Bestuiving. Metselbijen: Biologie, teelt en bestuiving.

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Bestuiving. Metselbijen: Biologie, teelt en bestuiving."

Joost Claes
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Bestuiving Metselbijen: Biologie, teelt en bestuiving

2 De Bijen Bestuivingstechniek v.o.f. Roeland Segers & Martijn Segers 150 bijenvolken Apis mellifera (carnica) Metselbijen: Osmia cornuta Osmia bicornis Bestuiving aardbeien, courgettes en aubergines. Kersen en blauwe bessen met metselbijen Teelt honingbijen en metselbijen

Bestuiving algemeen Angiospermea (bedektzadigen, bloemplanten) 1/6 van alle levende organismen Interacties van groot belang voor de meeste ecosystemen Kringlopen van voedsel en energie Bloemen zijn

3 Bestuiving algemeen Angiospermea (bedektzadigen, bloemplanten) 1/6 van alle levende organismen Interacties van groot belang voor de meeste ecosystemen Kringlopen van voedsel en energie Bloemen zijn bijzondere structuren met vele functies Productie geslachtscellen generatieve voortplanting Bescherming delicaat weefsel Kruisbestuiving vs zelfbestuiving Ontvangst en geleiding van binnenkomend stuifmeel Adverteren van voedselbron Abiotische en biotische bestuiving wind en water vs dierlijke bezoekers Een dierlijke bezoeker wil geen goede bestuiver zijn <1% 90% van alle bloemplanten wordt door dieren bestoven

Bloemeters Bloemverzamelaars Waarom bezoeken dieren bloemen?

4 Welke dieren bezoeken bloemen (voor voedsel) 130,000 diersoorten, 25,000 bijensoorten wereldwijd Vogels, vleermuizen, vliegen, kevers, vlinders motten Bloemeters Bloemverzamelaars Waarom bezoeken dieren bloemen? Voedsel, nectar en stuifmeel Olien Hars Afscheidingen van de stigma Geuren Broedlocatie Bescherming en warmte

5 Hoe lokken bloemen bezoekers? Kleur en verandering van kleur, pigmentatie Geur Vorm Wat maakt een bezoeker een goede bestuiver? Fysieke aspecten Gedragsaspecten Keuze plaats en tijd Werkwijze en werktempo Beweging tussen planten Poetsgedrag en eetgedrag Bloemvastheid Fysiologische aspecten: endo vs exo, droog vs nat, licht vs donker

6 Van alle bezoekers zijn bijen bijzonder effectief Verzamelen alleen op bloemen Alle levensfasen vergen voeding met stuifmeel en nectar Vaak een zeer goede fysieke match Omvang, haar, tong, vermogen om te leren, bloemvastheid, endothermisch vermogen

7 Bestuiving in de praktijk De teler Het gewas De bijen Vervoer van bijen

8 De teler De behoefte van de teler en het doelgewas staat centraal Advies Tijdige levering Gezonde bijen Verantwoorde prijs Gewasbescherming Bestuiversmix De verwachting overtreffen

9 Het gewas De bijen staan in dienst van het gewas Insecticiden, fungiciden Werken in het gewas Overkapping Ken je gewas

12 Overkapping en temperatuur zoete kers 10 C 20 C 30 C aantal gehechte stuifmeelkorrels aantal ontkiemde stuifmeelkorrels precentage ontkiemde stuifmeelkorrels 72% 52% 25% 10 C 20 C 30 C succes ratio 4, Aantal volgroeide pollenbuizen / aantal ontkiemde stuifmeelkorrels x 1000

13 De bijen Ken je bijen metselbijen Hommels

14 Honingbijen 3- gangenmenu Broedloze kunstzwermen Geen vegers tijdens bloei Teelt met drieramers Kas 7 of 10 raams Wisselen bijenvolken Voeren wel of niet Opruimen Locatie in de kas Afsluitbaar Inkomsten uit honing

15 Vervoer bijen Reisramen? Dubbelasser Kastsoort Verstoring tijdens transport Warm lopen Lekkende kasten Vervoer overdag?

16 Bestuiving door solitaire bijen Japan, Osmia cornifrons, appels Amerika, Osmia lignaria, amandelen Canada, Megachile rotundata, alphalpha (luzerne) Amerika, Nomeria melanderi, alphalpha Nederland, Osmia cornuta en Osmia bicornis, appels, peren, kersen, blauwe bessen

19 Osmia cornuta, Gehoornde metselbij en Osmia bicornis, Rosse metselbij Levencyslus Fase 1 uitlopen en paren Fase 2 rijpen Fase 3 nestbouw Fase 4 ontwikkeling Fase 5 voorwinter Fase 6 winter

Cornuta februari/maart Bicornis april/mei Winterduur en voorjaarstemperatuur Paring na het

20 Fase 1 uitlopen en paren (vanaf eind februari) Bijen overwinteren in cocon als volwassen individu (vorstresistent) Vrouwtjes achterin, mannetjes voorin Mannetjes lopen eerder uit Cornuta februari/maart Bicornis april/mei Winterduur en voorjaarstemperatuur Paring na het uitlopen Een mannetje paart met meerdere vrouwtjes Gemiddelde grootte Lange vibraties Geur en genetische verwantschap

Fase 3 Nestbouw 29-03-2014 06-04-2014 16-04-2014 Zoeken van een nest Spoor van

Plamuren achterkant Verzamelen in tandem Eerst de nectar mengen dan stuifmeel

broedcel gemiddeld 1400 bloembezoeken 8 cellen per nest 14.

21 Fase 3 Nestbouw Zoeken van een nest Spoor van vetzuren Hout, riet, bamboe, steen, Doorsnede 0,6-0,9 cm Lengte 5 tot 21 cm Plamuren achterkant Verzamelen in tandem Eerst de nectar mengen dan stuifmeel deponeren, dan muurtje metselen etc Vrouwtjes krijgen meer stuifmeel Voor één broedcel gemiddeld 1400 bloembezoeken 8 cellen per nest bloembezoeken vrouwtje Actieradius tot 600 meter Vrijwel al het stuifmeel verzameld op doelgewas (cornuta)

Fase 4 ontwikkeling Pollen/nectarmassa Cornuta meer nectar

eerste fase larve eten nog niet Gevoelig voor aanvallen van

cocon spint duurt ongeveer 40 dagen Stuifmeel wordt

22 Fase 4 ontwikkeling Pollen/nectarmassa Cornuta meer nectar Eitjes op de massa geplakt Losstoten is verlies Eitje en eerste fase larve eten nog niet Gevoelig voor aanvallen van mijten (Chaetodactylus spp) Van ei tot vijfde fase die cocon spint duurt ongeveer 40 dagen Stuifmeel wordt helemaal opgegeten Larve ontlast zich geregeld Rechtsboven geïnfecteerde cel

spinnende larven Gaan daarna over in prepupa fase Zomer diapauze Bij hitte wordt de

23 Fase 4 ontwikkeling Bovenste nest vette cornuta larven Stuifmeel is op Beginnen aan spinnen van cocon Onder bicornis, relatief droog stuifmeel Loopt maand achter, jongere larven Cocon spinnende larven Gaan daarna over in prepupa fase Zomer diapauze Bij hitte wordt de prepupafase verlengd Prepupafase dagen pop (30-40 dagen) Eind augustus volwassen bij in Cocon

24 Nederland, Osmia cornuta en Osmia bicornis,

25 Nederland, Osmia cornuta en Osmia bicornis,

26 Bestuiving door metselbijen, voordelen Ze dragen het stuifmeel op hun buik waardoor er gemakkelijk contact wordt gemaakt met de stamper van een bloem. Het stuifmeel wordt droog vervoerd zodat het de kiemkracht behoudt en makkelijk loskomt van de bij. Honingbijen en hommels mengen het verzamelde stuifmeel met wat nectar. Hierdoor gaat de kiemkracht verloren. Ze landen bij het aanvliegen van de fruitbloemen van pruim, kers, peer en appels direct op de meeldraden van de bloem. Een bloembezoek is dan ook vrijwel direct een succesvol bestoven bloem. Ze beginnen vroeger met vliegen en eindigen later op de dag dan honingbijen. (vooral de Gehoornde metselbij) Ze vliegen bij bewolkte hemel. Ze bezoeken meer bloemen per minuut dan honingbijen. Bestuiversmix

Voorbereiding Twee weken voor bloei aanbrengen nestgelegenheden Diverse nestblokken (houtsoort, opstelling, diameter) Twee weken voor de bloei uitleggen van cocons

27 Voorbereiding Twee weken voor bloei aanbrengen nestgelegenheden Diverse nestblokken (houtsoort, opstelling, diameter) Twee weken voor de bloei uitleggen van cocons Timing is cruciaal Langere overwintering betekent korter uitlopen Hogere wintertemperatuur betekent eerder uitlopen Uitlopen bijen synchroniseren met de primaire bloei!

Tijdens de vlucht Bicornis wil graag zon Cornuta is weerbarstiger Zorgdragen voor voldoende geschikte specie Stuifmeel voor en na de bloei hoofdgewas Bescherming

28 Tijdens de vlucht Bicornis wil graag zon Cornuta is weerbarstiger Zorgdragen voor voldoende geschikte specie Stuifmeel voor en na de bloei hoofdgewas Bescherming nestgelegenheden met gaas vogels Vliegende parasieten metselbijvliegje en muurrouwzwever Bij milde temp en vocht: mijten! (C. Osmiae) Stuifmeel van doelgewas, beperkte actieradius

29 Na de vlucht Nesten laten staan of binnenhalen Waar wegzetten? Moment van oogsten bepalen Oogsten van cocons Moment van koelen bepalen Koelen en bewaren van cocons

30 Bestuiving door metselbijen alleen Stel dat u een perenboomgaard heeft van 5 hectare. Per hectare staan er 2400 bomen met ongeveer 1500 bloemen per boom. Dat zijn 3,6 miljoen bloemen. De bloemen worden twee keer bezocht. Dat betekent 7,2 miljoen bloembezoeken in totaal. Een vrouwtje van de Gehoornde metselbij bezoekt in haar leven, ervan uitgaande dat ze 8 broedcellen produceert en dat voor één broedcel gemiddeld 1400 bloembezoeken nodig zijn, bloemen. Dat komt neer op 642 nestelende vrouwtjes per hectare. Stel dat de aan te kopen populatie een sex ratio heeft van 1:1.5 dan heeft u dus 1605 cocons nodig. Er is echter nog een factor waar rekening mee moet worden gehouden, namelijk het vervliegen van vrouwtjes, veroorzaakt door vrouwtjes die geen nest beginnen in de aangeboden nestgelegenheden. Deze vervlieging kan hoog oplopen, tot meer dan 60%. Om hiervoor te compenseren gaan wij uit van een vervlieging van gemiddeld 30%, dat betekent dat u dus nog een derde meer cocons nodig heeft om het benodigde aantal nestelende vrouwtjes te verkrijgen. Nog 535 cocons extra, samen 2140 cocons voor één hectare. Voor vijf hectare heeft u dan cocons nodig. U koopt dan zoveel cocons dat u bij goed onderhoud van de populatie metselbijen nooit meer hommels of honingbijen nodig heeft. U kunt deze populatie ook in enkele jaren opbouwen zodat de investering niet direct hoog is. U heeft tot de tijd dat de populatie Gehoornde metselbijen groot genoeg is nog honingbijen nodig.

31 Bestuiving door Osmia cornuta Pruim - bloeitijd: begin april - één nestelend vrouwtje per twee bomen Kers - bloeitijd: begin april - één nestelend vrouwtje per boom Peer - Bloeitijd: midden april - één nestelend vrouwtje per drie bomen Appel - Bloeitijd midden april - één nestelend vrouwtje per drie bomen Bessen (Ribes) - bloeitijd eind april - alleen als onderdeel van een bestuiversmix met hommels of honingbijen tot 300 nestelende vrouwtjes per hectare Blauwe bessen - Bloeitijd eind april/mei - alleen als onderdeel van een bestuiversmix met honingbijen en hommels tot 300 nestelende vrouwtjes per hectare

32 Bestuiving door Osmia bicornis Appels - bij vroege bloei en als onderdeel van een bestuiversmix met Gehoornde metselbijen en/of honingbijen tot 300 nestelende vrouwtjes per hectare Appels - alleen Rosse metselbijen: één nestelend vrouwtje per drie bomen (let op de bloeitijd) Bessen (Ribes) - bloeitijd eind april - alleen als onderdeel van een bestuiversmix met hommels tot 300 nestelende vrouwtjes per hectare Blauwe bessen - bloeitijd eind april/mei/juni alleen als onderdeel van een bestuiversmix met honingbijen en hommels tot 300 nestelende vrouwtjes per hectare Aardbeien tot 300 nestelende vrouwtjes per hectare Bramen - bloeitijd mei/juni - als onderdeel van een bestuiversmix met honingbijen en hommels tot 300 nestelende vrouwtjes per hectare Frambozen - bloeitijd mei/juni - als onderdeel van een bestuiversmix met honingbijen en hommels tot 300 nestelende vrouwtjes per hectare

33 Dank U Vragen?

Vergelijkbare documenten

Zo helpen de wilde metselbij en de fruitteler

1 van 6 2-6-2017 13:52 Zo helpen de wilde metselbij en de fruitteler elkaar De bij krijgt een luxeverblijf in ruil voor gratis arbeid Een groeiend aantal Nederlandse fruittelers experimenteert met de inzet