Storymap Ruiselede Molendorp

Transcriptie

1 Storymap Ruiselede Molendorp 1

2 2

3 Inleiding Ruiselede is gekend als Molendorp. Die naam heeft de kleine gemeente te danken aan de aanwezigheid van heel wat windmolens in het verleden. Maar liefst 16 molens (wind- of watermolens) maalden of draaiden op Ruiseleeds grondgebied vanaf de Middeleeuwen tot vandaag. Ruiseleede eert haar molenverleden nog steeds tijdens de driejaarlijkse Molenfeesten, via het lokale bier 'Molenaar' en dankzij de Molenbroodjes die door lokale bakkers worden gebakken. We nemen u via deze storymap mee langsheen enkele bijzonder plaatsen die u iets meer tonen of vertellen over de Ruiseleedse molens. Molenmeisje Millie komt af en toe tussen voor de jongsten onder ons! Waarschuwing: op het merendeel van de locaties (cijfertjes) is vandaag niets meer van de betreffende molens te zien. Enkel de Knokmolen, Hostens Molen, de romp van de Vlaagtmolen en de miniatuurmolentjes zijn er nog. Molenmeisje Millie 'Molenmeisje Millie' loodst ook de allerjongsten door het Molendorp. Doorheen deze storymap vertelt Millie nu en dan een leuk verhaaltje of een wist-je-datje (nvdr: Ons molenmeisje is gebaseerd op Zara De Decker, kleindochter van molenaar Roland Wieme die eigenaar is van de Knokmolen. Zara woont met haar familie in het molenhuis. Mama Susy Wieme baat er 't Molenerf uit: 3

4 Molenechos Deze storymap geeft slechts een beknopt overzicht van de Ruiseleedse molens waarvan nog afbeeldingen bestaan. Wil u meer (wetenschappelijke) informatie, raadpleeg dan zeker de website of lees het artikel 'Ruisleeds Molenrepertorium' van auteur Geert Deguffroy na in het Tijdschrift Oud Ruysselede, jg. 1997, nr. 2, pp De foto's in deze storymap zijn afkomstig uit diverse tijdschriften van Heemkundige Kring 'Oud Ruysselede'. Soorten molens Er bestaan heel veel verschillende soorten molens. Via de molendeterminatiekaart kan je nagaan welke soort molen je in het landschap ziet of tijdens deze wandeling ontdekt. Je kan de molendeterminatiekaart terugvinden op > docenten > molendeterminatiekaart Molens bezoeken In de Knokmolen kan molenaar Roland Wieme je alles leren over de molen (op afspraak). Dochter Susy ontvangt er ook groepen voor een hapje en een drankje of een ontbijt. Meer info: Ook Hostens Molen heeft een molenaar. Je kan Hostens Molen bezoeken elke eerste zondag van de maand tussen 10u-12u en 13u-16u. 4

5 Ravenestmolen - Poekevoetweg De Ravenestmolen (ook Plaetsemeulen of Klenen Eeckhoutmeulen) stond bij de scheidingshaag tussen de woningen Poekevoetweg 24 en 26. De woning nummer 24 was het voormalige molenhuis. Deze houten standaardmolen op vier teerlingen gebouwd op een molenwal was eeuwenlang eigendom van de Heren van Poeke die hem verpachtten en werd afgebroken in Met de staart die door de trap steekt, werd het molenkot gedraaid. De man op de foto was de inwonende molenaarsknecht August Claeys uit Poeke. (Foto daterend vóór 1912) Brouwerij De Molen - Aalterstraat Waar nu het woonhuis en museum van Chris Maene (Piano's Maene) gevestigd is, was vroeger brouwerij De Molen. Samen met brouwerij Den Anker zorgde De Molen voor de bevoorrading van de vele Ruiseleedse herbergen in de eerste helft van de 20e eeuw. De brouwerij kende bij het begin van de 20e eeuw een grote bloei en was vooral bekend voor zijn 'echt Vlaanderens wit bier'. Het huidige woonhuis tussen de twee zijvleugels werd gebouwd in 1912 door brouwer Joseph Dewulf, de laatste brouwer van De Molen en verving het woonhuis op de foto. 5

6 Millie - de wieken De wieken zijn een beetje de armen van een molen. Door die wieken waren de vele molens van Ruiselede al van ver te zien. De wieken van een molen vangen de wind op waardoor binnenin tandwielen beginnen te bewegen. Spreid je armen links en rechts naast je. Meet die afstand eens! Die afstand noemen we bij de wieken 'de vlucht' van de wieken. Bij de Knokmolen is dit 24m! Goudenstermolen - Bruggestraat 94 De Goudenstermolen (ook wel Langensmeulen of Goethalsmeulen genoemd) stond op een erf aan de Bruggestraat 94. De ronde, stenen stellingmolen op de foto werd in 1778 gebouwd als vervanging van een houten teerlingmolen die het jaar voordien omverwaaide. Typisch voor deze molen was de kapelvormige ingang met dubbele deur. In de Goudenstermolen stond een kollergang voor oliewinning, bestaande uit twee zware oliepletstenen die op hun kant liepen op een stenen ligger. In 1944 werd de kap zwaar beschadigd bij de bevrijding en in 1947 verloor de molen zijn wieken in een storm. Sindsdien werkte de molen uitsluitend op motoraandrijving. In 1966 werd de Goudenstermolen afgebroken. 6

7 Zicht op Gouden Stermolen - Bruggestraat Op deze postkaart uit 1920 zien we wat toen als het 'einde van de Bruggestraat' werd beschouwd. Vandaag is de buurt volledig volgebouwd. Zicht op de Knokmolen - Knokstraat Op deze postkaart uit 1920 zien we de Knokmolen vanuit de velden grenzend aan de Bruggestraat. Het huis op de hoek van de Knokstraat en Bruggestraat is vandaag nog vrij herkenbaar. 7

8 Zicht op de Knokmolen - Bruggestraat Op deze postkaart van omstreeks 1920 zien we de omgeving van de Knokstraat met de Knokmolen, gezien vanuit de Bruggestraat. Links zien we het afgebroken café 'Het Kanon'. Rechts was vroeger de gemeenteschool. Knokmolen - Knokstraat De Knokmolen werd ook, naargelang de eigenaar Billietsemeulen of Spiesschaertszemeulen genoemd. De molen werd door de laatste molenaar Gerard Billiet draaiende gehouden tot In 2003 werd de molen gekocht door Roland Wieme die de molen tot vandaag piekfijn onderhoudt. Dochter Susy Wieme woont met haar gezin in het molenhuis en biedt in de molenromp ontbijt aan. De Knokmolen werd gebouwd in 1840 en is een beschermd monument sinds

9 Duitse soldaten op de Knokmolen Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd ook Ruiselede bezet door het Duitse leger. Bij bijna elk Ruiseleeds gezin verbleven één of meerdere soldaten. Op de vorige foto zie je ze staan op de stelling van de Knokmolen. Zie je ook het huis rechts? Daar woon ik nu. Millie - op de stelling! O neee, ik heb hoogtevrees! Sommige ronde, stenen windmolens hebben een stelling. Op die stelling kan je helemaal rond de molen lopen. Ik hou me goed vast, want dit is echt hoog! Millie - de molenkap draaien! Pffft... molenaar zijn is hard werk! Zoals je op de foto kan zien, sta ik op de stelling van de Knokmolen. Ik probeer er de molenkap te draaien. Mijn opa, die molenaar is, noemt dit 'kruien'. Dan draait hij aan het rode wiel en draait hij de kap naar de richting van waaruit de meeste wind komt. Bij een stellingmolen kan je kruien vanop de stelling, bij grondmolens die geen stelling hebben, kan je kruien van op de grond. 9

10 Millie - de molenstenen Ik zit op een van de molenstenen. Wanneer de wieken draaien, beginnen binnenin de molen ook tandwielen te draaien. Die wielen zorgen ervoor dat ook de molenstenen beginnen te bewegen. Een molen heeft steeds twee stenen, waartussen graan wordt gemalen of lijnzaad wordt geperst. De stenen zijn echt reusachtig groot en heel zwaar. Millie - een motor? De wieken van een windmolen kunnen enkel draaien wanneer er voldoende wind is... NIET WAAR!! Om ook te kunnen malen op windstille dagen, gebruikte men vroeger ook wel eens motoren om de molenstenen te laten draaien. Zicht op Hostens Molen Pensionaatstraat Vanuit de boerderij van het Pensionaat in de Pensionaatstraat zien we Hostens Molen in De gebouwen vertonen vandaag nog grote gelijkenissen met de postkaart van toen. 10

11 Zicht op Hostens Molen - Kruiswegestraat Op deze postkaart uit 1907 zien we Hostens Molen van op de landerijen langs de Kruiswegestraat. Vandaag is ook deze straat helemaal volgebouwd. De huisjes links en rechts naast de toegangsweg naar de molen zijn nog vrij herkenbaar. Hostens Molen - Kruiswegestraat z/nr. Deze ronde, stenen stenen stellingmolen, in de 19e eeuw ook Vincentsmolen genoemd naar de toenmalige eigenaar Jan-Baptist Vincent in 1834 griffier en olieslager-, was een graan- en oliewindmolen. Hij kreeg in de 20ste eeuw ook de naam Kruiswegemolen of Hostens Molen en is sinds de aankoop door de gemeente in december 1997 ook gekend onder de naam gemeentemolen. De molen werd omstreeks 1774 op een wal gebouwd. 11

12 Rond 1857 werd hij verhoogd en van een stelling voorzien. Omstreeks 1885 werd de molen uitgebreid met een stoommachine om het malen op windstille dagen mogelijk te maken. Hostens Molen (24m hoog) is sinds 1949 een beschermd monument. Na een obusinslag in september 1944 werden grote herstellingswerken uitgevoerd tussen 1956 en 1959, het jaar waarin hij feestelijk werd heropend en de aanzet werd gegeven voor de latere molenfeesten. Omstreeks 1965 viel alle molenactiviteit stil. In 1999 en 2000 werd de molen grondig gerestaureerd. De molenaar houdt de molen maalvaardig. Millie - gemalen graan Nadat het graan gemalen werd tussen de molenstenen, komt het via de meelgoot in een zak terecht. Jammie, mama zal weer brood of pannenkoeken kunnen bakken! Miniatuur Ravenestmolen - Kruispunt Tieltstraat-Ringlaan Als herinnering aan de Ravenestmolen, die eeuwenlang het dorp domineerde, liet het gemeentebestuur in 1975, naar aanleiding van de 4e Molenfeesten, een verkleind model plaatsen op de markt, tussen de kerk en het gemeentehuis. In 1995, tijdens de restauratie van het gemeentehuis, verhuisde de minimolen naar een kleine molenwal op de hoek van de Tielstraat, Ringlaan en Kanegemstraat. 12

13 Zicht op Hostens Molen - Tieltstraat In 1913 was dit het zicht op Hostens Molen vanuit de Tieltstraat. Let vooral op de open omgeving. Enkel het kapelletje rechts is er vandaag nog te zien. Vlaagtmolen- Oude Tieltstraat 91 De Vlaagtmolen of Branders molen was een bakstenen berg- of grondmolen op een aarden wal. De molenromp die we vandaag nog zien, maakte deel uit van de molen die er in 1868 werd gebouwd, ter vervanging van een eeuwenoude houten standaardmolen. De Vlaagtmolen behoorde bij de Heerlijkheid van Vlaagt, in bezit van de Ridders van Malta, en was een dwangmolen, wat betekende dat de omwonenden er op straf van boete hun graan moesten laten malen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakte de Vlaagtmolen heel wat mee. In 1940 verloor de molen zijn kap na een storm. In 1942 werd de romp door Duitse soldaten ingericht als uitkijkpost met zendinstallatie. Binnenin was ook een woning voor de soldaten. Op 15 augustus 1944 werden in de romp van de Vlaagtmolen Amerikaanse piloten gevangen gehouden. Hun vliegtuig was neergestort nabij Ruiselede en ze waren met hun parachutes in het dorp terechtgekomen. Daar werden enkelen onder hen onmiddellijk opgepakt door de Duitsers. 13

14 Millie - zolders Een stenen windmolen zoals die van mijn opa, heeft verschillende verdiepingen of zolders. Via heel steile trappen kan je van de ene zolder naar de andere. Op elke zolder gebeurt wel iets: zo wordt gemalen op de maalzolder en liggen de molenstenen op de steenzolder. Opletten dat je niet valt! Kruiswegemolen - Kruispunt Oude Tieltstraat-Kruiswegestraat De Kruiswegemolen was ook gekend als Smets Molen. Deze houten standaardmolen op torenkot stond vlakbij het kruispunt Oude Tieltstraat- Kruiswegestraat tot In de Kruiswegemolen stampte men lijnzaadolie uit vlaszaad, maar het was ook een graanmolen. 14

15 Poekemolen - Poekestraat 108 De Poekemolen stond nabij huisnummer 108, even voor Poekedorp. Deze molen was een houten staakmolen met twee zolders, gebouwd op een wal. In 1797 was hij nog eigendom van de Heren van Poeke en was bijgevolg een dwangmolen. De Poekemolen werd in 1925 (of 1932, naargelang de bron) omvergetrokken. Miniatuur Poekemolen - Kruispunt Poekestraat-Grensstraat Als herinnering aan de oude houten standaardmolen op de grens met Poeke, liet het gemeentebestuur van Ruiselede een houten maquette bouwen in De miniatuurmolen heeft een werkzaam gemaal en werd geplaatst op de hoek van de Grensstraat, vrijwel rechtover de plaats waar de oude molen werkzaam was. Lievensmolen - Schoutskruisestraat Lievensmolen of Leersnijdersmolen werd in 1844 gebouwd door gemeenteraadslid Karel Lievens-Van Lisabetten en in 1972 tot aan de benedenverdieping (de 6m hoge kuip) afgebroken. Lievensmolen was een ronde, bakstenen grondmolen en oorspronkelijk witgekalkt met zwarte teervoet. Het jaartal '1860' boven de deur (zie foto) diende om deelnemers aan zoektochten te misleiden. Het echte jaartal 1844, stond minder duidelijk boven de zuidelijke toegangsdeur. 15

16 Poelvoordemolen De Poelvoordemolen heeft heel wat namen gehad. Zo stond de molen in het verleden ook bekend als Zandvleugemolen en Matthueszemeulen. De molen werd gebouwd in 1442, in de loop der eeuwen verschillende keren herbouwd en afgebroken in Hij was eeuwenlang eigendom van de Heren van Poelvoorde. De Poelvoordemolen was een houten standaarmolen met vier teerlingen op een molenwal en werd op het laatst aangedreven door een 'pauvregazstoommotor', waarvan we de schouw nog op de foto zien. Het oud molenhuis was de woning Zandvleugestraat 5; het nieuw molenhuis was de woning Zandvleugestraat 3 waar in de jaren 1980 een landelijke herberg 't Schuurke werd uitgebaat. Op deze plaats stond de oude molen. In 1996 werd de weg tussen de Bruggesteenweg en de Zandvleugestraat officieel de Meuslag genoemd, naar de Poelvoordemolen. 16