: verschillen tussen regio s en tussen gewassen.

Nitraatuitspoeling en stikstofoverschot op de bodembalans: verschillen tussen regio s en tussen gewassen. Evaluatie Meststoffenwet Vraag 12 Ex Post A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 372 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 3276683 T 3 274 91 11 F 3 274 29 71 info@rivm.nl Nitraatuitspoeling

Nadere informatie

Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn

Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Themadag NBV, Wageningen, 8 november 2013 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid

Nadere informatie

Film. &feature=share&list=plqpenng0hbqmkd3ixz Yal6iHYNX-hz96s

Film.     &feature=share&list=plqpenng0hbqmkd3ixz Yal6iHYNX-hz96s KringloopWijzer Film www.mijnkringloopwijzer.nl http://www.youtube.com/watch?v=zs_8vp7syem &feature=share&list=plqpenng0hbqmkd3ixz Yal6iHYNX-hz96s Opbouw Mestbeleid (generiek -> specifiek) BEX -> KringloopWijzer

Nadere informatie

MestverwerkiNG moet de waterkwaliteit verder verbeteren. Van water en mest

MestverwerkiNG moet de waterkwaliteit verder verbeteren. Van water en mest MestverwerkiNG moet de waterkwaliteit verder verbeteren Van water en mest LANDBOUW EN MILIEU De waterkwaliteit in Nederland moet van Europa omhoog. Al decennia wordt daarom gewerkt aan vermindering van

Nadere informatie

Vernatten en akkerbouw? Olga Clevering (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving) Bram de Vos en Francisca Sival (Alterra)

Vernatten en akkerbouw? Olga Clevering (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving) Bram de Vos en Francisca Sival (Alterra) Vernatten en akkerbouw? Olga Clevering (Praktijkonderzoek Plant en Omgeving) Bram de Vos en Francisca Sival (Alterra) Inhoud Vormen van vernatten Modelberekeningen Veldexperimenten Conclusies en discussie

Nadere informatie

Nitraatrichtlijnrapportage

Nitraatrichtlijnrapportage Inhoud Inleiding... 2 Nitraatrichtlijnrapportage... 3 Nitraatconcentratie daalt op derogatiebedrijven... 5 Infographic Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid... 7 LMM in de Lössregio, deel 1: Daling van

Nadere informatie

Zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn ( ): proces en stand van zaken. Inhoud

Zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn ( ): proces en stand van zaken. Inhoud Zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn (2018-2021): proces en stand van zaken Themadag Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen 16 februari 2017 Erik Mulleneers, Projectleider zesde actieprogramma

Nadere informatie

De KringloopWijzer & bodem

De KringloopWijzer & bodem De KringloopWijzer & bodem Arnold Froklage Agrifirm Exlan 16-7-2015 Zwolle Agenda Achtergrond mestbeleid De KringloopWijzer Resultaten Vruchtbare Kringloop Achterhoek Vragen test Produceren binnen milieurandvoorwaarden

Nadere informatie

Resultaten Koeien & Kansen en De Marke

Resultaten Koeien & Kansen en De Marke Grasland, bouwland en bodemkwaliteit Resultaten Koeien & Kansen en De Marke Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De

Nadere informatie

Equivalente Maatregelen en KringloopWijzer Akkerbouw. Jaap Schröder

Equivalente Maatregelen en KringloopWijzer Akkerbouw. Jaap Schröder Equivalente Maatregelen en KringloopWijzer Akkerbouw Jaap Schröder Inhoud nitraat-bodemoverschot-gebruiksnorm-bemestingsadvies Equivalente Maatregelen KringloopWijzer Akkerbouw Conclusies = Presentatie

Nadere informatie

Review voorgestelde N-gebruiksnorm bij de teelt van industriegras

Review voorgestelde N-gebruiksnorm bij de teelt van industriegras Bijlage 1 bij de WOT-brief met kenmerk 16/N&M0118 van 11 juli 2016 Review voorgestelde N-gebruiksnorm bij de teelt van industriegras J.J. Schröder, G.L. Velthof en J.C. van Middelkoop Wageningen Universiteit

Nadere informatie

25-3-2015. Sturen op Nutriënten. Sturen op Nutriënten. Doel. Sturen met Water. Sturen op Nutriënten. Waar kijken we naar. Bijeenkomst 19 februari 2015

25-3-2015. Sturen op Nutriënten. Sturen op Nutriënten. Doel. Sturen met Water. Sturen op Nutriënten. Waar kijken we naar. Bijeenkomst 19 februari 2015 Bijeenkomst 19 februari 2015 Jouke Velstra (Acacia Water) 4 Sturen met Water De basisgedachte is dat per perceel de grondwaterstand actief wordt geregeld. Onderwater drainage (OWD) geeft een directe relatie

Nadere informatie

Vergelijk resultaten van twee modelstudies voor de polder Quarles van Ufford

Vergelijk resultaten van twee modelstudies voor de polder Quarles van Ufford Vergelijk resultaten van twee modelstudies voor de polder Quarles van Ufford april 2007 Waterbalansen Quarles van Ufford Vergelijk resultaten van twee modelstudies voor de polder Quarles van Ufford April

Nadere informatie

Bijlage 2 Nitraatrichtlijn

Bijlage 2 Nitraatrichtlijn Bijlage 2 Nitraatrichtlijn 1. DE EU-RICHTLIJN Europees milieubeleid t.a.v. mest en mineralen krijgt gestalte middels de EU-Nitraatrichtlijn (91/676 EEC). De Nitraatrichtlijn is in 1991 in werking getreden.

Nadere informatie

Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland

Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Jaap Bloem 1, Gert-Jan van Duinen 2, Maaike Weijters 3 1 Wageningen Environmental Research 2 Stichting

Nadere informatie

Vrachten uit de landbouw

Vrachten uit de landbouw Vrachten uit de landbouw Gezamenlijke factfinding vanuit metingen en gebiedsexpertise Gerard Ros (NMI, AGV, WU) In samenwerking met: Maarten Ouboter, Laura Moria (AGV) Debby van Rotterdam, Job de Pater

Nadere informatie

Indicatoren voor de effectiviteit van het mestbeleid

Indicatoren voor de effectiviteit van het mestbeleid Bijlage bij brief met kenmerk 13/N&M0017 van 9 maart 2013 Indicatoren voor de effectiviteit van het mestbeleid Commissie van Deskundigen Meststoffenwet, Maart 2013 Achtergrond De begroting van het Ministerie

Nadere informatie

Impact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg

Impact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg Impact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg Mia Tits, Frank Elsen Project uitgevoerd door de Bodemkundige

Nadere informatie

Bodemdiensten, Indicatoren en Maatregelen rol biologische indicatoren. CBAV, Wijnand Sukkel, Wageningen Research

Bodemdiensten, Indicatoren en Maatregelen rol biologische indicatoren. CBAV, Wijnand Sukkel, Wageningen Research Bodemdiensten, Indicatoren en Maatregelen rol biologische indicatoren CBAV, 29-11-2018 Wijnand Sukkel, Wageningen Research Inhoud Hypothese Rol en invloed Bodemleven Maatregelen Meten van bodemleven Meten

Nadere informatie

MAP5 Het oog op een betere waterkwaliteit met respect voor de bodem

MAP5 Het oog op een betere waterkwaliteit met respect voor de bodem MAP5 Het oog op een betere waterkwaliteit met respect voor de bodem Actieprogramma 2015 2018 in uitvoering van de Nitraatrichtlijn Uitgangspunt van het 5 de Actieprogramma Bodemkwaliteit (organische stof)

Nadere informatie

Onderzoek in kader Pilot Mineralenconcentraten (NL)

Onderzoek in kader Pilot Mineralenconcentraten (NL) Onderzoek in kader Pilot Mineralenconcentraten (NL) Gerard Velthof & Oscar Schoumans Betrokken instellingen: Livestock Research, PPO, LEI, PRI, Alterra & DLV ( > 20 onderzoekers) Launch-event Biorefine

Nadere informatie

Stikstofdepositie. Van bron naar effect. 24 Januari 2016 Albert Bleeker

Stikstofdepositie. Van bron naar effect. 24 Januari 2016 Albert Bleeker Stikstofdepositie Van bron naar effect Inhoud Waardoor? Wat? Waar? Inhoud Stikstofdepositie: waardoor? De stikstofproblematiek Effecten van stikstof in het milieu Stikstofdepositie: wat? Emissie van stikstof

Nadere informatie

Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire

Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire Inleiding De vraag naar waterkwaliteitsverbetering in Vlaanderen blijft hoog.

Nadere informatie

Beproeving mineralenconcentraten en spuiwater in diverse gewassen. Praktijkonderzoek Plant & Omgeving. Inhoud

Beproeving mineralenconcentraten en spuiwater in diverse gewassen. Praktijkonderzoek Plant & Omgeving. Inhoud Beproeving mineralenconcentraten en spuiwater in diverse gewassen Resultaten uit onderzoek PPO en andere WUR-instituten Willem van Geel, PPO-AGV, 8-11-2012, Bergeijk Praktijkonderzoek Plant & Omgeving

Nadere informatie

Mineralen beter geregeld Evaluatie van de werking van de Meststoffenwet 1998-2003

Mineralen beter geregeld Evaluatie van de werking van de Meststoffenwet 1998-2003 Mineralen beter geregeld Evaluatie van de werking van de Meststoffenwet 1998-2003 pag. 2 van 170 Mineralen beter geregeld Mineralen beter geregeld pag. 3 van 170 Mineralen beter geregeld Evaluatie van

Nadere informatie

Gewasbeschermingsmiddelen in Vlaanderen: validatie emissies en waterkwaliteit

Gewasbeschermingsmiddelen in Vlaanderen: validatie emissies en waterkwaliteit 17/3/214 Gewasbeschermingsmiddelen in Vlaanderen: validatie emissies en waterkwaliteit Emissie Symposium, Utrecht, 13 maart 214 Leen Van Esch, Ingeborg Joris, Guy Engelen en Piet Seuntjens Doelstelling

Nadere informatie

KLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie!

KLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie! Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk!? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari 2017 Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Ruwvoerproductie en economie! KLW Actualiteit: Managementinstrument

Nadere informatie

2011 Martin Woestenburg, Dorothée van Tol-Leenders Alterra/Deltares. Sturen op schoon water Eindrapportage project Monitoring Stroomgebieden

2011 Martin Woestenburg, Dorothée van Tol-Leenders Alterra/Deltares. Sturen op schoon water Eindrapportage project Monitoring Stroomgebieden 2011 Martin Woestenburg, Dorothée van Tol-Leenders Alterra/Deltares Sturen op schoon water Eindrapportage project Monitoring Stroomgebieden 2011 Martin Woestenburg, Dorothée van Tol-Leenders Sturen op

Nadere informatie

Mestbeleid in Nederland: kaders en vooruitblik

Mestbeleid in Nederland: kaders en vooruitblik Mestbeleid in Nederland: kaders en vooruitblik Masterclass Mestverwaarding Citaverde college Horst 4 oktober 2017 Erik Mulleneers, Projectleider zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn Programma Mest Directoraat-Generaal

Nadere informatie

LMM e-nieuws 9. Inhoud. Modelleren van grondwateraanvulling. Neerslag vult vanaf de herfst het grondwater aan

LMM e-nieuws 9. Inhoud. Modelleren van grondwateraanvulling. Neerslag vult vanaf de herfst het grondwater aan LMM e-nieuws 9 Juli 2009 Heruitgave november 2017 Inhoud Modelleren van grondwateraanvulling - Astrid Vrijhoef, RIVM Greppelwaterbemonstering in de veenregio - Arno Hooijboer, RIVM Ook de Engelsen meten

Nadere informatie

Systeemanalyse voor het stroomgebied van de Drentse Aa Fase 1

Systeemanalyse voor het stroomgebied van de Drentse Aa Fase 1 Systeemanalyse voor het stroomgebied van de Drentse Aa Fase 1 2 Alterra-rapport 1271 Systeemanalyse voor het stroomgebied de Drentse Aa Fase 1 J. Roelsma F.J.E. van der Bolt T.P. Leenders L.V. Renaud Alterra-rapport

Nadere informatie

5/26/2008. Blokkeren maaiveldafvoer. Uitmijnen: P in grondwater. Maaiveldhoogte grasperceel a. Voorspelling oppervlakkige afvoer.

5/26/2008. Blokkeren maaiveldafvoer. Uitmijnen: P in grondwater. Maaiveldhoogte grasperceel a. Voorspelling oppervlakkige afvoer. 5/6/8 Inhoud Fosfaat, watkunnenwe eraandoen? Fosfaatpilot Noord- en Midden Limburg Gert-Jan Noij, René Schils, Antonie van den Toorn, Olga Clevering en Jan van Bakel Vooronderzoek Uitmijnen, voorlopige

Nadere informatie

2. Waalwijk. 2.1 Grondgebruik. Databron: LGN7

2. Waalwijk. 2.1 Grondgebruik. Databron: LGN7 2. Waalwijk Schaal: 1:45.000 2.1 Grondgebruik Databron: LGN7 Hoofdgrondgebruik ha % Agrarisch gebied 234 23% Bos/ natuur/ water 549 54% Bebouwd gebied en wegen 229 23% Totaal gebiedsoppervlak 1012 100%

Nadere informatie

Over het mestprobleem en mogelijke oplossingen. Oene Oenema Wageningen University, Alterra

Over het mestprobleem en mogelijke oplossingen. Oene Oenema Wageningen University, Alterra Over het mestprobleem en mogelijke oplossingen Oene Oenema Wageningen University, Alterra Over het mestprobleem en mogelijke oplossingen Oene Oenema Wageningen University Alterra Nationaal Mestcongres

Nadere informatie

Precisiebemesting & optimalisatie mineralen kringlopen met NIRS

Precisiebemesting & optimalisatie mineralen kringlopen met NIRS Precisiebemesting & optimalisatie mineralen kringlopen met NIRS Philipp Heck John Deere Intelligent Solutions Group Precisielandbouw Toepassingen 2 Mineralen Management & Bemesting Eisen en grote uitdagingen

Nadere informatie

Gebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras?

Gebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras? Gebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras? Jaap Schröder (WUR) & Albert Jan Bos (DLV), Huidige advies: Bemest maïs niet onder 80% van N-advies, de rest naar het grasland: N-advies maïs: 180 Nmin

Nadere informatie

Uitdampingrisicos. S.Picone, J.Valstar

Uitdampingrisicos. S.Picone, J.Valstar Uitdampingrisicos S.Picone, J.Valstar Inhoud Conceptueel model Onderzoeksvragen en -opzet STOMP vs VOLASOIL Locaties in Utrecht Model resultaten Conclusies Implicaties voor gebiedsgerichte aanpak Conceptueel

Nadere informatie

Luchtkwaliteit: een Europees perspectief

Luchtkwaliteit: een Europees perspectief Luchtkwaliteit: een Europees perspectief Conferentie Luchtkwaliteit Brussel, 5 december 2014 Dr Hans Bruyninckx Executive Director European Environment Agency EEA rapporten 2014 Luchtverontreiniging een

Nadere informatie

Dirksen Management Support John Baars

Dirksen Management Support John Baars Dirksen Management Support John Baars Inhoud Voorstellen Huidige wetgeving Kringloop denken Bedrijfsefficiëntie fosfaat en stikstof Veestapel efficiëntie (BEX) Evenwichtsbemesting (BEP) Conclusies Vragen

Nadere informatie

Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen,

Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, 1990-2015 Indicator 2 oktober 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens

Nadere informatie

Evaluatie Meststoffenwet ex post. 1: welke wateren? Erwin van Boekel en Piet Groenendijk

Evaluatie Meststoffenwet ex post. 1: welke wateren? Erwin van Boekel en Piet Groenendijk Evaluatie Meststoffenwet ex post Erwin van Boekel en Piet Groenendijk Vraag 11a: Wat is de absolute en relatieve bijdrage van de landbouw aan de totale nutriëntenemissies in het landelijke gebied (incl.

Nadere informatie

Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen,

Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, 1990-2016 Indicator 27 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere

Nadere informatie

Duurzame mestverwerking voor productie van schone energie en groene mineralen

Duurzame mestverwerking voor productie van schone energie en groene mineralen Duurzame mestverwerking voor productie van schone energie en groene mineralen MTS vd Lageweg Hendrikus van de Lageweg 1 Inhoud MTS vd Lageweg Mestplaatsing veehouderij sectoren / sector belang Doelen Wat

Nadere informatie

Begeleidingscommissie Bodem Vredepeel. 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen

Begeleidingscommissie Bodem Vredepeel. 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen Begeleidingscommissie Bodem Vredepeel 15 december 2015 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Marc Kroonen Programma Mededelingen Eerste resultaten 2015 Teeltseizoen 2015 Opbrengsten Eerste resultaten uitspoelingsmetingen

Nadere informatie

Het mestdecreet Waar staan we er (voor)?

Het mestdecreet Waar staan we er (voor)? Het mestdecreet Waar staan we er (voor)? Tongeren, 25 januari 2011 Poperinge, 26 januari 2011 Bocholt, 27 januari 2011 Hoogstraten, 3 februari 2011 Oudenaarde, 8 februari 2011 Waarom? Huidige actieprogramma

Nadere informatie

de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank

de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank Verhoeven Verstand van het platteland! Boerenverstand werken aan praktische duurzaamheid! Zo verkopen we de melk Wat is duurzame melk? Blije koeien:

Nadere informatie

Kunnen metingen van N, O en B isotopen nuttig zijn bij de evaluatie van de nitraatproblematiek in water?

Kunnen metingen van N, O en B isotopen nuttig zijn bij de evaluatie van de nitraatproblematiek in water? δ 18 O NO3 NO3 Problem O O N δ 11 B δ 15 N NO3 O Measures Kunnen metingen van N, O en B isotopen nuttig zijn bij de evaluatie van de nitraatproblematiek in water? November 2009 in water? Content 1 Inleiding:

Nadere informatie

Beknopte milieueffectrapportage op planniveau

Beknopte milieueffectrapportage op planniveau Alterra Wageningen UR Alterra Wageningen UR is hét kennisinstituut voor de groene leefomgeving en Postbus 47 bundelt een grote hoeveelheid expertise op het gebied van de groene ruimte en het 6700 AA Wageningen

Nadere informatie

Achtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer

Achtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer Achtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer Achtergrond BEX (Koeien &Kansen) Samenwerking binnen K&K Voorgesteld mestbeleid NL- EU Samen inspelen op ontwikkelingen uit markt en maatschappij Kringloop

Nadere informatie

Bronnen van nutriënten in het landelijke gebied

Bronnen van nutriënten in het landelijke gebied Bronnen van nutriënten in het landelijke gebied De bijdrage van landbouw aan oppervlaktewaterkwaliteit in perspectief F.J.E. van der Bolt H.P. Oosterom R.F.A. Hendriks P. Groenendijk Alterra-rapport 1483,

Nadere informatie

Bemesting in de boomkwekerij

Bemesting in de boomkwekerij Inhoud Bemesting in de boomkwekerij Henk van Reuler Randwijk, 2 mei 2011 Inleiding Bemestings volle grond Teelt de grond uit Inleiding - Organogram Boomkwekerij in Nederland Agrotechnology & Food Wageningen

Nadere informatie

Watersysteemanalyse Noordelijke Friese Wouden

Watersysteemanalyse Noordelijke Friese Wouden Watersysteemanalyse Noordelijke Friese Wouden J. Roelsma J. Kros J.A. de Vos Alterra-rapport 1609, ISSN 1566-7197 Watersysteemanalyse Noordelijke Friese Wouden In opdracht van het BSIK-programma Transforum

Nadere informatie

BESLUITEN. (Alleen de Nederlandse versie is authentiek) (2014/291/EU)

BESLUITEN. (Alleen de Nederlandse versie is authentiek) (2014/291/EU) L 148/88 BESLUITEN UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE van 16 mei 2014 tot verlening van een door Nederland gevraagde derogatie op grond van Richtlijn 91/676/EEG van de Raad inzake de bescherming van water

Nadere informatie

MIRA-T Kwaliteit oppervlaktewater. Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten DPSIR

MIRA-T Kwaliteit oppervlaktewater. Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten DPSIR Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten belasting oppervlaktewater (1995=100) 120 100 80 60 40 P landbouw N landbouw N huishoudens P huishoudens CZV huishoudens N

Nadere informatie

Trends in bodemvruchtbaarheid in Nederlandse landbouwgronden

Trends in bodemvruchtbaarheid in Nederlandse landbouwgronden Trends in bodemvruchtbaarheid in Nederlandse landbouwgronden Arjan Reijneveld 8 N o v e m b e r 2013 Trends in bodemvruchtbaarheid in kaart gebracht met hulp van gegevens grondonderzoek Opbouw presentatie

Nadere informatie

Integraal bodembeheer, wat en hoe

Integraal bodembeheer, wat en hoe Integraal bodembeheer, wat en hoe Voorbeelden uit de PPS Bodem Lelystad 18 mei 2015 Janjo de Haan, m.m.v. diverse collega s Even voorstellen: Janjo de Haan Projectleider BOGO Bodem Water Secretaris Commissie

Nadere informatie

Effect van rijenbemesting bij maïsgewassen op de nitraatconcentratie van grondwater in het zuidelijk zand- en lössgebied

Effect van rijenbemesting bij maïsgewassen op de nitraatconcentratie van grondwater in het zuidelijk zand- en lössgebied Effect van rijenbemesting bij maïsgewassen op de nitraatconcentratie van grondwater in het zuidelijk zand- en lössgebied Jaap Schröder (WPR, Wageningen UR), 12 juni 2017 Samenvatting In het Zuidelijke

Nadere informatie

Werken aan organische stof en bodemvruchtbaarheid: ervaringen vanuit de praktijk in Zuidoost Nederland

Werken aan organische stof en bodemvruchtbaarheid: ervaringen vanuit de praktijk in Zuidoost Nederland Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Werken aan organische stof en bodemvruchtbaarheid: ervaringen vanuit de praktijk

Nadere informatie

Koeien & Kansen Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl Koeien & Kansen

Nadere informatie

Meten en modelleren: vaststellingen en toekomstperspectief. Bo Van den Bril en David Roet

Meten en modelleren: vaststellingen en toekomstperspectief. Bo Van den Bril en David Roet Meten en modelleren: vaststellingen en toekomstperspectief Bo Van den Bril en David Roet Overschrijding kritische last 2/05/2016 2 Afname vermestende deposities 50 45 Vermestende depostie (kg N/(ha.jaar)

Nadere informatie

Organische stof, meer waard dan je denkt

Organische stof, meer waard dan je denkt Organische stof, meer waard dan je denkt Ervaringen uit het systeemonderzoek PPO-locatie Vredepeel Bodem Anders Den Bosch, 20 maart 2015 Janjo de Haan De bodem Vaste fractie Water Lucht De bodem en organische

Nadere informatie

Leidt Europese mestbeleid tot knelpunten voor de bodem?

Leidt Europese mestbeleid tot knelpunten voor de bodem? Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Leidt Europese mestbeleid tot knelpunten voor de bodem? Kennisdag Mest & 1 december

Nadere informatie

Systeemanalyse voor het stroomgebied van de Schuitenbeek Fase 1

Systeemanalyse voor het stroomgebied van de Schuitenbeek Fase 1 Systeemanalyse voor het stroomgebied van de Schuitenbeek Fase 1 2 Alterra-rapport 1272 Systeemanalyse voor het stroomgebied van de Schuitenbeek Fase 1 H.C. Jansen L.V. Renaud T.P. Leenders F.J.E. van der

Nadere informatie

Brochure en poster bemesting

Brochure en poster bemesting Brochure en poster bemesting Lore Schoeters 1 Bemesting Wat gebeurt er met meststoffen in de bodem? Hoe kan ik de nutriënten die in de bodem zitten optimaal gebruiken? Hoe kan ik ervoor zorgen dat de uitspoeling

Nadere informatie

WOt. werkdocumenten. Verkenning van de mogelijkheden voor de ontwikkeling van een metamodel voor de uitspoeling van stikstof uit landbouwgronden

WOt. werkdocumenten. Verkenning van de mogelijkheden voor de ontwikkeling van een metamodel voor de uitspoeling van stikstof uit landbouwgronden 110 Verkenning van de mogelijkheden voor de ontwikkeling van een metamodel voor de uitspoeling van stikstof uit landbouwgronden C. van der Salm T. Hoogland D.J.J. Walvoort werkdocumenten WOt Wettelijke

Nadere informatie

monitoring stroomgebieden een tussenrapport

monitoring stroomgebieden een tussenrapport monitoring stroomgebieden een tussenrapport meerjarig monitoringsprogramma naar de uit- en afspoeling van nutriënten vanuit landbouwgronden in stroomgebieden en polders monitoring stroomgebieden een tussenrapport

Nadere informatie

Resultaten onderzoek relatieve bronnen. B-ware en Royal Haskoning (proefsloten) HH Stichtse Rijnlanden en Aequator (polderanalyse)

Resultaten onderzoek relatieve bronnen. B-ware en Royal Haskoning (proefsloten) HH Stichtse Rijnlanden en Aequator (polderanalyse) Resultaten onderzoek relatieve bronnen B-ware en Royal Haskoning (proefsloten) HH Stichtse Rijnlanden en Aequator (polderanalyse) Overzicht Aanleiding Aanpak Vervolg Waterkwaliteit Lopikerwaard Welke bronnen

Nadere informatie

The Water Emissions Inventory, a Planning Support System aimed at reducing the pollution of water bodies

The Water Emissions Inventory, a Planning Support System aimed at reducing the pollution of water bodies The Water Emissions Inventory, a Planning Support System aimed at reducing the pollution of water bodies EMISSIE SYMPOSIUM Utrecht, March 15 th 2012 http://weiss.vmm.be weiss@vmm.be 1. Waarom WEISS INHOUD

Nadere informatie

Emissies door de land- en tuinbouw en natuur - BKG. Rondetafel Klimaat, 20 juni 2016

Emissies door de land- en tuinbouw en natuur - BKG. Rondetafel Klimaat, 20 juni 2016 Emissies door de land- en tuinbouw en natuur - BKG Rondetafel Klimaat, 20 juni 2016 Land- en tuinbouw / Natuur Veeteelt NH 3, CH 4, N 2 O, NO, NMVOS Kunstmest NH 3, N 2 O, NO Mestverwerking (vanaf 2000)

Nadere informatie

Groenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek

Groenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek Groenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek Bram Van Nevel Bram.van.nevel@inagro.be 051/27.33.47 Waarom groenbedekkers? 1. Restnitraat 2. Verhogen bodemvruchtbaarheid 3. Verlagen

Nadere informatie

Opzet veldproeven. Greet Ghekiere, Inagro Céline Vaneeckhaute, Ugent

Opzet veldproeven. Greet Ghekiere, Inagro Céline Vaneeckhaute, Ugent Opzet veldproeven NutriCycle 2012 Greet Ghekiere, Inagro Céline Vaneeckhaute, Ugent doelstellingen Veldexperiment met diverse groene kunstmeststoffen als bijbemesting Taken: Productbemonstering en karakterisatie

Nadere informatie

(Kennisgeving geschied onder nummer C(2018) 3222) (Slechts de tekst in de Nederlandse taal is authentiek)

(Kennisgeving geschied onder nummer C(2018) 3222) (Slechts de tekst in de Nederlandse taal is authentiek) 4.6.2018 L 137/27 UITVOERINGSBESLUIT (EU) 2018/820 VAN DE COMMISSIE van 31 mei 2018 tot verlening van een door Nederland gevraagde derogatie op grond van Richtlijn 91/676/EEG van de Raad inzake de bescherming

Nadere informatie

Achtergronddocument bij enkele vragen van de evaluatie Meststoffenwet 2004

Achtergronddocument bij enkele vragen van de evaluatie Meststoffenwet 2004 Achtergronddocument bij enkele vragen van de evaluatie Meststoffenwet 2004 Rapportage in het kader van de Evaluatie Meststoffenwet 2004 2 Alterra-rapport 730.2 Achtergronddocument bij enkele vragen van

Nadere informatie

Programma Uitleg waarom deze bijeenkomst JC Vogelaar en stukje historie Geesje Rotgers normstellingen in naam van de ecologie aan KRW-wateren Vragen A

Programma Uitleg waarom deze bijeenkomst JC Vogelaar en stukje historie Geesje Rotgers normstellingen in naam van de ecologie aan KRW-wateren Vragen A Welkom Programma Uitleg waarom deze bijeenkomst JC Vogelaar en stukje historie Geesje Rotgers normstellingen in naam van de ecologie aan KRW-wateren Vragen Aanbeveling Mesdagfonds Mestbeleid 33 jaar 1984

Nadere informatie

RIVM rapport /2007. Milieukwaliteit en nutriëntenbelasting Achtergrondrapport milieukwaliteit van de Evaluatie Meststoffenwet 2007

RIVM rapport /2007. Milieukwaliteit en nutriëntenbelasting Achtergrondrapport milieukwaliteit van de Evaluatie Meststoffenwet 2007 RIVM rapport 680130001/2007 Milieukwaliteit en nutriëntenbelasting Achtergrondrapport milieukwaliteit van de Evaluatie Meststoffenwet 2007 A. de Klijne, A. E. J. Hooijboer, D. W. Bakker 1, O. F. Schoumans

Nadere informatie

Nitraat en N- en P-uitspoeling bij de gebruiksnormen van het 5de NAP

Nitraat en N- en P-uitspoeling bij de gebruiksnormen van het 5de NAP Nitraat en N- en P-uitspoeling bij de gebruiksnormen van het 5de NAP Modelberekeningen met MAMBO en STONE Piet Groenendijk, Leo Renaud, Caroline van der Salm, Harry Luesink, Pieter Willem Blokland en Tanja

Nadere informatie

natuur bij de realisatie van natuur en milieudoelen:

natuur bij de realisatie van natuur en milieudoelen: Afwegingen tussen maatregelen in de landbouw en in natuur bij de realisatie van natuur en milieudoelen: aanzet tot een geïntegreerde aanpak Hans Kros Wim de Vries Overzicht Inleiding DSS Bonanza: evaluatie

Nadere informatie

3. Nuland. 3.1 Grondgebruik. Databron: LGN7

3. Nuland. 3.1 Grondgebruik. Databron: LGN7 3. Nuland Schaal: 1:45.000 3.1 Grondgebruik Databron: LGN7 Hoofdgrondgebruik ha % Agrarisch gebied 639 49% Bos/ natuur/ water 314 24% Bebouwd gebied en wegen 341 26% Totaal gebiedsoppervlak 1294 100% Agrarisch

Nadere informatie

Kansen voor de afzet van slib in de landbouw?

Kansen voor de afzet van slib in de landbouw? Kansen voor de afzet van slib in de landbouw? Platform Afvalwater Energie en Grondstoffen (11 okt. 16) Inge Regelink Wageningen Environmental Research (Alterra) Sludge2Soil (2016) TKI Deltatechnologie,

Nadere informatie

Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit

Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit Resultaten Bodemkwaliteit op Zand Congres Beter Bodem Beheer, Lunteren, 4 oktober 2016 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Willem

Nadere informatie

SKB-Showcase. Praktijkdemo s met ondernemers uit de akker- en tuinbouw. Slotbijeenkomst SKB Showcase Biezenmortel 11 december 2014

SKB-Showcase. Praktijkdemo s met ondernemers uit de akker- en tuinbouw. Slotbijeenkomst SKB Showcase Biezenmortel 11 december 2014 Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl SKB-Showcase Praktijkdemo s met ondernemers uit de akker- en tuinbouw Romke Postma

Nadere informatie

Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw,

Emissies naar lucht door de land- en tuinbouw, Indicator 24 October 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De sector land- en tuinbouw

Nadere informatie

Bemesting en Kringloopwijzer Gerrit Bossink Dier / Bodem / Bemesting /Gewas / Teelt. 2. Grondmonster analyse: Grasland / Bouwland

Bemesting en Kringloopwijzer Gerrit Bossink Dier / Bodem / Bemesting /Gewas / Teelt. 2. Grondmonster analyse: Grasland / Bouwland Bemesting en Kringloopwijzer 2016-2018 Gerrit Bossink Dier / Bodem / Bemesting /Gewas / Teelt 1 Agenda 1. Basis kennis bodem 2. Grondmonster analyse: Grasland / Bouwland 3. Kringloopwijzer Efficiënt Bemesten:

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 174 17 september 18 Ontwerpregeling van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van..., nr. WJZ/186786, tot

Nadere informatie