6081 Gemeente Laarne Ruimtelijk Uitvoeringsplan Dorpskern Kalken Toelichtingsnota november 2015

Transcriptie

1 6081 Gemeente Laarne Ruimtelijk Uitvoeringsplan Dorpskern Kalken Toelichtingsnota november 2015 DE ONTWERPER GEZIEN EN VOORLOPIG VASTGESTELD DOOR DE GEMEENTERAAD IN ZITTING VAN GEZIEN EN GOEDGEKEURD DOOR DE DEPUTATIE IN ZITTING VAN SALLY LIERMAN RUIMTELIJK PLANNER BURGEMEESTER SECRETARIS GEMEENTEZEGEL

2

3 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 1 SumInhoudstafel A. TOELICHTINGSNOTA 1. AANLEIDING VOOR HET RUP DORPSKERN KALKEN Beeldkwaliteit dorpskern versterken Verbinding naar Kalkense Meersen optimaliseren Het RUP-dossier 5 2. BEGRENZING VAN HET RUP BESTAANDE FEITELIJKE TOESTAND Historische context Ruimtelijke context Beeldkwaliteit - fotoreportage BESTAANDE JURIDISCHE TOESTAND Gewestplan Gewestelijk Ruimtelijk uitvoeringsplan Cluster Kalkense Meersen (BVR 26/03/2010) Vogelrichtlijngebied habitatgebied - VENgebied BPA Rooilijnplannen Verkavelingen / Vergunningen Zonevreemde bedrijven Zonevreemde woningen Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed PLANNINGSCONTEXT Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Oost-Vlaanderen Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan van Laarne Situatie voor Kalken GEWENSTE RUIMTELIJKE STRUCTUUR Gewenste toestand Concrete planopties Specifieke Cases MILIEUEFFECTRAPPORTAGE VERZOEK TOT RAADPLEGING WATERTOETS Waterlopen Overstromingsgevoelige gebieden Infiltratiegevoelige gebieden 57

4 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 2 SumInhoudstafel 8.4. Hellingskaart Grondwaterstromingsgevoelige gebieden Erosiegevoelige gebieden RUIMTEBALANS T.O.V HET GEWESTPLAN PLANSCHADE -PLANBATEN Ruimtebalans Planschade Planbaten OPGAVE VAN DE VOORSCHRIFTEN DIE STRIJDIG ZIJN MET HET RUP EN DIE OPGEHEVEN WORDEN ONTEIGENINGEN Onteigening percelen projectgebied Centrum Onteigening percelen van voormalige Zoutfabriek 63

5 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 3 A. TOELICHTINGSNOTA

6 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 4 1. Aanleiding voor het RUP dorpskern Kalken Met de opmaak van het RUP dorpskern Kalken wenst het gemeentebestuur via een gebiedsgerichte benadering een aantrekkelijke dorpskern te ontwikkelen en de beeldkwaliteit van de dorpskern te versterken. Anderzijds wenst het bestuur de historische en natuurlijke verbinding met de Kalkense Meersen te optimaliseren Beeldkwaliteit dorpskern versterken Het College van Burgemeester en Schepenen wordt de afgelopen jaren geconfronteerd met een fenomeen dat ook in verschillende andere kleine steden en dorpen ingang heeft gevonden. Dorpskernen worden op gebied van bebouwing vernieuwd waarbij oude bebouwing plaats maakt voor nieuwbouw die veelal de vorm van meergezinswoningen aanneemt. Bestaand waardevol erfgoed dreigt verloren te gaan door de opmars van rendementsbouw met appartementen met een geheel andersoortige typologie. Soms passen deze nieuwe appartementen zich aan de schaal van de omgeving aan, maar op andere plaatsen ontstaat een schaalbreuk. Wegens een gebrek aan voorschriften ontstaan appartementen op ongeschikte plaatsen en komen ze in conflict met het historisch dorps karakter. In het kader van kernversterking en verdichting is dit uiteraard een goede zaak. Collectieve woonvormen dragen bovendien bij tot de nood aan een differentiatie van het woningaanbod. Daarom wenst het gemeentebestuur een RUP op te maken, met bijhorend ontwerpend onderzoek, om enerzijds de eigenheid en het kleinschalig karakter van de dorpskern te bewaren en anderzijds een leidraad te vormen voor de ontwikkeling van nieuwe vormen van wonen met behoud van het dorps karakter.

7 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Verbinding naar Kalkense Meersen optimaliseren Het dorp van Kalken vormt de geschikte locatie voor de ontwikkeling van portaalzones tot de natuurlijke rijkdom van de Kalkense Meersen. Het gemeentebestuur wenst de link tussen het dorp en de Kalkense Meersen te optimaliseren en te versterken. Op deze manier herwaardeert het dorp zijn eeuwenoude historische relatie tot de oude meander van de Schelde (zie verder 3.1). Tussen het natuurgebied de Kalkense Meersen en de dorpskern van Kalken bevindt zich een overgangszone. Deze zone moet een kwalitatieve overgang vormen tussen het woongebied en het natuurgebied. Tot op vandaag is de bestemming van deze zone onduidelijk en is in de loop van de jaren onder meer zonevreemde bebouwing ontstaan. Met het RUP wenst de gemeente duidelijkheid te scheppen in de bestemming en inrichting van deze overgangszone om de kwaliteit te verhogen met respect voor het aansluitende natuurgebied Het RUP-dossier Het volledige dossier van het RUP Dorpskern Kalken omvat een verordenend grafisch plan met bijhorende stedenbouwkundige voorschriften, een toelichtingsnota, een mer-screening, een plan bestaande toestand en juridische toestand, een register planbatenplanschaden en een onteigeningsplan.

8 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 6 2. Begrenzing van het RUP De hoofdgemeente Laarne omvat twee dorpskernen: Laarne en Kalken. Het dorp Laarne wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een monumentale dreef tussen het kasteel van Laarne en de kerk. Het dorp Kalken, ten oosten van Laarne, is gelegen op de steilrand van de Scheldevallei. Het voorontwerp van dit RUP situeert zich in Kalken. De grenzen van het RUP zijn bepaald na een onderzoek van de historische groei van de dorpskern, met als doel de eigenlijke historische straten en de waardevolle bebouwing van het dorp te omvatten. Aan de noordelijke zijde volgt de grens de historische bebouwing langsheen de Koffiestraat en de Vromondstraat. Het centrale gedeelte van het RUP omvat de bebouwing van Kalkendorp, de Nerenweg, de Vaartstraat, de Boombosstraat en de Uitbergsestraat. De zuidelijke grens van het RUP wordt bepaald door de afbakening van het Gewestelijk RUP Cluster Kalkense Meersen. (BVR 26/03/2010). De afbakening van het RUP heeft een oppervlakte van 47ha 39a 49ca. kaart 1 Situering afbakening RUP in ruimere context

9 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 7 3. Bestaande feitelijke toestand 3.1. Historische context De Kalkense meersvlakte De geschiedenis van Kalken is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de rivier de Schelde, en dat vooral voor de periode tot omstreeks WO II. De naam Kalken klimt, volgens Maurits Gysseling, een autoriteit in de historische taalkunde, op tot de prehistorische nederzettingsnaam Kalekinion of Kalekinôs, met als betekenis nederzetting naast de meander van de (oude) Schelde 1. Die vroege nederzetting was gelegen aan het Rot. Mogelijk omstreeks de periode dat de Noormannen onze contreien onveilig maakten, werd die site verlaten voor een hoger gelegen en verder weg van de Schelde gelegen veiligere nieuwe nederzettingsplaats, de huidige dorpskern van Kalken. Die dorpskern ligt op de kruising van de weg die enerzijds Wetteren met Kalken verbond en die welke Gent met Aalst verbond. De weg Wetteren Kalkendorp Uitbergendorp vormt zowat de noordelijke winterdijk van de Schelde. Dit betekent dat Kalkendorp (de bewoonde delen van Vaartstraat, Kalkendorp, Boombosstraat en Uitbergsestraat nota bene het verlengde van de Nerenheerwegh of de vroegere Molenstraat) steeds van overstromingen vanuit de Schelde gevrijwaard bleef. De meersvlakte tussen Kalkendorp en de Schelde de meersvlakte op Kalkens grondgebied - maakt deel uit van het natuurlijk overstromingsgebied van de Schelde. Ze werd in de loop van de eeuwen zo economisch belangrijk voor de lokale gemeenschap én het centrale bestuur dat tijdens de 17 de en de 18 de eeuw een oplossing werd gezocht om de voor de oogst nefaste zomerse overstromingen te vermijden. 2 De meersvlakte was uitermate belangrijk voor de lokale landbouw. Ondertussen werkten de Kalkenaren sinds het begin van de 16 de eeuw aan een verbinding over het water tussen Kalkendorp en de Schelde. 3 Dat resulteerde in de uitbouw van de Steenbeek tot Kalkenvaart (of de voorloper ervan) met een aanlegplaats voor goederen (een haventje) - in het midden van die eeuw, waarbij het Kalkense meersengebied zowat middendoor werd gesneden. Die verbindingsweg bracht handelsactiviteiten tot stand 4 maar het openhouden en uitbaten van die aan verzanding onderhevige waterweg vergde dagdagelijks arbeidsintensieve inzet en kostte eeuwenlang handenvol geld. Die eeuwenoude historische relatie Kalkendorp oude meander van de Schelde onderging een ingrijpende evolutie tijdens de laatste eeuw. 1 GYSSELING M., Etymologie van Kalken, in Castellum, jg. V, nr. 3, september 1988, p VAN DE SOMPEL A., Toenemende centralisatie in de bescherming en het beheer van laaggelegen gebieden tijdens de tweede helft van de 18de eeuw: poging tot oprichting van een Algemene Dijkage in het Land van Dendermonde, in Gedenkschriften van de Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde, vierde reeks, deel 19, jaarboek 2000, p VAN DE SOMPEL A., Een proces voor de Raad van Vlaanderen rond een nieuwe situatie in Kalkenmeers anno 1513, in VAN DE SOMPEL A., HANSELAER L., De Kalkense meersen, een historische benadering, in Vruchten van het platteland, nr. 8, uitgave tgv Open Monumentendag 12 september 2004, p. 7-42, pp VAN DE SOMPEL A., De rekeningen van de pachter van het recht van den aert te Kalken, in Castellum, jg. XII, nr. 1, maart 1995, p

10 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 8 - kaart 2 Situering RUP Ferraris (1778)

11 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 9 Enigszins om overstromingen te vermijden, maar vooral om de scheepvaart vlotter te laten verlopen, werd omstreeks 1880 de Schelde ter hoogte van Kalken rechtgetrokken. De meander van de Schelde op de grens met Kalken verloor alle nut voor de scheepvaart, en bovendien zou die rechttrekking de teloorgang van het Kalkense haventje inleiden. Uiteindelijk werd een oplossing gevonden voor Kalkenvaart en het haventje, maar dat was pas na WOI, in een periode waarin de vrachtwagen en de tram de taak van de binnenscheepvaart had overgenomen. Het lokale bestuur, de polderbesturen, de eigenaars en de gebruikers van de gronden in de meersvlakte verloren gaandeweg meer en meer greep op het gebeuren in dat gebied. Sinds de jaren 1970 wordt de Kalkense meersvlakte, als deel van een gemeenteoverschrijdend gebied met als (enigszins misleidende) benaming Kalkense Meersen, vooral gezien als een belangrijk natuurgebied. Economische facetten in relatie tot Kalkendorp en de meersvlakte Langs de rand van de Kalkense meersen, werden meerdere windmolens opgericht, onder andere op de wijk Boombos (oprichting 16de eeuw), in de Vaartstraat (oprichting tweede helft 18de eeuw) en op de driehoek tussen Kwernstraat, Kleine Molenstraat en Nerenweg (oprichting vóór 1400). 5 Rond het haventje vestigden zich herbergiers, handelaars in meststoffen en bouwmaterialen, talrijke werklieden die instonden voor het binnenbrengen van de bootjes in de haven en het lossen en laden van goederen. In de onmiddellijke omgeving van het Kalkense haventje liet de familie Baetens in 1843 een olieslagmolen oprichten, aangedreven door een stoommachine. Op de rand van de meersvlakte vond eind 19 de eeuw de toenmalige Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen voldoende ruimte om een stelplaats en werkplaats en een laadkaai te bouwen. Die stel- en werkplaats zorgde voor extra werkgelegenheid. Evolutie van Kalkendorp Volgende schetsen en kaarten illustreren de evolutie van Kalkendorp vanaf het midden van de 18 de eeuw. Tot ongeveer de periode van de Belgische Onafhankelijkheid blijkt het gebied ten noorden en ten oosten van Kalkenkerk, de pastorij en het Schepenhuis nauwelijks bebouwd. 6 Die onbebouwde gronden (groententuinen en landbouwgronden) waren eigendom van ofwel de parochie/gemeente Kalken ofwel van invloedrijke lokale notabelen. Vooral vanaf de tweede helft van de 19 de eeuw werden een aantal van die gronden verkaveld voor woningbouw. In diezelfde periode liet pastoor Buyaert ten noorden van het Schepenhuis een kantschool bouwen. Ten noorden van de kantschool en ten westen van de pastorij werden enkele ruime woningen met een belangrijke siertuinfunctie gebouwd. Verderop, in de Vromondstraat, werd een werkschool voor wevers ingericht (een van de voorlopers van de weverij Tissage Mécanique de Calcken). 5 MEYS M., De molens van Kalken. 1. De molen van de heer van Kalken, in Castellum, jg. VI, nr. 1, maart 1989, p VAN DE SOMPEL A., Enkele gegevens over de gronden rond de Kalkense pastorij, periode twee helft van de achttiende eeuw tot het begin van de Belgische Onafhankelijkheid, in Vruchten van het Platteland, nr. 27, Open Monumentendag 9 september 2012, p

12 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 10 Illustratie Kalkendorp volgens kaarttekenaar Benthuys, (Benthuys hernam niet alle woningen of gebouwen, enkel degene die voor zijn opdrachtgever van belang waren): Illustratie Situering van de gronden ten noorden van de kerk en de pastorij. De dikke zwarte lijn is de noord- en de westgrens van dat gebied. (Uittreksel Primitieve Kaart Kalken, omstreeks 1835, FOD Financiën, Archief Kadaster, Gent)

13 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 11 Oorspronkelijk lag het kerkhof rond de kerk. In het vierde kwart van de 19 de eeuw kreeg het kerkhof een nieuwe bestemming ten noorden van de kerk en ten westen van de kantschool. Andere belangrijke gebeurtenissen die het dorpszicht van Kalken vorm hebben gegeven: bouw nieuwe pastorij (1843); geleidelijke onteigening van de ganse voortuin van de pastorij; de oprichting van het monument voor de gesneuvelden (1924), de verhuis van de begraafplaats naar de Kouterstraat ( ); de gebouwen waar het huidige Parochiehuis is gevestigd, worden opengesteld voor de plaatselijke katholieke verenigingen (vanaf 1951); verwijderen tramsporen (de laatste tram reed in door het dorp); bouw nieuw gemeentehuis (1958, officiële inhuldiging augustus 1962); afbraak van het herenhuis van de familie Van Mele (ca. 1962, huidige bushalte); afbraak van de huizenrij van aan café Parochiehuis tot en met de kantschool (1962) en het daaraan palende gemeentehuis (1962) in functie van de heraanleg van de doortocht van de provinciale weg Oosterzele-Lokeren doorheen Kalkendorp ( ). De verhuis van het kerkhof en de afbraak van het oude gemeentehuis en de kantschool maakte ruimte vrij voor de aanleg van het huidige plein en parking ten noorden van de kerk. Uitbreiding van Kalkendorp (tweede helft 19 de eeuw eerste helft 20 ste eeuw) Aangroei bevolking Door de aanzienlijke aangroei van de bevolking na de crisisperiode was er nood aan nieuwe woningen. Mede door de inzet van de lokale brouwersfamilies Cremers, Dauwe en Verstraeten worden niet alleen in Kalkendorp, maar ook in de straten uit de onmiddellijke omgeving (zoals bijvoorbeeld of vooral de Koffiestraat en Kruisenstraat) nieuwe woningen opgericht, echter niet zelden met een herbergfunctie. Er volgt als het ware een sociaal-culturele-volkse heropleving van het dorpscentrum en de omliggende straten/wijken, met onder andere het ontstaan van nieuwe wijkkermissen in de Vaartstraat, de wijk De Kruisen, de Koffiestraat, de Vromondstraat, de Molenstraat en de Uitbergsestraat ofte den Meerskant. 7 Heel wat kleine zelfstandigen, zoals bijvoorbeeld metsers, timmerlieden, schilders, koperslagers, klompenmakers, kleermakers, schoenmakers, kruideniers, voerlieden, smeden, fietsmakers, enz. hadden zich eveneens in bovengenoemde straten gevestigd. Anderzijds verdwenen de meeste landbouwbedrijfjes uit het centrum van de gemeente. Belangrijke bedrijven in het RUP Kalkendorpgebied In de Koffiestraat verrees in een imposant industrieel gebouw, een brouwerij aangedreven door de eerste stoommachine in Kalken (1839). Vooral het laatste decennium van de 19 de eeuw ontwikkelden zich in de Vromondstraat twee belangrijke bedrijven: enerzijds de uitbouw van brouwerij Cremers met woongelegenheden voor de brouwers en bedrijfsgebouwen en anderzijds de weverij Rassaert (als uitvloeisel van het Weefleerwerkhuis en als voorloper van de Tissage Mécanique de Calcken). In de Vaartstraat werd de bestaande olieslagerij van de familie Baetens verder uitgebreid (het Stampkot). Vergeten we ook niet de stelplaats van den tram die voor werk zorgde. 7 Bij de telling van de officiële herbergen in 1916 werd vastgesteld dat er minstens 220 waren

14 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 12 In de Nerenweg en in de Uitbergsestraat/Boombosstraat waren twee relatief grote bloemisterijen werkzaam, respectievelijk uitgebaat door de families Van der Meirsch en Goethals. In de Uitbergsestraat/Boombosstraat werd in 1928 een melkerij opgericht. In de Koffiestraat was de eerste autogarage van Kalken, die van de familie Crabeel, sinds omstreeks 1925 werkzaam en groeide het bedrijf van ondernemer De Schutter na WO II uit tot een bouwbedrijf met tientallen werknemers. Enigszins buiten deze tijdsperiode, maar niet onbelangrijk, vestigde het zoutverhandelend bedrijf Nezo zich in de Uitbergsestraat (omstreeks ) en zorgde er eveneens voor werkgelegenheid. Nog meer riante woningen en siertuinen In het begin van de Boombosstraat/Uitbergsestraat liet midden de 19 de eeuw de toenmalige dierenarts Matthijs een riante woning bouwen. Ook de notaris- en burgemeesterfamilie Tibbaut liet in de Vaartstraat omstreeks 1865 een kasteeltje bouwen, met een ruime siertuin/park. In 1855 liet Amelie De Weirt in de Vromondstraat eveneens een riante villa bouwen (later aangekocht door brouwer Eugene Cremers). Nieuwe ontmoetingsplaatsen en ruimte voor openbare gebouwen op gronden van al dan niet lokale grootgrondbezitters In de onmiddellijke omgeving van de pastorij en de kerk was geen plaats meer voor de inplanting van een of meerdere scholen voor kleuter- en lager onderwijs en voor een kloostersite of burgerlijk godshuis ( ). 8 Voor de bouw van die instellingen werden gronden gevonden in de Kruisenstraat (eerste schoolgebouw, ) en in de huidige Kouterstraat (ca ). De inplanting van die gebouwen zorgde kort daarop voor een uitbreiding van de bebouwing van de Koffiestraat (een uitloper van Kalkendorp) en de verbinding met de wijk De Kruisen, langs een in 1837 gekasseide veldweg. Met de bouw van een nieuwe muziekzaal voor de Kalkense Harmonie in de periode werd bovendien een (belangrijk) deel van het sociale en politieke leven aan de directe omgeving van de kerk, het gemeentehuis en de pastorij onttrokken. 9 8 VERVAET A., De zusters van de Heilige Vincentius à Paulo van Wachtebeke , Wachtebeke, 1991, p VAN DE SOMPEL A., Het Sint-Pietersfeest op de wijk De Kruisen te Kalken tijdens de twintigste eeuw: van verguisd en geprezen volksfeest naar een feest voor iedereen! Bijdragen tot de geschiedenis van een wijk én van het Kalkense volksleven, Kalken, VAN DE SOMPEL A., En toen viel het doek over de Kalkens herberg en zaal Koninklijke Harmonie. Een bijdrage over het belang van die zaal en herberg voor het Kalkense politiek en socio-culturele leven, periode , in Vruchten van het platteland, 34 (december 2014).

15 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 13 Uitbreiding van Kalkendorp (tweede helft 20 ste eeuw) Op de rand van Kalkendorp werden in de tweede helft van de 20 ste eeuw meerdere projecten van woninguitbreiding gedaan: in de Nerenweg (sociale woningbouw en de Groenemeersen) en in het gebied dat bekend staat/stond als De Cruysenacker (Centrumwijk, J. Van De Veldestraat, Mouterijstraat, Kerkakker en Noordenbos). Het ging om wijken waar, naast een aantal Kalkenaren, heel wat nieuwe bewoners zonder Kalkense roots een nieuwe stek vonden. Uitbreiding van Kalkendorp (eeuwwisseling 20 ste -21 ste eeuw) Grenzend aan de Groenemeersen werd de wijk Hofland ingeplant en ingebed in het gebied Kalkendorp, Boombosstraat en Berringstraat werd een nieuwe woonkern met een aantal appartementsblokken ingeplant. Ongeveer tegelijkertijd vervingen op de scheiding Boombosstraat-Uitbergsestraat een reeks appartementen een aantal ouder woningen. Zowat overal in de omliggende straten van Kalkendorp, te veel om op te noemen, namen appartementsblokken de plaats in van afgebroken oudere woningen. Verschraling van de uitgebreide dorpskern (huidige periode) Eén na één verdwenen winkels, bedrijven en herbergen uit de dorpskern. Herlocatie van een aantal bedrijven in het ambachtelijk bedrijventerrein op de grens van kerndorp Kalken is daarvoor één van de redenen. Anderzijds sloten een aantal personen hun zaak en bleven er wonen, bij gebrek aan opvolgers en omwille van het niet meer kunnen concurreren met grootwarenhuizen en andere gespecialiseerde grotere bedrijven. We kunnen stellen dat de uitbreiding van de woongelegenheid rond Kalkendorp amper voor het behoud van het sociale leven, dorpsverkleefdheid en inburgering zorgde maar die stelling gaat wellicht op voor heel wat dorpen of gemeenten. Het verdwijnen van herbergen met ruimte voor het verenigingsleven in het dorpscentrum zorgt voor de nodige ongerustheid en de onmogelijkheid om iets te organiseren. Niet iedere vereniging kan terecht in ruime en nieuwe ontmoetingsplaatsen buiten het centrum zoals zaal Skala en de gemeentelijke sportaccommodatie in de Leeweg al was het maar omdat dan het Kalkengevoel dreigt te verdwijnen. Gelukkig kan de Kalkense voetballende jeugd nog terecht op de private voetbalaccommodatie van FCHO Kalken en is er in de onmiddellijke omgeving van die accommodatie recent gezorgd voor een multifunctionele ruimte.

16 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Ruimtelijke context Door de ligging nabij Gent en het historisch verleden van Laarne bevinden zich zowel in de kern van Laarne als in Kalken een groot aantal waardevolle burgerwoningen en zelfs kleine kasteelachtige bebouwing. De omgeving rond het dorpsplein vormt in beide gevallen een waardevol geheel op gebied van architectuur en stedenbouw. Het dorp wordt gekenmerkt door een lage densiteit van bebouwing. Dit geeft aan het dorp een open en landelijk karakter. De kern van Kalken heeft doorheen de tijd in grote mate haar eigenheid weten te behouden. Deze eigenheid wordt bepaald door: - de aanwezigheid van de kerk en de pastorie aan het dorpsplein en de omgevende burgerwoningen; - open en landelijk karakter van het dorp; - ritmisch verspringende gevels resulterend in smalle straatjes; - doorwaadbaarheid door bestaande voetgangers- en fietspaden; - de kleinschaligheid van bebouwing; - de typologie van veelal gekoppelde of gegroepeerde bebouwing bestaande uit 1 à 2 bouwlagen met voornamelijk een hellend dak; - de voornamelijk baksteenarchitectuur; - een grote hoeveelheid waardevolle bebouwing waaronder burgerwoningen en kasteelachtige bebouwing die de historische rijkdom van de gemeente als randgemeente dicht bij Gent aangeven Net zoals in de hoofdgemeente Laarne zijn in een latere periode (vanaf 1950 à 1960) aan de randen aanvullingen gebeurd met verkavelingen die een andere typologie hebben nl, alleenstaande villabouw met grote tuinpercelen. Deze tuinpercelen zijn tot vandaag nog open en onbebouwd gebleven. Het RUP bevat ook een overgangszone naar het natuurgebied de Kalkense Meersen. De grens van de Kalkense Meersen is reeds vastgelegd in een gewestelijk RUP. In de overgangszone zijn een vrij groot aantal percelen terug te vinden die ruimtelijk niet tot de afbakening van de Kalkense Meersen behoren, maar die toch een sterk natuurlijk karakter hebben. Hier en daar zijn kleine geclusterde bosjes terug te vinden. De percelen in de overgangszone zijn vandaag in gebruik door landbouw of hobbylandbouw (moestuin, weide voor paarden, historische tuin, ). Anderzijds zijn in het oostelijk gedeelte van deze zone een aantal zonevreemde gebouwen en constructies terug te vinden.

17 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Beeldkwaliteit - fotoreportage Zoals hierboven besproken beschikt Kalken door de historische ontwikkeling van het dorp en zijn specifieke ligging nabij de Kalkense Meersen over een sterke beeldkwaliteit. Deze eigenheid/ beeldkwaliteit wordt onderbouwd aan de hand van volgende fotoreportage: kaart 4 Kaart met aanduiding foto s

18 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 16 Foto 1 Kalkense Vaart Foto 2 portaalzone Kalkense Meersen Foto 3 waardevolle bebouwing Foto 4 ritmisch verspringende gevels Foto 5- baksteenarchitectuur kleinschalige bebouwing Foto 6 baksteenarchitectuur

19 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 17 Foto 7- waardevolle gebouwen (pastorie) Foto 8 doorwaadbaarheid gebied Foto 9 ritmisch verspringende gevels Foto 10 horeca de Groene Meersen Foto 11 groen karakter Foto 12 chiro

20 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Bestaande juridische toestand 4.1. Gewestplan Het gebied van het RUP is volgens het gewestplan Gentse en Kanaalzone (vastgesteld bij KB van ) grotendeels bestemd als woongebied, woonuitbreidingsgebied en gedeeltelijk als landelijk woongebied. Het zuidelijke gedeelte is gelegen in valleigebied. Het valleigebied wordt als volgt omschreven in het gewestplan: De term valleigebied is een planologisch begrip dat de bestemming van een bepaald gebied aangeeft; meestal gaat het om agrarische gebieden, hoofdzakelijk weiden, met een landschappelijke en ecologische waarde, die deel uitmaken van een vallei. enkel agrarische werken en handelingen mogen worden uitgevoerd die het specifieke natuurlijke milieu van planten en dieren alsmede de landschappelijke waarde niet schenden

21 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Gewestelijk Ruimtelijk uitvoeringsplan Cluster Kalkense Meersen (BVR 26/03/2010) Ten zuiden van het RUP-gebied is het Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan Cluster Kalkense Meersen gelegen. De zuidelijke grens van het RUP Dorpskern Kalken houdt rekening met de afbakening van dit gewestelijk RUP. De grens van het gewestelijk RUP is in grote mate bepaald door het reliëfverschil dat zich voordoet tussen de percelen binnen het gewestelijk RUP en de percelen gelegen ten noorden van de grens. Voor meer inhoudelijke informatie rond de doelstellingen van het gewestelijk RUP Kalkense Meersen wordt verwezen naar punt kaart 5 Situering RUP t.o.v. Gewestelijk RUP Cluster Kalkense Meersen

22 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Vogelrichtlijngebied habitatgebied - VENgebied Het vogelrichtlijngebied, habitatgebied en VEN gebied komen grotendeels overeen met het Gewestelijk RUP Kalkense Meersen. Enkele percelen vallen buiten het gewestelijk RUP maar worden dus wel opgenomen in het voorliggend gemeentelijk RUP Dorpskern Kalken. De afbakeningen van deze gebieden zijn aangeduid op de plan juridische toestand. (zie ook kaart 9) 4.4. BPA De site is deels gelegen binnen de contouren van het BPA2 (MB01/02/1974). Het gedeelte van het RUP Dorpskern Kalken ten noorden van de Nerenweg en het gedeelte ten westen van de Koffiestraat maken deel uit van desbetreffende BPA. Het BPA voorziet hierbij inname van (nog) open terreinen en tuinen met inrichting van een weg uitgevend op het driehoekige plein aan Kalkendorp (zie kaart 6). kaart 6 BPA nr 2 Kalken (MB 1/2/1974)

23 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Rooilijnplannen De rooilijnen zijn aangeduid op het plan bestaande juridische toestand van het RUP. - Op de N407 Vaartstraat, Kalkendorp en Vromondstraat is een goedgekeurde rooilijn van toepassing dd 25/10/ In de Koffiestraat is een gemeentelijk rooilijn van toepassing, vastgesteld op 19/07/ In de Nerenweg, Kwernstraat en Kleine Molenstraat zijn eveneens gemeentelijke rooilijnen van toepassing, resp. MB 10/11/1959 en MB 16/07/ In de Uitbergsestraat is een rooilijn van toepassing als gevolg van onteigening dd 22/01/1980. Deze rooilijnen bezwaren woningen op verschillende plaatsen langsheen het traject. Dit geeft vaak de aanleiding tot een moeilijke vergunningsprocedure in geval van verbouwingen van de getroffen woningen. Dit staat in contrast met het feit dat behoud en verbouwing van sommige van deze woningen juist gewenst is Verkavelingen / Vergunningen Binnen het plangebied van het RUP dorpskern Kalken komen een aantal goedgekeurde, niet-vervallen verkavelingen voor. Deze verkavelingen zijn weergeven op het plan bestaande juridische toestand Zonevreemde bedrijven Er bevinden zich vier (gedeeltelijk) zonevreemde bedrijven binnen het RUP: - Vaartstraat/Menneweg (kadastraal 23L) o Bouwen van een atelier 14/11/72 o Bouwen van een atelier 10/09/73 - Kalkendorp 9 o Uitbreiden magazijn voor dranken 01/08/88 - Uitbergsestraat / Hooistraat (kadastraal 195m) o Overdekken opslagplaats 13/01/86 - Vaartstraat 86A: o bouwen opslagplaats voor landbouwmachines 25/04/85 o uitbreiding van een loods: weigering + vordering van meerwaarde 11/06/86. De vergunningstoestand van deze zonevreemde bedrijvigheid is eveneens op de kaart bestaande juridische toestand aangebracht. Het blijkt dat de eerste drie in orde zijn met de vergunningen. Het achterste gebouw in de Vaartstraat 86A werd wederrechtelijk opgericht, maar werd in 1988 gedoogd, mits het betalen van een meerwaarde.

24 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Zonevreemde woningen In de volgende drie straten van het RUP komen bij nazicht van het gewestplan, zonevreemde woningen voor: - Uitbergsestraat 15 / Asselweg: n k vergunning voor het bouwen van een landelijke woning 30/09/ Hooistraat 4 199C3 dateert van vóór Hooistraat 6 199C3 dateert van vóór Vaartstraat 24a: 66c Herssens Gilbert : vergunning door college op voor verbouwen van handelszaak. In 1987 is een PV opgemaakt voor oprichten van tuinhuis, serre, geitenstal Deze zonevreemde woningen zijn op het plan van de juridische toestand aangeduid Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed zonder vergunning - gedoogd door betaling van transactiesom. Binnen de contouren van het RUP zijn een groot aantal gebouwen opgenomen op de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed. Eén van de basisdoelstellingen van dit RUP is de beeldkwaliteit van de dorpskern versterken. Binnen deze doelstellingen is het in beeld brengen en het beschermen van het waardevol erfgoed van belang. Alle gebouwen opgenomen op de inventaris genieten van een bepaalde vorm van vrijwaring voor de toekomst. De inventaris maakt hierin een belangrijk onderscheid tussen beschermde monumenten en niet-beschermd waardevol erfgoed. Voor het niet-beschermd waardevol erfgoed gelden enkel de juridische bepalingen van de vastgestelde inventaris. Voor meer informatie wordt verwezen naar de website van het VIOE. Voor de beschermde monumenten gelden echter alle juridische bepalingen uit het Monumentendecreet, zowel de rechtsgevolgen van de bescherming als die van de vastgestelde inventaris. Omwille van hun reeds specifieke bescherming worden voor deze beschermde monumenten geen bijkomende vermeldingen gemaakt in de voorschriften van dit RUP. De bedoeling van de weergave van de inventaris is niet om aan al deze bebouwing de waarde van beschermd monument te geven. Dit zou immers zeer beperkend werken wanneer voor deze bebouwing een comfortverbetering wordt nagestreefd of vb. als blijkt dat zij dienen uitgebreid te worden als gevolg van wijzigingen in gezinssituaties. In het kader van de probleemstelling, ligt de bedoeling eerder in het feit dat zij niet zomaar afgebroken kunnen worden en dat bij verbouwing rekening moet gehouden worden met de specifieke erfgoedwaarden (vb. architecturale typologie, elementen, materialen ) (zie bij de voorschriften Art. 7).

25 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 23 Beschermde monumenten Volgende tabellen geven voor het centrum van Kalken aan welke bebouwing reeds in de huidige bestaande toestand zijn beschermd. Op het plan van de juridische toestand en in de beschrijving is ook aangegeven of de tuin mee beschermd is. Er zijn op dit ogenblik geen voorlopig beschermde monumenten of erfgoed binnen de contouren van het RUP. Kalkendorp zonder nummer SINT-DENIJSKERK Kalken (ID: 58141) Vaartstraat 10 KASTEEL "TER WEIDEN" vml. kasteel "Ter Weiden", home Werner Tibbaut en kasteelpark met waardevol bomenbestand en koetshuis (ID: 58200) Nerenweg 1 vml. herenhuis Luyckx en tuin met ijskelder en koetshuis, met uitsluiting van gebouw op perceel 579f (ID: 58181)

26 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 24 Koffiestraat 2 Kerkakker 3 vml. brouwershuis De Smet, Dauwe, Cremers met rest van bijhorende tuin en vml. dienstgebouw (ID: 58156) Mouterijstraat zonder nummer Mouterijgebouw van voormalige brouwerij (ID: 58158) Vromondstraat 4 Herenhuis met koetshuizen, voormalig brouwershuis. (ID: 58213)

27 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 25 Niet-beschermd waardevol erfgoed (waardevolle bebouwing) Hieronder volgt de lijst, opgedeeld per straat, zoals overgenomen van de Inventaris. VROMONDSTRAAT - Herberg en afspanning Het Gulden Hoofd (voormalig) - (ID 58212) o Vromondstraat, 2 o Herbergen; koetshuizen; paardenstallen; wagenhuizen, 3 e kwart 19 e eeuw- voor WOI - Weverij Tissage de Calcken (voormalige) - (ID 58214) o Vromondstraat, 6 o Fabrieksschoorsteen; weverijen; vierde kwart 19 e eeuw, voor WOI - Herenhuis (ID 58215) o Vromondstraat, 13 o Brouwerijen; hekken; herenhuizen, vierdekwart 19 e eeuw, voor WOI Vromondstraat 2 Vromondstraat 13 Vromondstraat 6

28 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 26 KLEINE MOLENSTRAAT - Dorpshuisje (ID 58155) o Kleine Molenstraat, 13 o Dorpswoning; stallen; 2 e helft 19 e eeuw Kleine Molenstraat 13 KOFFIESTRAAT - Buitenverblijf (voormalig) Villa Piens (ID 58160) o Koffiestraat 18 o garages, ijskelders, siertuinen, tuinbruggen, tuinpaviljoenen, villa's (bouwkundig erfgoed) - 19e eeuw, WOII - Burgershuis (ID 58162) o Koffiestraat 24 o Burgerhuizen, voor WOI - Ensemble van twee burgerhuizen (ID 58232) o Koffiestraat o Burgerhuizen, interbellum Koffiestraat 18 Koffiestraat 24 Koffiestraat NERENWEG - Burgerhuis (ID 58182) o Nerenweg 5 o Burgerhuis; siertuinen, derde kwart 19e eeuw - Villa (ID 58183) o Nerenweg 9-11

29 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 27 o Garages; villa s, voor WOI - Huis Den waterbak (ID58184) o Nerenweg 13 o Arbeiderswoning; bloemisterijen; waterreservoirs, voor WOI Nerenweg 5 Nerenweg 7-9 Nerenweg 13 VAARTSTRAAT - Ensemble van 2 gekoppelde burgerhuizen - (ID 58199) o Vaartstraat, 6, 8 o Woonhuizen uit Twee arbeidershuisjes - (ID 58201) o Vaartstraat, (woningen ondertussen afgebroken) o Arbeiderswoning, vierde kwart 19e eeuw - Burgerhuis - (ID 58203) o Vaartstraat, 34 o Woonhuizen, Rijhuis met winkelpui - (ID 58204) o Vaartstraat, 36 o woonhuizen; winkels, vierde kwart 19e eeuw, voor WOI - Puin van rosmolen en van maalderij - (ID 58205) o Vaartstraat, 57 - Café met bijgebouwen (ID 58207) o Vaartstraat, 69 (woning ondertussen afgebroken) o Bijgebouwen cafés,19 e eeuw, voor WOI - Dorpscafé (ID 58208) o Vaartstraat 71 (woning ondertussen afgebroken) o Cafés, voor WOI - Burgerhuis - (ID 58209) o Vaartstraat, 76 o Woonhuizen

30 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 28 Vaartstraat 6-8 Vaartstraat (afgebroken) Vaartstraat 34 Vaartstraat 36 Vaartstraat 57 Vaartstraat 76 Vaartstraat 69 (afgebroken) Vaarstraat 71 (afgebroken) KALKENDORP - Dorpsboom z.g. "vrijheidsboom" - (ID 58139) o Kalkendorp, zonder nummer o Bomen, vierde kwart 18 e eeuw Oorlogsmonument - (ID 58140) o Kalkendorp, zonder nummer o oorlogsmonumenten, interbellum Bergplaats van de parochiekerk Sint-Denijs - (ID 58142) o Kalkendorp, zonder nummer o Bergplaatsen, vierde kwart 19 e eeuw, Burgerhuis - (ID 58143) o Kalkendorp, 2-4 o Breedhuizen

31 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 29 - Pastorie - (ID 58144) o Kalkendorp, 6 o neoclassicistisch pastorieën, o ontwerp (1844) van Johan Beeckman, stadsarchitect van Dendermonde - Burgerhuis, heden café "Vrijgeweide" - (ID 58145) o Kalkendorp, 7 o Breedhuizen, Burgerhuis - (ID 58146) o Kalkendorp, 9 o Breedhuizen Burgerhuis - (ID 58147) o Kalkendorp, 26 o breedhuizen Burgerhuis, heden café "Parochiehuis" - (ID 58148) o Kalkendorp, 28 o Breedhuizen Voormalig brouwershuis - (ID 58149) o Kalkendorp, 31 o Breedhuizen Burgerhuis - (ID 58150) o Kalkendorp, 43 o breedhuizen Dorpshuis - (ID 58151) o Kalkendorp, 63 o Breedhuizen ; - Hoeve Kalkendorp (ID 58152) o Kalkendorp, 69 (woning ondertussen afgebroken) o Boerenwoningen, hoeven, 16 e -18 e eeuw - Burgerhuis (ID ) o Kalkendorp, 79 o Burgerhuizen, tweede helft 19 e eeuw Kalkendorp, zonder nummer vrijheidsboom Kalkendorp, zonder nummer, oorlogsmonument Kalkendorp, zonder nummer, bergplaats

32 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 30 Kalkendorp 2-4 Kalkendorp 6 Kalkendorp 7 Kalkendorp 9 Kalkendorp Kalkendorp 31 Kalkendorp 43 Kalkendorp 63 (links op foto) Kalkendorp 79 Kalkendorp 69 (afgebroken)

33 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 31 BOOMBOSSTRAAT - Burgerhuis - (ID 58122) o Boombosstraat, 5 o Woonhuizen - Huis De Lausnay - (ID 58123) o Boombosstraat, 7 o Woonhuizen Boombosstraat 5 Boombosstraat 7

34 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Planningscontext 5.1. Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) vormt de basis voor het ruimtelijk beleid in Vlaanderen en tekent de lijnen uit voor de ruimtelijke structuurplannen op provinciaal en lokaal niveau. Het RSV wil voor Vlaanderen een duidelijk onderscheid maken tussen het stedelijk gebied en het buitengebied. Beide gebieden behoeven immers een aangepast beleid. De gemeente Laarne behoort tot het buitengebied en maakt deel uit van de Vlaamse Ruit. Voor het buitengebied stelt het RSV de volgende doelstellingen voorop: - vrijwaren van de ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden voor de essentiële functies in het buitengebied: landbouw, bos, natuur, wonen en werken op het niveau van het buitengebied; - tegengaan van de versnippering van het buitengebied; - bundelen van de ontwikkeling in de kernen van het buitengebied, streven naar goed gestructureerde gehelen voor landbouw, natuur en bos; - nastreven van een gebiedsgerichte ruimtelijke kwaliteit in het buitengebied; - afstemmen van het ruimtelijk beleid en het milieubeleid op basis van het fysisch systeem; - bufferen van de natuurfunctie in het buitengebied ten opzichte van eraan grenzende functies Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Oost-Vlaanderen Het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan werd op 10 maart 2004 definitief vastgesteld door de Oost-Vlaamse provincieraad. Na publicatie in het Belgisch Staatsblad (10 maart 2004) werd het provinciaal ruimtelijk structuurplan op 24 maart 2004 van kracht. Deelruimte van de Scheldevallei Kalken wordt hierin gezien als deel uitmakend van de deelruimte van de Scheldevallei, de groene slagader van Vlaanderen. De Scheldevallei wordt ontwikkeld als groene long in de Vlaamse Ruit. Hierbij worden de landschappelijke en ecologische potenties ten volle benut. Om de natuurlijke en landschappelijke potenties te versterken, worden alle sectoren coherent ontwikkeld. Het toeristischrecreatief belang wordt versterkt en benut in de verdere ontwikkeling van de deelruimte. Dit beleid is complementair aan dat voor de Vlaamse Ruit (bundeling en concentratie van wonen en bedrijvigheid in stedelijke gebieden/ netwerken en behoud van de resterende open ruimte voor landbouw). Het wordt vertaald in onderstaande ruimtelijke principes: Open ruimte actoren ingeschakeld in het landschapsbeheer en de natuurversterking. Stedelijke kernen en grote dorpen als poorten tussen het stedelijk netwerk en het regionaal park. Dorpen en verlaten bedrijfsgebouwen ingeschakeld in het toeristisch- recreatief en educatief medegebruik.

35 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 33 Selectie van relictzones en ankerplaatsen De Kalkense Meersen en Heisbroek behoren samen tot een ankerplaats op provinciaal niveau. Voor deze elementen wordt geopteerd voor het volgende beleid: Behoud van de landschapsrelicten; velen ervan zijn al beschermd als monument of als landschap; Voor ankerplaatsen en historische bakens dient rekening gehouden te worden met de omgeving en context waarin ankerplaatsen en bakens tot stand kwamen. De Kalkense Meersen behoren daarenboven ook tot de zogenaamde natuuraandachtszones van het bovenscheldebekken. Natuuraandachtszones zijn een bovenlokale selectie van natuurverbindingsgebieden en ecologische infrastructuur. Kalken geselecteerd als hoofddorp In het provinciaal ruimtelijk structuurplan wordt Kalken geselecteerd als hoofddorp. Hoofddorpen en woonkernen zijn die kernen in het buitengebied die van structureel belang zijn binnen de provinciale nederzettingsstructuur. Zij vullen de stedelijke gebieden aan als centrale plaatsen op lokaal niveau. Hoofddorpen zijn de groeipolen van de nederzettingsstructuur van het buitengebied, waar de lokale groei inzake wonen, voorzieningen en lokale bedrijvigheid gebundeld wordt. Hoofddorpen onderscheiden zich van woonkernen omdat zij als een mogelijke locatie voor een lokaal bedrijventerrein beschouwd worden. Inzake wonen en voorzieningen is er geen verschil in de taakstelling tussen de hoofddorpen en de woonkernen.

36 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan van Laarne Situatie voor Kalken Bindend gedeelte Er is geen specifieke bindende bepaling tot de opmaak van RUP Kalkendorp in het GRS van Laarne. Richtinggevend gedeelte In het richtinggevend deel zijn wel verschillende passages opgenomen die een context aanduiden waarbinnen het wenselijk is om in het voorliggende RUP een betere bescherming van het dorpspatrimonium uit te werken. Het GRS situeert in de gewenste ruimtelijke structuur vijf hoofdruimten in de gemeente Laarne. Het RUP Dorpskern Kalken behoort tot de multifunctionele ruimte Laarne-Kalken : Deze hoofdruimte beslaat het centrale gedeelte van Laarne en Kalken. Zij wordt noordelijk begrensd door de groene buitens en de zandakkers en zuidelijk door eveneens de groene buitens en de Scheldevallei. Deze hoofdruimte moet zich profileren als een multifunctionele, hoogdynamische zone in een nieuw landschap. Wonen in het groen, verwevenheid met lokale activiteiten, alternatieve land- en tuinbouw vormen er de belangrijkste thema s. Ze komen voor een groot deel verweven voor. Het nieuwe landschap wordt ontwikkeld op basis van de bestaande bebouwing en het bestaande wegenpatroon. De bebouwing in deze deelruimte varieert van aaneengesloten dichtbebouwde zones naar halfopen versnipperde zones met open ruimtekamers. De bebouwing wordt doorspekt door groenelementen allerhande. Geïsoleerde of zonevreemde woningen krijgen alle kansen om volwaardige woongelegenheden te blijven. Geïsoleerde of zonevreemde bedrijven krijgen eveneens alle kansen om hun activiteiten op een volwaardige manier te kunnen verder zetten zolang zij een lokaal karakter blijven behouden, geen grote hinder veroorzaken voor het wonen en niet gelegen zijn in elementen van de natuurlijke structuur. Land- en tuinbouw komt in deze zone voor in de vorm van intensieve, weinig ruimtebehoevende teelten en/of niet hinderlijke specialismen (bv. glastuinbouw, biologische land- en tuinbouw). De kaart hieronder geeft de krachtlijnen van de gewenste ruimtelijke ontwikkeling voor het dorp Kalken:

37 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 35 kaart 7 Gewenste Ruimtelijke Structuur GRS Laarne Situatie Kern Kalken.

38 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Gewenste Nederzettingsstructuur Om een doelgericht woonbeleid te kunnen voeren is het noodzakelijk te beschikken over afgelijnde beleidscategorieën. Deze categorieën moeten gebiedsgericht zijn, dus gebaseerd zijn op het nederzettingspatroon van Laarne. In het informatief gedeelte werd vanuit de bestaande toestand van het nederzettingspatroon een indeling gemaakt in verschillende bouwpatronen of -vormen. Deze worden nu vertaald naar beleidscategorieën. In Laarne onderscheiden we de volgende beleidscategorieën en ontwikkelingsrichtingen: Hoofddorpen: dit zijn de groeipolen van de nederzettingsstructuur van het buitengebied, waar de lokale groei inzake wonen, voorzieningen en bedrijvigheid gebundeld wordt. Het ruimtelijk beleid in de hoofddorpen is gericht op het verhogen van de leefbaarheid door het bieden van groeimogelijkheden in de vorm van bijkomende woongelegenheden (enkel ter opvang van de lokale behoefte) en door de verbetering van de kwaliteit van de woonfunctie (woonomgeving en woning). Functiewijzigingen en uitbreiding van het woningvolume zijn ten alle tijde mogelijk, tenzij lokale bepalingen anders vermelden. Volgende kernen worden als hoofddorp weerhouden (PRS Oost-Vlaanderen): - Laarne (incl. Zand) 10 - Kalken Geïsoleerde woningen: dit zijn vrijstaande woningen die verspreid in het landelijk gebied voorkomen. Het ruimtelijk beleid voor de geïsoleerde woningen is gericht op het vastleggen van de woonfunctie (juridisch bevestigen) en het toekennen van een basisrecht wonen als minimaal uitgangspunt. Dit basisrecht houdt in dat na de goedkeuring van het RUP de zonevreemde woningen een stedenbouwkundige vergunning kunnen krijgen voor het verbouwen, herbouwen en uitbreiden van hun woning en eveneens een functiewijziging, afhankelijk van hun ligging in de deelruimten. De mate van uitbreiding en de geschikte woontypologie zal het resultaat zijn van een gericht onderzoek gekoppeld aan het RUP. De gemeente zal dit basisrecht voorgoed vastleggen door het in te bedden in haar gemeentelijk ruimtelijk beleid. Zij dient dit te doen door het opmaken van een gemeentelijk ruimtelijk structuurplan voor 1/5/2005 en een RUP zonevreemde woningen voor 1/5/2006 of de zonevreemde woningen in te bedden in een algemeen RUP. Het vastleggen van de woonfunctie is gebiedsgericht opgesteld. Afhankelijk van de desbetreffende deelruimte worden specifieke ontwikkelingsrichtingen vooropgesteld: - in de Multifunctionele ruimte Laarne-Kalken: herbouw, uitbreiding, verbouwing en functiewijziging worden toegelaten zolang zij geen afbreuk doen aan het landelijk karakter van de omgeving. - Om tegemoet te komen aan bovengenoemde ontwikkelingsrichtingen worden een aantal ruimtelijk beleidselementen naar voor geschoven, waaronder het verbeteren van de kwaliteit van de woonfunctie: De verschillende woongebieden in Laarne hebben een eigen positie binnen de gemeentelijke en de regionale woningmarkt op basis van hun kwaliteiten, hun troeven. De beleidskeuzes houden met deze realiteit rekening en zijn o.a. hierboven vertaald in een aantal beleidscategorieën. Een aspect dat daarbij een steeds grotere rol gaat spelen is de kwaliteit van de woonfunctie. Kenmerken van de woning en de woonomgeving bepalen deze woonkwaliteit.

39 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 37 Het dient een prioriteit te zijn in het beleid van de gemeente Laarne om de woonkwaliteit in de woongebieden te behouden en te verbeteren. Er wordt verder ingegaan op de wenselijkheden omtrent de kwaliteit van de woonomgeving, nl: Bij alle bouw- en woningprojecten dienen de aanwezige architecturale en landschappelijke troeven, zo als waardevolle gebouwen, boomgaarden en het monumentale karakter van straten en pleinen betrokken te worden.. De landschappelijke kwaliteit van de rurale omgeving van de kernen moet behouden en versterkt worden Gewenste economische structuur Het aanreiken van ontwikkelings- en uitbreidingsmogelijkheden voor de ruimtelijk verspreide bedrijvigheid: Het belang dat gehecht wordt aan de landschappelijke, natuurlijke en milieutechnische kwaliteiten van het landelijke gebied opgenomen in de ruimtelijke identiteitsstrategie maakt dat een aantal niet aan de omgeving (afhankelijk van de desbetreffende deelruimte) gebonden activiteiten al of niet verder kunnen ontwikkeld worden. Deze bedrijven dienen ruimtelijk te worden afgewogen (het opgestelde afwegingskader werd opgenomen in de bijlage van dit document). Wanneer zij de draagkracht van de omgeving niet overschrijden kunnen zij in een gebiedsgericht ontwerp-concept, gebaseerd op de ruimtelijk identiteitsstrategie, worden opgenomen. Hiervoor wordt hoofdzakelijk uitgegaan van de intrinsieke waarden van het desbetreffende gebied. Iedere deelruimte zal zo zijn eigen randvoorwaarden opleggen aan de ruimtelijk verspreide bedrijven. Het doel van dit beleidselement is dus een (gebieds-)gerichte oplossing te bieden voor de zonevreemde bedrijven. Hiervoor worden volgende basisprincipes naar voor geschoven: Waar mogelijk dient bedrijvigheid geconcentreerd te worden; Wanneer de aard en het karakter van het bedrijf en de ruimtelijke draagkracht van de omgeving het toelaten moeten de bedrijven voldoende ontwikkelings- en uitbreidingsmogelijkheden geboden worden; de problematiek van de geïsoleerde bedrijven dient gebiedsgericht aangepakt te worden. Het concept ruimtelijk verspreide bedrijven wordt voorgesteld uitgaande van de ruimtelijke confrontatie en op basis van de 5 hoofdruimten (ruimtelijke identiteitsstrategie) in Laarne. Voor de multifunctionele ruimte Laarne-Kalken betekent dit: Algemene regel: bestaande vestigingen krijgen alle kansen om hun activiteiten op een volwaardige manier te kunnen ontwikkelen; nieuwe vestigingen mogen zich enkel in de hoofddorpen en de rurale zone-eigen woongebieden TYPE A vestigen. Bij uitbreiding van bestaande bedrijven moet naast het vergroten van de economische vitaliteit ook de ruimtelijke kwaliteit een positieve impuls krijgen:

40 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 38 - De activiteiten van zowel bestaande als nieuwe bedrijven moeten uitdrukkelijk lokaal en kleinschalig van aard zijn (zwak dynamisch). - De aard van de bedrijvigheid moet verweefbaar blijven met de andere functies binnen de deelruimte, d.w.z. dat er geen grote overlast mag veroorzaakt worden voor de omliggende functies. - Uitbreidingen kunnen enkel gebeuren op schaal van de omgeving. - Een vlotte en veilige verkeersafwikkeling moet gegarandeerd worden of blijven. - Bedrijven welke niet verenigbaar zijn met de andere functies van de multifunctionele ruimte moeten zich in het lokaal bedrijventerrein vestigen. - Iedere uitbreiding moet samengaan met ruimtelijke kwaliteitswinst, wat o.a. inhoudt dat er aan landschaps- en natuurontwikkeling gedaan wordt, dat verwaarloosde en overtollige bebouwing gesaneerd of gesloopt wordt en dat er inspanningen gebeuren om de uitstraling van het erf te verbeteren Gewenste Recreatieve structuur In dit onderdeel wordt het behoud en de kwaliteitsverhoging van de attractiepunten in de gemeente omschreven. De attractiepunten van de gemeente Laarne zijn de volgende: - Kasteel van Laarne - Kasteeldreef en centrum Laarne - Centrum Kalken - de Kalkense Meersen - Damvallei Het is de bedoeling om de ruimtelijke kwaliteit van deze attractiepunten te beschermen en te versterken zodat zij in hun eigenheid, in hun historische context, in hun toeristisch-recreatief nut en in hun samenhang met het gemeentelijk en regionaal toeristisch-recreatief netwerk versterkt worden. Het verdient aldus de aanbeveling om in BPA s/rup s met deze attractiepunten rekening te houden en ze ook vanuit toeristisch-recreatief oogpunt te benaderen. Dit geldt eveneens voor de merkwaardige gebouwen, welke vandaag de dag geen wettelijke bescherming genieten. Een volledige inventaris van deze merkwaardige gebouwen is thans in opmaak door AROHM, afdeling Monumenten en Landschappen. Bij de opmaak van BPA s/rup s dient aldus rekening gehouden te worden met de aanwezigheid van deze merkwaardige gebouwen. Wat er op neer komt dat zij in hun (architecturaal-)historische context dienen gerespecteerd te worden. Vervolgens wordt recreatief medegebruik van natuurgebieden gestimuleerd: Dit eist een systematische uitbouw van een netwerk van recreatief medegebruik en van natuur- en landschapsbeleving in de gebieden met een hoge belevingswaarde van de natuur: de Kalkense Meersen, de Damvallei en de omgeving Kasteelpark- Heusdensesloot. Deze uitbouw is echter steeds ondergeschikt aan de natuurfunctie en kan enkel toegestaan worden wanneer het inpasbaar is in het ontwikkelingsplan van het desbetreffende gebied....

41 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 39 Anderzijds zijn er de recreatieve assen, die belangrijk zijn als structurerende verbindingselementen tussen een aantal grote punten en/of landschappelijke eenheden. In dit kader geldt voor de fietsassen de verdere uitwerking van het eco-toeristisch lijnelement de Schelde Gewenste verkeers- en vervoersstructuur In dit onderdeel worden de ontwikkelingsopties voor de verkeers- en vervoerstructuur uitgewerkt. Deze zijn de volgende: - Verbeteren van het bestaande wegennet - Weren van doorgaand vrachtverkeer uit de verblijfsgebieden - Bevorderen van de verkeersleefbaarheid en de verkeersveiligheid (voornamelijk voetgangers en fietsers) Voorzien van een comfortabele verblijfsomgeving voor de bewoners - Veilige en comfortabele fiets- en wandelroutes door Laarne kaart 8 Gewenste Ruimtelijke Structuur GRS Laarne gewenste verkeerskundige structuur.

42 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 40 In het Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan wordt ook ruim aandacht besteed aan het belang van de Kalkense Meersen. De voornaamste principes voor de Kalkense Meersen in het GRS zijn de volgende: Gewenste natuurlijke structuur De Kalkense Meersen en de Damvallei maken deel uitvan de vallei van de Zeeschelde en zijn structurerend op Vlaams niveau. Deze gebieden bevatten belangrijke waarden en potenties voor de natuurlijke structuur. P1: Kalkense Meersen: afbakening volgens habitat- en vogelrichtlijngebied Gewenste landschappelijke structuur Het ruimtelijk beleid voor de gewenste landschappelijke ontwikkeling schrijft de volgende ontwikkelingsrichting voor het waardevol oud cultuurlandschap waartoe de Kalkense Meersen behoort: Behouden en versterken van het oud cultuurland. Dit betekent een open (in de Kalkense Meersen) tot halfopen (Viergemete, ) landschap dat gekenmerkt wordt door een kleinschalige perceelsstructuur bestaande uit voornamelijk gras- en weiland doorsneden door al dan niet sloten, beken, houtkanten en bomenrijen. Beleidselementen: Bestaande inplantingen van allerlei gebouwen moeten geïntegreerd worden in het landschap. De kleinschaligheid van gras- en weilanden wordt behouden en/of hersteld. Scheuren van gras- en weiland is verboden.

43 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 41 Beleidscontext het Sigmaplan Het plangebied grenst aan het gewestelijk RUP gebieden van het geactualiseerde Sigmaplan Cluster van de Kalkense Meersen. Als gevolg van de overstromingen in 1976 besliste de ministerraad in 1977 met het zogenaamde Sigmaplan om het Schelde-estuarium te beveiligen tegen overstromingen. Dat Sigmaplan had tot doel een hoog veiligheidsniveau langsheen de Schelde en haar zijrivieren te realiseren. Door enerzijds dijkversterkingen en dijkverhogingen uit te voeren en anderzijds gecontroleerde overstromingsgebieden in te richten krijgt de Schelde in een weids gebied haar veerkracht terug. Zo beschermen we niet alleen de regio beter tegen overstromingen maar krijgt de magnifieke Scheldenatuur een boost en wordt de streek nog aantrekkelijker voor wandelaars en fietsers. Er werd beslist dat het gebied Cluster Kalkense Meersen één van de prioritair op te starten overstromings- en natuurgebieden is, waarbij de werkzaamheden op terrein in 2010 gestart zijn. Op dit moment zijn de werkzaamheden op het terrein nog steeds bezig. Deze zouden in 2015 afgerond moeten zijn. De Cluster Kalkense Meersen is één van de grootste overstromings- en natuurgebieden langs de Schelde. Hierbij worden de eigenlijke Kalkense Meersen beschouwd als een wetland: wetlands zijn natte gebieden met belangrijke natuurwaarden. Het betreft zowel natte graslanden, moerasachtige gebieden en natte bossen. Wetlands vervullen als dusdanig geen hoofdfunctie inzake veiligheid. Waterberging vanuit de Schelde is niet voorzien. Wel is voor de ontwikkeling van natte natuur een hogere grondwaterstand gewenst. De afwatering van de bovenstroomse gebieden is wel een belangrijk veiligheidsaspect. Voor de Kalkense Meersen wordt een verhoging van de grondwaterstand nagestreefd door het verhogen van de waterpeilen in stuwbekkentjes. Doordat het deelgebied al van nature een kom is, waarbij de aangrenzende zones hoger liggen, creëert een opstuwing in het gebied geen problemen buiten het deelgebied. Het niveau van de Kalkense Vaart, die instaat voor de afwatering van een groot achterland, wordt daarbij afzonderlijk gehouden van de stuwbekkentjes. Concreet zouden er op de zijbeken en grachten die uitmonden in de Kalkense Vaart regelbare stuwen geplaatst worden, al dan niet ter hoogte van de instroom in de Kalkense Vaart. Een beperkte verhoging van de grondwatertafel heeft de meeste potenties voor het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen. Concreet kan door in de verschillende deelbekkentjes de grondwatertafel op een eigen niveau te brengen een groot areaal aan vochtige graslanden ontwikkeld worden, zoals Dotterbloemgraslanden, Zilverschoon- en Kamgrasland, Glanshaverhooiland en Grote Vossestaartgrasland. Ter hoogte van Scherenmeersen en noordelijk van Springels ontstaan riet- en vochtige ruigtevegetaties. Om de beoogde oppervlakte open water te benaderen is het opnieuw openmaken van de Oude Scheldearm aangewezen.

44 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 42

45 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 43 Ter hoogte van de verschillende kernen grenzend aan het gebied worden toegangen voorzien. Afhankelijk van de reeds aanwezige voorzieningen in de kern kunnen deze uitgerust worden met parkeerplaatsen, infoborden, zitgelegenheid, fietsparkeerplaatsen,... Toegangen zijn bij voorkeur gelegen nabij bestaande recreatie ondersteunende voorzieningen zoals horeca. Een belangrijke reeds bestaande toegang tot het natuurgebied de Kalkense Meersen voor Kalken is gelegen ter hoogte van de Kalkense Vaart. Op deze plaats is een parkeermogelijkheid voorzien en zijn er infoborden geplaatst. kaart 9 Kaarten uit het Sigmaplan betreffende de Kalkense Meersen. Water Natuurgroepen Recreatie

46 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Gewenste ruimtelijke structuur 6.1. Gewenste toestand Beeldkwaliteit dorpskern versterken Het RUP wenst enerzijds de eigenheid en het kleinschalig karakter van de dorpskern te bewaren en anderzijds een leidraad te vormen voor de ontwikkeling van nieuwe vormen van wonen met behoud van het dorps karakter. We wensen geen nieuwe ontwikkelingen tegen te houden, maar het is belangrijk om de beeldkwaliteit van de dorpskern te bewaren en te versterken. - eigenheid en kleinschalig karakter bewaren: o valoriseren van het architecturaal erfgoed binnen de dorpskern van Kalken o bestendigen van waardevol erfgoed en waardevolle tuinen - leidraad voor nieuwe ontwikkelingen met behoud van dorps karakter: o kwalitatieve inpassing van nieuwe ontwikkelingen ten opzichte van de omgeving o gabariet bepalen in kader van landelijk karakter Verbinding naar Kalkense Meersen optimaliseren Het RUP wenst de link tussen het dorp en de Kalkense Meersen te optimaliseren en te versterken. Bovendien wensen we met het RUP de overgangszone tussen de dorpskern en de Kalkense Meersen verder te verfijnen om een kwaliteitsvolle overgang tussen Kalken en het natuurlijk waardevolle gebied te verwezenlijken. Op die manier kan men de toegankelijkheid tot de Kalkense Meersen vanuit Kalken verhogen en kan het dorp op een volwaardige manier zijn portaalfunctie opnemen. De gewenste toestand gaat uit van: Verfijnen van de bestemming tussen woongebied en grenslijn met Kalkense Meersen Portaalzone(s) die een rechtstreeks contact maken met de Kalkense Meersen De identiteit van het valleigebied behouden en versterken door de landschappelijke waarden te ondersteunen

47 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Concrete planopties Beeldkwaliteit dorpskern versterken 1. De kleinschaligheid van het dorp en de beeldkwaliteit behouden en op een duurzame manier vastleggen om zodoende het typische dorpsbeeld te respecteren. 2. De typologie bepalen waarbij een maximum van twee bouwlagen met voornamelijk hellende daken wordt gehanteerd en waar (beperkte) mogelijkheden zijn tot uitbreiding. 3. Enkele bestaande waardevolle en zeer grote tuingehelen worden gevrijwaard van bebouwing. 4. Het aanpassen van de rooilijnplannen tot het bestendigen van de huidige weggrens om zodoende de ritmering van de gevels in het straatbeeld te behouden. Dit komt eveneens de verkeersveiligheid en de inplanting van waardevolle bebouwing ten goede. Door de bestaande situatie als rooilijn op te nemen wordt de beeldkwaliteit van het dorp gegarandeerd. Versmalde wegen en inspringende/uitspringende woningen zijn typerend voor het straatbeeld en bepalen steeds het visueel karakter. Het is hierbij ook de bedoeling de waardevolle bebouwing te kunnen behouden en verbouwen zonder dat de rooilijn deze procedures onmogelijk maakt. Verbinding naar Kalkense Meersen optimaliseren 1. Het verfijnen van de bestemming van de overgangszone: De zone tussen het woongebied en de grenslijn met de Kalkense Meersen is bestemd als valleigebied. De mogelijkheden binnen het valleigebied worden verder verfijnd in het kader van bestaande landbouw en hobbylandbouw en dit met respect voor de natuurlijke omgeving. 2. Het toelaten van constructies en bebouwing in de overgangszone beperken. 3. Creëren van twee portaalzones om de toegankelijkheid van de Kalkense Meersen te verbeteren. De bestaande portaalzone aan de Kalkense Vaart wordt bestendigd. Een nieuwe hoofdportaalzone wordt voorzien in het oosten van Kalken. 4. Kleine deeltjes agrarisch gebied herbestemmen naar woongebied. In de huidige situatie zijn sommige agrarische gebieden reeds als tuinen ingericht (hetzij van voor de opmaak van het gewestplan, hetzij via verkaveling). Dit geldt ook voor de gedeeltelijk zonevreemde drankencentrale in het woonlint van Kalkendorp.

48 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Specifieke Cases Case projectgebied Centrum (Art. 2) (beeldkwaliteit dorpskern versterken) Tussen Kalkendorp en de Kerkakker bevindt zich een terrein aansluitend bij de (voormalige) pastorie (als waardevol gebouw in de Inventaris Bouwkundig Erfgoed opgenomen). Het terrein is vandaag ingericht als parkzone met een vijver. De vigerende bestemmingsvoorschriften (BPA nr. 2), die grootschalige ontwikkelingen toelaten, zijn achterhaald en zijn niet afgestemd op de hierboven aangehaalde doelstellingen uit de structuurplanning, welke inzetten op het positief accentueren van het dorps karakter van Kalken. Door zijn centrale ligging in het dorp van Kalken leent dit gebied zich tot een geschikte locatie voor een kernversterkend project met maximaal behoud van het open en groen karakter. Dit project moet een voorbeeld vormen van hoe hedendaagse ontwikkelingen harmonisch kunnen aansluiten bij het waardevol karakter van het dorp Kalken. Om een kwalitatief hoogstaande ontwikkeling te garanderen wordt het sterk aangeraden om bij de ontwikkeling van het projectgebied het advies van een kwaliteitscommissie op te vragen (vb. Kwaliteitskamer provincie). Het projectgebied moet aansluiting vinden naar de bestaande pastorie met bijhorende tuin en moet positief inspelen op de nabijheid van jeugdinfrastructuur. Er zijn drie mogelijke manieren om het gebied te ontsluiten: over de bestaande toegang aan het kerkplein, over de eigen hoofdwoning van de eigenaar (zijde Kalkendorp) en via de bestaande erfdienstbaarheid (richting Kerkakker). Het project zet in op de creatie van een parkomgeving waarbij beperkt ruimte wordt gelaten voor wonen in het groen (urban villa s en/of overige collectieve woonvormen). Door te werken met bebouwing met een geringe footprint kan de landschappelijkheid van het park worden gevrijwaard. Voor een goede referentie en inspiratiebron wordt verwezen naar figuur 1. Ook in Kalken is de laatste jaren nood aan nieuwe vormen van wonen (levenslang wonen, zorgwonen, betaalbaar wonen, ). Het groen en open karakter van het gebied is, in tegenstelling tot de smalle historische centrumstraten, uitermate geschikt voor een andere vorm van wonen. Door het realiseren van urban villa s en/of overige collectieve woonvormen kan de gewenste densiteit worden behaald met het behoud van de aanwezige parkstructuur. Door net kansen voor de ontwikkeling van collectieve woonvormen te bieden in daarvoor geschikte locaties vermijden we de ongebreidelde groei van appartementen in het historisch straatbeeld van het dorp. Volgende doelstellingen worden opgenomen in het RUP: bestaande parkomgeving integreren in het project collectieve woonvormen (urban villa s, assistentiewoningen, groepsbouw, ) doorwaadbaarheid van het park voor langzaam verkeer meerdere kleinschalige bouwvolumes minimale footprint van de bebouwing Bij vergunningsaanvragen in het projectgebied zal de aanvrager een voorstel moeten voegen omtrent de wijze waarop gewaarborgd wordt dat 20% van de wooneenheden bij voorrang toegewezen wordt aan jonge starters met een lokale binding met de gemeente. Specifieke richtlijnen zijn terug te vinden in de stedenbouwkundige voorschriften (ART. 2).

49 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 47 Figuur 1 Abscis architecten Voorstel gewenste ontwikkeling Omwille van het strategisch belang van de site en de optimale ligging om Kalken een unieke identiteit te verlenen, wordt het RUP gekoppeld aan een onteigeningsplan voor de betrokken zone.

50 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 48 Case Portaalzones (Verbinding naar Kalkense Meersen optimaliseren ) Overeenkomstig met het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan en de hogere beleidsplannen in verband met het Sigmaplan heeft de dorpskern van Kalken een portaalfunctie (kaart 7). In dit RUP wordt voorgesteld niet één maar twee portaalzones op te nemen, een hoofdportaalzone en een secundaire portaalzone. Onderstaande kaart toont aan dat de voorgestelde locatie van de hoofdportaalzone (rood) gelegen is op het wandelnetwerk van de Kalkense Meersen. Deze hoofdportaalzone vormt een geschikte aanvulling op de portaalzone gelegen aan de Kalkense Vaart. Figuur 2 Voorstel aanleg hoofdportaalzone A. Portaalzone Kalkense Vaart De portaalzone aan de Kalkense Vaart bevindt zich op een zeer toegankelijke locatie gelegen langsheen een invalsweg van het dorp Kalken. De ruimtelijke draagkracht van het portaal is echter beperkt. Daarom wordt de functie van deze portaalzone beperkt tot parkeren en informeren. Het is een ideaal startpunt voor toeristische en recreatieve wandelingen in de Kalkense Meersen. Infoborden en een aantal parkeerplaatsen (ook voor campers) worden gefaciliteerd. Specifieke richtlijnen zijn terug te vinden in de stedenbouwkundige voorschriften (ART. 3B).

51 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 49 B. Hoofdportaalzone (voormalige zoutfabriek) De site van de voormalige zoutfabriek is een geschikte locatie voor de ontwikkeling van een uitgebreide portaalzone voor de Kalkense Meersen. Op de percelen gelegen aan de Uitbergsestraat zijn recent appartementen gerealiseerd. De achterliggende percelen van de zoutfabriek met de aanwezigheid van een loods heeft echter nog geen nieuwe bestemming. In dit gebied voorziet het RUP een hoofdportaalzone om volgende redenen: o o o o o o Het projectgebied is gelegen op wandelafstand van het centrum van het dorp Kalken. Kwalitatieve herbestemming van een leegstaande industriële site. De site heeft voldoende ruimtelijke draagkracht, is voldoende bereikbaar: De site wordt reeds ontsloten door een voldoende brede en verharde weg. De weg verschaft reeds toegang aan een tiental woningen. Het projectgebied biedt is gelegen op een knooppunt waar meerdere bestaande wandelroutes van het natuurgebied de Kalkense Meersen samenkomen. Bovendien zijn in de onmiddellijke nabijheid recreatie ondersteunden voorzieningen (vb. het café de Groene Meersen) gelegen die de hoofdportaalzone kan ondersteunen. Het open en natuurlijk karakter van de omgeving. Bij de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning voor een project gelegen in deze zone wordt door de aanvrager een globale inrichtingsstudie bijgevoegd zodanig dat een harmonische visieontwikkeling op het gebied plaatsvindt. Latere aanvragen dienen bij afwijking van deze studie een geactualiseerde studie toe te voegen. De hoofdportaalzone kan worden voorzien van een natuureducatief centrum en uitkijkpunt dat ondersteuning biedt aan de Kalkense Meersen en de verschillende wetlands/overstromingsgebieden van het Sigmaplan. Naast de natuureducatie kunnen publieke voorzieningen worden gerealiseerd voor sociaal-culturele activiteiten (vb. het huisvesten van een lokale jeugdbeweging en aanverwante functies) of de aanleg van niet-commerciële verblijfsaccommodatie en een verbruiksruimte ten behoeve van de natuureducatie. Het project moet bovendien voldoende parkeervoorzieningen integreren om de omgeving niet te belasten. Het nieuw project moet kaderen in een duurzame ontwikkeling met gebruik van duurzame en ecologische materialen. Specifieke richtlijnen zijn terug te vinden in de stedenbouwkundige voorschriften (ART. 3A).

52 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 50 Mogelijk inrichtingsvoorstel van de hoofdportaalzone Omwille van het strategisch belang van de site en de mogelijkheden om functies van algemeen belang (natuureducatief centrum) te voorzien, waarbij de gemeente op de kaart wordt gezet als toeristische trekpleister, wordt het RUP gekoppeld aan een onteigeningsplan voor de betrokken zone.

53 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Milieueffectrapportage verzoek tot raadpleging Ingevolge het plan-mer-decreet van 27 april 2007 dat vanaf 1 juni 2008 van toepassing is op alle ruimtelijke uitvoeringsplannen, worden in dit hoofdstuk de milieueffecten van voorgenomen plan onderzocht. Het RUP beslaat een oppervlakte van 47ha 39a 49ca en vormt geen kader voor de toekenning van een vergunning voor een project uit de bijlage I of II van het project-mer-besluit van 17 februari Dit betekent dat het voorliggend RUP de procedure van de mer-screening kan volgen. Voor de mer-screening wordt verwezen naar een afzonderlijk document. De beslissing van de dienst Mer dateert van 23 januari 2015 en is toegevoegd als bijlage. Voorgenomen plan geeft geen aanleiding tot aanzienlijke negatieve milieugevolgen. De opmaak van een plan-mer is niet nodig.

54 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Watertoets Het decreet integraal waterbeleid van 18 juli 2003 bepaalt dat voor elk (ruimtelijk) plan de watertoets moet gebeuren, nl. nagaan of het plan geen schadelijk effect heeft op het natuurlijk watersysteem Waterlopen Het plangebied wordt doorkruist door twee onbevaarbare waterlopen in het beheer van de polder van Belham: - S e categorie ( s Gravenbrielbeek) - S e categorie (Steenbeek) kaart 10 - waterlopen met categorie

55 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 53 Met betrekking tot het onderhoud van geklasseerde waterlopen die gelegen zijn binnen het ambtsgebied van de polder van Belham is o.a. volgende wetgeving m.b.t. de waterlopen van toepassing: - KB m.b.t. het politiereglement op polders en wateringen van art.6 dat stelt dat aangelanden van de waterlopen verplicht zijn: o doorgang te verlenen aan de waterloop beheerder o op hun eigendommen de maai- en ruimingsspecie te aanvaarden afkomstig uit de waterloop, voor zover deze producten niet schadelijk zijn voor het milieu, o werktuigen en materialen nodig voor het uitvoeren van werken aan de waterloop te laten plaatsen. - KB m.b.t. het politiereglement op polders en wateringen van art.2 dat stelt dat het verboden is beplantingen, bouwwerken of herstellingen aan waterlopen binnen een strook van 5m vanaf hun uiterste boord zonder voorafgaande toelating van het bestuur van de polder of watering. - KB m.b.t. het politiereglement op polders en wateringen van art.1 (par. 1 en 2) die stelt dat buitengewone werken van verbetering of wijziging aan geklasseerde waterlopen maar mogen uitgevoerd worden na machtiging van de deputatie en na advies van de polder of watering conform de wet van de politie op de niet-bevaarbare en niet-bevlotbare waterlopen van art. 23.

56 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Overstromingsgevoelige gebieden Een gedeelte van de zuidelijke randzone van het plangebied, grenzend aan de Kalkense meersen is aangeduid als mogelijk overstromingsgevoelig. Ter hoogte van de Steenbeek zijn een beperkt aantal effectief overstromingsgevoelige gebieden gelegen in het plangebied. kaart 11 Watertoets overstromingsgevoelige gebieden 2014

57 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 55 In het kader van de uitvoering van het Sigmaplan wordt voorzien dat de Kalkense meersen (grenzend aan en buiten het plangebied van dit RUP) op korte termijn zullen ingericht worden als wetland. Het project-mer werd hiervoor goedgekeurd in juni 2010 (Sigmaplan Zone 1: cluster Kalkense Meersen). De effecten van dit plan op de waterkwantiteit werden onderzocht via het hydraulisch model van de Kalkenvaart (VMM, Afdeling Water). Hieruit blijkt dat de afwatering van bovenstroomse gebieden (inclusief het plangebied) niet in het gedrang komt. Uit het betreffende project-mer blijkt dat niet kan worden uitgesloten dat effectief en mogelijk overstromingsgevoelige gebieden binnen het plangebied van dit RUP in de toekomst een hogere grondwaterstand zullen kennen. Het betreft hier specifiek: Een bestaand agrarisch bedrijf in het westelijk gedeelte waarvan enkel het voorste perceeldeel als woongebied wordt bestendigd. Dit gaat uit van de bestaande toestand en hierbij is geen invloed op de waterhuishouding. Op achterste gedeelte van het perceel is in de bestaande toestand een landbouwloods en een opslagplaats voor landbouwmachines gelegen. Deze gebouwen zijn gelegen in valleigebied. Bij het toestaan van uitbreidingen van bestaande landbouwzetels in aansluiting op bestaande bebouwing, zullen bij deze uitbreidingen maatregelen getroffen dienen te worden om met de mogelijk hogere grondwaterstand om te gaan (funderingstype en hoogte, afvoeren opvang van regenwater). In het midden van het zuidelijke overgangsgebied is een zonevreemd atelier gelegen in effectief overstromingsgevoelig gebied. Door de plaatsing van deze bebouwing in valleigebied (met enkel bouwmogelijkheden voor landbouwzetels), blijft dit atelier dus zonevreemd en bestemd om op termijn uit te doven. In het algemeen zullen met betrekking tot de watertoets, volgende voorschriften van toepassing zijn: Conform de gewestelijk stedenbouwkundige verordening hemelwater (1 januari 2014): - Prioritair voorzien: maximale opvang en hergebruik van hemelwater - Vervolgens infiltratie op eigen terrein voorzien, boven buffering met vertraagde afvoer. - Lozing van het hemelwaterstelstel in de straat (waterloop of RWA riolering). - Lozing in de gemengde riolering van de straat. - De riolering voor nieuwbouw moet gescheiden gebeuren voor hemelwater en huisvuilwater. Het hemelwater moet voldoende opgevangen wordt in regenwaterputten in verhouding tot de dakoppervlakte en conform de gewestelijk hemelwaterverordening. Dit is gevat is gemeentelijke en gewestelijke verordeningen. - De verhardingsmaterialen moeten maximaal waterdoorlatend zijn, tenzij andere wetgeving dit niet toelaat. Dit is gevat in de voorschriften. - Buffering met vertraagde afvoer mag enkel worden toegepast indien kan aangetoond worden dat infiltratie niet mogelijk is. De ondergrond van Laarne bestaat grotendeels uit zandgrond waardoor infiltratie ook mogelijk moet zijn. Het is pas bij de overgang naar het valleigebied ter hoogte van de Kalkense Meersen dat de bodemsamenstelling aanzienlijk wijzigt en infiltratie meer in detail op basis van terreinwaarnemingen moet bekeken worden. Er is in de bestaande toestand voldoende openruimte voorhanden om waterbuffering te voorzien met opvangcapaciteit voor regenwater zodat dit als gevolg van vroegere en eventuele toekomstige verharding, niet direct de grond van het perceel kan indringen. De buffering van water moet voorzien worden in de eigenlijke bestemming en kan niet afgewenteld worden op de naastliggende (agrarische) gebieden.

58 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne 56 Voor de berekening van deze buffercapaciteit is de courante gewestelijke hemelwaterverordening van toepassing. Met betrekking tot het provinciaal beleidskader worden volgende voorschriften opgenomen in het RUP: - Voor de realisatie van verharde oppervlaktes van meer dan 1000m² moeten bijkomende milderende maatregelen worden voorzien. Een bijkomende infiltratie- en buffercapaciteit moet worden voorzien om de (versnelde) afvoer van nieuw aan te leggen verharding naar de waterlopen te vermijden of te beperken. - De verharde grondoppervlakten zoals voetpaden, parkings en inritten ongeacht de afmeting, moeten maximaal, afwateren naar een voldoende brede infiltreerbare randzone (minstens 25 van de betrokken verharde oppervlakte) en aangelegd worden zonder boordstenen of afvoerkolken. - Indien dit niet mogelijk is dienen de verharde oppervlakken aangelegd te worden in waterdoorlatende materialen. Belangrijk hierbij is dat de waterdoorlatende materialen geplaatst worden op een waterdoorlatend funderingsmateriaal en dat infiltratie mogelijk gemaakt wordt door opstaande randen te voorzien en deze verhardingen zonder helling of afvoergoten aan te leggen. - Indien dit op zijn beurt niet mogelijk is, dient de verharde oppervlakte aangesloten te worden op een infiltratievoorziening. - Bovengrondse infiltratievoorzieningen (wadi's of grachten) hebben de voorkeur boven ondergrondse infiltratievoorzieningen (infiltratieput, infiltratiebuizen) omdat deze beter te onderhouden en te controleren zijn.

59 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Infiltratiegevoelige gebieden Het plangebied ligt in een infiltratiegevoelige zone. De deelgebieden bestaan volgens de bodemkaart vnl. Uit Zd/Zc (vochtig zand). Infiltratie is hier technisch mogelijk. Het is noodzakelijk om in dit plangebied met deze bodemtextuur een infiltratievoorziening te realiseren met volgende dimensies (conform het provinciaal beleidskader): - De infiltratieoppervlakte moet minstens 400m 2 /ha verharde oppervlakte zijn. - Het volume van deze voorziening moet minstens 330m 3 /ha verharde oppervlakte zijn. - De infiltratievoorziening mag niet aangelegd worden onder het maximale niveau van de grondwatertafel die zal variëren tussen 70cm (drainageklasse c) en 50cm (drainageklasse b) onder het maaiveld. Enkel indien de aanvrager op basis van meetgegevens kan aantonen dat de locatie toch andere eigenschappen vertoont die een alternatieve dimensionering toelaten, zal deze onderbouwde motivatie aanvaard worden. kaart 12 Infiltratiegevoelige gebieden

60 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Hellingskaart Het volledige gebied is nagenoeg vlak tot zeer weinig reliëf. Nabij de school in de Nerenweg is ter hoogte van het speelbos plaatselijk een groot reliëfverschil aanwezig. Een matig reliëfverschil is gelegen ter hoogte van de Chirolokalen.

61 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Grondwaterstromingsgevoelige gebieden Het grootste deel van het plangebied is matig gevoelig voor grondwaterstroming. In de zuidelijke rand grenzend aan de Kalkense meersen zijn een aantal gebieden zeer gevoelig voor grondwaterstroming. Deze gebieden zijn opgenomen onder de bestemming valleigebied.

62 SumResearch / RUP Dorpskern Kalken Gemeente Laarne Erosiegevoelige gebieden In het plangebied zijn punctueel een aantal zones erosiegevoelig, vooral gelegen in het zuidelijk gedeelte, het overgangsgebied naar de Kalkense meersen. In het noorden van het plangebied is een erosiegevoelige zone gelegen ter hoogte van het speelbos van de school in de Nerenweg.