Project 'Natuurlijk Groen als Grondstof'

Transcriptie

1 Project Referentie Staat Natuurlijk Groen als Grondstof 0257 Aanvraag ingediend Projectverantwoordelijke Katrien Wijns Telefoon : katrien.wijns@natuurpunt.be 0032 (0) Project 'Natuurlijk Groen als Grondstof' Projectnaam: Natuurlijk Groen als Grondstof - Opgeslagen door 'zijderveldf' op 10/09/ :05:39 - Goedkeuring PV 'zijderveldf' op 10/09/ :05:40 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :20:42 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :20:42 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :20:42 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :20:42 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 1 van 76

2 Geef een beschrijving van de probleemstelling of opportuniteit waar het project zich op richt en verantwoord deze probleemstelling of opportuniteit voor het programmagebied.: Groene reststromen afkomstig uit natuur- en landschapsbeheer (maar ook van waterschappen, wegbeheerders e.d.) worden vaak niet of beperkt benut. Dat is erg jammer want het zijn in feite grondstoffen die goed bruikbaar (kunnen) zijn als hernieuwbare energiebron, grondverbetering, verpakkings- en andere materialen, veevoer etc. Met het beperkte gebruik gaat ook een potentiële mogelijkheid om efficiënt om te gaan met natuurlijke hulpbronnen verloren. Daarnaast is de achterblijvende biomassa meestal niet goed voor het ecosysteem. Niettemin wordt er toch vaak gekozen voor ongebruikt laten van deze groene grondstoffen omdat het de goedkoopste oplossing is (het 1e aspect van vraaggestuurdheid komt dus vanuit natuurorganisaties). Het grootste probleem bij de verwerking van groene grondstoffen zijn de hoge transportkosten. Dit komt omdat deze thans meestal afgevoerd worden naar grootschalige verwerkingsbedrijven (voor verbranding, vergisting, compostering), die zelden nabij natuurgebieden liggen. Om dit probleem op te lossen moet er daarom veel meer naar regionale oplossingen gezocht worden. Die oplossingen zijn alleen haalbaar als er op dit niveau aan duurzame ketens van aanbod, inzameling, (voor)verwerking en afzet gewerkt wordt. Een tweede uitdaging betreft de beschikbaarheid van geschikte oogstmachines die de natuur niet schaden en van geschikte, liefst mobiele (voor- )verwerkingsinstallaties, die de groene grondstoffen omzetten in droog, transporteerbaar materiaal (persblokken e.d.) zodat er geen onnodig gewicht (zoals surplus aan water) vervoerd hoeft te worden. Die verwerkingsinstallaties (zowel om de biomassa uit het gebied te halen als voor omzetten in droge of andere producten) zijn verschillend voor de diverse typen groene reststromen. In dit project richten we ons daarbij uitsluitend op groene grondstoffen uit gras/riet, heide, slootmateriaal en klein hout. De derde uitdaging betreft het omzetten van groene grondstoffen in producten voor de regionale afzetmarkt. Deze uitdaging omvat 3 samenhangende aspecten: het in beeld krijgen c.q. de experimentele ontwikkeling van potentiële producten, het geschikt maken van machinerie om die producten te maken en het creëren van een afzetmarkt voor die producten (het 2e aspect van vraaggestuurdheid is de afzetmarkt die weliswaar nog ontwikkeld moet worden). De uitwerking van het concept van regionale ketens voor groene grondstoffen is dus sterk gekoppeld aan de lokaal-regionale omstandigheden: het type landschap, type groenstromen en beschikbare afzetmarkt(en). Om dit concept breed toepasbaar te maken is het daarom nodig om dit in een paar verschillende landschapstypen verder uit te werken en uit te testen. Ervaringen kunnen dan vertaald worden naar een breed toepasbaar concept. Genoemde uitdagingen zijn relevant voor het grensregiogebied omdat het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen voor Natura 2000 gebieden hoge prioriteit heeft in het Nederlands/Brabants en Vlaams beleid. De moeilijkst te beheren biotopen (w.o. natte graslanden) dreigen door de hoge kosten en het niet voor handen zijn van geschikte machines het minst goede beheer te krijgen. Juist deze knelpunten worden in dit project aangepakt. Daarnaast maken Vlaanderen en Brabant een duidelijke keuze voor kringloopeconomie: van afval naar grondstof! Dit project brengt die keuze in de praktijk. Nog voordat we beginnen maaien in de natuurgebieden willen we weten waar we met de biomassastromen naartoe kunnen. We kiezen ervoor om dit regionaal te organiseren zodat de transporten beperkt kunnen blijven. Voorts omvat dit project vernieuwende aspecten die relevant zijn voor de grensregio: Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 2 van 76

3 - ontwikkeling concept regionale groene waardeketen - vernieuwen/optimaliseren van machinerie en apparatuur voor oogsten en (voor)verwerking aangepast aan de lokale situatie/type biomassa - nieuwe toepassingen van groene grondstoffen voor regionaal gebruik - het werken met grazige biomassa, heide, slootmaaisel, griend e.d. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :53:37 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :53:37 Specifieer de projectdoelstelling.: Doel: Het ontwikkelen, uittesten en verbeteren van het concept circulaire regionale biomassa waardeketen gebaseerd op ketenvorming in (drie) natuurlijke landschappen, karakteristiek voor de grensregio: Altena-Biesbosch/Vlijmens Ven (rivierenlandschap); Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide (grensoverschrijdend heidelandschap) en Het Dommeldal (grensoverschrijdend kleinschalig beekdal) en Vallei van de Zwarte Beek. Dit project en concept richt zich op het ontwikkelen van duurzame regionale businesscases van oogsten van groene grondstoffen tot en met het op een kosten-effectieve wijze omzetten en afzetten van deze grondstoffen in biobased producten zoals brandstoffen, bodemverbeteraars, vezels voor verpakkingsmaterialen, eiwitten voor veevoer en andere producten. Dit wordt bereikt door innovatie van processen (zowel technisch als organisatorisch), producten en toepassingen middels experimentele ontwikkeling, samenwerking van bedrijven en door samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen. De 'outcomes' van het project zijn: het beter benutten van natuurlijke grondstoffen (van biomassa naar producten), CO2-reductie, nieuwe machinerie, nieuwe biobased producten en structurele samenwerking in de hele keten. Het project kent zeven doelstellingen: Het op regionaal niveau bijeen brengen van zoveel mogelijk (streefcijfer 50%) van de grasachtige groene grondstoffen (niet houtige biomassa, maar wel griendhout e.d.) van de partners en andere groenbeheerders in die regio s om tot een economisch interessante hoeveelheid te komen Experimentele ontwikkeling (vooronderzoek, ontwikkeling en optimalisatie) van op het (natuur)gebied en op de afzetmarkt toegesneden technieken (machines) voor oogsten van grazige biomassa Experimentele ontwikkeling (vooronderzoek, ontwikkeling en optimalisatie) van voorwerkingsmethoden (droog- en transportmethodes) in en uit het gebied dat de (milieu) belasting (voor het gebied) zoveel mogelijk beperkt Experimentele ontwikkeling (vooronderzoek, ontwikkeling en optimalisatie) van kosten-effectieve conversiemethoden van groene reststromen naar halffabricaten (vezels, eiwitten, sappen), brandstof, bodemverbeteraars en andere producten Experimentele ontwikkeling van potentiële eindproducten (uit halffabricaten) in de vorm van prototypen (bijvoorbeeld biobased verpakkingsmateriaal, balken, beschoeiing uit vezels; veevoer uit eiwitconcentraat en nutriëntensap; etc.) Het creëren van een regionale afzetmarkt en het opzetten van regionale ketenorganisaties voor productie en verwerking (van groene grondstoffen) en de afzet van verkoopbare (biobased) producten. Zoveel mogelijk streven naar cascadering zodat de groene grondstof zolang mogelijk in de gebruiksketen blijft voor het terugvloeit om als nutriëntenbron voor nieuwe aanwas van groene grondstof te dienen Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 3 van 76

4 - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :55:51 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :55:51 Geef aan waarom grensoverschrijdende samenwerking nodig is voor dit project en welke toegevoegde waarde de grensoverschrijdende samenwerking heeft voor dit project.: Het is noodzakelijk om dit project grensoverschrijdend uit te voeren omdat de regionale ketens in het grensgebied vaak het beste grensoverschrijdend vorm te geven zijn. Grenspark De Zoom-Kalmthoutse heide en het Dommeldal (en Vallei van de Zwarte Beek) zijn gebieden die wat betreft landschapstypen grensoverschrijdend één geheel vormen. Daardoor zijn de groen(rest)stromen gelijksoortig en zijn dezelfde soort machines nodig voor oogsten en verwerken. Voorts werken terreinbeherende organisaties nu al vaak samen bij het oogsten, maar moeten zij vervolgens naastgelegen biomassa geheel verschillend (niet erg kosten- en CO2- efficiënt) afvoeren. Een gezamenlijke keten zal tot grote kostenbesparing leiden, de CO2-uitstoot verminderen en bruikbare biobased producten opleveren. De toegevoegde waarde van deze samenwerking is daarnaast dat de participerende ondernemers in Nederland en Vlaanderen tezamen, op basis van de wensen van Vlaamse en Nederlandse natuurorganisaties machines kunnen ontwikkelen/optimaliseren voor oogsten, voorbewerking (bijvoorbeeld drogen) en transport. Hiermee worden die machines bruikbaar voor het hele grensregio gebied omdat bijna alle landschapstypen in de grensregio in de 3 proefregio s aanwezig zijn. Hetzelfde geldt voor conversie-apparatuur ten behoeve van halffabricaten en eindproducten voor de regionale afzetmarkt. De kennisinstellingen aan beide zijden van de grens (Centre of Expertise Biobased Economy - Avans Hogeschool en Inverde) zullen gezamenlijk en afzonderlijk de natuurorganisaties en bedrijven ondersteunen met onderzoek, ontwikkeling en het creëren van (nieuwe) toepassingsmogelijkheden voor de groene grondstoffen, product-markt combinaties en samenwerkingsvormen. Tenslotte leidt grensoverschrijdende samenwerking tot meer kennisuitwisseling en ontwikkeling die niet alleen beschikbaar komt voor de projectpartners maar ook voor alle andere gebieden en belanghebbenden in de grensregio. Het uitstralingseffect wordt meer dan verdubbeld door deelname van partners aan beide zijden van de grens en de grensoverschrijdende activiteiten die hiertoe uitgevoerd worden. Voorts levert deze samenwerking ook meerwaarde op voor de hele grensregio: kennis wordt actief gedeeld niet alleen binnen het partnerschap maar ook daarbuiten. De kennispartners (Avans en Inverde) gaan samen cursussen opzetten en uitvoeren voor alle belangstellenden in het grensregio gebied. Daarnaast zullen er tal van expertmeetings en demonstraties in het veld gehouden worden waarvoor alle collega organisaties en bedrijven in de grensregio worden uitgenodigd. De toegevoegde waarde zit ook in de aansluiting op het Nederlands/Brabants en Vlaamse beleid. Het realiseren van instandhoudingsdoelstellingen voor Natura 2000 gebieden heeft aan beide zijden van de grens hoge prioriteit. De moeilijkst te beheren biotopen (w.o. natte graslanden) dreigen door hoge kosten en het niet voor handen zijn van geschikte machines het minst goede beheer te krijgen. Dat is in strijd met bovengenoemd beleid. Het oogsten en afvoeren van de biomassa is momenteel een hele dure aangelegenheid. Net deze knelpunten worden in het project aangepakt, waardoor het project helemaal inspeelt op en aansluit bij het Vlaamse en Nederlandse beleid. Hetzelfde geldt voor de grensoverschrijdende keuze voor circulaire economie. Binnen het project wordt de keuze voor die kringloop zeer duidelijk gemaakt. We kiezen er ook voor om dit grensoverschrijdend regionaal te organiseren zodat de transporten beperkt kunnen blijven. Dit past uiteraard in de duurzaamheidsstrategie van de Vlaamse regering en de Provincie Noord-Brabant. Tenslotte bouwt dit project voort op resultaten van eerdere Grensregio en EU-projecten zoals ARBOR, Twecom, Graskracht en CaRe-Lands. Deze projecten concentreerden zich echter vooral op de inzet van houtige biomassa en landbouwrestafval als energiebron. In dit project gaat het vooral Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 4 van 76

5 om grasachtige biomassa en is het gebruik van groene grondstoffen veel breder. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :53:37 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :53:37 Hoe zullen projectresultaten gebruikt worden na afloop van het project?: Het belangrijkste resultaat uit werkpakket 3 is de typering, categorisering en kwantificering van beschikbare groen(rest)stromen in het hele grensgebied. Tevens wordt er gekeken naar beleid, wet- en regelgeving om deze stromen grensoverschrijdend bij elkaar te brengen en wordt er gewerkt aan draagvlakontwikkeling voor het creëren van regionale ketens voor productie-verwerking-afzet. Deze resultaten worden niet alleen tijdens het project gebruikt, maar vooral ook na afloop van het project om structureel en duurzaam deze groen(rest)stromen efficiënt te verwerken en gebruiken. Door die inventarisatie wordt het na afloop ook mogelijk om andere organisaties, zoals bijvoorbeeld waterschappen en wegbeheerders, in de regionale ketens op te nemen. De belangrijkste resultaten uit werkpakketten 4 en 5 zijn nieuwe machines/prototypen voor het oogsten, (voor)verwerken en conversie van natuurlijk groen. Deze machines zullen na afloop van het project gebruikt worden voor een duurzaam beheer van de kwetsbare natuurgebieden, voor een betere omzetting naar halffabricaten, naar eindproducten en voor afzet naar eindgebruikers in de keten. In dit werkpakket wordt ook gewerkt aan een betere operationele planning van werkzaamheden (gezamenlijk gebruik van machines, aansluiting van maaien-voorbewerken-conversie), die na afloop van het project zeker gebruikt zal worden in het hele proces en de nieuwe ketens. De deelname van maar liefst 6 MKB/KMO-bedrijven garandeert dat die continuïteit er zeker zal zijn. De experimentele ontwikkeling van potentiële eindproducten en de resultaten van de haalbaarheidsstudie naar potentiële afzetmarkten die in werkpakket 6 gerealiseerd worden, zullen na afloop van het project gebruikt worden om daadwerkelijk met duurzame verwerking van groen(rest)stromen uit natuurgebieden aan de slag te gaan en zo het beheer te verbeteren en goedkoper te maken. Daarnaast kunnen producten met een keurmerk hun weg naar de markt vinden en zo bijdragen aan een betere bewustwording van grondstoffen uit natuur in de betrokken marktsectoren en onder een breed publiek. In werkpakket 2, communicatie en disseminatie, worden fysieke en online cursussen ontwikkeld op basis van de kennis en ervaring die ontwikkeld is in dit project. Dit educatief materiaal zal niet alleen tijdens het project gebruikt worden maar vooral ook na afloop om andere (terreinbeherende) organisaties inzicht te geven in de nieuwe mogelijkheden van beheer, verwerking en productontwikkeling van groen(rest)stromen. - Opgeslagen door 'katrienw' op 30/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 30/06/ :25:12 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 5 van 76

6 Budgetten Werkpakket Budget Projectmanagement ,92 Communicatie activiteiten ,18 Haalbaarheidsstudie en informatie verzamelen ,02 Ontwikkeling/verbetering machines voor oogsten en voorbewerking ,38 Doorontwikkeling verwerkings- en conversie installaties voor groene ,83 Ketenontwikkeling en marketing ,78 Project budget ,12 Gevraagde EFRO Subsidie ,56 EFRO Percentage 50,00 % Projectfocus Aan welke programma prioriteit - specifieke doelstelling draagt het project bij?: 3B) Innovatie van producten / diensten / toepassingen / processen voor het verbeteren van milieubescherming en het efficiënt omgaan met hulpbronnen, door industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling, door samenwerking tussen bedrijven onderling en van bedrijven met O&I-centra en kennisinstellingen. - Opgeslagen door 'zijderveldf' op 16/09/ :04:31 - Goedkeuring PV 'zijderveldf' op 16/09/ :04:31 Aantal bedrijven dat subsidies ontvangt: Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 6 van 76

7 6 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :20:55 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :20:55 Aantal bedrijven dat niet-financiële steun ontvangt: 30 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 Aantal bedrijven dat steun ontvangt: 36 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 Aantal KMO/MKB dat steun ontvangt: 20 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 Aantal bedrijven dat deelneemt aan een onderzoeksproject: 20 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 Private investeringen als cofinanciering voor overheidssteun voor bedrijven (euro): Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 7 van 76

8 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :20:55 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :20:55 Aantal bedrijven dat samenwerkt met onderzoeksinstellingen: 20 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 Private investeringen als cofinanciering voor overheidssteun voor een onderzoeksproject (euro): Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :20:55 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :20:55 Aantal bedrijven dat steun ontvangt met het oog op producten die nieuw voor de markt zijn: 6 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :20:55 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :20:55 Aantal bedrijven dat steun ontvangt met het oog op producten die nieuw voor het bedrijf zijn: 10 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 Aantal ondersteunde innovatiegerichte samenwerkingstrajecten tussen bedrijven onderling: 8 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 8 van 76

9 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:13 Aantal ondersteunde demonstraties en pilots: 12 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:13 Beschrijf de bijdrage van het project aan de gekozen specifieke doelstelling van het programma.: Het project draagt bij aan deze doelstelling omdat in het project nieuwe producten, toepassingen, technische processen en samenwerkingsvormen worden geïntroduceerd die leiden tot het verbeteren van milieubescherming en het efficiënt omgaan met natuurlijke hulpbronnen. In de eerste plaats worden er nieuwe machines en processen geïntroduceerd ten behoeve van het verantwoord en waar nodig en mogelijk zo maximaal mogelijk ophalen (oogsten, (voor)verwerken en transporteren) van groene grondstoffen uit diverse typen natuurgebieden (grasachtige biomassa, heide, slootmaaisel, riet, griend e.d.). Daarnaast worden er nieuwe producten en toepassingen ontwikkeld, waarbij we streven naar een zo hoogwaardig mogelijke inzet van groene grondstoffen. Voorbeelden: eiwitconcentraat en nutriëntensappen voor veevoer, bodemverbeteringsproducten (compost en bemestingskorrels, potgrond, structuurverbeteraars en vloeibare meststoffen) en andere biobased producten zoals vezels, biocomposiet of pulp (t.b.v. vormkarton-verpakkingsmaterialen voor lokale tuinbouwbedrijven of voor balken, palen of steigers voor de bouw of eigen gebruik door natuurorganisaties). Ook diverse energieproducten (briketten en houtskool) behoren tot de mogelijkheden. Voor al deze producten moeten machines verbeterd en/of aangepast worden vanwege het gebruikte type biomassa en het gewenst (eind)product. De nieuwe toepassingen kunnen eindproduct zijn of halffabricaat voor lokale bedrijven en instellingen, zoals tuincentra, papier/kartonindustrie, veevoerderbedrijven, campings, veevoerbedrijven, etc. Verder is er ook sprake van de ontwikkeling van nieuwe processen, samenwerkingsvormen: op lokaal-regionaal niveau gaan er biomassawaardeketens ontwikkeld worden tussen leveranciers (de natuurorganisaties), verwerkers (groen-onderhoud en verwerkingsbedrijven) en afnemers (diverse soorten bedrijven in de drie regio s). Tenslotte wordt er gewerkt aan kostenbesparing voor natuurbeheer, aan nieuwe verdienmodellen voor de natuurgebieden waarbij de verbindingen met regionale bedrijven en bewoners worden versterkt. De ontwikkeling van deze producten en processen is goed voor het milieu omdat er veel minder transport hoeft plaats te vinden, (meer) biomassa uit kwetsbare natuurgebieden wordt gehaald, er aan CO2-reductie wordt gedaan en de biodiversiteit wordt bevorderd. Voorts leidt gebruik van groene grondstoffen tot een efficiëntere omgang met natuurlijke hulpbronnen omdat meer biomassa nuttig wordt gebruikt, het in producten wordt omgezet die lokaal afgezet worden en voor de meest hoogwaardige en haalbare toepassing wordt gekozen. Het project draagt ook bij aan het tweede deel van deze specifieke doelstelling omdat de nieuwe producten en toepassingen tot stand worden gebracht door onderzoek en experimentele ontwikkeling van machines (voor natuurvriendelijk) oogsten en (milieuvriendelijk) verwerken van groene Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 9 van 76

10 grondstoffen. Deze experimentele ontwikkeling wordt mogelijk gemaakt door samenwerking tussen bedrijven onderling en door samenwerking tussen bedrijven, natuurorganisaties en kennisinstellingen. Wat betreft de outputindicators scoort dit project een 6 m.b.t. aantal deelnemende MKB/KMO-bedrijven die subsidie ontvangen. Overigens zullen meer MKB/KMObedrijven (indirect) profiteren van dit project: bv. bedrijven die de producten (energie, bodemverbeteraars, verpakkingen, e.d.) gaan afnemen. De particuliere investeringen bedragen (na aftrek van subsidie) ca. 1,75 miljoen door bedrijven en ca. 0,73 miljoen door natuurorganisaties. Daarnaast werken alle 6 bedrijven samen met onderzoeksinstellingen en is de steun die zij ontvangen gericht op de ontwikkeling van nieuwe processen en producten. Tenslotte is er sprake van 8 ondersteunde innovatiegerichte samenwerkingstrajecten tussen ondernemingen onderling en van ten minste 12 demonstraties en pilots. Een meer uitgebreide toelichting op alle outputindicatoren is te vinden in de bijlagen (geüploade documenten). - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :25:12 Werkpakketten Werkpakket 1 Titel: Projectmanagement - Opgeslagen door 'zijderveldf' op 10/09/ :05:40 - Goedkeuring PV 'zijderveldf' op 10/09/ :05:40 Omschrijving: Natuurpunt Beheer vzw is de projectverantwoordelijke organisatie en staat in voor de inhoudelijke en financiële coördinatie over alle werkpakketten Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 10 van 76

11 en de afstemming hiertussen. Deze verantwoordelijkheid omvat de volgende activiteiten: - het bewaken van de samenhang van het project en het halen van de projectdoelstellingen; - het bewaken van de uitvoering van de verschillende werkpakketten en hun activiteiten (in tijd en inhoudelijk); - het toezicht houden op de financiën (declaraties) van partners en van het project als geheel; - inhoudelijke en financiële rapportering (eens per 3 maanden). De projectverantwoordelijke organisatie stelt een project managementteam (PMT) samen waarin de projectcoördinator, financieel manager en communicatiemanager zitting nemen. Zij bespreken periodiek (iedere 6 weken) de voortgang van de verschillende acties inhoudelijk, qua planning en financieel. Minimaal 2 keer per jaar zal er een project coördinatiegroep vergadering (PCG) zijn om de inhoudelijke, tijdige en financiële voortgang met alle partners te bespreken en eventueel besluiten te nemen over specifieke zaken dienaangaande. Ook op individuele basis zal er met de partners overleg plaats vinden als dat nodig en wenselijk is (bijvoorbeeld als partners hun activiteiten niet tijdig uitvoeren, niet uitvoeren conform inhoudelijke omschrijvingen, niet tijdig declareren etc.). Op lokaal niveau zal er per partner een lokaal managementteam (LMT) ingesteld worden om de inhoudelijke en financiële voortgang van het lokale project te bewaken. De partners bepalen zelf de frequentie van dit overleg. De doelen van dit projectmanagement zijn: - efficiënt en effectief (dagelijks) management van het project - goede opvolging/monitoring en rapportering van activiteiten (inhoudelijk en financieel) - krachtig partnerschap en intensieve betrokkenheid van alle partners De resultaten van het projectmanagement zijn: - elk kwartaal een verslag over de voortgang van het project, zowel inhoudelijk als financieel, zowel van alle partners afzonderlijk als over het geheel - tenminste 2 verslagen per jaar over discussies en besluiten van de project coördinatiegroep - goede opvolging van het project en tijdige uitvoering van alle onderdelen - intensieve betrokkenheid van alle partners bij het project - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :05:42 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :05:42 Betrokken partners: Vereniging Natuurmonumenten, Stichting het Noordbrabants Landschap, Natuurpunt Beheer vzw, Stichting Avans, BENEGO, Verschoor Groen en Recreatie B.V., inverde, Millvision B.V., Grassa BV, NF Fibre B.V., AGRICON NV, Vandervelden Algemene Bosbouw Betrokkenheid partners: Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 11 van 76

12 Alle partners van het project zijn betrokken bij het werkpakket, omdat zij primair verantwoordelijk zijn voor een voorspoedige uitvoering van, rapportage over en financiële afhandeling van de eigen activiteiten. Hierdoor kan het project als geheel succesvol uitgevoerd worden. Binnen dit werkpakket is er een bijzondere verantwoordelijkheid voor de Lead Partner (Natuurpunt), omdat de LP tevens eerstverantwoordelijke is voor een voorspoedige uitvoering van, rapportage over en financiële afhandeling van het project als geheel. Deze verantwoordelijkheid neemt een aantal specifieke taken met zich mee: - het verwerken en bijhouden van de (financiële) projectadministratie - Natuurpunt onderhoudt contact met het Interreg-secretariaat over de voortgang van het project. - Natuurpunt ondersteunt indien nodig andere partners procesmatig bij de uitvoering van het project. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :06:50 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :06:50 - Activiteit 1.1 Titel activiteit: Project Managementteam (PMT) - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 14/03/ :09:51 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 14/03/ :09:51 Omschrijving: De goede opvolging van het project wordt gewaarborgd door het PMT. In dit team zitten de projectcoördinator, de financieel manager en de communicatiemanager (allen van de projectverantwoordelijke organisatie). Dit team bereidt ook de vergaderingen van de projectcoördinatiegroep (PCG, zie activiteit 2) voor, entameert de gezamenlijke acties (studies, bijeenkomsten, communicatie-acties, tussenrapportages, etc.) en onderhoudt de contacten met het Interreg-secretariaat. Het PMT bereidt in nauwe samenwerking met alle partners alle tussen- en eindrapportages voor, zowel inhoudelijk als financieel. Deze periodieke rapportages worden vastgesteld door de PCG en ingediend bij het secretariaat. Ook tussentijdse Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 12 van 76

13 wijzigingsvoorstellen maken onderdeel uit van deze activiteit. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :50:12 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :50:12 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :21:34 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :21:34 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :21:34 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :21:34 - Activiteit 1.2 Titel activiteit: Lokaal Managementteam (LMT) Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 13 van 76

14 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :30:10 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :30:10 Omschrijving: Alle afzonderlijke partners stellen lokaal een managementteam samen en benoemen daarin een lokale projectmanager, financieel manager en communicatiemanager. Deze personen zijn de contactpersonen voor het PMT. Een lokaal managementteam zorgt voor een goede uitvoering en monitoring van de acties door de partner, inclusief elk kwartaal een inhoudelijke en financiële rapportage daarover richting het PMT. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :50:31 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :50:31 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :21:49 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :21:49 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :21:49 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :21:49 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 14 van 76

15 - Activiteit 1.3 Titel activiteit: Project CoördinatieGroep (PCG) - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :50:56 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :50:56 Omschrijving: Tenminste drie maal per jaar zal er een PCG-vergadering plaatsvinden. In deze vergaderingen, waaraan alle partners met een vertegenwoordiger deelnemen, wordt de voortgang van het project besproken. Dit zowel inhoudelijk, als organisatorisch, financieel en communicatief. Deze groep beslist ook over de uitvoering van gezamenlijke activiteiten, zoals studies, communicatie en disseminatie. - Opgeslagen door 'katrienw' op 15/06/ :44:39 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 15/06/ :44:39 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :22:07 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :22:07 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :22:07 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :22:07 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 15 van 76

16 - Activiteit 1.4 Titel activiteit: Rapportages - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :32:10 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :32:10 Omschrijving: Het PMT bereidt elk kwartaal in nauwe samenwerking met alle partners alle tussen- en eindrapportages voor, zowel inhoudelijk als financieel. Deze rapportages worden vastgesteld door de PSG en ingediend bij het secretariaat. Ook tussentijdse wijzigingsvoorstellen maken onderdeel uit van deze activiteit. Alle partners zijn betrokken bij de activiteiten 2, 3 en 4 van dit werkpakket (het houden van lokaal projectmanagement vergaderingen, kwartaal verslagen van lokaal projectmanagement, deelname en bijdrage aan project coördinatiegroep vergaderingen, tussentijdse kwartaal verslagen en eindrapportage). Bij activiteit 1 is voornamelijk de projectverantwoordelijke organisatie betrokken (hoewel binnen die activiteit ook regelmatig afzonderlijke partners betrokken zullen worden). - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :08:46 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :08:46 Startdatum: 01/08/2016 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 16 van 76

17 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :22:23 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :22:23 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :22:23 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :22:23 - Activiteit 1.5 Titel activiteit: niet van toepassing - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 29/07/ :28:04 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 29/07/ :28:04 Omschrijving: niet van toepassing - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 29/07/ :28:33 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 17 van 76

18 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 29/07/ :28:33 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 29/07/ :28:33 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 29/07/ :28:33 Einddatum: 02/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 29/07/ :28:33 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 29/07/ :28:33 Output # Titel Streefdatum Streefwaarde 1.1 Verslagen van de PMT-vergaderingen 31/07/ Kwartaalverslagen (inhoudelijk en financieel) van Lokale 31/07/ Verslagen van PCG-vergaderingen 31/07/ Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 18 van 76

19 Werkpakket 2 Titel: Communicatie activiteiten - Opgeslagen door 'zijderveldf' op 10/09/ :05:40 - Goedkeuring PV 'zijderveldf' op 10/09/ :05:41 Omschrijving: Doelen communicatieactiviteiten: Groene (rest)stromen uit natuurgebieden worden nu veelal niet benut als waardevolle grondstof. Dit is zonde, omdat hiertoe wel degelijk mogelijkheden bestaan. Via dit project worden deze mogelijkheden gepreciseerd en gedemonstreerd, waarbij dit werkpakket beoogt de behaalde resultaten wereldkundig te maken. Enerzijds zijn de uitingen gericht op een brede doelgroep van geïnteresseerden, zoals de bezoekers van natuurgebieden. Daarnaast is tot doel gesteld andere organisaties in de sector die geen deel uitmaken van het partnerschap (natuurbeheerders, groenverwerkers, conversiebedrijven, gebruikers van halffabricaten/grondstoffen, afzetkanalen en afnemers) op de hoogte te brengen van de mogelijkheden voor het gebruik van groene (rest)stromen. Het doel is niet louter deze organisaties te inspireren, maar hen ook concrete handvatten te bieden op basis van de ervaringen uit het project, opdat ook zij in de nabije toekomst hun groene grondstof effectiever kunnen benutten. Ter aanvulling hierop worden al deze partijen en bedrijven ook betrokken in de werkpakketten 3-6 via de daar ondergebrachte demonstratie-activiteiten, expertmeetings en martkontwikkelingsactiviteiten. Tenslotte heeft dit project als doel om middels (online) cursussen zoveel mogelijk terreinbeheerders en andere organisaties en studenten op de hoogte te brengen van alle kennis en ervaring die in dit project ontwikkeld is. De doelgroepen waarop ingezet wordt, zijn: - MBO/secundair onderwijs, HBO en universitaire onderwijsinstellingen en studenten en docenten binnen die onderwijsinstellingen - Natuur- en landschapsorganisaties, waterschappen en wegbeheerders - Bedrijven en branche-organisaties in de groenverwerkende en biobased sector en in de machinebouw - Bedrijven en organisaties die afnemers kunnen zijn van halffabricaten (papier en kartonindustrie, veevoerderbedrijven, groene energiebedrijven, e.d.) en eindproducten Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 19 van 76

20 - Overheden (politici, bestuurders, beleidsmakers) - Pers (dagbladen, vakbladen, radio en tv) De communicatiekanalen waarvan gebruik gemaakt zal worden zijn: - kanalen van betrokken natuurorganisaties, kennis- en onderwijsinstellingen en bedrijven (zoals websites, nieuwsbrieven en brochures) - de eigen projectkanalen (zoals projectwebsite, expertmeetings, demonstraties en cursussen) - social media (Facebook, LinkedIn, YouTube) - pers (kranten, vakbladen, radio, tv) - deelname aan events van andere organisaties Middelen die in dit werkpakket gebruikt worden, zijn o.a.: - persberichten en artikelen voor de geschreven persorganen (dagbladen, vakbladen e.d.) - nieuwsbrieven, brochure en resultatenboek - eigen projectwebsite, YouTube-filmpjes en berichten op sociale media - eigen events (start- en slotconferentie, demonstraties en expertmeetings in WP3-6) - eigen cursussen, online en fysiek - diverse promotiematerialen, zoals banners, gadgets e.d. - lokale communicatieplannen over het project inclusief concrete acties De resultaten van dit werkpakket zijn: - goed geïnformeerde doelgroepen, zowel intern als extern - een up to date website en 8 digitale nieuwsbrieven - diverse filmpjes en veel berichten via social media - veel persberichten, diverse artikelen in kranten en vaktijdschriften - 2 eigen events (exclusief die in de WP3-6) - een resultatenboek - 3 cursussen: 1 fysieke en 2 online - diverse promotiematerialen, zoals banners, gadgets e.d. - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :36:35 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :36:35 Betrokken partners: Vereniging Natuurmonumenten, Stichting het Noordbrabants Landschap, Natuurpunt Beheer vzw, Stichting Avans, BENEGO, Verschoor Groen en Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 20 van 76

21 Recreatie B.V., inverde, Millvision B.V., Grassa BV, NF Fibre B.V., AGRICON NV, Vandervelden Algemene Bosbouw Betrokkenheid partners: Dit werkpakket omvat de activiteiten die te maken hebben met communicatie en disseminatie op lokaal niveau en projectniveau. Wat betreft de uitvoering van communicatieactiviteiten op projectniveau geldt dat de lead partner Natuurpunt Beheer vzw hier primair verantwoordelijk is. Ter ondersteuning hiervan zal er regelmatig overleg plaatsvinden met Natuurmonumenten en het Grenspark ZKH, tevens zal minimaal twee keer per jaar een communicatieoverleg plaatsvinden om lokale communicatie op elkaar af te stemmen en om communicatieactiviteiten op projectniveau voor te bereiden en uit te voeren. Ook wordt daar gedeeld en indien nodig afgestemd welke activiteiten de partners op lokaal niveau uitvoeren. Hierbij geldt dat iedere afzonderlijke partner zelf verantwoordelijk is voor de uitvoering. Binnen dit werkpakket worden daarnaast cursussen en bijbehorend cursusmateriaal ontwikkeld door de kennispartners Avans en Inverde. - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/06/ :50:45 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/06/ :50:45 - Activiteit 2.1 Titel activiteit: PR- en Communicatieverplichtingen - Opgeslagen door 'zijderveldf' op 10/09/ :05:40 - Goedkeuring PV 'zijderveldf' op 10/09/ :05:41 Omschrijving: Invulling geven aan de PR- en communicatieverplichtingen voor begunstigden conform het programmareglement. Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 21 van 76

22 - Opgeslagen door 'zijderveldf' op 10/09/ :05:40 - Goedkeuring PV 'zijderveldf' op 10/09/ :05:41 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:58 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:58 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :25:54 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :25:54 - Activiteit 2.2 Titel activiteit: Communicatie en Disseminatie Werkgroep - Opgeslagen door 'zijderveldf' op 17/09/ :31:06 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 22 van 76

23 - Goedkeuring PV 'zijderveldf' op 17/09/ :31:06 Omschrijving: Er zal een aparte werkgroep voor communicatie en disseminatie (CDWG) ingesteld worden. Deze groep bestaat in ieder geval uit de project- en communicatiemanager van de projectverantwoordelijke organisatie en verder uit tenminste 3 communicatiemanagers van andere partner organisaties. Deze groep komt tenminste 2 maal per jaar bijeen om alle gezamenlijke communicatie- en disseminatie acties voor te bereiden en uit te voeren. Deze groep zal ook intensief contact onderhouden met alle andere communicatiemanagers van de andere partners. Van alle partners wordt ook verwacht dat zij input geven aan de werkgroep (ideeën, uitvoering van acties e.d.) en dat zij ondersteuning geven aan de uitvoering van acties. Daarnaast moeten alle communicatiemanagers ook regelmatig zichtbaar maken welke communicatie- en informatieactiviteiten zij zelf (op lokaal niveau) uitvoeren en welke resultaten daarmee bereikt worden. De CDWG zal ook elk kwartaal rapporteren naar het PMT en de PCG (zie werkpakket 1) over de voortgang en resultaten van de communicatie. Tenslotte bewaakt de werkgroep dat de communicatie in Vlaanderen en Nederland evenwichtig plaatsvindt. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :17:38 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :17:38 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :25:54 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :25:54 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :25:54 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :25:54 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 23 van 76

24 - Activiteit 2.3 Titel activiteit: Interne en externe communicatie op project niveau - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :06:05 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :06:05 Omschrijving: Binnen deze activiteit zullen de volgende communicatieacties worden uitgevoerd: website, persberichten, persconferenties, nieuwsbrieven, social media / YouTubefilmpjes, brochure, start- en slotconferentie, artikelen in kranten en tijdschriften, radio en tv rapportages en het uitbrengen van een resultatenboek (guideline). De doelgroepen hiervan zijn publiek/bezoekers van natuurgebieden, bewoners in de 3 regio s, medewerkers van gemeenten en andere publieke diensten, vrijwilligersorganisaties, journalisten van kranten, radio/tv, etc. Daarnaast zullen we meer diepgaande acties uitvoeren om een brede, zeer geïnteresseerde doelgroep te laten kennismaken met het concept (regionale biomassa waardeketen), ontwikkelde machines, nieuwe producten en toepassingen te laten kennismaken. Hiervoor worden meerdere demonstratieactiviteiten en expertmeetings georganiseerd. Deze zijn onder gebracht in de werkpakketten drie tot en met zes. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :47:46 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :47:46 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:41 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:41 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 24 van 76

25 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:41 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:41 - Activiteit 2.4 Titel activiteit: Externe communicatie op lokaal niveau - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 14/03/ :51:37 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 14/03/ :51:37 Omschrijving: Binnen deze activiteit vallen acties die door de lokale partners op lokaal niveau uitgevoerd worden. Middels eigen websites, nieuwsbrieven, interviews, excursies e.d. zullen de partners bekendheid geven aan de eigen lokale acties en pilots. Tevens zullen zij daarbij steeds melding maken van het Interreg Grensregioproject, de doelstellingen, activiteiten en resultaten. Alle lokale partners moeten hiertoe een 'eigen' lokaal communicatieplan maken, waarbij ook omschreven wordt op welke doelgroepen de verschillende acties zich richten (zoals bv. eigen organisatie, bewoners in de omgeving, overheden, de pers e.d.). Vanuit de communicatiewerkgroep (maar ook door het PMT en de PCG) zal er op toegezien worden dat alle partners deze acties ook daadwerkelijk uitvoeren. De lokaal georganiseerde communicatie-activiteiten zullen altijd breed aangekondigd worden en voor eenieder vrij toegankelijk zijn. Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 25 van 76

26 - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 22/06/ :02:34 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 22/06/ :02:34 Startdatum: 01/08/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:58 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:58 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:58 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :26:58 - Activiteit 2.5 Titel activiteit: Ontwikkeling cursusmateriaal - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 14/03/ :31:19 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 26 van 76

27 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 14/03/ :31:19 Omschrijving: Tijdens dit project wordt veel nieuwe kennis opgedaan. De kennispartners Inverde en Avans, ondersteund door alle andere partners, gaan hierover nieuw cursusmateriaal ontwikkelen, zowel in digitale als in traditionele 'fysieke' vorm. Dit materiaal zal ontwikkeld worden voor diverse niveaus en voor verschillende doelgroepen (voor het onderwijs/studenten, voor natuurbeheerders in het veld, voor medewerkers van (semi-)overheden en bedrijven). De cursussen zullen gebruikt worden aan het eind en na afloop van het project. De ontwikkelkosten vallen binnen het project, voor deelname zal geen geld gevraagd worden (na het project hooguit een onkostenvergoeding voor zaalhuur e.d.). Er worden drie typen cursussen opgezet: - (Fysieke) cursus Graslandbeheer (door Inverde) - Ecopedia, digitale cursus voor natuur- en groenbeheerders (door Inverde) - MOOC, digitale cursus voor studenten, bedrijven in de groenverwerkende en biobased sector (door Avans) De cursussen dragen bij aan de gewenste, brede verspreiding van alle kennis en ervaring die in het project wordt opgedaan. - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :19:57 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 17/06/ :19:57 Startdatum: 01/04/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 22/03/ :10:07 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 22/03/ :10:07 Einddatum: 31/07/ Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :29:40 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 27 van 76

28 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 05/07/ :29:40 Output # Titel Streefdatum Streefwaarde 2.1 Aantal communicatie-uitingen op projectniveau 31/07/ Aantal meer algemene communicatietools op projectniveau 31/07/ Verslagen vergaderingen CDWG 31/07/ Resultatenboek / Guideline 31/07/ Start- en slotconferentie 31/07/ Lokale communicatieplannen tbv. dit project, inclusief 31/07/ Aantal nieuw ontwikkelde cursussen over het gebruik van 31/07/ Werkpakket 3 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 28 van 76

29 Titel: Haalbaarheidsstudie en informatie verzamelen - Opgeslagen door 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :49:07 - Goedkeuring PV 'Natuurpunt Beheer' op 16/03/ :49:07 Omschrijving: De belangrijkste doelen van dit werkpakket zijn: Het typeren, categoriseren, cartograferen, kwantificeren en kwalificeren van beschikbare groen(rest)stromen in de 3 regio s zowel van deelnemende organisaties in dit project als van andere potentieel interessante organisaties Het vaststellen van potentiële gebruikswaarde van de verschillende groene grondstoffen voor uiteenlopende afzetproducten. Het onderzoeken en creëren van draagvlak bij diverse, niet deelnemende partijen in de drie regio s om groen(rest)stromen lokaal regionaal te bundelen, te verwerken, af te zetten/te gebruiken. Het onderzoeken van wet- en regelgeving hoe de verwerking en het transport (ook over de grens) van biomassa(rest)stromen kan plaatsvinden en ingepast kan worden in beleid, met name dat het niet gezien wordt als afval maar als grondstof. Het bespreken en verspreiden van de resultaten van dit vooronderzoek in een expertmeeting (eventueel gecombineerd met demonstratie op locatie). Outputs WP3: Duidelijk is welke groen(rest)stromen er in de 3 regio s zijn, deze zijn getypeerd, gecategoriseerd, in kaart gebracht en gekwalificeerd en gekwantificeerd. Duidelijk is wat de potentiële kwalitatieve en economische gebruiksmogelijkheden zijn van deze groene grondstoffen in de vorm van potentiële (eind)producten. Duidelijk is welke partijen in de 3 regio s mee willen doen bij het bundelen en verwerken van de groen(rest)stromen en in welke vorm ze waar afgezet zouden kunnen worden. Duidelijk is welke (on)mogelijkheden er wetgevingstechnisch zijn om biomassa als grondstof te kwalificeren en om deze als zodanig grensoverschrijdend te kunnen transporteren. De resultaten van deze haalbaarheidsstudie zijn intensief besproken met allerlei externe partijen en breed verspreid. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :24:10 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :24:10 Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 29 van 76

30 Beschrijf de concrete maatregelen die genomen worden tijdens en na de projectuitvoering om de duurzaamheid/continuïteit van de projectoutput en resultaten te verzekeren en/of te versterken.: De resultaten van de haalbaarheidsstudie met betrekking tot kwalificatie, kwantificering en potentiële economische gebruiksmogelijkheden worden direct in dit project gebruikt, en wel in WP4 door de ontwikkeling van oogstmachines en voorbewerking te richten op die groen(rest)stromen die kwalitatief en kwantitatief de beste economische perspectieven hebben voor verwerking en afzet. Datzelfde geldt voor het aanpassen en doorontwikkelen van conversie-apparatuur in WP5. Ook in WP6 zullen van biomassa(rest)stromen gebruikt worden voor het ontwikkelen van prototypes voor eindproducten en worden de gegevens uit dit werkpakket gebruikt voor het ontwikkelen van een afzetmarkt en de ontwikkeling van regionale biomassa-waardeketens met bijbehorende businessmodellen. Ook na het project zullen de resultaten uit dit werkpakket gebruikt worden voor het verder ontwikkelen en produceren van nieuwe machines op het gebied van oogsten, voorbewerken en conversie, maar ook om de biomassa-waardeketens op regionaal niveau verder uit te breiden met andere terrein- en groenbeherende bedrijven, met verwerkers van halffabricaten en producenten van biobased eindproducten. Alle partners en later aangesloten externe partijen zullen daar zeker, samen en soms ook ieder voor zich, mee aan de slag gaan. De resultaten uit het onderzoek naar wet- en regelgeving zullen tijdens en na het project gebruikt worden om te komen tot de gewenste aanpassing van wet- en regelgeving op het gebied van afval en groene grondstoffen en op het grensoverschrijdend transport daarvan. Natuurorganisaties en kennispartner Inverde zullen met deze resultaten zeker aan de slag gaan (richting regelgevende overheden op dit gebied), omdat hun eigen belang daar zeer duidelijk mee gediend is. Immers als die biomassa niet meer gezien wordt als afval maar als grondstof wordt transport, opslag en hergebruik makkelijker mogelijk. - Opgeslagen door 'katrienw' op 29/03/ :42:56 - Goedkeuring PV 'katrienw' op 29/03/ :42:56 Betrokken partners: Vereniging Natuurmonumenten, Stichting het Noordbrabants Landschap, Natuurpunt Beheer vzw, Stichting Avans, BENEGO, Verschoor Groen en Recreatie B.V., inverde, Millvision B.V., Grassa BV, NF Fibre B.V., Vandervelden Algemene Bosbouw Betrokkenheid partners: De betrokkenheid van partners is als volgt te beschrijven: - Avans: is trekker van dit werkpakket en intensief betrokken bij alle activiteiten m.u.v. activiteit 3.4. In activiteit 1 maakt zij een format voor het aanleveren van gegevens, incl. uitleg over de werkwijze daartoe. Voorts maakt zij een voorspelling van de beschikbare hoeveelheid biomassa op basis van de typering van vegetaties en cartografie en met behulp van een 'biomass calculator' (i.s.m. Grenspark). Daarnaast brengt zij alle verzamelde gegevens bijeen voor een deelrapport en voor het onderzoek in activiteit 2. Voor activiteit 2 verzamelt zij alle kwantitatieve informatie Gegenereerd op 16 augustus :10 Pagina 30 van 76