Plan van aanpak geactualiseerd Wmo meerjarenbeleidsplan Land van Cuijk

Transcriptie

1 Reg.nr.: I-WL/2011/700 Plan van aanpak geactualiseerd Wmo meerjarenbeleidsplan Land van Cuijk Inleiding In 2008 hebben de vijf gemeenten in het Land van Cuijk (Boxmeer, Cuijk, Grave, Mill & Sint Hubert en Sint Anthonis) een Wmo meerjarenbeleidsplan ontwikkeld. In eerste instantie gebeurde dit in gezamenlijkheid. Uiteindelijk heeft dit toch geresulteerd in vijf aparte beleidsnota s. De beleidsplannen lopen eind 2011 af. Om die reden willen de vijf gemeenten allen hun beleid evalueren, actualiseren en/of nieuw beleid ontwikkelen. Dit document vormt het plan van aanpak om te komen tot het nieuwe geactualiseerde Wmo-beleid. Het is een uitvloeisel van een aantal ambtelijke keuzes t.b.v. samenwerking, inhoud, structuur, etc. dat nu als voorstel ter besluitvorming wordt voorgelegd aan u als portefeuillehoudersoverleg Welzijn. Projectopdracht Resultaat/doelstelling Geactualiseerde visie op een integraal Wmo-beleid voor de vijf gemeenten in het Land van Cuijk. Inhoud & afbakening Wmo-beleid van 2012 t/m Zie verder het voorstel in de volgende paragraaf. Op te leveren producten 1. Evaluatie van de oude Wmo beleidsplannen (per gemeente afzonderlijk) 2. Startnotitie/plan van aanpak 3. Gezamenlijk geactualiseerd Wmo-meerjarenbeleidsplan Land van Cuijk Inhoud besluitvorming In dit voorstel worden de volgende uitgangspunten opgenomen als onderdeel van het nieuwe Wmo-beleidsplan: Samenwerking 1. Het Wmo-beleidsplan wordt een regionale nota, met waar nodig ruimte voor lokale uitvoering en beleidsaccenten. 2. Gemeenten Cuijk, Grave, Mill & Sint Hubert, Boxmeer en Sint Anthonis uniformeren zoveel als mogelijk de lokale uitvoering van het beleid (om lokale verschillen te verminderen en te voorkomen). Structuur van het beleidsplan 3. Er komt een overkoepelend beleidsplan, met een visie en beleid op hoofdlijnen gericht op actuele ontwikkelingen binnen de 9 prestatievelden. 4. Voor specifiek beleid zijn er deelnota s voor onderliggende onderwerpen als jeugd, mantelzorg, Wmo-voorzieningen, participatie, OGGZ, etc.. Naar deze nota s wordt waar mogelijk verwezen in het overkoepelende beleidsplan. 5. Doelstellingen worden helder en concreet geformuleerd. De drie vragen die daarbij worden gesteld zijn: - Wat willen we bereiken? - Wat gaan we ervoor doen? - Wat mag het kosten? 6. Er wordt een risico-paragraaf opgenomen. Hierin wordt aangegeven dat de Wmo aan verandering onderhevig is (i.v.m. nieuwe taken die op gemeenten afkomen).

2 Inhoud 7. De uitgangspunten/bakens 1 van Welzijn nieuwe stijl en de Kanteling krijgen een dominante plaats binnen het beleidsplan. Deze uitgangspunten komen niet letterlijk terug in het beleidsplan, maar dienen wel als kader voor het invullen van het opdrachtgeverschap van de gemeente(n). Meer achtergrondinformatie over de uitgangspunten vindt u in de bijlage. 8. Belangrijk is om te komen tot samenhangend beleid (ter bevordering van participatie). 9. Er worden in het beleidsplan waar mogelijk verbindingen gelegd tussen verschillende beleidsterreinen, zoals werk, wonen en welzijn. 10. Het beleidsplan gaat uit van vraag gestuurd beleid (om sociale zelfredzaamheid van de burger te bevorderen). 11. Regierol van gemeente(n) wordt ingevuld door het samenbrengen van maatschappelijke partijen en in open communicatie met elkaar de partijen te bewegen hun deelverantwoordelijkheid te nemen. Beoogd resultaat Het beoogde resultaat is één geactualiseerde visie op een integraal Wmo-beleid in een nieuw Wmo-meerjarenbeleidsplan voor de vijf gemeenten in het Land van Cuijk. Dit beleidsplan is integraal tot stand gekomen, waarmee wordt bedoeld dat bij het opstellen van het beleidsplan alle relevante afdelingen binnen de gemeenten betrokken zijn geweest. Het beleidsplan is opgesteld op basis van hiervoor genoemde uitgangspunten. Voorgestelde aanpak: organisatie en communicatie Organisatie Bestuurlijk opdrachtgever: De verschillende colleges van B&W en gemeenteraden van de vijf gemeenten zijn op bestuurlijk niveau eindverantwoordelijk voor de totstandkoming van het Wmo-beleid. Door het portefeuillehoudersoverleg Welzijn Land van Cuijk de rol van opdrachtgever te laten vervullen (als afgevaardigde van de colleges) kan regionaal worden afgestemd. Ambtelijk opdrachtnemer: De ambtelijke projectgroep is verantwoordelijk voor de uiteindelijke oplevering van het beleidsplan. De projectleden stemmen initiatieven/acties af binnen hun eigen gemeenten en nemen allen een eigen deel van het beleidsplan op zich. De volgende personen nemen zitting in de projectgroep: ISD: - Mariëlla Bastiaans - Eric van Maaren (voorzitter) Gemeente Boxmeer: - Marcel Dekkers - Karin Hartog Gemeente Cuijk: - Bernadette Heijmen Gemeente Grave: - Marieke Emmelkamp Gemeente Mill & Sint Hubert Gemeente Sint Anthonis - Marga Robben - Ruud Fleuren - Huub de Kunder Werkwijze: Er worden vijf aandachtsgebieden gevormd: 1. Samen leven in dorp en buurt (prestatieveld 1) 2. Opgroeien en opvoeden (prestatieveld 2) 3. Mantelzorg en vrijwilligers (prestatieveld 4) 4. Meedoen mogelijk maken (prestatievelden 3, 5 en 6) 1 De 8 bakens Welzijn nieuwe stijl zijn: uitgaan van eigen kracht burger, gericht op de vraag achter de vraag, direct erop af, zoeken naar juiste verhouding formele en informele zorg, doordachte balans van collectieve en individuele voorzieningen, integraal werken, niet vrijblijvend maar resultaatgericht, ruimte voor professional. - pag. 2/7 -

3 5. Maatschappelijke opvang, verslavingsbeleid en OGGZ (prestatievelden 7, 8 en 9) Ieder aandachtsveld heeft een eigen contactpersoon vanuit de projectgroep. Deze projectgroepleden zorgen dat vanuit de verschillende gemeenten input wordt geleverd voor het nieuwe beleidsplan. Daarbij wordt zoveel als mogelijk aansluiting gevonden bij bestaande overlegstructuren. De contactpersonen voor de verschillende aandachtsgebieden zijn: Samen leven in dorp en buurt: Ruud Fleuren (Sint Anthonis) en Marieke Emmelkamp (Grave) Opgroeien en opvoeden: Marcel Dekkers (Boxmeer) Mantelzorg en vrijwilligers: Bernadette Heijmen (Cuijk) Meedoen mogelijk maken: Huub de Kunder (Sint Anthonis), Eric van Maaren (ISD) en Karin Hartog (Boxmeer) Maatschappelijke opvang e.v.: Marga Robben (Mill & Sint Hubert) Er is voor gekozen om meerdere personen primaathouder te laten zijn van de aandachtsgebieden die meer capaciteit vragen dan de andere aandachtsgebieden. Het is van belang dat elke gemeente haar bijdrage levert in ambtelijke capaciteit om de realisatie van het geactualiseerde Wmo-beleidsplan voor het Land van Cuijk mogelijk te maken. De projectgroepleden zijn hiervoor lokaal aanspreekpunt en voeren de opdracht uit waarbij de werkzaamheden per gemeente evenredig worden verdeeld. Hierbij kunnen zij zonodig een beroep doen op lokale specialisten ten aanzien van de diverse beleidsterreinen die beschreven moeten worden. Zaken die in ieder geval de revue passeren om tot het nieuwe beleid te komen zijn: visies van de gemeenten ten aanzien de verschillende aandachtsgebieden, bevindingen uit evaluaties, het huidige beleid, landelijke, regionale en lokale ontwikkelingen, eventuele prognoses, concrete doelstellingen, relaties en ontwikkelingen met andere aandachtsgebieden, gezamenlijk beleid en acties. Communicatie Alle Wmo adviesraden worden de mogelijkheid geboden advies te geven in het nieuwe geactualiseerde Wmo-beleid, en wel op 2 momenten: 1. De Wmo adviesraden worden tijdens de startfase gevraagd op basis van het oude beleidsplan ervaringen en belangrijke zaken aan te geven die zij belangrijk vinden om terug te laten komen in het nieuwe beleid. 2. Na het gereedkomen van een concept-beleidsplan kunnen de Wmo adviesraden hun mening geven over het concept. Indien wenselijk kan over specifieke thema s ook in een eerder stadium om input worden gevraagd aan partijen. Maatschappelijke instellingen, zorgaanbieders, of andere partnerorganisaties worden niet uitgenodigd voor inspraak bij het overkoepelende Wmo beleidsplan. Deze zijn/worden reeds betrokken bij de totstandkoming van de afzonderlijke deelnota s. Wel zullen, als hier aanleiding voor is, partnerorganisaties worden gepolst over het (te voeren) beleid. De projectgroepleden nemen de communicatie voor hun rekening, eventueel met ondersteuning van de afdeling communicatie van hun gemeente. - pag. 3/7 -

4 Besluitvorming en planning Besluitvorming De planning voor besluitvorming ziet er als volgt uit: Wie Planning Onderdeel Portefeuillehouders februari-11 Plan van aanpak Colleges maart-11 Plan van aanpak Portefeuillehouders oktober-11 Wmo beleidsplan Colleges november-11 Wmo beleidsplan Gemeenteraden december-11 Wmo beleidsplan Planning De planning ten aanzien van de totstandkoming van het beleid ziet er als volgt uit: Fase Wie Actie Planning Startfase Projectgroep Evaluatie februari-11 Startfase Wmo adviesraden Inspraak februari-11 Uitvoering Projectgroep Gezamenlijk beleidsplan augustus-11 Inspraak Wmo adviesraden Inspraak september/ oktober-11 Besluitvorming Colleges november-11 Besluitvorming Gemeenteraden december-11 - pag. 4/7 -

5 Bijlage: Achtergrondinformatie 8 bakens Wmo nieuwe Stijl Acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl Welzijn Nieuwe Stijl kent acht bakens (kenmerken). Deze geven richting aan de kwaliteitsontwikkeling van de welzijnssector, en zijn daarmee ook voor gemeenten in hun rol als opdrachtgever relevant. De 8 bakens van Welzijn Nieuwe Stijl zijn: 1. gericht op de vraag achter de vraag; 2. gebaseerd op de eigen kracht van de burger; 3. direct er op af; 4. formeel en informeel in optimale verhouding; 5. doordachte balans van collectief en individueel; 6. integraal werken; 7. niet vrijblijvend, maar resultaatgericht; 8. gebaseerd op ruimte voor de professional. Deze bakens zijn bedoeld om richting te geven aan de uitvoering van het programma Welzijn Nieuwe Stijl, zowel voor de welzijnsorganisaties als voor de gemeenten: Voor de welzijnsorganisaties geven ze de gewenste richting aan voor het verbeteren van de kwaliteit en de professionaliteit. Het gaat dan steeds om de professionaliteit in relatie tot de burger. Voor de gemeenten fungeren ze als ijkpunten waaraan de opdrachten aan uitvoerende organisaties kunnen worden getoetst alsmede hun handelen na het verlenen van de opdracht. Baken 1: Gericht op de vraag achter de vraag Welzijnswerk in Nederland probeert al enige tijd een omslag te maken van aanbodnaar vraaggerichtheid. Hoewel het vanzelfsprekend lijkt, blijkt de praktijk nogal weerbarstig. Het vraagt een wezenlijke omslag, zowel bij de vragende als de aanbiedende partij. Vraaggericht werken is niet zonder meer de vraag van de burger als uitgangspunt nemen bij de organisatie van het aanbod. Het is geen kwestie van u vraagt en wij draaien. Dat zou juist leiden tot claimgedrag, waarbij de eigen kracht van de burger en zijn netwerk onvoldoende worden aangesproken en de achterliggende problemen niet worden aangepakt. Bijna altijd is de vraag van burgers in eerste instantie een vraag naar het bekende aanbod. Maar met een hulp bij het huishouden zijn de eenzaamheidsproblemen niet op te lossen. Het is nodig om breder te kijken naar de mensen die om ondersteuning vragen: breder kijken om problemen bij mensen écht op te lossen. Baken 2: Gebaseerd op de eigen kracht van de burger Als de vraag van de burger eenmaal helder is, moet de vraag beantwoord worden wie wat doet. Wat kunnen de burgers zelf, of met hulp uit de directe sociale omgeving doen? Wat kan de rol zijn van de sociale verbanden in de wijk of buurt? Hoe kunnen vrijwilligers worden ingezet? Wat kunnen buren, en familieleden betekenen? Met andere woorden: wat doen de professionals en wat doen de burgers? Maar ook, wat kan de professional doen om de zelfredzaamheid van de burger (in en met zijn eigen omgeving) te versterken. Te snel wordt nu nog voorbij gegaan aan de eigen kracht van de burger, zijn netwerk, de straat of wijk. Het uit handen nemen van problemen werkt meestal averechts op het zelfoplossend vermogen. De eigenkrachtbenadering of een andere, vergelijkbare methode, vraagt om een cultuuromslag bij de burger en de professional. Die omslag is niet eenvoudig. Burgers hebben geleerd toch vooral tijdig een beroep op de overheid of de hulpverlenende instanties te doen. Maar nog ingewikkelder ligt de cultuuromslag wellicht bij de hulpverlener. Het is toch immers zijn of haar vak de problemen van anderen op te lossen en om die kwetsbare mensen' te ondersteunen. - pag. 5/7 -

6 Baken 3: Direct er op af Er zijn mensen die ondersteuning claimen en er zijn mensen die zorg mijden. Het gaat bij de zogenoemde zorgmijders om mensen die niet om ondersteuning durven of willen vragen, terwijl ze al langer vereenzamen, zich verwaarlozen, met onoplosbare schulden kampen, of verslavingsgedrag vertonen. Deze burgers weten de weg niet te vinden naar ondersteuning. Ze zijn op basis van eerdere ervaringen teleurgesteld in de hulpverlening, of vastgelopen in de bureaucratie. Deze mensen worden niet bereikt door ze op te roepen om op kantoor te verschijnen ten einde daar een goed gesprek te voeren. Daar moet de professional op af, en het liefst zo snel mogelijk, om erger te voorkomen. Dat gebeurt te vaak nog niet, omdat andere legitieme - uitgangspunten een direct ingrijpen in de weg staan, of lijken te staan. Het gaat dan om privacy, zelfbeschikking en eigen verantwoordelijkheid. Baken 4: Formeel en informeel in optimale verhouding Het kenmerk van de Wmo is dat de participatie wordt bevorderd niet alleen door een beroep te doen op de eigen mogelijkheden van de burger of de inzet van professionals, maar ook op de inzet van sociale netwerken, vrijwilligersinitiatieven en wijkverbanden. In Welzijn Nieuwe Stijl wordt gezocht naar de optimale verhouding tussen wat burger (onderling) zelf kunnen en wat professionals moeten. Ook dit baken betekent voor burgers, professionals en gemeenten een forse verandering van houding en aanpak, die breekt met de traditie van recht, of vanzelfsprekend een beroep kunnen doen op professionele ondersteuning. Het past bij Welzijn Nieuwe Stijl dat de professional zich terughoudend opstelt. Zijn of haar kracht ligt er juist in om samen met burgers te bezien op welke wijze de burgers zelf de problemen of klachten kunnen oplossen. Het probleemoplossend vermogen, zowel van individuen als groepen moet geactiveerd worden. Het voorkomt daarnaast structurele afhankelijkheid van de professional. Eenzaamheid kan mogelijk beter bestreden worden door het herstellen van sociale netwerken. Baken 5: Doordachte balans van collectief en individueel De verzorgingsstaat is doorgeschoten met individuele oplossingen voor problemen van burgers. Mensen zijn daaraan gewend geraakt. De financiering ervan komt echter steeds meer onder druk te staan en de negatieve gevolgen van de individualisering van de samenleving worden steeds meer zichtbaar. Ook daarom is het ontwikkelen van meer collectieve aanpakken onvermijdelijk. De sector die hier vanouds de meeste ervaring mee heeft is de welzijnssector. Collectieve aanpakken zijn niet alleen goedkoper, maar bieden ook vaak een betere oplossing. De buurtmaaltijd is niet zelden effectiever (want biedt bijvoorbeeld mogelijkheden tot contact) dan de individuele bezorging aan huis. Ook voor dit baken geldt dat het er niet om gaat dat professionals ten allen tijde automatisch voor collectieve oplossingen kiezen. Het gaat om het vinden van de juiste balans tegen de achtergrond van het probleem dat moet worden aangepakt. Baken 6: Integraal werken De vraag centraal stellen vraagt om een integrale en samenhangende aanpak van professionals. De burgers die bij bijvoorbeeld het Wmo-loket, of het maatschappelijk werk aankloppen, hebben meestal problemen die niet door één instelling of één voorziening kunnen worden opgelost. Het gaat vaak om meerdere problemen tegelijk. Problemen die met elkaar samenhangen en dus ook in samenhang moeten worden aangepakt. Als een burger geen werk en daardoor te weinig geld heeft, in een slecht huis woont en spanningen in zijn gezin heeft, ziet hij dat als een ongedeeld vraagstuk. Dienst- en hulpverleners komen niet ver als ze opereren alsof ze op een eiland zitten. Goed met elkaar samenwerken is belangrijk. Nadrukkelijk is hier de invulling van de regierol van de gemeente aan de orde. Het is de gemeente als opdrachtgever én regisseur die bij uitstek geschikt is om partijen bij elkaar te - pag. 6/7 -

7 brengen. Op cliëntniveau moeten de aanbieders van ondersteuning zelf de verantwoordelijkheid voor ketenregie oppakken. Baken 7: Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht Welzijn Nieuwe Stijl is niet vrijblijvend. Waar organisaties ondersteuning bieden aan burgers, worden concrete afspraken gemaakt over de vraag op welke ondersteuning van professionals en vrijwilligers men kan rekenen, wat daarbij de eigen inzet is (met en in de eigen omgeving) en naar welke resultaten wordt toegewerkt. De doelen in een ondersteuningstraject moeten voor de burger duidelijk, concreet en haalbaar zijn en zij moeten niet alleen perspectief bieden op de langere termijn, maar zich ook richten op praktische, snelle resultaten. Dat wil zeggen dat doelen voor de cliënten in concrete, meetbare termen moeten worden geformuleerd. Er moet sprake zijn van een gezonde mix van korte en lange termijn. Baken 8: Gebaseerd op ruimte voor de professional Centraal thema in Welzijn Nieuwe Stijl is de relatie tussen de burger en zijn netwerk enerzijds en de welzijnsprofessional anderzijds. Niet alleen de regels van de organisatie of de wensen van de gemeente zijn bepalend, maar ook de professionele bagage van de beroepskracht. Deze moet voldoende aan bod kunnen komen. Daarvoor heeft de professional de ruimte nodig om zelfstandig te handelen op basis van een ruime vrije beslissingsruimte. Professionals Welzijn Nieuwe Stijl moeten midden in de samenleving staan. Tegelijkertijd moeten zij ook adequaat kunnen communiceren met collega's van de eigen organisatie, met cliënten en hun naaste omgeving, vrijwilligers en met de partners in de keten. Ook wordt van hen verwacht dat ze ondernemend zijn, outreachend werken, in ketens kunnen samenwerken en hier soms de regie in nemen. Samenwerking tussen informele zorg en professionele dienstverlening vraagt om fine-tuning wie wat precies doet. Kortom, je weet wanneer je op je handen moet zitten en wanneer de handen uit de mouwen moeten. Deze professionals moeten dan wel ruimte krijgen om zelf te beslissen hoe zij die kennis en ervaring inzetten. Ruimte voor de professional kan alleen bestaan wanneer er vooraf goede afspraken zijn gemaakt over de te behalen resultaten en daarover achteraf verantwoording wordt afgelegd. - pag. 7/7 -