Nitraatuitspoeling en stikstofoverschot op de bodembalans: verschillen tussen regio s en tussen gewassen.
|
|
- Dina Pieters
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Evaluatie Meststoffenwet Vraag 12 Ex Post A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven KvK Utrecht T F info@rivm.nl Nitraatuitspoeling en stikstofoverschot op de bodembalans: verschillen tussen regio s en tussen gewassen. Inleiding Deze memo is de beantwoording van vraag 12 uit het Ex Post gedeelte van de Evaluatie Meststoffenwet. De vraag luidt: In welke mate hangt waterkwaliteit van grondwater en oppervlaktewater samen met nutriëntenoverschotten en grondsoorten? Behandeld door Arno Hooijboer T arn.hooijboer@rivm.nl Onderwerpen In de offerte worden de volgende onderwerpen genoemd die in deze memo aan bod komen: Tonen van gemiddeld stikstofoverschot op de bodembalans en gemiddelde nitraatuitspoeling in de vier regio's op basis van bestaande informatie. Kwalitatief vergelijken van trends in nitraat en bodemoverschot (daling in de jaren 9, maar recente jaren stabiel). Bepalen van stikstofoverschot op de bodembalans, uitspoeling en nitraatreductie per gewas (grasland, akkerbouw/mais, en eventueel vollegrondsgroenten). De relatie tussen de hoogte van het bodemoverschot en nitraatuitspoeling (op basis van Fraters et al., 212). Nitraatconcentratie hangt af van denitrificatiecapaciteit en stikstofoverschot op de bodembalans De gemiddelde nitraatconcentratie onder landbouwgrond verschilt per regio. De nitraatconcentratie loopt af in de volgorde Lössregio, Zandregio, Kleiregio en Veenregio (Figuur 1, uit Fraters et al., 216). De nitraatconcentratie hangt af van het stikstofoverschot op de bodembalans en de mate waarin nitraat wordt afgebroken (denitrificatie). Het stikstofoverschot op de bodembalans verschilt tussen regio s omdat de aanvoer en de afvoer van stikstof verschilt. Verschillen in denitrificatie zijn het gevolg van verschillen in grondsoort (textuur, ontwatering, organische stof) en verschillen tussen gewas(groepen). Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 1 van 13
2 Figuur 1: Nitraatconcentraties (als NO3 in mg/l) in het water dat uitspoelt uit de wortelzone van landbouwgronden per regio in de periode Jaargemiddelde van gemeten concentraties Het stikstofoverschot op de bodembalans wordt ook wel de potentiële nitraatuitspoeling genoemd. Dit is het gedeelte van de stikstofaanvoer die niet door het geproduceerde gewas opgenomen is. Het stikstofoverschot op de bodembalans kan afbreken tot gasvormige stikstofverbindingen (denitrificatie) of het kan uitspoelen naar grond- of oppervlaktewater. In het stikstofoverschot op de bodembalans wordt geen rekening gehouden met jaarlijks veranderende bodemvoorraden. Er wordt vanuit gegaan dat gemiddeld over vele jaren er geen opbouw of afbraak is van organische stof, dat de netto stikstofmineralisatie nul is. Uitgezonderd zijn de veenen moerige gronden. Voor grasland op veengronden is een netto stikstofmineralisatie aangenomen van 16 kg/ha, voor akkerbouw op veengronden en voor grasland en bouwland op moerige gronden is een netto mineralisatie aangenomen van 2 kg/ha. De hoeveelheid stikstof die in een specifiek jaar kan uitspoelen kan ook beïnvloed worden door accumulatie in de bodem of door afbraak van organische stikstof. Het stikstofoverschot op de bodembalans kan niet nauwkeurig genoeg bepaald worden voor bedrijfstypes met een hoge aan- en afvoer van mineralen. Om deze reden worden het stikstofoverschot op de bodembalans niet gegeven voor hokdier- en overige bedrijven. Het daardoor niet mogelijk om op basis van gegevens het van het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM) een gemiddeld stikstofoverschot op de bodembalans voor een gehele regio te presenteren. Stikstofoverschotten op de bodembalans kunnen wel voor de bedrijfstypen melkvee en akkerbouw per regio bepaald worden (zie bijvoorbeeld Fraters et al., 216). Om het stikstofoverschot op de bodembalans en de nitraatconcentratie per regio te vergelijken worden de derogatiebedrijven Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 2 van 13
3 (Lukacs et al., 216) als voorbeeld gebruikt in deze memo. De nitraatconcentratie op derogatiebedrijven (Figuur 2) ligt lager dan het gemiddelde van de regio (Figuur 1). Derogatiebedrijven hebben een hoger percentage grasland dan de andere landbouwbedrijven in een regio (vooral akkerbouw en hokdierbedrijven). Bij (permanent) grasland is de nitraatuitspoeling veel lager dan bij bouwland (zie ook verderop in deze memo). Figuur 2: Gemiddelde nitraatconcentratie in water uitspoelend uit de wortelzone van landbouwgronden van derogatiebedrijven in de vier regio s in de periode De Veenregio heeft de laagste nitraatconcentratie maar het hoogste stikstofoverschot op de bodembalans (Figuur 3). Het omgekeerde geldt voor de Lössregio, namelijk de hoogste nitraatconcentratie en het laagste stikstofoverschot. Het verschil in stikstofoverschot op de bodembalans tussen de regio s wordt bepaald door de verschillende N-gebruiksnormen, de aard van de gebruikte meststoffen, de afvoer van N in gewassen en door de mineralisatie van organische bodems (bijvoorbeeld veen). Een gedetailleerde beschrijving van de bepaling van het stikstofoverschot op de bodembalans is gegeven in Lukacs et al. (216). Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 3 van 13
4 Figuur 3: Gemiddelde overschotten per regio voor stikstof (kg N/ha) op derogatiebedrijven in de periode Voor de Zandregio is met terugwerkende kracht onderscheid gemaakt tussen bedrijven in de regio met een derogatie van 23 kg/ha en in de regio met een derogatie van 25 kg/ha. Het gedeelte van het stikstofoverschot dat uitspoelt wordt ook wel de uitspoelingsfractie genoemd. Veengrond heeft een veel kleinere uitspoelingsfractie dan kleigrond en zeer uitspoelingsgevoelige zandgrond (Gt VIII) (Figuur 4). Uitspoelingsfractie 1.9 Bouwland.8 Grasland Zand (Gt VIII) Klei Veen Figuur 4: Uitspoelfracties per bodemgebruik en grondsoort. Gemiddelde op basis van gegevens voor de periode (Fraters et al., 212) Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 4 van 13
5 Verschillen tussen bedrijfstypen worden veroorzaakt door gewaseffecten en bodem Naast het effect van grondsoort op de nitraatuitspoeling is er ook een effect van het geteelde gewas. Tussen bouwland en grasland zit een groot verschil in uitspoelingsgevoeligheid (Figuur 4). Met bouwland worden akkerbouwgewassen, mais en tuinbouwgewassen bedoeld. Melkveebedrijven hebben een veel lagere nitraatconcentratie dan akkerbouw en hokdierbedrijven (Figuur 5). Dit kan voor een groot deel verklaard worden door het percentage grasland. Melkveebedrijven hebben veel meer grasland, hokdierbedrijven en uiteraard akkerbouwbedrijven hebben een groter deel van hun landoppervlak in gebruik als bouwland. Figuur 5: Boxplot van de nitraatconcentratie in water dat uitspoelt uit de wortelzone van landbouwbedrijven gemiddeld per bedrijf in de Zandregio over de periode Een ander verschil tussen akkerbouwbedrijven en melkveebedrijven is dat de melkveebedrijven gemiddeld op nattere gronden liggen en de akkerbouwbedrijven op iets beter gedraineerde gronden. Akkerbouwbedrijven liggen daarom gemiddeld op bodems die gevoeliger zijn voor nitraatuitspoeling (Figuur 6). Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 5 van 13
6 fractie.6.5 akkerbouw melkvee nat neutraal droog Figuur 6: Gemiddelde fractie natte (Gt I tm IV), neutrale (Gt V en VI) en droge gronden (Gt VII en hoger) op akkerbouw en melkveebedrijven in de Zandregio Het verschil in uitspoelingsgevoeligheid tussen grasland en bouwland wordt waarschijnlijk vooral veroorzaakt door een hogere denitrificatie (afbraak van nitraat). In de gevallen dat er sprake is van jong grasland speelt de opslag van stikstof in bodemorganische stof ook een rol. Onder jong grasland vindt opbouw van organische stof plaats (vastleggen van stikstof), terwijl bij jong bouwland na scheuren van grasland sprake is van afbraak van organische stof (vrijkomen van stikstof). Op melkveebedrijven met een min of meer constante verhouding grasland en bouwland (maïsland), zijn opbouw en afbraak in balans en is alleen denitrificatie een plausibele verklaring voor de lagere uitspoelingsfractie. Het verschil tussen grasland en bouwland is niet te verklaren uit een hogere bemesting (of hogere N-bodemoverschotten). De stikstofoverschotten op de bodembalans van melkveebedrijven zijn namelijk hoger dan van akkerbouwbedrijven (Figuur 7). Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 6 van 13
7 4 35 Stikstof (kg/ha) N-bodemoverschot akkerbouw 3 25 N-bodemoverschot melkvee Figuur 7: Stikstofoverschotten op de bodembalans van melkvee- en akkerbouwbedrijven in het LMM ( Hoewel een hoog stikstofoverschot op de bodembalans niet hoeft te leiden tot een hoge nitraatuitspoeling, leidt een daling van het stikstofoverschot wel tot een daling van de nitraatconcentratie als de overige omstandigheden gelijk blijven. De gemiddelde nitraatconcentratie in het bovenste grondwater van melkveehouderijbedrijven is in de periode 1992 tot 23 gedaald van bijna 2 mg/l tot circa 5 mg/l (Figuur 8). Deze daling komt overeen met de daling in stikstofoverschotten op de bodembalans van melkveebedrijven (Figuur 7). Figuur 8: nitraatconcentratie in water dat uitspoelt uit de wortelzone van akkerbouwbedrijven en melkveebedrijven in de Zandregio Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 7 van 13
8 De daling van stikstofoverschotten op de bodembalans van akkerbouwbedrijven is veel kleiner (Figuur 8), met als gevolg dat de nitraatconcentratie in het bovenste grondwater van akkerbouwbedrijven ook een minder sterke daling vertoont dan van de melkveehouderijbedrijven in dezelfde periode (Figuur 8). De nitraatconcentratie op akkerbouwbedrijven stijgt tussen 22 en 215. Dit is het gevolg van een verandering in de groep akkerbouwbedrijven, waarbij het aantal akkerbouwbedrijven in Zand zuid is toegenomen. Dit heeft tot gevolg gehad dat de akkerbouwbedrijven gemiddeld gezien op drogere bodems zijn gelegen en de uitspoelingsgevoeligheid is toegenomen. Indien hiervoor gecorrigeerd wordt, daalt de gemiddelde nitraatconcentratie op akkerbouwbedrijven in de Zandregio (Fraters et al., in voorbereiding). De stikstofoverschotten op de bodembalans van melkveehouderijbedrijven zijn hoger dan van akkerbouwbedrijven omdat mestgebruiksnormen hoger zijn voor grasland. Melkveebedrijven hebben vaak meer dan 8% grasland en akkerbouwbedrijven nagenoeg geen. Op melkveebedrijven is zowel het dierlijke mestgebruik als het kunstmestgebruik hoger dan op akkerbouwbedrijven (Figuur 9). Dat de nitraatconcentratie op melkveebedrijven toch lager is dan op akkerbouwbedrijven, ondanks het hogere mestgebruik en het hogere overschot, wordt verklaard uit een hoge afbraak van nitraat. De fractie van het stikstofoverschot op de bodembalans dat uitspoelt naar het grondwater is op akkerbouwbedrijven veel hoger dan op melkveebedrijven; onder bouwland op uitspoelingsgevoelige zandgrond spoelt ongeveer 9% van het stikstofoverschot uit, terwijl onder grasland 44% uitspoelt (Figuur 4). Kg N/ha Overige organische mest Dierlijke mest Kunstmest Melkvee Akkerbouw Figuur 9: mestgebruik op melkveebedrijven en akkerbouwbedrijven in het LMM, situatie in 213 ( Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 8 van 13
9 Verschil tussen bouwland en grasland geldt ook op bedrijfsniveau Voor bedrijven uit het derogatiemeetnet is het mestgebruik en stikstofopbrengst ook per gewas gerapporteerd. Derogatiebedrijven hebben per definitie veel grasland, maar vaak wordt er ook snijmais op het bedrijf geproduceerd. Het gebruik van stikstofmest op de maispercelen van derogatiebedrijven is veel lager dan op de graslandpercelen van deze bedrijven (Figuur 1, Lukacs, 216). Het verschil tussen de aanvoer en de afvoer van stikstof is op de maispercelen 22 kg N/ha, het verschil tussen aanvoer en afvoer is op grasland 12 kg N/ha (Figuur 1). Dit verschil is bepaald aan de hand van de bedrijfsbalans en is daarmee niet gelijk aan het stikstofoverschot op de bodembalans. In het stikstofoverschot op de bodembalans worden ook de posten N-binding, depositie als aanvoerposten meegenomen en de ammoniakvervluchtiging als afvoerpost beschouwd. Deze posten zijn op de derogatiebedrijven niet op gewasniveau bepaald maar alleen op bedrijfsniveau. De in Figuur 1 getoonde waarden hiervoor gelden als indicatief omdat het is niet realistisch te veronderstellen dat deze posten voor beide gewassen gelijk zijn. Stikstofbinding vindt bijvoorbeeld alleen in de bodem van grasland plaats. Kg N/ha grasland bouwland Depositie, mineralisatie en N-binding N-kunstmest N-dierlijke mest Gasvormige verliezen Gewasopbrengst Figuur 1: Mestgebruik, gewasopbrengst en overige stikstofposten (in kg N/ha) op derogatiebedrijven die 23 kg/ha graasdiermest mogen gebruiken. De nitraatconcentratie in het bovenste grondwater van de Zandregio is onder maïsland gemiddeld twee keer zo hoog als onder grasland (circa 7 mg/l ten opzichte van 35 mg/l) (Hooijboer, 215). Uit de hoge nitraatconcentratie en het lage stikstofoverschot op de bodembalans volgt dat dat de uitspoelingsfractie op maisland (net als op akkerbouwbedrijven) hoog is. Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 9 van 13
10 Vollegrondsgroenten hebben geen hogere bemesting maar zijn wel minder efficiënt met meststoffen. In het project Scouting Vollegrondsgroenten op zand is een vergelijking gemaakt tussen akkerbouw bedrijven in de Zandregio, akkerbouwbedrijven in Zand zuid en vollegrondsgroentenbedrijven in Zand zuid (Hooijboer et al., 213). Uit deze studie bleek dat de mediaan van de nitraatconcentratie onder vollegrondsgroenten in Zand zuid bijna twee keer zo hoog was (Figuur 11) als de nitraatconcentratie onder akkerbouwbedrijven in hetzelfde gebied. 4 Nitraatconcentratie (mg/l) Akkerbouw Zandregio Akkerbouw Zand Zuid SVz-bedrijven Figuur 11. Gemiddelde nitraatconcentratie op akkerbouwbedrijven in de Zandregio, akkerbouwbedrijven in Zand Zuid en SVz-bedrijven met minimum, 25-percentiel, mediaan, 75-percentiel, maximum en uitschieters Het verschil in nitraatconcentratie was niet te verklaren uit eventuele verschillen in bemesting. De mediaan van de N-aanvoer door mest was voor de drie groepen bedrijven ongeveer gelijk (Figuur 12). Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 1 van 13
11 5 N-aanvoer totaal (kg N/ha) Akkerbouw Zandregio Akkerbouw Zand Zuid SVz-bedrijven Figuur 12. Aanvoer van stikstof met mest naar akkerbouwbedrijven in de gehele Zandregio, akkerbouwbedrijven in Zand zuiden de 1 SVzbedrijven waarop de stikstofaanvoer is bepaald met minimum-, 25- percentiel-, mediaan-, 75-percentiel-, maximumwaarden. Uitschieters zijn niet weergegeven De mediaan van het stikstofoverschot op de bodembalans op de SVzbedrijven (166 kg N/ha) is circa twee keer zo hoog als op de akkerbouwbedrijven in Zand Zuid (81 kg N/ha) (Figuur 13). De hoge nitraatuitspoeling wordt veroorzaakt door de lage N-onttrekking door de vollegrondsgroenten. Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 11 van 13
12 Stikstofoverschot op de bodembalans (kg N/ha Bodemoverschot (kg N/ha) Akkerbouw Zandregio Akkerbouw Zand Zuid SVz-bedrijven Figuur 13. Stikstofoverschot op de bodembalans van akkerbouwbedrijven in de gehele Zandregio, akkerbouwbedrijven in Zand zuid en de 1 SVZbedrijven waarop het stikstofoverschot op de bodembalans is bepaald, met minimum-, 25-percentiel-, mediaan-, 75-percentiel- en maximumwaarden. Uitschieters zijn niet weergegeven Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 12 van 13
13 Referenties Agrimatie ( D=2282&indicatorID=223, bezocht op 4 augustus 216). B. Fraters, B., T.C. van Leeuwen, A. Hooijboer, M.W. Hoogeveen, L.J.M. Boumans, J.W. Reijs, 212. De uitspoeling van het stikstofoverschot naar grond- en oppervlaktewater op landbouwbedrijven. Herberekening van uitspoelfracties, RIVM Rapport B. Fraters, L.J.M Boumans, in voorbereiding. Modellering van de nitraatuitspoelingstrend voor landbouwbedrijven in de Zandregio, RIVMrapport. Fraters, B, A.E.J. Hooijboer, A. Vrijhoef, J. Claessens, M.C. Kotte, G.B.J. Rijs, A.I.M. Denneman, C. van Bruggen, C.H.G. Daatselaar,H.A.L. Begeman, J.N. Bosma, 216. Landbouwpraktijk en waterkwaliteit in Nederland; toestand ( ) en trend ( ), Resultaten van de monitoring voor de Nitraatrichtlijn. RIVM Rapport Hooijboer, AEJ, 215. Nitrate leaching from dairy farms in the Sand region in the Netherlands. presentatie LuWQ215, #63. Hooijboer, A.E.J., R.W. van der Meer, B. Fraters, T.C. van Leeuwen, 213. Scouting Vollegrondsgroenten op zand (27-21), een verkennend onderzoek, RIVM Rapport Lukács, S., T.J. de Koeijer, H. Prins, A. Vrijhoef, L.J.M. Boumans, C.H.G. Daatselaar, 216. Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 214. RIVM Rapport Versie: Versie 4 Status: Concept Pagina 13 van 13
Meten in de bovenste meter grondwater: rekening houden met neerslag
LMM e-nieuws 8 Oktober 2008 Heruitgave december 2017 Inhoud Inleiding Meten in de bovenste meter grondwater: rekening houden met neerslag Monitoring van effecten is meer dan het meten van mestgift en nitraatconcentraties
Nadere informatieNitraatrichtlijnrapportage
Inhoud Inleiding... 2 Nitraatrichtlijnrapportage... 3 Nitraatconcentratie daalt op derogatiebedrijven... 5 Infographic Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid... 7 LMM in de Lössregio, deel 1: Daling van
Nadere informatieVerschil stikstofbedrijfs- en stikstofbodemoverschot toegelicht in relatie tot waterkwaliteit
LMM e-nieuws maart 2018 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Inhoud: Verschil stikstofbedrijfs- en stikstofbodemoverschot toegelicht in relatie tot waterkwaliteit... 1 Protocol Nitrachek zorgt voor betrouwbare
Nadere informatieInhoud. Inleiding. IN DEZE EDITIE juli 2014
IN DEZE EDITIE juli 2014 Inhoud Inleiding... 1 Hoge nitraatconcentraties door lage stikstofefficiëntie vollegrondsgroenten... 3 Stikstofoverschot vooral afhankelijk van de bemesting... 5 Betrouwbaarheid
Nadere informatieLMM e-nieuws 20. Inhoud. Inleiding. Nitraatconcentraties in de lössregio
LMM e-nieuws 20 December 2011 Heruitgave augustus 2018 Inhoud Inleiding Nitraatconcentraties in de lössregio Nitraatuitspoeling op melkvee- en akkerbouwbedrijven in de zandregio Veranderingen in de veldmetingen
Nadere informatieBemesting en bodemoverschotten van stikstof en fosfaat
Bemesting en bodemoverschotten van stikstof en fosfaat -214 Evaluatie Meststoffenwet 216: deelrapport ex post Henri Prins, Co Daatselaar en Tanja de Koeijer Bemesting en bodemoverschotten van stikstof
Nadere informatieLMM e-nieuws 2. Inhoudsopgave. Monsternemingen: regioverschillen. Oktober 2007 Heruitgave december 2017
LMM e-nieuws 2 Oktober 2007 Heruitgave december 2017 Inhoudsopgave Monsternemingen: regioverschillen.- Niels Masselink, RIVM Gezamenlijke LMM-dag RIVM en LEI - Manon Zwart (RIVM), Joan Reijs (LEI) Meten
Nadere informatieOntwikkeling gewasopbrengsten op derogatiebedrijven
Inhoud I n l e i d i n g... 1 O n t w i k k e l i n g g e w a s o p b r e n g s t e n o p d e r o g a t i e b e d r i j v e n... 2 L M M i n d e L ö s s r e g i o, d e e l 5 : V e r s c h i l l e n m e
Nadere informatieLMM-nieuws. November Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 6, nr 3 november 2013 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid November 2013 In dit nummer o.a. 2 Interview met Frank van der Schriek 4 Waterkwaliteit op landbouwbedrijven met
Nadere informatieLandbouwpraktijk en. waterkwalite. Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie
Landbouwpraktijk en waterkwalite Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2011 in het derogatiemeetnet Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in De zorg voor morgen begint vandaag
A.E.J. Hooijboer T.J. de Koeijer H. Prins A. Vrijhoef L.J.M. Boumans C.H.G. Daatselaar RIVM rapport 2017-0038 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2015 Dit
Nadere informatieLandbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn
Landbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn Gerard Velthof Meststoffenwet Implementatie van de Nitraatrichtlijn: Minder dan 50 mg nitraat per l in grond- en
Nadere informatieDe uitspoelin van het
De uitspoelin van het stikstofde uitspoeling van het stikstofoverschot naar grond- en oppervlaktewater op landbouwbedrijven. Herberekening van uitspoelfracties De uitspoeling van het stikstofoverschot
Nadere informatieDe uitspoeling van het stikstofoverschot naar grond- en oppervlaktewater op landbouwbedrijven
RIVM Rapport 680716002/2007 De uitspoeling van het stikstofoverschot naar grond- en oppervlaktewater op landbouwbedrijven B. Fraters, RIVM L.J.M. Boumans, RIVM T.C. van Leeuwen, LEI-Wageningen UR J.W.
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in RIVM Rapport
Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2014 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2014 RIVM Rapport 2016-0052
Nadere informatieInhoud. Inleiding. IN DEZE EDITIE april 2015
IN DEZE EDITIE april 2015 Inhoud Inleiding... 1 Nitraatconcentratie daalt meer dan het stikstofoverschot... 3 Veel derogatiebedrijven gebruikten kunstmestfosfaat in 2012... 5 De waterkwaliteit van verschillende
Nadere informatieSelectie en werving van deelnemers voor het löss
Inhoud Inleiding... 2 Selectie en werving van deelnemers voor het löss programma... 3 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op derogatiebedrijven... 5 Veranderingen in de sulfaatconcentraties van grondwater...
Nadere informatieCDM-advies Advies Stijging gewasopbrengsten en stikstofgebruiksnormen
CDM-advies Advies Stijging gewasopbrengsten en stikstofgebruiksnormen 12-07-2017 Advies Stijging gewasopbrengsten en stikstofgebruiksnormen 12 juli 2017 Commissie Deskundigen Meststoffenwet Samenvatting
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in De zorg voor morgen begint vandaag
S. Lukács P.W. Blokland H. Prins A. Vrijhoef D. Fraters C.H.G. Daatselaar Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2017 Dit is een uitgave van: Rijksinstituut
Nadere informatieLaag bodemoverschot deelnemers Vruchtbare Kringloop Overijssel
Laag bodemoverschot deelnemers Vruchtbare Kringloop Overijssel Gerjan Hilhorst (WLR De Marke) In het project Vruchtbare Kringloop Overijssel hebben 220 bedrijven in 2014 een gemiddeld bodemoverschot van
Nadere informatieandbouw- Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op Resultaten meetjaar 2009 in het derogatiemeetnet
andbouw- Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op raktijk landbouwbedrijven aangemeld en voor derogatie Resultaten meetjaar 2009 in het derogatiemeetnet Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven
Nadere informatieLMM e-nieuws december 2013
Inhoud LMM e-nieuws december 2013... 2 Waterkwaliteit op Koeien & Kansen-bedrijven... 2 Stikstofbemesting in 2007-2010 vaak lager dan begin jaren negentig... 5 Milieueffectrapportage 5e actieprogramma
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie. Resultaten meetjaar 2008 in het derogatiemeetnet
Rapport 680717014/2010 M.H. Zwart C.H.G. Daatselaar L.J.M. Boumans G.J. Doornewaard Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2008 in het derogatiemeetnet
Nadere informatieLandbouwpraktijk. en waterlandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie
Landbouwpraktijk en waterlandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2010 in het derogatiemeetnet Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in De zorg voor morgen begint vandaag
S. Lukács P.W. Blokland H. Prins D. Fraters C.H.G. Daatselaar RIVM rapport 2018-0041 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2016 Dit is een uitgave van: Rijksinstituut
Nadere informatieLMM e-nieuws 16. Inhoud. Inleiding. Het nieuwe LMM-programma vanaf Bezuinigingen. Het nieuwe LMM. Februari 2011 Heruitgave augustus 2018
LMM e-nieuws 16 Februari 2011 Heruitgave augustus 2018 Inhoud Inleiding Het nieuwe LMM-programma vanaf 2011 Nieuwe ontwikkelingen: drainmetingen met SorbiCells Waarom op 16 punten en niet meer of minder?
Nadere informatieInhoud. Inleiding. IN DEZE EDITIE juli 2015
IN DEZE EDITIE juli 2015 Inhoud Inleiding... 1 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op melkveebedrijven ingedeeld naar beweidingsintensiteit... 3 Nieuwe items op de RIVM-website van het LMM... 5 Gras- en
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie. Resultaten meetjaar 2007 in het derogatiemeetnet
Rapport 680717008/2009 M.H. Zwart et al. Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2007 in het derogatiemeetnet RIVM-rapport 680717008/2009 Landbouwpraktijk
Nadere informatieAnalyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers
Analyse van N_min in de bodem van maïspercelen Vruchtbare Kringloop Achterhoek/Liemers Marleen Plomp en Gerjan Hilhorst (Wageningen Livestock Research) Maart 217 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Dataset...
Nadere informatieLMM e-nieuws april 2013
Inhoud LMM e-nieuws april 2013... 2 Herziening gebiedsindeling - Effecten op de nitraatconcentratie... 2 Rapport over LMM methoden en procedures... 4 Aanpassingen LMM opzet 2007-2010 uitgelicht... 6 LMM
Nadere informatieMesdag Zuivelfonds NLTO
Onderwerpen Mesdagfonds Actuele thema s die keuze vragen Onderzoek uitspoeling stikstof (WUR) Onderzoek vastlegging CO2 (AEQUATOR) Conclusie en aanbevelingen Mesdag Zuivelfonds NLTO Ontstaan: fonds kwaliteit
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in RIVM Rapport
Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2013 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2013 RIVM Rapport 2015-0071
Nadere informatieLMM e-nieuws 9. Inhoud. Modelleren van grondwateraanvulling. Neerslag vult vanaf de herfst het grondwater aan
LMM e-nieuws 9 Juli 2009 Heruitgave november 2017 Inhoud Modelleren van grondwateraanvulling - Astrid Vrijhoef, RIVM Greppelwaterbemonstering in de veenregio - Arno Hooijboer, RIVM Ook de Engelsen meten
Nadere informatieDe resultaten van het Basismeetnet 2013 staan
Inhoud Inleiding... 2 De resultaten van het Basismeetnet 2013 staan online... 3 Conferentie duurzaam grondwater... 5 De invloed van ontwatering op de nitraatuitspoeling, deel 3... 6 RIVM organiseert derde
Nadere informatieNaar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond
Nadere informatieandbouwpr n waterkwa p landbouw Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2012
Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven p landbouw aangemeld voor derogatie in 2012 andbouwpr n waterkwa Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie
Nadere informatieWOT Natuur & Milieu. Geachte heer Berkelmans,
WOT Natuur & Milieu Postbus 47 6700 AA Wageningen Ministerie van Economische Zaken Directie Agro en Natuurkennis (ANK) t.a.v. de Directeur de heer ir. M.A.A.M. Berkelmans Postbus 20401 2500 EK Den Haag
Nadere informatieBodemkwaliteit op zand
Bodemkwaliteit op zand 2011-2016 Resultaten gangbare en biologische bedrijfssystemen rond opbrengsten, bodemkwaliteit, bemesting en uitspoeling Themamiddag Bemesting Akkerbouw, Putten, 30 november 2017
Nadere informatiecouting ollegronds- roenten Scouting Vollegrondsgroenten op zand ( ), Een verkennend onderzoek
couting ollegronds- Scouting Vollegrondsgroenten op zand (2007-2010), roenten Een verkennend onderzoek Scouting Vollegrondsgroenten op zand (2007-2010), een verkennend onderzoek RIVM Rapport 680717036/2014
Nadere informatieResultaten KringloopWijzers 2016
Resultaten KringloopWijzers 2016 7 september 2017 Gerjan Hilhorst WLR - De Marke Het belang van lage verliezen Mineralenverliezen belasten het milieu EU beleid: beperken verliezen uit landbouw Streven:
Nadere informatieLMM e-nieuws juli 2012
Inhoud LMM e-nieuws juli 2012... 2 Herziening LMM-gebiedsindeling... 2 Bodemoverschotten op akkerbouwbedrijven daalden voor fosfaat meer dan voor stikstof... 5 Bodemoverschotten op melkveebedrijven sinds
Nadere informatieGebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras?
Gebruiksruimte anders verdelen tussen maïs en gras? Jaap Schröder (WUR) & Albert Jan Bos (DLV), Huidige advies: Bemest maïs niet onder 80% van N-advies, de rest naar het grasland: N-advies maïs: 180 Nmin
Nadere informatieLMM-nieuws. September aan het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid.
jaargang 10, nr 2 September 2017 LMM-nieuws September 2017 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In deze editie o.a. Interview met een melkveehouder op klapzand 2 Nitraatconcentratie op bedrijven in het
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2007in het derogatiemeetnet
RIVM Rapport 680717008/2009 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2007in het derogatiemeetnet MH Zwart, RIVM GJ Doornewaard, LEI LJM Boumans,
Nadere informatieIndicatoren voor de effectiviteit van het mestbeleid
Bijlage bij brief met kenmerk 13/N&M0017 van 9 maart 2013 Indicatoren voor de effectiviteit van het mestbeleid Commissie van Deskundigen Meststoffenwet, Maart 2013 Achtergrond De begroting van het Ministerie
Nadere informatieLMM-nieuws. Februari Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 6, nr 1 februari 2013 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Februari 2013 In dit nummer o.a. 8 Operationeel nieuws Nu het einde van de winterperiode nadert valt er weer een
Nadere informatieLandelijk Meetnet effecten Mestbeleid; resultaten van monitoring op de natte gronden in de Zandregio in de periode
Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid; resultaten van monitoring op de natte gronden in de Zandregio in de periode 2004 2009 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit (Hoofdrapport) Landelijk Meetnet effecten
Nadere informatieLMM-nieuws. april Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 4 nr. 1 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid april 2011 In dit nummer 2 Interview met de gebroeders Calus 4 Afbraak van nitraat in de bodem 5 Evaluatie Meststoffenwet 2012
Nadere informatieB e m e s t i n g e n b o d e m o v e r s c h o t t e n d u i d e l i j k a f g e n o m e n i n d e p e r i o d e
Inhoud B e m e s t i n g e n b o d e m o v e r s c h o t t e n d u i d e l i j k a f g e n o m e n i n d e p e r i o d e 1 9 9 1-2014 2 S e l e c t i e v a n d e e l n e m e r s i n d e L ö s s r e g i
Nadere informatieOntheffingsregeling voor uitrijdperiode van dierlijke mest en inzaaiplicht van groenbemesters
Ontheffingsregeling voor uitrijdperiode van dierlijke mest en inzaaiplicht van groenbemesters - Ex post vraag 17, Evaluatie Meststoffenwet 2016 - Jaap Schröder 1 & Dico Fraters 2 1 Plant Sciences Group,
Nadere informatieLandelijk Meetnet effecten Mestbeleid
Landelijk Meetnet effecten Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Resultaten 2009 en 2010 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Resultaten 2009 en 2010 RIVM Rapport 680717030/2013 Colofon RIVM 2013 Delen
Nadere informatieLMM handhaaft NEN 6643 voor analyse N-totaal
Inhoud Inleiding... 2 LMM handhaaft NEN 6643 voor analyse N-totaal... 3 Het effect van ontwatering op de nitraatuitspoeling, deel 2: nieuwe kennis... 7 Melkveebedrijven in de Zandregio zonder derogatie...
Nadere informatieNutriëntenbalans (N & P) in BRP. Wetenschappelijke onderbouwing. CLM Onderzoek en Advies BV
Nutriëntenbalans (N & P) in BRP Wetenschappelijke onderbouwing CLM Onderzoek en Advies BV Culemborg, Juli 2012 Inleiding De nutriëntenbalans brengt de nutriëntenkringloop op een melkveebedrijf in beeld.
Nadere informatieLMM-nieuws. Januari 2012. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 5, nr 1 januari 2012 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Januari 2012 In dit nummer 2 Interview met Alex en Henk Boersma 4 Kenmerken van derogatiebedrijven 5 Greppelwaterbemonstering
Nadere informatieLMM-nieuws. juli Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 4 nr. 2 juli 2011 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In dit nummer 2 Interview met Theo Adriaans 4 Het LMM en de onderbouwing van gebruiksnormen 5 Werving zuidelijke akkerbouwers
Nadere informatieWaterkwaliteit. op landbouw. Waterkwaliteit op landbouwbedrijven. Evaluatie Meststoffenwet 2012: deelrapport ex post
Waterkwaliteit op landbouw Waterkwaliteit op landbouwbedrijven Evaluatie Meststoffenwet 2012: deelrapport ex post Waterkwaliteit op Landbouwbedrijven Evaluatie Meststoffenwet 2012: deelrapport ex post
Nadere informatieDe KringloopWijzer & bodem
De KringloopWijzer & bodem Arnold Froklage Agrifirm Exlan 16-7-2015 Zwolle Agenda Achtergrond mestbeleid De KringloopWijzer Resultaten Vruchtbare Kringloop Achterhoek Vragen test Produceren binnen milieurandvoorwaarden
Nadere informatieHistorie van melkvee en mineralen. aart.vandenham@wur.nl
Historie van melkvee en mineralen Aart van den Ham aart.vandenham@wur.nl Duurzame ontwikkelingsstrategieën Nederland in Europees mineralenperspectief Nederland in Europees mineralenperspectief Nederland
Nadere informatieResultaten Koeien & Kansen en De Marke
Grasland, bouwland en bodemkwaliteit Resultaten Koeien & Kansen en De Marke Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De
Nadere informatieDuiding van trends in uit- en afspoeling
Duiding van trends in uit- en afspoeling Piet Groenendijk, december 216, status: concept, wordt nog geredigeerd Trends in uit- en afspoeling kunnen het resultaat zijn van een groot aantal factoren, die
Nadere informatieLMM e-nieuws september 2012
Inhoud LMM e-nieuws september 2012... 2 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit in 2010 op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie... 2 Effecten van de gewijzigde LMM-gebiedsindeling... 3 De LMM-deelgebieden
Nadere informatieImpact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg
Impact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg Mia Tits, Frank Elsen Project uitgevoerd door de Bodemkundige
Nadere informatieBemesten van gras na mais en mais na gras?
Bemesten van gras na mais en mais na gras? Wim Bussink (NMI) & Janjo de Haan (WUR) Powerpoint gewijzigd na toekenning derogatie dd 04-04-2018 Voorkomende situaties: Rotatie/wisselbouw: 3 jaar gras en 3
Nadere informatieKLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie!
Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk!? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari 2017 Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Ruwvoerproductie en economie! KLW Actualiteit: Managementinstrument
Nadere informatieHoe maak je een bemestingsplan binnen de gebruiksnormen
Hoe maak je een bemestingsplan binnen de gebruiksnormen Natuur en Landschap Pleasure green Milieu Tonnis van Dijk Nutriënten Management Instituut NMI 3 november 2011 Beperkingen in bemesting Europese regelgeving:
Nadere informatieEffecten van het mestbeleid op landbouw en milieu
Wageningen Environmental Research De missie van Wageningen University & Research is To explore the potential of Postbus 47 nature to improve the quality of life. Binnen Wageningen University & Research
Nadere informatieBijlage 2 Nitraatrichtlijn
Bijlage 2 Nitraatrichtlijn 1. DE EU-RICHTLIJN Europees milieubeleid t.a.v. mest en mineralen krijgt gestalte middels de EU-Nitraatrichtlijn (91/676 EEC). De Nitraatrichtlijn is in 1991 in werking getreden.
Nadere informatieWettelijke normen ten aanzien van bodem en gewas in relatie tot de KringloopWijzer
Wettelijke normen ten aanzien van bodem en gewas in relatie tot de KringloopWijzer J.J. Schröder, H.F.M. Aarts, J. Oenema & J.W. Reijs Rapport 623 Wettelijke normen ten aanzien van bodem en gewas in relatie
Nadere informatieStabiliteit van steekproef voor Derogatiemeetnet
Inhoud Inleiding... 2 Stabiliteit van steekproef voor Derogatiemeetnet... 3 Ontwatering en nitraatuitspoeling, deel 1: uit de oude doos... 5 LMM Onderzoekersdag 2015... 7 Veldtesten SorbiCellen voor drainmetingen
Nadere informatie25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu?
25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? Resultaten van systeemonderzoek Bodemkwaliteit op Zand van WUR proeflocatie Vredepeel 24 januari 2019, Janjo de Haan, Marie Wesselink, Harry Verstegen
Nadere informatieRapport /2010 A. de Goffau et al. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid. LMM-jaarrapport 2006 LEI
Rapport 680717010/2010 A. de Goffau et al. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid LMM-jaarrapport 2006 LEI RIVM Rapport 680717010/2010 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid LMM-Jaarrapport 2006 A. de Goffau,
Nadere informatieBemesten van gras na mais en mais na gras?
Bemesten van gras na mais en mais na gras? Wim Bussink (NMI) & Janjo de Haan (WUR) Voorkomende situaties: Rotatie/wisselbouw: 3 jaar gras en 3 jaar mais Eénmaal in de 5-10 jaar, bouwland middels mais,
Nadere informatieEffect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit
Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit Resultaten Bodemkwaliteit op Zand Congres Beter Bodem Beheer, Lunteren, 4 oktober 2016 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Willem
Nadere informatieReview voorgestelde N-gebruiksnorm bij de teelt van industriegras
Bijlage 1 bij de WOT-brief met kenmerk 16/N&M0118 van 11 juli 2016 Review voorgestelde N-gebruiksnorm bij de teelt van industriegras J.J. Schröder, G.L. Velthof en J.C. van Middelkoop Wageningen Universiteit
Nadere informatieHoofdstuk 1 - Milieuprestaties in Koeien & Kansen. Inhoudsopgave Pagina
IV Voorloperprojecten Hoofdstuk 1 - Milieuprestaties in Koeien & Kansen Jouke Oenema & Hein ten Berge Plant Research International B.V. Inhoudsopgave Pagina 1. Inleiding 1 2. Balansen 2 2.1 Inleiding 2
Nadere informatieActualisering van de trendmodellering van gemeten nitraatconcentraties bij landbouwbedrijven. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
L. Boumans D. Fraters RIVM rapport 216-211 Actualisering van de trendmodellering van gemeten nitraatconcentraties bij landbouwbedrijven Dit is een uitgave van: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Nadere informatieLeidt Europese mestbeleid tot knelpunten voor de bodem?
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Leidt Europese mestbeleid tot knelpunten voor de bodem? Kennisdag Mest & 1 december
Nadere informatieFilm. &feature=share&list=plqpenng0hbqmkd3ixz Yal6iHYNX-hz96s
KringloopWijzer Film www.mijnkringloopwijzer.nl http://www.youtube.com/watch?v=zs_8vp7syem &feature=share&list=plqpenng0hbqmkd3ixz Yal6iHYNX-hz96s Opbouw Mestbeleid (generiek -> specifiek) BEX -> KringloopWijzer
Nadere informatieMestbeleid. Stelsel van verplichte mestverwerking. 13 januari 2014. Joke Noordsij. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Mestbeleid Stelsel van verplichte mestverwerking 13 januari 2014 Joke Noordsij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland 1 Inhoud Wat hebben we nu aan mestbeleid Wat gaat er veranderen Stelsel verplichte
Nadere informatieMestbeleid in Nederland
Mestbeleid in Nederland Harm Smit Senior beleidsmedewerker Ministerie van Economische Zaken, DG AGRO Inhoud 1. Mest van Nederland a. Productie b. Gebruik 2. Beleidsontwikkelingen a. Vijfde Actieprogramma
Nadere informatieLMM-nieuws. Maart Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 7, nr 1 maart 2014 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Maart 2014 In dit nummer o.a. 2 Interview met Kees van Wijk 4 Grote verschillen tussen jaren: zijn trends wel te
Nadere informatieKoeien & Kansen Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl Koeien & Kansen
Nadere informatieLMM e-nieuws 12. Inhoud. Inleiding. Geen seizoenseffecten op nitraat- en anorganisch fosforconcentraties in het grondwater.
LMM e-nieuws 12 April 2010 Heruitgave november 2017 Inhoud Inleiding Geen seizoenseffecten op nitraat- en anorganisch fosforconcentraties in het grondwater - Eke Buis, RIVM Evaluatie van het LMM-programma
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit in Nederland; toestand ( ) en trend ( )
Landbouwpraktijk en waterkwaliteit in Nederland; toestand (2012-2014) en trend (1992-2014) Landbouwpraktijk en waterkwaliteit in Nederland; toestand (2012-2014) en trend (1992-2014) Resultaten van de
Nadere informatieEvaluatie Meststoffenwet 2016
Evaluatie Meststoffenwet 2016 Hans van Grinsven Projectleider EMW #PBLNL Aanpak mestprobleem zoektocht balans milieu en economie Landbouwproductie per eenheid product is milieu-efficiënt, maar door omvang
Nadere informatieOpen teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn
Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn BAVB workshop 11 februari 2014 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid heeft
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds en uitrijden drijfmest en vloeibaar zuiveringsslib 2016.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 46607 7 september 2016 Regeling van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 6 september 2016, nr. WJZ/16125101,
Nadere informatieLandelijk Meetnet effecten
S. Lukács A. van den Ham C.H.G. Daatselaar Rapport 680717024A/2012 Landelijk Meetnet effecten Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM). Het programma in de kleiregio 1996-2008. Dit is een uitgave van:
Nadere informatieMet welke maatregelen kunt u ook in 2015 goede snijmaïs verbouwen?
Met welke maatregelen kunt u ook in 2015 goede snijmaïs verbouwen? Jaap Schröder, Wageningen UR Inhoud Wat is er anders vanaf 2015? Bedreigt dat de bodemkwaliteit en opbrengst? Zo ja, zijn er maatregelen
Nadere informatieAchtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer
Achtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer Achtergrond BEX (Koeien &Kansen) Samenwerking binnen K&K Voorgesteld mestbeleid NL- EU Samen inspelen op ontwikkelingen uit markt en maatschappij Kringloop
Nadere informatieAchtergronddocument bij enkele vragen van de evaluatie Meststoffenwet 2004
Achtergronddocument bij enkele vragen van de evaluatie Meststoffenwet 2004 Rapportage in het kader van de Evaluatie Meststoffenwet 2004 2 Alterra-rapport 730.2 Achtergronddocument bij enkele vragen van
Nadere informatieMineralenmanagement en economie
Mineralenmanagement en economie Mineralenmanagement en economie Economische impact mestbeleid wordt groter (10 jaar gebruiksnormen) Verlagen derogatie op zand Aanscherpen gebruiksnormen Interen op bodemreserves
Nadere informatieLMM-nieuws. November Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 5, nr 3 november 202 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid November 202 In dit nummer o.a. 2 Interview met deelnemers Jan en Ali Markerink 4 Herziening LMM-gebiedsindeling
Nadere informatieReport 1679.N.17A. Vrijstellingsregeling plantenresten en de aanvoer van nutriënten naar landbouwpercelen
Report 1679.N.17A Vrijstellingsregeling plantenresten en de aanvoer van nutriënten naar landbouwpercelen Rapport 1679.N.17A Vrijstellingsregeling plantenresten en de aanvoer van nutriënten naar landbouwpercelen
Nadere informatieSulfaat in grondwater en oppervlaktewater in Nederland Overzicht van meetresultaten van nationale meetnetten
Sulfaat in grondwater en oppervlaktewater in Nederland Overzicht van meetresultaten van nationale meetnetten RIVM Briefrapport 214-12 B. Fraters A. de Goffau Sulfaat in grondwater en oppervlaktewater
Nadere informatieLMM e-nieuws april 2012
Inhoud LMM e-nieuws april 2012... 2 Optimalisatie van het basismeetnet... 2 Verhuizing van het analytisch chemisch laboratorium van het RIVM... 4 Akkerbouw in de kleiregio s... 6 Melkvee in de kleiregio
Nadere informatieGebruiksnormen bij verschillende landbouwkundige en milieukundige uitgangspunten
Gebruiksnormen bij verschillende landbouwkundige en milieukundige uitgangspunten J.J. Schröder, H.F.M. Aarts, M.J.C. de Bode, W. van Dijk, J.C. van Middelkoop, M.H.A. de Haan, R.L.M. Schils, G.L. Velthof
Nadere informatieEvaluatie Meststoffenwet ex post. 1: welke wateren? Erwin van Boekel en Piet Groenendijk
Evaluatie Meststoffenwet ex post Erwin van Boekel en Piet Groenendijk Vraag 11a: Wat is de absolute en relatieve bijdrage van de landbouw aan de totale nutriëntenemissies in het landelijke gebied (incl.
Nadere informatieVerruiming van de stikstofruimte voor beweid grasland ten laste van de stikstofruimte voor gemaaid grasland op zand- en lössgronden
Verruiming van de stikstofruimte voor beweid grasland ten laste van de stikstofruimte voor gemaaid grasland op zand- en lössgronden Jaap Schröder (WPR, Wageningen UR), 26 april 2017 Samenvatting Melkveebedrijven
Nadere informatieLMM-nieuws. April 2015. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
jaargang 8, nr 1 april 2015 LMM-nieuws April 2015 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In dit nummer o.a. Hoe een vrije jongen weet te overleven 2 Innovatie binnen het LMM 4 Stikstofoverschot op de bodembalans
Nadere informatie