Deel 1 Afstemmen van behandeling en werkhervatting

Transcriptie

1 Deel 1 Afstemmen van behandeling en werkhervatting

2 Samenwerking, durft u het aan? Noks Nauta en Joost van der Gulden Wanneer je een wat serieuzer gezondheidsprobleem hebt, krijg je al vlug met verschillende artsen en andere zorgverleners te maken. Is er sprake van arbeidsverzuim dan is er eveneens contact met de bedrijfsarts en zo nodig ook met andere adviseurs op het vlak van arbeidsre-integratie. Ieder van hen probeert zorgvuldig te handelen. Toch lukt het bij complexere problematiek maar zelden om een diagnose- en behandeltraject te organiseren dat vlot verloopt en goed is afgestemd op het belang van tijdige werkhervatting. De cliënt voelt zich omringd door personen die hulp en advies bieden, maar die vanuit verschillend perspectief handelen, zonder hun aanpak op elkaar af te stemmen. De casus in hoofdstuk 1 is daarvan een duidelijke illustratie. Artsen en andere betrokken professionals vinden het dikwijls moeilijk om tot adequate samenwerking te komen. Een praktisch probleem is dat in veel gevallen onbekend is wie allemaal betrokken zijn bij de zorg voor een bepaalde cliënt en dat het dikwijls veel tijd kost om hen te bereiken. Maar ook gevoeligheden rond status, autonomie en (zelf)vertrouwen spelen een rol. Onder samenwerken verstaan we in dit boek het uitwisselen van relevante informatie en het afstemmen van behandeling en werkhervatting. Het gaat om samenwerking tussen professionals. De samenwerkingsrelatie tussen arts en cliënt hoe belangrijk ook wordt maar beperkt behandeld. Samenwerken kan verschillen in intensiteit. Dikwijls is het schriftelijk uitwisselen van medische informatie voldoende. In andere gevallen is persoonlijk contact gewenst om elkaars visie te leren kennen en werkafspraken te maken over een goede aanpak en taakverdeling. Welke vorm van samenwerking er in een bepaalde casus plaatsvindt, hangt af van de aard van de problematiek, de (financiële en logistieke) mogelijkheden, maar ook van de keuze van de betrokken professionals. En soms van de cliënt. Statusverschillen ( pikorde ) die professionals uit verschillende disciplines voelen ten opzichte van elkaar kunnen een goede samenwerking in de weg staan. Hetzelfde geldt voor een gebrek aan vertrouwen. Geregeld persoonlijk contact is belangrijk voor het opbouwen van een vertrouwensband, een belangrijk (en, als het goed gaat, zichzelf versterkend) mechanisme bij samenwerken, zo is in onderzoek gebleken [1]. Gelet op de setting waarin de meeste

3 4 Naar een betere zorg voor zieke werknemers bedrijfs- en verzekeringsartsen werken, zal vooral sprake zijn van samenwerking op afstand met een huisarts, medisch specialist, psycholoog of paramedicus, met wie dikwijls maar eenmalig contact wordt gelegd over een specifieke cliënt. Bij samenwerking op afstand is het opbouwen van vertrouwen lastiger. Bekend is dat de samenwerking beter verloopt wanneer het gemeenschappelijke doel voor de betrokkenen duidelijk is. Is dat doel minder duidelijk, of wordt het als minder belangrijk ervaren, dan zal men minder moeite doen om elkaar te informeren of te consulteren [2].Inhet algemeen hebben collega s in de curatieve sector nog weinig oog voor het belang van werkhervatting. Het is dus zaak de gesprekspartner kort uit te leggen waarom het relevant is om even samen af te stemmen over een gezamenlijke cliënt die maar moeilijk aan het werk komt. Contact met de behandelaar is lang niet altijd nodig. Daadwerkelijke samenwerking is met name aan te raden wanneer sprake is van langer durende, complexe problematiek (bijvoorbeeld een combinatie van lichamelijke, psychische en sociale problematiek) en bij de zorg voor kwetsbare mensen (chronisch zieken, mensen uit minderheidsgroepen). Bij het vermoeden van een dreigend langer durend probleem kan snelle afstemming wellicht langdurige uitval uit het arbeidsproces bekorten. Oplossen van problemen op het werk kan overigens ook bijdragen aan het verminderen van klachten en draagt dus bij aan herstel. De opzet van dit boek Een boek over de noodzaak om de behandeling en verzuimbegeleiding beter op elkaar af te stemmen en om relevante informatie te delen zou overbodig moeten zijn: het ligt immers voor de hand dat artsen en professionals uit andere disciplines samenwerken in het belang van de cliënt. Op een of andere manier gaat hierbij echter nog veel mis. In de medische (vervolg)opleidingen is er tot nu toe relatief weinig aandacht voor samenwerken [3].In het dagelijks werk zijn de randvoorwaarden voor samenwerking niet altijd optimaal. En misschien durven we soms ook niet goed, vanwege gevoeligheden rond status en positie en omdat afstemmen van zorg en arbeidsreintegratie zelden lukt zonder bepaalde concessies te doen. Dit boek beoogt bij te dragen aan het verbeteren van de samenwerking rond de beoordeling, behandeling en begeleiding van werknemers met gezondheidsklachten. Zoals van een uitgave in deze reeks mag worden verwacht, heeft dit boek een praktische insteek. Zo zijn er hoofdstukken opgenomen waarin drie paramedische disciplines en de eerstelijnspycholoog voor het voetlicht komen: professionals met wie de bedrijfs- en verzekeringsarts vaak in contact komt. Ook zijn er hoofdstukken waarin concrete samenwerkingsprojecten worden beschreven; daaruit valt het nodige te leren. Daarnaast bevat dit boek enkele hoofdstukken met nieuwe kennis en relevante theorievorming, die goed bruikbaar is in de dagelijkse praktijk. Het boek is naar onderwerp in vier delen gesplitst.

4 Samenwerking, durft u het aan? 5 Deel 1 bevat de hoofdstukken 1 en 2. Deze gaan over de cliënt: wat verwacht de (zieke) werknemer van de bedrijfsarts of verzekeringsarts? Wie schiet mogelijk tekort en waar? Daarover zo dadelijk meer. In deel 2, de hoofdstukken 3 tot en met 6, leren we de eerstelijnspsycholoog, de fysiotherapeut, de oefentherapeut en de ergotherapeut beter kennen. Een korte inleiding gaat aan deze hoofdstukken vooraf. Deel 3 bestaat uit de hoofdstukken 7 tot en met 9, met voorbeelden van samenwerkingsprojecten. Ook aan deze hoofdstukken gaat een korte inleiding vooraf. Het vierde en laatste deel bevat één hoofdstuk, hoofdstuk 10. Daarin wordt vanuit een bedrijfskundige invalshoek gekeken naar de samenwerking tussen een arbodienst en aangesloten bedrijven en die tussen de bedrijfs- of verzekeringsarts en de behandelaars van werknemers. Dit hoofdstuk wordt ook weer kort ingeleid. Aandacht voor de cliënt In deel 1 ligt het accent op de vraag wat cliënten van ons verwachten en wat hun ervaringen zijn in contacten met de bedrijfs- of verzekeringsarts. Hoofdstuk 1 is van de hand van Gerard van der Veer, Lia van den Bosch en Kerst Zwart, die nauw betrokken zijn bij het Breed Platform Verzekerden en Werk. In dit hoofdstuk wordt geschetst hoe een werknemer (Lia) tijdens haar ziekteproces te maken krijgt met een groot aantal personen in de zorg, de arbosector, bij het UWV en in het bedrijf waar zij werkt. Hoewel iedereen aan een oplossing probeert bij te dragen, gaat er toch veel mis. Lia vindt dat er slecht naar haar geluisterd wordt. Ze merkt dat de adviezen die ze krijgt vaak strijdig zijn en kennelijk niet goed worden afgestemd. Niemand lijkt de regie te voeren, al is er formeel wel een casemanager. De auteurs bepleiten daarom, de werknemer zelf een regiefunctie te geven in het proces van herstel en re-integratie, zodat de vragen, behoeften en wensen van de zieke werknemer (meer) voorop komen te staan. De betrokken professionals zouden de werknemer dan moeten helpen in het nemen en behouden van de eigen verantwoordelijkheid. De vraag is uiteraard of werknemers wel in staat zijn om zelf als regisseur op te treden rond hun behandeling en werkhervatting, en of ze dit ook willen. De auteurs menen van wel, mits de bedrijfsarts en andere professionals hiervoor openstaan en werknemers zo nodig steunen en adviseren. Ook hoofdstuk 2 gaat over de cliënt. In dit hoofdstuk wordt de grootste minderheidsgroep besproken die de arbeidsmarkt kent. In een uitgebreid literatuuronderzoek bespreken Petra Verdonk en Angelique de Rijk hoe het komt dat vrouwen een grotere kans hebben op ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid dan mannen. Verschillen in gezondheid en ziektebeleving tussen mannen en vrouwen vormen een gedeeltelijke verklaring. Daarnaast zijn verschillen in beroepskeuze van invloed: veel vrouwen werken in sectoren en beroepen met een hoog risico op arbeidsongeschiktheid, zoals de zorg en het

5 6 Naar een betere zorg voor zieke werknemers onderwijs. Besproken wordt hoe ook stereotypering en opvattingen over specifieke capaciteiten en eigenschappen van vrouwen en mannen een rol spelen. Stereotiepe beelden kunnen doorwerken in arbeidsverhoudingen en loopbaankeuzen, maar ook in de behandeling en advisering over de arbeidsre-integratie. Zo krijgen vrouwen vaker adviezen die een spoedige werkhervatting in de weg staan dan mannen. In dit soort gevallen is afstemming met de behandelende sector dringend gewenst. Literatuur 1 Nauta AP. Een vertrouwenskwestie? Over het samenwerken van huisartsen en bedrijfsartsen. Proefschrift. Heerlen: Open Universiteit Nederland, Heideman JMC, Engels JA, Gulden JWJ van der. Knelpunten in de arbocuratieve samenwerking tussen bedrijfsarts en huisarts. Wat staat noodzakelijke gedragsverandering in de weg? Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen 2002;80: Bolhuis S. Multiprofessioneel samenwerken in de gezondheidszorg. Onderzoek naar educatieve interventies. Nijmegen: Afdeling Onderwijsontwikkeling en Onderzoek, UMC St Radboud, 2002.