Klimaatvoetafdruk gemeente Utrechtse Heuvelrug 2015

Transcriptie

1 Klimaatvoetafdruk gemeente Utrechtse Heuvelrug 2015 Omgevingsdienst Regio Utrecht juni 2016 opgesteld door beoordeeld door Nancy Lommers Erwin Mikkers

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Achtergrond Klimaatambities gemeente Utrechtse Heuvelrug Bepalen klimaatvoetafdruk gemeentelijke Utrechtse Heuvelrug Leeswijzer Volledige klimaatvoetafdruk Klimaatvoetafdruk van Klimaatvoetafdruk vergelijking Klimaatvoetafdruk in relatie met het gehele grondgebied Conclusie klimaatvoetafdruk Nadere vergelijking klimaatvoetafdruk Elektriciteitsverbruik Aardgasverbruik Vervoer Koudemiddelen Papierverbruik Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen BIJLAGE 1. VERDELING CO BIJLAGE 2. ACHTERGROND CO2-GEGEVENS BIJLAGE 3. INFORMATIEBRON VAN DE VERZAMELDE GEGEVENS

3 1. Inleiding 1.1 Achtergrond Voor u ligt de klimaatvoetafdruk van de gemeentelijke organisatie van de gemeente Utrechtse Heuvelrug over het jaar De klimaatvoetafdruk geeft weer hoe groot in 2015 de bijdrage van de gemeentelijke organisatie aan klimaatverandering was, uitgedrukt in ton CO 2. Dit betekent dat de uitstoot van alle broeikasgassen (BKG) die de gemeentelijke organisatie uitstoot is omgerekend naar de uitstoot van het broeikasgas CO 2. Met behulp van deze klimaatvoetafdruk wordt inzichtelijk of de gemeente aan haar eigen klimaatambities voldoet en of ze daarmee op schema ligt. Daarnaast maakt de voetafdruk het volgende duidelijk: a. Waardoor wordt de (resterende deel van) uitstoot veroorzaakt, waar zit er nog veel potentie om verdere verlaging te realiseren? b. Wat is de klimaatvoetafdruk van 2015 in vergelijking met de eerder opgestelde klimaatvoetafdrukken van 2013, 2011 en 2009? c. Wat is het effect, op de CO 2 -emissies en energieverbruik, van maatregelen die in de afgelopen jaren zijn genomen? Er wordt gekeken naar het effect van: o Verhuizing naar het nieuwe gemeentehuis. o Aanpassingen in het wagenpark. Verder zijn er een aantal subdoelen, om duidelijk te krijgen: - Hoe moeilijk/makkelijk is het om de nodige informatie te verzamelen binnen de gemeentelijke organisatie? - Wat is het aandeel van het energieverbruik van de gemeentelijke organisatie in het gehele grondgebied? 1.2 Klimaatambities gemeente Utrechtse Heuvelrug De gemeente Utrechtse Heuvelrug zet zich in voor een beter klimaat en heeft in dat kader haar ambities vastgelegd in de startnotitie: Uitvoeringsprogramma Milieu. De ambitie is om in 2035 klimaatneutraal te zijn voor het gemeentelijk grondgebied. Voor de gemeentelijke organisatie is de ambitie om in 2015 klimaatneutraal te zijn. Dat betekent dat de klimaatvoetafdruk 0 ton CO 2 dient te zijn. De gemeente volgt hierbij de trias energetica. Dit betekent dat de gemeente eerst zo veel mogelijk het energiegebruik verminderd en vervolgens zo veel mogelijk van het energiegebruik zelf duurzaam opwekt of duurzaam inkoopt. De resterende CO 2 uitstoot dan bij voorkeur lokaal te compenseren. In 2035 is de ambitie om klimaatneutraal te zijn zonder compensatie. De gemeente neemt hiermee haar verantwoordelijkheid en laat hiermee zien dat het mogelijk is om de bedrijfsvoering van organisaties en bedrijven klimaatvriendelijk te maken. Ze wil daarmee andere gemeenten en andere organisaties in de gemeente inspireren. In dit kader neemt de gemeente ook deel aan het project Op Kop van de provincie Utrecht en heeft daarvoor in de intentieverklaring haar ambities neergelegd. In de intentieverklaring Op Kop met de Provincie Utrecht en de NMU heeft de gemeente aangegeven dat: - De gemeente Utrechtse Heuvelrug in 2009 een onomkeerbaar proces naar een klimaat neutrale organisatie in gang heeft gezet; - De gemeente Utrechtse Heuvelrug in 2011 voor 75% en in 2015 een volledige klimaat neutrale organisatie heeft; - De gemeente Utrechtse Heuvelrug in 2010 voor 50% en in 2015 voor 100% duurzaam inkoopt; - De gemeente Utrechtse Heuvelrug zich verbindt aan een actieve communicatie over de behaalde resultaten in het kader van een klimaat neutrale organisatie. 2

4 De gemeente heeft in 2009, 2011 en 2013 een klimaatvoetafdruk gemaakt. De klimaatvoetafdruk in 2009 was de eerste meting en betrof een nulmeting. Door de gemeente is de ambitie gesteld om in % klimaatneutraal te zijn en in 2015 volledig. Tabel 1.1: Klimaatambities gemeente Utrechtse Heuvelrug gemeentelijke organisatie Ambities in tonnen CO en verder Ambitie Nulmeting 75% klimaatneutraal 100% klimaatneutraal Klimaatvoetafdruk ambitie ton CO ton CO 2 0 ton CO 2 De voetafdruk in 2011 betrof ton CO 2 en in ton CO 2. De ambitie om in 2011 reeds 75% minder CO 2 te verbruiken was niet gehaald. De ambitie is in 2013 wel gehaald. 1.3 Bepalen klimaatvoetafdruk gemeentelijke Utrechtse Heuvelrug Evenals in 2009, 2011 en 2013 wordt de klimaatvoetafdruk bepaald aan de hand van het GHGprotocol (GreenHouseGas-protocol). Het GHG protocol is opgesteld door een aantal leidende instituten op het gebied van klimaatproblematiek (WRI en WBCSD). Door het gebruik van het GHGprotocol worden dubbeltellingen tussen organisaties en bedrijven voorkomen en is het mogelijk om een vergelijking over de jaren te maken. De CO 2 uitstoot van Utrechtse Heuvelrug zijn volgens het GHG-protocol ingedeeld in scope 1, 2 en 3. Deze scopes zijn gebaseerd op de invloedsfeer van de organisatie (figuur 1.1). De scope duidt de grenzen aan, ofwel: wat wordt meegenomen en wat wordt niet meegenomen in de klimaatvoetafdruk. In de rapportage moet duidelijk zijn welke verbruiken en locaties zijn meegenomen (zie bijlage 1). Voor het bepalen van de CO 2 bijdrage is gebruik gemaakt van Figuur 1.1: Scopes van klimaatvoetafdruk conform GHG-protocol. - Scope 1: Directe emissies door bronnen waarvan de organisatie de eigenaar is. Voor de gemeente betekent dit: aardgasverbruik, brandstof door het wagenpark en het gebruik van koudemiddelen in koelinstallaties. - Scope 2: Emissies door de inkoop van elektriciteit. 3

5 - Scope 3: Emissies waarvoor Utrechtse Heuvelrug indirect verantwoordelijk is. Een voorbeeld is het woon-werk verkeer, het gebruik van openbaar vervoer en het gebruik van papier. Een klimaatvoetafdruk volgens het GHG- protocol bevat in ieder geval de CO 2 -uitstoot van scope 1 en 2. Het GHG-protocol adviseert om ook de relevante scope 3 emissies in kaart te brengen. Voor de klimaatvoetafdruk van gemeente Utrechtse Heuvelrug zijn voor 2015, overeenkomstig met 2011 en 2013, de onderstaande verbruiken meegenomen, opgedeeld per scope: Scope 1: 1. Aardgasverbruik van alle gebouwen waar de gemeente de rekening van betaalt. 2. Brandstof door het wagenpark van de gemeente. 3. Koudemiddelen in airco s en koelinstallaties. Scope 2: 4. Elektriciteitsverbruik van alle aansluitingen waar de gemeente de rekening van betaalt, ofwel: a. Gebouwen (inclusief sportlocaties). b. Rioolgemalen en pompen. c. VRI s (verkeerslichten). d. Openbare verlichting. e. Reclame. f. Belichtingen en marktaansluitingen. Scope 3: 5. Het woon-werk verkeer van de werknemers bij de gemeente. 6. Het papierverbruik. 7. (Gedeclareerde) zakelijke km s door de gemeente. Een nadere toelichting over wat wel/niet is meegenomen en hoe de informatie verzameld is, staat in bijlage 2 en Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft de volledige klimaatvoetafdruk over 2015 en toetst deze aan de klimaatambities en vergelijkt de voetafdruk met voorgaande jaren. Hoofdstuk 3 bevat een nadere toelichting op de verschillende onderdelen van de voetafdruk, met name de energieverbruiken. In hoofdstuk 4 staan de conclusies en aanbevelingen. 4

6 2. Volledige klimaatvoetafdruk 2.1 Klimaatvoetafdruk van 2015 De Klimaatvoetafdruk van de gemeentelijke organisatie in 2015 is bepaald met behulp van informatie uit diverse afdelingen van de gemeenten en de omrekenfactoren uit 2 emissiefactoren.nl. Hiermee wordt het energieverbruik, brandstofverbruik en de andere emissiebronnen, omgerekend naar de hoeveelheid CO 2 -emissies in tonnen per jaar. De klimaatvoetafdruk van de gemeentelijke organisatie voor 2015 bedraagt: 551 ton CO 2 voor het gehele jaar 2015 In figuur 2.1 staat een onderverdeling per onderdeel op de totale voetafdruk. Opbouw klimaatvoetafdruk ,00 600,00 0% 0% 2% 0% 3% Papier 550,00 500,00 450,00 Woonwerk verkeer (auto) Woonwerk verkeer (OV) ton CO 2 400,00 350,00 300,00 250,00 35% Wagenpark + zakelijk verkeer Koudemiddelen 200,00 150,00 57% Elektriciteit overig 100,00 50,00 3% Elektriciteit openbare verlichting 0,00 Aardgas Figuur 2.1: Klimaatvoetafdruk 2015 in tonnen CO 2 en verdeling. De gemeente koopt Nederlands windkracht in. Tevens wekt de gemeente een deel van haar eigen energievoorziening op door middel van zonnepanelen. Daarnaast compenseert de gemeente de CO 2 - emissies van het aardgasverbruik. Dit is meegenomen in de bovenstaande figuur 2.1. De consequentie is hierdoor dat alle energieverbruiken: elektriciteit en aardgas conform de rekenregels geen CO 2 -emissies veroorzaken. Omdat er nog wel energieverbruiken plaatsvinden, worden deze in dit rapport apart inzichtelijk in hoofdstuk 3. In figuur 2.1 is tevens de klimaatvoetafdruk weergegeven naar verdeling per verbruiker. Het wagenpark met zakelijk verkeer (35%) en het woonwerk-verkeer auto (57%) leveren de grootste bijdrage aan de klimaatvoetafdruk. 5

7 Zonder compensatie van het aardgas zou de klimaatvoetafdruk hoger zijn en 1031 ton CO 2 bedragen. Per 1 januari 2016 is de compensatie gestopt, de verwachting is dat op basis van de huidige situatie de klimaatvoetafdruk in de komende jaren met 480 ton CO2 zal stijgen. 2.2 Klimaatvoetafdruk vergelijking In deze paragraaf wordt de klimaatvoetafdruk van 2015 vergeleken met die van 2009, 2011 en De volledige klimaatvoetafdruk van 2009, 2011, 2013 en 2015 zijn weergegeven in figuur 2.2. ton CO Verdeling klimaatvoetafdruk Aardgas Elektriciteit openbare verlichting Elektriciteit overig Koudemiddelen Wagenpark + zakelijk verkeer Woonwerk verkeer (OV) Woonwerk verkeer (auto) Papier Figuur 2.2: Volledige klimaatvoetafdruk in tonnen CO 2 per jaar. In figuur 2.3 is de afname van de klimaatvoetafdruk sinds 2009 weergegeven. In de figuur is zowel de ambitie als de werkelijk berekende voetafdruk opgenomen. Het ambitieniveau van 0 ton CO 2 is in 2015 niet gehaald. Wel heeft er een daling plaatsgevonden ten opzichte van 2013, deze wordt veroorzaakt door: - Een daling van de emissies door het woon-werkverkeer, koudemiddelen en zakelijke verkeer. 6

8 - Een verandering van de rekenregels voor Nederlandse wind, die vanaf 1 januari op 0 ton CO 2 is gesteld in plaats van 0,015 kg CO 2 /kwh zoals het juiste uitgangspunt was in Reductie klimaatvoetafdruk ton CO ambitie werkelijk Figuur 2.3 Verloop reductie klimaatvoetafdruk (ambitie en werkelijk gemeten) Sinds 2009 is in 2015 een reductie behaald van 78%. Opgemerkt wordt dat de verschillende klimaatvoetafdrukken over diverse jaren niet 1 op 1 vergelijkbaar zijn. De grootste aandachtspunten zijn: Voor de klimaatvoetafdruk van 2011 en 2013 is er méér meegenomen dan in In 2011, 2013 en 2015 zijn alle aardgasaansluitingen en elektriciteitsaansluitingen meegenomen. In 2009 is van het wagenpark alleen de wagens van Wijkbeheer meegenomen. In 2011, 2013 en 2015 zijn alle wagen meegenomen. In 2009 is er voor een aantal verbruiken nog een inschatting gemaakt, terwijl die in 2011, 2013 en 2015 in meer detail zijn bepaald. Hierdoor kan het zo zijn dat het verbruik is gedaald, maar op basis van de inschattingen lijkt te zijn gestegen. Andersom kan natuurlijk ook. In 2015 is een herberekening gedaan van de koudemiddelen van het nieuwe gemeentehuis. In 2013 komt de CO2 uitstoot hiermee hoger uit dan in 2013 was berekend. In 2013 is gebruik gemaakt van een onvolledig overzicht van de woon-werk verkeer kilometers. Hierdoor vielen deze in 2013 een factor 2 lager uit. Deze heeft wel invloed op de klimaatvoetafdruk van 2013, maar geen invloed op het/niet halen van de ambities voor Het effect van de verhuizingen en de aanpassingen van het wagenpark worden inzichtelijk gemaakt in hoofdstuk Klimaatvoetafdruk in relatie met het gehele grondgebied De klimaatvoetafdruk van het gehele grondgebied is bepaald en berekend in de startnotitie Heuvelrug Duurzaam. De meest recente klimaatvoetafdruk die is bepaald is die van 2012 en bedroeg: ton CO 2 per jaar. De voetafdruk van 2015 van de gemeentelijke organisatie bedraagt 551 ton CO 2. Dit komt overeen met een bijdrage van minder dan 0,2% van de geheel de jaarlijkse voetafdruk van het grondgebied. 7

9 2.4 Conclusie klimaatvoetafdruk 2015 De ambitie van een CO 2 -emissie van 0 voor de gemeentelijke organisatie is niet behaald. Doordat de gemeente groene elektriciteit inkoopt (Nederlandse wind) en de aardgasemissies compenseert met certificaten (als inherent onderdeel van het gascontract) draagt het energieverbruik niet bij aan de CO 2 -emissies. Zonder compensatie van aardgas zou de klimaatvoetafdruk stijgen van 551 ton naar 1004 ton CO 2. De reductie van de totale klimaatvoetafdruk van 2015 is 78% ten opzichte van De CO 2 - emissie is dus licht verder gedaald ten opzichte van

10 3. Nadere vergelijking klimaatvoetafdruk In dit hoofdstuk wordt de klimaatvoetafdruk en de verbruiken van 2015 in meer detail bekeken. Achtereenvolgens wordt ingegaan op het elektriciteitsverbruik, gasverbruik, vervoer, koudemiddelen en papierverbruik. 3.1 Elektriciteitsverbruik In figuur 3.1 staat links het elektriciteitsverbruik verdeeld over de categorieën gebouwen, openbare verlichting, riool, vri (verkeersregelinstallaties) en overig elektriciteitsverbruik. Eronder staat het totale verbruik en het verloop van het verbruik over de jaren. Elektriciteitsverbruik % 15% 2% gebouw openbare verlichting 44% overig 37% riool vri Figuur 3.1 Elektriciteitsverbruik per categorie De totale elektriciteit verbruiken over de afgelopen jaren zijn: Tabel 3.1: Elektriciteitsverbruik per categorie in de periode Elektriciteit Verbruik 2009 Verbruik 2011 Verbruik 2013 Verbruik 2015 gebouw MWh MWh MWh MWh openbare verlichting MWh MWh MWh MWh overig 26 MWh 175 MWh 169 MWh 60 MWh riool 490 MWh 596 MWh 536 MWh 544 MWh vri 80 MWh 75 MWh 74 MWh 59 MWh Totaal MWh MWh MWh MWh Ten opzichte van 2009: 100% 111% 105% 96% De categorieën openbare verlichting en gebouwen verbruiken de meeste elektriciteit. Ten opzichte van 2013 is het verbruik van gebouwen licht gedaald. Topverbruikers bij gebouwen zijn het gemeentekantoor in Doorn (Raadhuisplein 2) en Het Cultuurhuis. In de bijlage staat per gebouw de ontwikkelingen van de verbruiken over de jaren. Ondanks dat het nieuwe gemeentekantoor verwarmd wordt met elektriciteit middels warmtepompen, is het totale elektriciteitsverbruik van de gemeentelijke organisatie gedaald. De categorie openbare verlichting verbruiken 37% van de elektriciteit. Ten opzichte van voorgaande jaren is het verbruik licht gedaald, ten opzichte van 2013 is het verbruik vergelijkbaar. Er zijn geen maatregelen getroffen om het verbruik terug te dringen. De verklaring voor de daling over meerdere jaren is niet bekend. 9

11 Een totaal overzicht van het elektriciteitsverbruik van gebouwen staat in bijlage Aardgasverbruik Het aardgas verbruik is in 2015 verder gedaald. Tabel 3.2: Aardgas verbruiken in de periode Aardgas Ongecorrigeerd Verbruik m m m m3 Gecorrigeerd verbruik m m m m3 In tabel 3.2 staat het totale aardgasverbruik. In figuur 3.2 staat ook de verdeling van het aardgasverbruik over verschillende categorieën. Om de voorgaande jaren goed te vergelijken is het verbruik gecorrigeerd. Het aardgasverbruik is namelijk medeafhankelijk of het een koud of warm jaar is geweest was, net zoals 2011 (gemiddeld 10,9 graden) een relatief warm jaar ten opzichte van 2009 (gemiddeld 10,5 graden) was relatief een koud jaar (gemiddeld 9,8 graden). Voor de correctie is gebruik gemaakt van de graaddagen 1 methodiek. Verbruik % 1% 13% 0% 6% 11% 18% 50% Begraafplaatsen Brandweer Gem. huizen Overig Sociale ruimte Sport Werf Figuur 3.2 Aandeel aardgas per categorie. Figuur 3.3 Aardgasverbruik per categorie over de jaren De (voormalige) gemeentehuizen verbruiken het meeste aardgas, 50% van het totale verbruik. Binnen deze categorie zijn het Cultuurhuis (34%) en het gemeentehuis Driebergen (24%) de grootverbruikers. In de bijlage zijn de aardgasverbruik per gebouwen en per categorie en het verloop over de jaren inzichtelijk gemaakt. Effect verhuizing Het aardgasverbruik (gecorrigeerd) van de categorie: gemeentehuizen, is in 2015 sterk gedaald ten opzichte van 2011 (voor de verhuizing. De daling is van m3 naar m3 gedaald. Het is weliswaar een sterke daling, maar het geeft ook aan de oude gemeentehuizen nog steeds veel aardgas verbruiken. Het nieuwe gemeentekantoor heeft geen aardgasaansluiting en verbruiken. 1 Een graaddag is een rekeneenheid om de (variërende) temperatuur op een eenvoudige manier mee te kunnen nemen vergelijkingen over energieverbruik. Een graaddag is relatief ten opzichte van een referentie temperatuur, meestal die waarbij geen verwarming meer nodig is (typisch 18 graden Celsius). Als bron is gebruikt: KWA bedrijfsadviseurs, (Locatie De Bilt, gewogen graaddagen). 10

12 Verdeling verbruik m , , , , ,00 0,00 Som van verbruik 2009 Som van verbruik 2011 Som van verbruik 2013 Som van verbruik 2015 data gecorrigeerd voor graaddagen Het aardgasverbruik bij de categorie sociale ruimte is sterk gedaald. Dit wordt verklaard doordat de locatie Dorpsstraat 33 Doorn is afgebroken, deze locatie had het grootste verbruik binnen de categorie Sociale ruimte. 3.3 Vervoer Onder de categorie vervoer wordt de voetafdruk berekend van de kilometers die zijn gereden met betrekking tot woon-werk, het wagenpark en de dienstkilometers (dienstreizen met privé auto s en met dienstauto s). De gemeente stimuleert sinds 2012 het gebruik van openbaar vervoer en de dienstauto s voor het zakelijk verkeer. Van het zakelijk verkeer zijn alleen de autokilometers bekend en gebruikt voor de CO2-emissies. Bijdrage CO 2 voetafdruk vervoer 2015 wagenpark 59% 34% 4% 3% zakelijk verkeer woonwerk OV woonwerk auto Figuur 3.4 opbouw Co2-voetafdruk van vervoer. Tabel 3.3: Co2-voetafdruk in de periode CO wagenpark 39,92 368,74 178,00 180,90 zakelijk verkeer 41,08 45,98 18,31 14,50 woonwerk OV 18,93 41,83 10,98 18,42 woonwerk auto 341,36 333,68 324,85 311,13 11

13 Voor 2013 is een correctie aangebracht met betrekking tot de autokilometers voor woonwerk verkeer. Voor de gegevens van 2013 is aanvullende informatie ontvangen, waaruit blijkt dat deze correctie nodig is. In de bovenstaande tabel en verder in dit rapport is deze correctie meegenomen. Het effect is een stijging van de klimaatvoetafdruk van 2013 met 162 ton CO 2. Effect wagenpark Het brandstofverbruik van het wagenpark is in 2015 ligt gestegen ten opzichte van Dus de aanpassingen in het wagenpark hebben niet geleid tot een daling van het brandstofverbruik. Tabel 3.4: Brandstofverbruik wagenpark Brandstofverbruik Benzine Diesel liter liter liter liter Het verbruik per voertuig en het verbruik in beide jaren zijn in de bijlage te vinden. Woonwerk verkeer en openbaar vervoer Er is weinig onderscheid in de bijdrage aan de voetafdruk tussen het woonwerk verkeer en het zakelijk verkeer. In vergelijking met voorgaande jaren is voor zowel het woonwerk verkeer als het zakelijk verkeer een afname zichtbaar. Medewerkers komen naar het gemeentehuis met eigen vervoer, openbaar vervoer, op de fiets of zijn lopend. Medewerkers maken gebruik van een openbaarvervoer kaart (Business Card). De totale kosten voor het openbaarvervoer is inzichtelijk. Het aantal exacte gereisde kilometer niet. Op basis van aannamen (zelfde als in 2013) is de voetafdruk berekend (zie bijlage 2). Tevens is aangenomen dat deze medewerkers de OV kaart gebruiken voor het woon-werk verkeer. De gemeente stimuleert het gebruik van de fiets voor het woon-werk verkeer. Medewerkers kunnen door het registreren van hun gefietste kilometers punten sparen. De registratie is niet verplicht. In 2015 zijn 133 medewerkers geregistreerd. Van deze medewerkers namen bijna 50% regelmatig de fiets. 3.4 Koudemiddelen In de categorie koudemiddelen wordt de uitstoot bepaald door het gebruik van koelvloeistoffen ten behoeve van koelinstallaties en warmtepompen. Er komen koudemiddelen vrij op het moment dat bijvoorbeeld een leiding knapt, dit zijn jaarlijks kleine hoeveelheden. Er is geen melding gedaan dat koudemiddelen bijgevuld werd bij één van de koelinstallaties. De bijdrage aan de voetafdruk bestaat daarom enkel uit de jaarlijkse lekverliezen. ton CO CO 2 voetafdruk koudemiddelen

14 Figuur 3.5: CO 2-emissies koudemiddelen over de jaren In figuur 3.6 is de opbouw van de koudemiddelen aan de voetafdruk weergegeven. De bijdrage van het nieuwe gemeentehuis is groot. Dit komt door het gebruik van de warmtepompen. Opbouw CO2 voetafdruk koudemiddelen % 59% 15% 6% Cultuurhuis Gemeentehuis Maarn Binder Nieuw gemeentehuis Figuur 3.6: opbouw CO 2-emissies koudemiddelen. Ten opzichte van voorgaande jaren is er geen uitstoot van koudemiddelen bij de voormalige gemeentehuizen Amerongen en Leersum. Echter is bij het cultuurhuis De Binder in Leersum nu wel meegenomen. De totale uitstoot aan koudemiddelen is in 2015 afgenomen in vergelijking met voorgaande jaren. 18 CO 2 voetafdruk koudemiddelen ton CO Gemeentehuis Amerongen Gemeentehuis Leersum Cultuurhuis Gemeentehuis Maarn Binder Nieuw gemeentehuis totaal Figuur 3.7: CO 2-emissies over de jaren In 2013 is in de berekeningen een rekenfout gemaakt, dit is gecorrigeerd. Het effect hiervan was totaal 6 ton CO 2. 13

15 3.5 Papierverbruik In figuur 3.8 staat de verdeling van het papierverbruik en een vergelijking van het papierverbruik met 2011 en Het totale jaarlijkse papierverbruik van de gemeentelijke organisatie was kg. Opgebouwd uit vellen papier, envelop en rollen papier. Verdeling papierverbuik % A3 38% A4 enveloppe 50% overig 8% Figuur 3.8 Verbruik papier CO 2 voetafdruk papier A3 A4 enveloppe overig Figuur 3.9 CO2-emissies door papierverbruik in de periode Het papierverbruik is binnen de gemeentelijke organisatie sterk gedaald. Het beleid om papierlozer te werken, lijkt hiervan de oorzaak te zijn. Vooral het verbruik in overige papiersoorten (afwijkende maten) is sterk afgenomen. 14

16 4. Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Algemeen De klimaatvoetafdruk van de gemeentelijke organisatie bedraagt 551 ton CO 2. Dit komt overeen met bijna 69 huishoudens 2. De ambitie van een CO 2 -emissie van 0 voor de gemeentelijke organisatie is niet behaald. Doordat de gemeente groene elektriciteit inkoopt en de aardgasemissies compenseert met certificaten (als inherent onderdeel van het gascontract) draagt het energieverbruik niet bij aan de CO 2 -emissies. Zonder compensatie van het aardgas zou de klimaatvoetafdruk stijgen van 551 ton nar 1031 ton CO 2. De reductie van de totale klimaatvoetafdruk van 2015 is 78% ten opzichte van De CO 2 - emissie is dus licht verder gedaald ten opzichte van De klimaatvoetafdruk wordt met name bepaald door het thema vervoer. Het verzamelen van de benodigde gegevens is redelijk verlopen. Medewerkers werken graag mee met het aanleveren van de data. Toch blijkt dat niet alle informatie makkelijk boven tafel te krijgen is. De gegevens die makkelijk beschikbaar waren zijn: de brandstofverbruik van het wagenpark,, het papierverbruik en de koudemiddelen. Moeilijker te verzamelen waren het OV-gebruik en de woonwerkverkeerkilometers. Achteraf bleek deze informatie wel beschikbaar te zijn in de gemeentelijke organisatie maar men is niet gewend dit te gebruiken. Verder waren de energieverbruiken moeilijker te verzamelen, vooral omdat dit nog grotendeels gebaseerd is op handmatige op te nemen meterstanden en de veranderingen in de gebouwen die van de gemeente zijn. Energieverbruik, vervoer en papier Het energieverbruik is sterk gedaald ten opzichte van 2013, zowel het elektriciteit- (ca. 9%) als het aardgasverbruik (15%) zijn sterk afgenomen. De belangrijkste oorzaak hiervan is de verhuizing. Het totale effect van deze verhuizing op het energieverbruik is groter, omdat het energieverbruik in 2013 ook al deels werden verlaagd door de verhuizing. Het zakelijk verkeer en het woon-werk verkeer zijn licht gedaald. Van het woonwerk verkeer is het aandeel openbaar vervoer licht gestegen. Het verbruik van brandstof door het wagenpark is gestegen. Het papierverbruik is verder gedaald (ca. 12%) ten opzichte van Aanbevelingen De aanbevelingen voor een lagere klimaatvoetafdruk en het makkelijker opstellen ervan zijn: 1. De energieverbruiken worden nog grotendeels gebaseerd op de meterstanden die door de gemeente zelf worden aangeleverd. Dit kost tijd en het is moeilijk om hiermee precies het verbruik van 1 januari t/m 31 december inzichtelijk te krijgen. Aangeraden wordt om meer gebruik te gaan maken van slimme meters. 2. Maak afspraken met de diverse afdelingen dat ze de informatie al doorsturen naar een centraal punt, op het moment dat het binnenkomt. Dan is bij aanvang van het opstellen van de klimaatvoetafdruk, al veel info beschikbaar. Er kan ook gedacht worden om voor elk jaar de gegevens te verzamelen, zo kan er een mate van routine ontstaan. 3. Het brandstofverbruik van het wagenpark is niet gedaald maar gestegen. Kijk welk afspraken, maatregelen mogelijk zijn om het brandstofverbruik te verlagen. 4. De verbruiken van de energie-aansluitingen van de gemeente vertonen grote variaties. In veel gevallen is niet inzichtelijk wat hiervan de oorzaak is. Er wordt aangeraden om in ieder geval voor de aansluitingen met de grootste verbruiken te kijken naar de mogelijkheden van het opzetten van 2 Volgens Milieucentraal is de voetafdruk van een gemiddeld huishouden 8 ton CO 2 per jaar voor energie in huis en vervoer. 15

17 een energie-management systeem en het plaatsen van slimme meters bij alle gemeentelijke aansluitingen. 5. Vanaf 2015 wordt het aardgasverbruik niet meer met certificaten gecompenseerd. Hierdoor zal de klimaatvoetafdruk verdubbelen. Er wordt aangeraden om maatregelen te nemen om het energieverbruik te beperken. 16

18 BIJLAGE 1. VERDELING CO 2 Categorieën Papier 146,00 25,00 15,18 13,57 Woonwerk verkeer (auto) 360,29 375,51 324,85 311,13 Woonwerk verkeer (OV) 10,98 18,42 Wagenpark + zakelijk verkeer 81,00 406,00 197,10 195,40 Koudemiddelen 7,88 7,88 15,27 12,53 Elektriciteit overig 688,00 50,20 38,49 0,00 Elektriciteit openbare verlichting 426,40 20,24 19,61 0,00 Aardgas 803,00 454,00 0,00 0,00 Totaal CO , ,50 621,48 551,05 CO 2 -reductie ten opzichte van 2009: 47% 75% 78% 17

19 Aardgasverbruik in m 3 (gecorrigeerd naar graaddagen) Som van Som van Som van Som van Rijlabels verbruik 2009 verbruik 2011 verbruik 2013 verbruik 2015 Begraafplaatsen , , , ,15 Heuvelweg in Doorn 0,00 0,00 0,00 0,00 Jacob van Wassenaerlaan in Maarn 3.654, , , ,00 Oude Arnhemse Bovenweg in Doorn 3.171, ,38 731, ,10 Traaij in Driebergen 5.532, , , ,05 Brandweer , , , ,06 Industrieweg noord in Amerongen 7.932, ,86 0,00 0,00 Kampweg in Doorn , , , ,49 Raadhuisplein in Maarn 4.031, , ,81 0,00 Schermlaan in Leersum , , , ,95 Woudenbergseweg in Maarsbergen 0, , , ,62 (leeg) 4.031,00 0,00 0,00 0,00 Gem. huis , , , ,35 Bosstraat in Driebergen , , , ,75 Dorpshuisplein in Amerongen , ,62 0,00 0,00 Hof in Amerongen , , , ,30 Kerkplein in Doorn , , , ,51 Maarsbergseweg in Leersum 0, , , ,22 Raadhuisplein in Maarn , , , ,55 Rijksstraatweg in Leersum 0, , , ,03 Traaij te Driebergen 0, , ,93 0,00 Overig 0,00 0, ,27 Engweg 10 in Driebergen 0,00 0,00 0,00 Engweg 14 in Driebergen 0,00 0, ,27 Sociale ruimte 2.885, , , ,00 Dorpsstraat in Doorn 2.885, , ,19 0,00 Trompstaete in Maarn 0, , , ,00 Sport , , , ,70 Buurtsteeg (Eikenlaan) 6.175, , , ,40 Buurtweg (korfbal) in Doorn 5.353, ,87 0,00 0,00 Haarweg (gymzaal) Overberg , , , ,18 Hoflaan (Binder) in Leersum , ,12 0,00 0,00 Jagerspad (voormalig dolfijn) in Driebergen 0,00 0, ,14 Van der Leelaan 1a (gymzaal) in Doorn 0, , , ,42 Veenseweg (Blauwe Schuur) in Amerongen , ,53 0,00 0,00 Weidestraat (gymzaal) in Driebergen 5.313, , , ,56 Wijngaardsesteeg (sporthal) in Doorn , ,47 0,00 0,00 Werf , , , ,83 Burg. Jhr H vd boschstr in Amerongen , ,88 0,00 0,00 Jacob van Wassenaerlaan in Maarn 0, , , ,40 Pomplaan in Leersum 4.024, , , ,57 Sportlaan in Driebergen , , , ,94 Velperengh in Doorn 0,00 0, , ,92 Woning 0,00 0,00 137,63 Acacialaan in Doorn 0,00 0,00 137,63 Eindtotaal , , , ,00 18

20 Elektra verbruik Kenmerk Straat Huisnr Toev. Plaats verbruik 2009 verbruik 2011 verbruik 2013 verbruik 2015 gebouw Acaialaan (woning) 5 Doorn BOSSTRAAT gebouw (brandweerkazerne) 1 DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw Bosstraat (gemeentekantoor) 1 DRIEBERGEN-RIJSENBURG Bosstraat 3 gebouw (brandweerkazerne) 3 DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw Burg Jhr H vd Boschstr 4 AMERONGEN gebouw BURG VAN DEN BOSCHLAAN 63 LEERSUM gebouw BURG VAN DEN BOSCHLAAN 63 LEERSUM gebouw Burg. Jhr. Van de Boschstraat 8 AMERONGEN gebouw DORPSHUISPLEIN 1 AMERONGEN gebouw DORPSSTRAAT 2 AC DOORN gebouw DORPSSTRAAT 33 DOORN gebouw Eikenlaan 48 MAARN gebouw Engweg (Hoek terrein) 10 DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw Haarweg 31 A OVERBERG gebouw Heuvelweg (begraafplaats) Doorn gebouw Hof (vml gem huis) 1 AMERONGEN gebouw Hof (vml gem huis) 3 Amerongen gebouw HOFLN 29 LEERSUM gebouw JACHTLAAN 37 BY DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw JACOB VAN WASSENAERLAAN 23 MAARN JACOB VAN WASSENAERLAAN gebouw (aula begraafplaats) 2 MAARN gebouw Jagerspad (vml Dolfijn Zuid) 7 DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw KAMPWEG (brandweer) 57 DOORN gebouw Kerkplein 2 DOORN kleedaccommodaties gebouw Amerongen AMERONGEN gebouw Leersumsestraatweg (woning) 9 Doorn gebouw MAARSBERGSEWG (gem huis) 2 LEERSUM Oude Arnhemse Bovenweg gebouw (aula begraafplaats) 18 DOORN gebouw POMPLAAN 3 LEERSUM gebouw Raadhuisplein 2 DOORN gebouw Raadhuisplein 1 MAARN gebouw RAADHUISPLEIN 2 MAARN gebouw Rijksstraatweg 46 LEERSUM gebouw SCHERMLAAN 37 LEERSUM gebouw SPORTLAAN 67 DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw TRAAIJ (aula) 301 DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw TRAAIJ (begraafplaats) 303 DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw TROMPSTAETE 24 MAARN gebouw Trompstaete 46 MAARN

21 gebouw TROMPSTAETE 48 MAARN gebouw Van Bennekomweg (woning) 2 Doorn 666 gebouw VEENSEWEG 27 NABIJ AMERONGEN gebouw Veenseweg 29 NST AMERONGEN gebouw Velperengh 7 DOORN Weidestraat (gymzaal De gebouw Dolfijn) 7 DRIEBERGEN-RIJSENBURG gebouw Wijngaardsesteeg 2 DOORN gebouw WOUDENBERGSEWEG 7 MAARSBERGEN gebouw Woudenbergseweg 36 Maarsbergen

22 Wagenpark Afdeling Kenteken Merk Soort brandstof Liters 2015 Liter 2013 wijkbeheer 2 - VZX - 10 Carfter D ,87 wijkbeheer 2 - VZX - 11 Carfter D ,48 wijkbeheer 28 - BS - HN VW LT D ,17 wijkbeheer 11 - VDS - 6 Nissan D ,02 wijkbeheer 12 - VDS - 6 Nissan D ,1 wijkbeheer 13 - VDS - 6 Nissan D ,71 wijkbeheer 14 - VFK - 5 Nissan D ,85 wijkbeheer 18 - VLR - 6 Iveco D ,99 wijkbeheer 26 - VLR - 6 Iveco D ,06 wijkbeheer BZ - DJ - 31 Canter D ,71 wijkbeheer 8 - VSJ - 34 L 200 D ,09 wijkbeheer VG F Opel Movano D weg 529,33 wijkbeheer 45 - BH - VR Opel combo B ,72 wijkbeheer 10 - BB - DL Toyota D ,21 wijkbeheer 74 - BL - KB Toyota D ,34 wijkbeheer 53 - BV - DG Peugeot D weg 599,42 wijkbeheer 93 - VBK - 1 Piaggio B 32 82,08 wijkbeheer 90 - VRG - 3 Piaggio B ,06 wijkbeheer 3 - VLZ - 08 Citroen B ,47 wijkbeheer 37 - BZ - HP Citroen D ,35 wijkbeheer 40 - BZ - HP Citroen D ,78 wijkbeheer 34 - BP - GF Opel D weg 934,55 wijkbeheer 78-BD-KF Isuzu pickup D 1282 nieuw wijkbeheer 1-VNB-47 Renault Kangoo D 1371 nieuw wijkbeheer 14-VNL-3 Renault Kangoo D 582 nieuw wijkbeheer BV - SB - 54 MAN D ,63 wijkbeheer BZ - PB - 41 MAN D ,06 wijkbeheer Alhmann D ,06 wijkbeheer Kubota D ,33 wijkbeheer John deere D weg 1074,6 wijkbeheer New Holland D ,87 service centrum 64-JTG-7 Renault Twingo B ,64 gegevens 2014 voor 2015 service centrum 63-JTG-7 Renault Twingo B ,73 gegevens 2014 voor 2015 service centrum 77-VNX-1 Renault Kangoo D ,79 gegevens 2014 voor 2015 service centrum 2-VRR-78 Renault Kangoo D ,94 gegevens 2014 voor 2015 toez hh 35-BZ-HP Citroen Berlingo D 554,39 627,07 toez hh 39-BZ-HP Citroen Berlingo D 309,81 369,68 toez hh 41-BZ-HP Citroen Berlingo D 183,19 334,35 toez hh 42-BZ-HP Citroen Berlingo D 858,75 858,8 Totaal 58049, ,90 21

23 BIJLAGE 2. ACHTERGROND CO 2 -GEGEVENS Allereerst wordt er toelichting gegeven over wat er wel en niet is meegenomen in de klimaatvoetafdruk per categorie. Daarnaast wordt een overzicht gegeven wat de bron ofwel herkomst van de gegevens zijn geweest. Toelichting: Aardgas Het aardgas wordt gebruikt in gebouwen voor verwarming. In de klimaatvoetafdruk is dat verbruik meegenomen waarvoor de gemeente de rekening betaald. In enkele gevallen zoals bij sportgebouwen kan het wel zo zijn dat de rekening aan bijvoorbeeld een sportvereniging of exploitant wordt doorgesluisd. Elektriciteit: Openbare verlichting, reclame en abri s: De gemeente betaald Greenchoice voor het elektriciteitsverbruik van de openbare verlichting, reclame s en abri s. Deze verbruiken worden niet gemeten, er wordt alleen een post in rekening gebracht bij de gemeente voor het elektriciteitsverbruik op basis van een berekening. Conform afspraken wordt er elektriciteit geleverd die is opgewekt door windturbines waarvan de certificaten SMK-gekeurd zijn. Het verbruik is ingeschat op basis van de kosten die bij de gemeente in rekening zijn gebracht. Elektriciteit algemeen: De elektriciteit die de gemeente verbruikt wordt zelf opgewekt (zonne-energie) en geleverd door Greenchoice. Conform afspraken wordt er elektriciteit geleverd die is opgewekt door windturbines waarvan de certificaten SMK-gekeurd zijn. Hierdoor is de uitstoot hiervan bijna nul. Conversiefactoren (bron Handboek CO2 prestatieladder 2.2, 4 april 2014, Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen: Wind: 15 g CO2/kWh Koudemiddelen: Bij koelinstallaties waaronder ook airco s wordt gebruik gemaakt van koudemiddelen. Bij het gebruik hiervan is er altijd een minieme hoeveelheid die ontsnapt en dan gaat bijdragen aan het broeikaseffect. Het effect van de koudemiddelen wordt bepaald op basis van kengetallen en de hoeveelheid kg koudemiddel dat de gemeentelijke organisatie gebruikt. De richtlijnen hiervoor staan in tabel B.1. Tabel B.1 Richtlijnen lekverliezen Type koelinstallaties Lekverlies richtwaarde Toelichting Water-koelinstallaties - Package unit 2 % Compacte en robuuste bouw koelinstallatie waarbij het gehele koudemiddelcircuit in de fabriek is gemonteerd en getest - Split systeem 3,5 % Gemonteerd en met koudemiddel gevuld op locatie Split systemen, DX 3,5 % Gevoelig voor montage DX in LB-kast 3,5 % Bron: GPG Airco Utiliteit Achtergrondrapport, B&O-A R 2005/294, TNO-rapport, oktober

24 Conversiefactoren (bron Handboek CO2 prestatieladder 2.2, 4 april 2014, Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen: R407C: kg CO2/kg R410A: kg CO2/kg Wagenpark: Het wagenpark bestaat uit 36 auto s van de afdelingen wijkbeheer, service centrum en toezicht/handhaving. Tabel B2 Overzicht dienstauto s wijkbeheer service centrum Toezicht en handhaving 2 - VZX JTG-7 35-BZ-HP 2 - VZX JTG-7 39-BZ-HP 28 - BS - HN 77-VNX-1 41-BZ-HP 11 - VDS VRR BZ-HP 12 - VDS VDS VFK VLR VLR - 6 BZ - DJ VSJ - 34 VG F 45 - BH - VR 10 - BB - DL 74 - BL - KB 53 - BV - DG 93 - VBK VRG VLZ BZ - HP 40 - BZ - HP 34 - BP - GF BV - SB - 54 BZ - PB - 41 Alhmann Kubota John deere New Holland Conversiefactoren (bron Handboek CO2 prestatieladder 2.2, 4 april 2014, Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen: Benzine: 2,78 kg CO 2 /liter brandstof Diesel: 3,135 kg CO 2 /liter brandstof 23

25 Woonwerk verkeer: Het woonwerkverkeer bestaat uit het gebruik van brandstoffen door auto s, scooters, trein en bus, door het personeel om op het werk te komen. De medewerkers maken gebruik van een openbaarvervoerspas. Deze pas registreert echter niet het aantal gereden kilometers. Op basis van het uitgekeerde OV-bedrag door de salarisadministratie is berekend hoeveel kilometers de medewerkers met het openbaar vervoer hebben gereisd. Hiervoor zijn de volgende aannames gemaakt: - Een medewerker reist 2 dagen/week met het openbaar vervoer. - Het tarief om te reizen met het openbaar vervoer is 0,145 euro/kilometer. - 50% van de OV-kilometers is afgelegd met een bus, 50% van de OV-kilometers is afgelegd met de trein. Conversiefactoren (bron Handboek CO2 prestatieladder 2.2, 4 april 2014, Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen: Bus: 14 g CO 2 /reizigerskm Trein: 39 g CO 2 /reizigerskm Brandstoftype niet bekend: 220 g CO 2 /voertuigkm Zakelijke verkeer: Het autoverkeer en openbaar vervoer voor verkeer tijdens en voor werktijd. Papier Het papierverbruik 2015 is gebaseerd op facturen/leveringsbonnen voor alle vormen van papierverbruik. In de literatuur zijn verschillende conversiefactoren om te berekenen hoeveel CO 2 -uitstoot de productie van een kilo papier levert. De papier industrie heeft veel gedaan om de CO 2 - uitstoot in kaart te brengen en te verlagen. Zo bestaat 80% van het nieuwe papier en karton uit gerecycled oudpapier en karton. De conversiefactor is op basis van informatie van papier en karton en de Climate neutral Group verlaagd naar 1,1 kg CO 2 /kg papier 3. 3 Bron: Review emissiefactoren 2013, Climate neutral Group 24

26 BIJLAGE 3. INFORMATIEBRON VAN DE VERZAMELDE GEGEVENS Aardgas Dit betreft het aardgasverbruik voor gebouwen. De aardgas voor de gemeente wordt geleverd door Eneco Energie. Op basis van jaarrekeningen is het aardgas verbruik bepaald. Informatie: Mevrouw J. Quint. Elektriciteit algemeen: De leverancier van elektriciteit voor alle aansluitingen van de gemeente is Eneco. Deze partij levert groene stroom opgewekt met wind met SMK-keur, vanaf januari 2010 aan alle gemeenten die deelnemen aan de collectieve inkoop van energie zoals die via de BRU is georganiseerd. Op basis van facturen (jaarafrekening) is het verbruik aansluit bepaald. Informatie elektriciteit: Mevrouw J. Quint Informatie openbare verlichting, reclame en abri s: De heer P. Witmer Informatie zonnepanelen (PV): De heer E. Mikkers (Omgevingsdienst regio Utrecht) Wagenpark: De gemeente Utrechtse Heuvelrug is in 2014 een project gestart om te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om het wagenpark te verduurzamen. In het kader van het onderzoek is het wagenpark geïnventariseerd. De resultaten van deze inventarisatie zijn gebruikt voor het bepalen van de klimaatvoetafdruk. Informatie: De heer E. Mikkers (Omgevingsdienst regio Utrecht) Koudemiddelen: Het gebruik van koudemiddelen in de gemeentelijke gebouwen is ingeschat door te kijken naar het aantal airco s en koelinstallaties. Informatie: De heer C. Radix. Woon-werk verkeer: Het aantal woon-werk kilometers is gebaseerd op de reiskostenvergoeding. Medewerkers maken ook gebruik van een openbaar vervoerpas (47 medewerkers) en worden gevraagd het aantal fietskilometers te registreren. De registratie is hiervan is echter op basis van vrijwilligheid. Informatie: Mevrouw C. Petersen-Methorst Zakelijke verkeer: Het aantal zakelijke kilometers is aangeleverd door de salarisadministratie (postbussalaris@heuvelrug.nl). Informatie: mevrouw C. Petersen-Methorst 25

27 Papier: De benodigde overzichten van het papierverbruik zijn berekend op basis van bestellingen. Het betreft informatie van: - Papier voor grootformaat afdrukmachines A0 en A1 - Aantal pakken/vellen A4 en A3 - Enveloppen en briefpapier Informatie: mevrouw A. Hop 26