Barometer Nederlandse Gezondheidszorg 2016 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance

Transcriptie

1 Barometer Nederlandse Gezondheidszorg 2016 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance Alle financiële kengetallen, inclusief stresstest

2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Managementsamenvatting 4 1 Academische ziekenhuizen 6 2 Topklinische ziekenhuizen 10 3 Algemene ziekenhuizen 14 4 Revalidatiecentra 18 5 Zelfstandige behandelcentra 22 6 Geestelijke gezondheidszorg 26 7 Jeugdzorg 30 8 Regionale instellingen voor beschermd wonen 34 9 Gehandicaptenzorg Verpleging, verzorging en thuiszorg 42 Ratio s en afkortingen 46 Informatie 46 Contactpersonen 47 2 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

3 Voorwoord In zit de Nederlandse gezondheidszorg in het laatste jaar van de grootste transitie sinds de jaren zestig. Hoe gaat het met de sector in deze turbulente tijden? Samen met u blikken wij terug op het afgelopen jaar. Een intensief jaar, wat de zorg tot een buitengewoon interessante sector maakt. Want is het jaar waarin: Een groot deel van de AWBZ, ZVW en jeugdzorg is gedecentraliseerd naar de gemeenten. De wijkverpleging is overgeheveld van de AWBZ naar de ZVW en het restant van de AWBZ is ondergebracht in de Wet Langdurige Zorg. De decentralisatie heeft gezorgd voor extra administratieve lasten en druk op financiële middelen, waardoor meer instellingen dan ooit tevoren de deadline van 1 juni niet hebben gehaald. Het aantal faillissementen in de zorg is toegenomen. De GGZ-instellingen voor het derde jaar op rij uitstel hebben gekregen om hun jaarrekeningen in te dienen. Zo konden ze de zelfonderzoeken en onderhandelingen daarover met zorgverzekeraars afronden. Bij de ziekenhuizen integrale tarieven zijn ingevoerd waardoor de opbrengsten en kosten zijn toegenomen en diverse financiële kengetallen fors zijn beïnvloed. Medisch-specialistische bedrijven zijn opgericht waardoor de samenwerking tussen ziekenhuis en medisch specialisten opnieuw moest worden vormgegeven. De doorlooptijden van de ziekenhuis-dbc s zijn ingekort waardoor sneller kan worden gefactureerd. Ongeveer vijf jaar na de afschaffing van de wettelijke budgettering bij ziekenhuizen ook die periode definitief is afgerekend wat heeft geleid tot vrijval van veelal oude (soms forse) balansposities. De overschrijdingen in de ziekenhuiszorg over beperkt zijn gebleven waardoor het MBI wederom niet is ingezet. Zelfonderzoeken in de zorg een bekend begrip zijn geworden en de opmaat lijken te vormen voor de invoering van horizontaal toezicht. Op dit speelveld van grote veranderingen zijn wij extra blij met deze actuele Barometer Nederlandse Gezondheidszorg. Ook dit jaar blikken wij terug op de jaarrekeningen van instellingen uit tien subsectoren langs tien financiële kengetallen, inclusief de zes kengetallen van de stresstest. Wijziging kengetallen In deze editie hebben wij de volgende wijzigingen doorgevoerd: De Return on Invested Capital is verwijderd uit onze stresstest en benchmark. De Loan to value, die overigens al jaren onderdeel uitmaakt van onze benchmark, is onderdeel van de stresstest geworden. De ratio EBITDA is toegevoegd aan de benchmark omdat banken steeds meer aandacht hebben voor dit kengetal. Met deze wijzigingen brengen wij meer evenwicht in de soorten kengetallen binnen de stresstest. Voor een overzicht van alle onderzochte subsectoren en gebruikte ratio s verwijzen wij u naar pagina 46. Cijfers GGZ niet compleet De meeste geïntegreerde GGZ-instellingen hebben bij het uitbrengen van deze Barometer hun jaarcijfers over nog niet gedeponeerd. Daardoor geven de gepresenteerde uitkomsten mogelijk een vertekend beeld. Ook in was dit het geval. Inmiddels hebben die GGZinstellingen hun jaarcijfers over wel gedeponeerd. Deze nieuwe informatie hebben wij meegenomen bij het vergelijkend cijfer over. Dit betekent dat de vergelijkende cijfers voor afwijken van onze uitgave van vorig jaar. Overigens hebben wij deze handelwijze ook bij de andere subsectoren gehanteerd. Afkortingen In dit rapport maken wij veelvuldig gebruik van ratio s en afkortingen. Achterin dit rapport treft u een pagina aan waarin alle gebruikte ratio s en afkortingen zijn toegelicht. Benchmarkrapport op maat Een handige tip: u kunt een specifiek rapport bij ons opvragen. Als u uw organisatienaam, contactpersoon én de manier van vergelijken (bijvoorbeeld per subsector, omzetklasse, provincie) doorgeeft, maken wij voor u een bench markrapport. Dit bespreken wij dan persoonlijk met u. Wij wensen u veel leesplezier en nieuwe inzichten, Bert Hilverda, sectorvoorzitter EY Health Care & Life Sciences Rob Leensen, partner EY Health Care & Life Sciences Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 3

4 Managementsamenvatting Stresstest Van de tien subsectoren hebben de jeugdzorg en ouderenzorg als gevolg van de decentralisatie, geheel conform verwachting, een stapje terug moeten doen in de stresstest. Wij hadden om diezelfde reden voor ook een daling voor de RIBW s voorzien, maar deze blijft vooralsnog uit. Naast de RIBW s doen ook de universitair medische centra en de gehandicaptenzorg het op sectorniveau onverminderd goed met een gemiddelde sectorscore van 6. De overige sectoren zijn gelijk gebleven of gestegen. Belangrijke kanttekening is dat de stresstestuitkomst van de GGZinstellingen een vertekend beeld geeft. Wij verwachten dat die score nog zal zakken tot score 2 of 3 als alle instellingen hebben gedeponeerd. Zo scoorde de GGZ vorig jaar bij het uitbrengen van de Barometer nog een score 6, die later is bijgesteld tot 3. Kennelijk bestaat er een relatie tussen het tijdstip van deponeren en de financiële performance. Stresstestscore: Aantal bancaire normen waaraan subsectoren voldoen Sectorscore UMC TKZ AZ REV ZBC GGZ JZ RIBW GHZ VVT Totaal Over de stresstest De stresstest bestaat uit zes financiële kengetallen die inzicht geven in de solvabiliteit, de winstgevendheid en de capaciteit om aan rente- en aflossings verplichtingen te voldoen. De sectorscore geeft het aantal bancaire normen waaraan een subsector voldoet weer. Resultaat en performance Van de instellingen in deze benchmark (goed voor 52,3 miljard en daarmee circa 9 van de verwachte totale opbrengsten) bedraagt het gezamenlijke resultaat 0,9 miljard (: 1,0 miljard) en daarmee 1,7% van de totale opbrengsten. Het totale resultaat zal over naar verwachting uitkomen op circa 1,0 miljard. Wij verwachten overigens wel dat de late deponeringen een negatief effect zullen hebben op het rendement van 1,7%, zoals dat ook vorig jaar het geval was (van 2, naar 1,7%). Met de huidige deponeringen scoren drie van de tien subsectoren een rendement van 1% of lager (ZBC s, Jeugdzorg en VVT). Wanneer ook alle GGZ-instellingen hebben gedeponeerd, zullen dit waarschijnlijk vier subsectoren zijn. We zien nu al dat één op de vijf instellingen uit deze benchmark rode cijfers schrijft over. Naar verwachting neemt dit nog verder toe wanneer alle GGZ-instellingen hebben gedeponeerd. Het sector rendement zal naar verwachting dan voor het eerst sinds lange tijd rond of onder de kritische norm van 1, uitkomen. Dit betekent dat er weinig mogelijkheden zijn om buffers op te bouwen om te kunnen investeren en innoveren en er een sterke focus ligt op de financiële bedrijfsvoering. 8% 7% 6% 4% 3% 2% 1% UMC TKZ AZ REV ZBC GGZ JZ RIBW GHZ VVT Totaal Deze verwachte daling komt door de effecten van de decentralisatie, maar ook door de invoering van de integrale tarieven bij de ziekenhuizen. Eigenlijk zou men door beide effecten een sterkere daling van het rendement verwachten. Meevallers vanwege afrekeningen van oude jaren bij ziekenhuizen en nagekomen beschikbaarheidsbijdragen SEH en Acute Verloskunde zorgen echter voor eenmalige baten die het overall rendement behoorlijk hebben opgetrokken en daarmee een vertekend beeld geven. Exacte getallen hierover zijn niet beschikbaar, maar dit zouden zo maar eens honderden miljoenen kunnen zijn. Ook het lagere niveau van impairments in vergelijking met heeft de daling gecompenseerd. 4 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

5 Financiële resultaten jeugdzorg en ouderenzorg onderuit door de transitie. Net als in andere jaren is de sector RIBW koploper, met 7,2% rendement. Ogenschijnlijk een toename, maar laten we de impairment van één instelling in buiten beschouwing dan is sprake van een gelijk rendement. Aan de onderkant bevinden zich, evenals voorgaande jaren, de zelfstandige behandelcentra (ZBC s). Die sector vertoont bovendien een sterk dalende lijn terwijl de opbrengsten fors toenemen. Een wisselvallig beeld zien we bij de GGZ-instellingen. Dit wordt vooral veroorzaakt door het ontbreken van de geïntegreerde instellingen, die hun jaarrekening nog lang niet allemaal gedeponeerd hebben. Wij verwachten dat het rendement over fors lager zal uitvallen. Mogelijk nog lager dan over, toen het rendement 0, bedroeg Financiële positie en structuur De resultaten hebben bijgedragen aan een sterkere vermogenspositie. Het totale eigen vermogen van de door EY onder zochte subsectoren bedroeg eind 13,4 miljard. Naar verwachting komt daar over nog 1,0 miljard bij, wat het totaal op 14,4 miljard brengt. Hiermee neemt de solvabiliteit toe tot 27,9% eind (: 25,8%), die hiermee aan de normen van banken (2-2) voldoet. Afwaarderingen op vastgoed vertonen sinds 2012 een dalende lijn. Werd er in 2012 nog 289 miljoen afgeboekt, in was dat nog 259 miljoen en in 202 miljoen. Deze daling zet in verder door tot 125 miljoen. Dit ondanks de oproepen van het Aanjaagteam Langer Zelfstandig Wonen om fors op zorgvastgoed af te boeken. Rente- en aflossingscapaciteit Met de positieve resultaten over is ook vaak de rente- en aflossingscapaciteit op orde. Alle subsectoren halen de bankennorm van minimaal 1,3. Ook hier hebben de RIBW s een prominente plaats, maar dit komt vooral door hun beperkte schuldenlast en aflossingsverplichting in combinatie met een goede vrije kasstroom. De ZBC s laten een grillig verloop zien over de jaren, maar dat kan ook te maken hebben met de samenstelling van de groep ZBC s in de benchmark. Als wij de RIBW s en ZBC s buiten beschouwing laten, zien wij dat de andere subsectoren ongeveer tussen de 1,5 en 3 scoren. De Debt Service Coverage Ratio (DSCR) is direct afhankelijk van de jaarlijkse kasstromen. Dus een slecht jaar is direct een slechte DSCR, met risico op opeisbaarheid van financiering. DSCR UMC TKZ AZ REV ZBC GGZ JZ RIBW GHZ VVT Totaal Solvabiliteit UMC TKZ AZ REV ZBC GGZ JZ RIBW GHZ VVT Totaal Net als bij de rendementen scoren de RIBW s met bijna 6 de hoogste solvabiliteit. Een lage schuldenlast draagt hier positief aan bij. Op de tweede en derde plaats komt de gehandicaptenzorg (bijna 34%), gevolgd door de ouderenzorg (bijna 33%). Een beeld dat vergelijkbaar is met voorgaande jaren. Ook hier scoren de ZBC s als laagste. Dit komt mede door hun juridische structuur, die het soms toelaat om dividenden uit te keren. Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 5

6 1. Academische ziekenhuizen 1.1 Stresstest De UMC s scoren op alle ratio s boven de norm van de stresstest. Stresstest sectorgemiddelde UMC s Ratio s Categorie Norm Test 2,7% 2,2% 2,1% >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 25,2% 23,4% 20,7% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 66,9% 67, 70,4% <7 DSCR 2,93 2,83 3,12 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 2,40 2,24 2,11 >2 Net debt / EBITDA 2,63 3,31 4,01 <3.5 Stresstestscore Alle ratio s in de stresstest voor de UMC s zijn ten opzichte van en verbeterd en scoren boven de norm; een significant betere positie dan de topklinische en algemene ziekenhuizen. Nog grote verschillen tussen de UMC s De verdeling van instellingen binnen de sector laat zien dat de UMC s nog steeds zeer van elkaar verschillen. De verbetering in is vooral zichtbaar bij de financieel minst goed scorende UMC s. Van de drie UMC s die eind geen 4 of hoger scoren, halen nog slechts twee UMC s een 3. Macrobeheersinstrument Een aandachtspunt blijft het Macrobeheersinstrument (MBI). Voor het schadejaar besloot de minister om het MBI niet toe te passen, maar in mindering te brengen op het macrokader Voor het schadejaar maakt de minister dit in het voorjaar van 2017 bekend. In de jaarrekeningen over is de potentiele verplichting uit hoofde van het MBI toegelicht onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Wij verwachten dat het MBI de resultaten van de instellingen de komende jaren negatief zal beïnvloeden. Daar komen de verwachte kortingen op de zogenoemde academische component nog bij. Resultaten stresstest UMC s op instellingsniveau % instellingen Score : 25, instellingen 3 : 37, instellingen 3 : 50, instellingen 3 6 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

7 1.2 Resultaat en performance De UMC s boeken betere resultaten. Resultaat en performance UMC s Ratio s Stresstest ratio? Ja 2,7% 2,2% 2,1% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 9,7% 9,3% 10,3% Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 57,6% 58,3% 57,9% Aantal instellingen Ten opzichte van nam het gemiddelde resultaat van de UMC s verder toe. Zes UMC s wisten hun resultaat in te verbeteren. De resultaten variëren van 5,8 miljoen negatief bij het VU-MC tot 62,2 miljoen positief bij het Erasmus MC. De resultaten van de UMC s over zijn slechts in beperkte mate beïnvloed door bijzondere of buitengewone baten en lasten. Het negatieve resultaat bij het VU-MC is voor 13,9 miljoen incidenteel beïnvloed door een dotatie aan de voorzieningen voor uit te voeren projecten. Meer opbrengsten Over bedraagt het resultaat als percentage van de totale opbrengsten 2,7% ( 2,2%). De opbrengsten zijn met gemiddeld 3,4% gestegen naar ruim 7,7 miljard in. Deze stijging is het gevolg van de toename van het aandeel geneesmiddelen in de opbrengsten. Personeelskosten Tegenover de toename van de opbrengsten staat een beheerste kostenstijging. Zo stegen de personeelskosten de grootste kostencomponent in vergelijking met met gemiddeld 2,3%. Het totaal van de personeelskosten als percentage van de omzet nam licht af doordat de opbrengsten in verhouding meer zijn gestegen dan de personeelskosten. De personeelskosten laten als percentage van de opbrengsten een zeer stabiel beeld zien: van 57,9% over naar 57,6% over. 3, 2, 2, 1, 1, 0, 2,7% 2,2% 2,1% Personeelskosten in % van de opbrengsten ,6% 58,3% 57,9% Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 7

8 1.3 Financiële positie en structuur Stijging solvabiliteit, liquiditeit en vermogenspositie; de UMC s staan er beter voor dan in. Financiële positie en structuur UMC s Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 25,2% 23,4% 20,7% Loan to value Ja 66,9% 67, 70,4% Vermogensniveau Nee 25,2% 23,4% 21, Current ratio Nee 1,37 1,01 1,21 Aantal instellingen Solvabiliteit De solvabiliteit van de instellingen steeg van 23,4% naar 25,2% en is daarmee opnieuw sterk verbeterd. Zes UMC s wisten hun solvabiliteit te verbeteren; eind noteerden ze allemaal een solvabiliteit van boven de 1. Deze verbetering volgt uit de relatief sterkere toename van het eigen vermogen in relatie tot de toename van het balanstotaal. Net als in vorige jaren financieren de UMC s hun vaste activa vooral met kort vreemd vermogen en/of met eigen vermogen. De Loan to value is gedaald tot 66,9% (: 67,). Voor de financiering van vaste activa hebben de UMC s minder lang vreemd vermogen ingezet. Vermogensniveau Ook het vermogensniveau nam verder toe. Dit komt doordat de resultaten relatief sterker stegen dan de totale opbrengsten en de resultaten volledig zijn toegevoegd aan het eigen vermogen. Eind bedroeg het gemiddelde vermogensniveau 25,2% (eind : 23,4%). Hiermee voldoet het vermogensniveau aan de vaak gehanteerde norm van 2. Ook is de score hoger dan de 1 die het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WfZ) hanteert. Erasmus MC heeft het hoogste vermogensniveau van 32,6%; het VU-MC met 18,9% het laagste. Liquiditeit Eind is de liquiditeit bij alle UMC s verbeterd tot 1,37 (: 1,01). Dit komt met name door de forse verbetering van dit kengetal bij het UMCG (: 1,63, : 1,05) en Erasmus MC (: 1,32, : 0,76). Bij Erasmus MC is dit vooral het gevolg van het ontvangen voorschot op de schadevergoeding van het ministerie van VWS. Solvabiliteit ,2% 23,4% 20,7% Vermogensniveau ,2% 23,4% 21, Current ratio 1,50 1,00 0,50 0,00 1,37 1,01 1,21 8 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

9 1.4 Rente- en aflossingscapaciteit De UMC s behouden hun leencapaciteit. Rente- en aflossingscapaciteit UMC s Ratio's Stresstest ratio? DSCR Ja 2,93 2,83 3,12 ICR Ja 2,40 2,24 2,11 Net debt / EBITDA Ja 2,63 3,31 4,01 Aantal instellingen Bij de rente- en aflossingscapaciteit zien wij ook een verbetering van de kengetallen. De DSCR stijgt ten opzichte van naar 2,93. De ratio s ICR en Net Debt / EBITDA zijn tevens verbeterd. Samenvattend lezen wij uit de rente- en aflossingscapaciteit af dat de UMC s nog steeds leencapaciteit hebben. DSCR 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2,93 2,83 3,12 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 9

10 2. Topklinische ziekenhuizen 2.1 Stresstest Topklinische ziekenhuizen presteren nog steeds fors onder de norm. Stresstest sectorgemiddelde topklinische ziekenhuizen Ratio's Categorie Norm Test 1,9% 2,3% 2,8% >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 21,9% 20,7% 18,6% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 76,8% 76, 75,7% <7 DSCR 1,75 1,70 1,89 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 1,87 1,86 2,01 >2 Net debt / EBITDA 3,88 4,30 4,25 <3.5 Stresstestscore Het rendement vertoont een dalende lijn over de afgelopen jaren, maar ligt nog altijd boven de norm van 1,. Voor werd dit mede beïnvloed door de invoering van integrale tarieven, (deels) gecompenseerd door substantiële nagekomen baten inzake de afrekening van de oude FB-systematiek en Beschikbaarheidbijdragen SEH en Acute verloskunde over de periode -. Hoewel nog altijd onvoldoende zien wij ondanks de dalende EBIT een lichte verbetering van de ratio s op het gebied van rente- en aflossingscapaciteit. Stabiel, maar onder de norm Op totaalniveau laten de stresstesten al enkele jaren een stabiel patroon zien. Toch liggen de resultaten nog fors onder de norm. Vier van de zes ratio s laten een geleidelijke verbetering zien. Aan de verdeling van de instellingen zien wij echter dat de topklinische ziekenhuizen nog steeds sterk van elkaar verschillen. Het aantal instellingen met een score van 2, 4 of 6 neemt af, terwijl de scores 1, 3 en 5 toenemen. Ook op individueel niveau zien wij ziekenhuizen die beter scoren ten opzichte van voorgaande jaren, maar tegelijkertijd is ook een trend de andere kant op waarneembaar. Resultaten stresstest topklinische ziekenhuizen op instellingsniveau % instellingen Score : 50, instellingen 3 : 46,4% instellingen 3 : 50, instellingen 3 10 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

11 2.2 Resultaat en performance Gemiddeld rendement van topklinische ziekenhuizen is afgenomen. Resultaat en performance topklinische ziekenhuizen Ratio s Stresstest ratio? Ja 1,9% 2,3% 2,8% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 10,6% 12,1% 13, Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 58,6% 53,6% 52,9% Aantal instellingen In is de omzet met 16% toegenomen, met name als gevolg van de invoering van integrale tarieven en afwikkeling van oude jaren (FBbekostigings systeem). Tegelijkertijd is het resultaat slechts toegenomen van 7,1miljoen in naar bijna 7,8 miljoen in, een stijging van 9,6%, waardoor het gemiddelde resultaat van de topklinische ziekenhuizen in verder is gedaald. Met als gevolg: een daling van het rendement en EBITDA als percentage van de opbrengsten. De resultaten variëren van 9,4 miljoen negatief tot 22,5 miljoen positief. Op één na realiseerden alle topklinische ziekenhuizen over een positief resultaat. Bijzondere waardeverminderingen zijn zeer beperkt toegepast, al bedroeg de som hiervan ruim 12,9 miljoen. 3, 2, 2, 1, 1, 0, 0, 1,9% 2,3% 2,8% Resultaat vertoont een dalende trend Zoals gezegd zijn de opbrengsten over stevig beïnvloed door de invoering van integrale tarieven, waardoor bij gelijkblijvende resultaten de ratio s verslechteren. Het resultaat als percentage van de totale opbrengsten bedraagt 1,9% ( 2,3%). Deze daling heeft twee oorzaken: een toename van de totale opbrengsten en een beperkte afname van het resultaat. Personeelskosten De personeelskosten bestaan door de invoering van de integrale tarieven in vanaf heden uit zowel de personeelskosten als de honoraria voor medisch specialisten. Als gevolg hiervan nemen zowel de personeelskosten als de opbrengsten in absolute zin met een gelijk bedrag toe. Aangezien de teller daardoor relatief gezien harder stijgt dan de noemer neemt de personeelskostenratio toe. Personeelskosten in % van de opbrengsten ,6% 53,6% 52,9% Somber toekomstbeeld In de post-transitiefase zijn de topklinische ziekenhuizen er financieel op achteruitgegaan ten opzichte van het oude regime. De groeiende druk van de zorgverzekeraars is merkbaar, net als de snel stijgende kosten van dure medicijnen. Dit zorgt voor sombere vooruitzichten. Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 11

12 2.3 Financiële positie en structuur Hoewel de resultaten onder druk staan, wordt de balans nog altijd sterker. Financiële positie en structuur topklinische ziekenhuizen Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 21,9% 20,7% 18,6% Loan to value Ja 76,8% 76, 75,7% Vermogensniveau Nee 21,6% 23,8% 21,7% Current ratio Nee 1,23 1,01 1,10 Aantal instellingen Solvabiliteit In vergelijking met nam de solvabiliteit verder toe: van 20,7% tot 21,9%. Hiermee blijven de topklinische ziekenhuizen net als in, destijds voor het eerst sinds jaren, voldoen aan de norm van 2 die financiers en het Waarborgfonds voor de Zorgsector hanteren. Deze toename komt door de positieve resultaten die aan de eigenvermogenspositie zijn toegevoegd. Vermogensniveau Ondanks de positieve resultaten over (lager dan, maar gemiddeld nog steeds positief) daalde het vermogensniveau. Met name de forse stijging in de totale opbrengsten ten gevolge van de invoering van integrale tarieven was hier debet aan. Hierdoor daalde het vermogensniveau licht: van 23,8% in tot 21,6% in. Het ligt nu hoger dan het vermogensniveau van de algemene ziekenhuizen. Bovendien vol doen de topklinische ziekenhuizen ruimschoots aan de norm van 1 (Waarborgfonds voor de Zorgsector) en 2 (financiers). Liquiditeit De liquiditeitspositie van de topklinische ziekenhuizen is eind verder verbeterd. Deze stijging komt vooral voort uit een betere operationele kasstroom. In en zorgden de nieuwe contracteringsvormen ervoor dat de facturatie van de zorggerelateerde opbrengsten relatief laat op gang kwam. In speelde dit minder, waardoor de operationele kasstroom toenam. Solvabiliteit ,9% 20,7% 18,6% Vermogensniveau ,6% 23,8% 21,7% Current ratio 1,50 1,00 0,50 0,00 1,23 1,01 1,10 12 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

13 2.4 Rente- en aflossingscapaciteit Herstel is zichtbaar, maar nog heel voorzichtig. Rente- en aflossingscapaciteit topklinische ziekenhuizen Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 1,75 1,70 1,89 ICR Ja 1,87 1,86 2,01 Net debt / EBITDA Ja 3,88 4,30 4,25 Aantal instellingen Bij de rente- en aflossingscapaciteit (DSCR, ICR en Net debt / EBITDA) zien wij een voorzichtig herstel, hoewel nog altijd alleen de DSCR aan de stresstestnorm voldoet. Vooral de ratio Net debt / EBITDA is verbeterd ten opzichte van voorgaande jaren, hetgeen een direct gevolg is van de verbeterde Net debt positie. DSCR 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1,75 1,70 1,89 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 13

14 3. Algemene ziekenhuizen 3.1 Stresstest Meer dan 4 van de algemene ziekenhuizen heeft een stresstestscore van 3 of lager. Stresstest sectorgemiddelde algemene ziekenhuizen Ratio's Categorie Norm Test 1,4% 1,3% 2,2% >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 23,2% 20,8% 18,8% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 65,3% 65,8% 66,7% <7 DSCR 2,06 1,74 2,07 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 1,97 1,59 2,16 >2 Net debt / EBITDA 3,08 3,76 3,67 <3.5 Stresstestscore Gemiddeld gezien hebben de algemene ziekenhuizen ten aanzien van alle stresstestindicatoren een bescheiden verbetering gerealiseerd. Desalniettemin scoorde over nog altijd 42, van de algemene ziekenhuizen minder dan 4 van de stresstest indicatoren. Het gemiddeld rendement is weer licht verbeterd ten opzichte van het voorgaande jaar maar nog altijd net onder de norm van 1,. De diversiteit aan gerealiseerde resultaten is echter groot. Het meest positieve resultaat over bedraagt ruim 8 miljoen en het meest negatieve resultaat 6 miljoen. Dit veroorzaakt een tweedeling in de gerealiseerde stresstestscores. Resultaten stresstest algemene ziekenhuizen op instellingsniveau % instellingen Score : 42, instellingen 3 : 46, instellingen 3 : 43,8% instellingen 3 14 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

15 3.2 Resultaat en performance is verbeterd. Resultaat en performance algemene ziekenhuizen Ratio s Stresstest ratio? Ja 1,4% 1,3% 2,2% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 9, 10,4% 11,9% Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 62, 56,8% 55,8% Aantal instellingen Het gemiddelde resultaat over bedroeg 2,7 miljoen en is daarmee 27, hoger dan over toen een gemiddeld resultaat van 1,9 miljoen werd gerealiseerd. De opbrengsten stegen daarentegen van gemiddeld 149,9 miljoen in tot 184,7 miljoen voor de instellingen die over reeds hun jaarrekening hebben gepubliceerd; een toename van 23,2%. Bijzondere waarde verminderingen zijn zeer beperkt toegepast, in totaal bij 8 instellingen ter grootte van 23 miljoen, waarvan ruim 19 miljoen bij 2 instellingen in Noord Nederland. Naast de invoering van de integrale tarieven, welke gemiddeld een opbrengst verhogend effect hebben van 15-2 kenmerkte zich door nagekomen baten uit de afwikkeling van oude jaren (FB-bekostigingssysteem) en beschikbaarheidbijdragen SEH en Acute verloskunde. Belangrijk om te realiseren dat dit geen structurele middelen zijn, waardoor vanaf 2016 bij een gelijkblijvende kosten structuur instellingen gemiddeld minder opbrengsten zullen realiseren. Personeelskosten De personeelskosten bestaan door de invoering van de integrale tarieven in vanaf heden uit zowel de personeelskosten als de honoraria voor medisch specialisten. Als gevolg hiervan nemen zowel de personeelskosten als de opbrengsten in absolute zin met een gelijk bedrag toe. Aangezien de teller daardoor relatief gezien harder stijgt dan de noemer neemt de personeelskostenratio toe. 2, 2, 1, 1, 0, 1,4% 1,3% 2,2% 0, Personeelskosten in % van de opbrengsten , 56,8% 55,8% Somber toekomstbeeld In de post-transitiefase zijn de algemene ziekenhuizen er financieel op achteruitgegaan ten opzichte van het oude regime. De groeiende druk van de zorgverzekeraars is merkbaar, net als de snel stijgende kosten van dure medicijnen. Hoewel de resultaten nog goed lijken, zorgt dit voor sombere vooruitzichten. Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 15

16 3.3 Financiële positie en structuur Solvabiliteit en liquiditeit nemen toe; vermogensniveau blijft stabiel. Financiële positie en structuur algemene ziekenhuizen Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 23,2% 20,7% 18,8% Loan to value Ja 65,3% 65,8% 66,7% Vermogensniveau Nee 20,4% 20,4% 19,2% Current ratio Nee 1,05 0,85 0,91 Aantal instellingen Solvabiliteit Ten opzichte van nam de solvabiliteit toe: van 20,7% tot 23,2%. Daarmee blijven de algemene ziekenhuizen voldoen aan de norm van 2 die financiers en het Waarborgfonds voor de Zorgsector hanteren. De toename van de solvabiliteit is voornamelijk het gevolg van de positieve resultaten die aan de eigen vermogenspositie zijn toegevoegd. Vermogensniveau Dankzij de positieve resultaten over is de eigen vermogenspositie verder toegenomen (1,6% hoger dan ) naar een cumulatieve vermogenspositie van 1,5 miljard. De totale opbrengsten stegen mede door de invoering van integrale tarieven met 4,9% naar 7,4 miljard echter meer dan het eigen vermogen. Afgerond bleef het vermogensniveau stabiel op 20,4% % in. Hiermee voldoen de algemene ziekenhuizen ruimschoots aan de norm van 1 die het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WfZ) stelt. Solvabiliteit ,2% 20,8% 18,8% Vermogensniveau 2 2 Liquiditeit De liquiditeitspositie van de algemene ziekenhuizen is eind verder verbeterd. De current ratio bedraagt 1,05 (: 0,85) hetgeen betekent dat de algemene ziekenhuizen voor het eerst sinds jaren meer vlottende activa op de balans hebben dan vlottende schulden ,4% 20,4% 19,2% Current ratio 1,50 1,00 0,50 0,00 1,05 0,85 0,91 16 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

17 3.4 Rente- en aflossingscapaciteit Op alle fronten is de score van de algemene ziekenhuizen verbeterd. Rente- en aflossingscapaciteit algemene ziekenhuizen Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 2,06 1,74 2,07 ICR Ja 1,97 1,59 2,16 Net debt / EBITDA Ja 3,08 3,76 3,67 Aantal instellingen De rente- en aflossingscapaciteit (DSCR, ICR en Net debt / EBITDA) laat een duidelijke verbetering zien. Daar waar in voorgaande jaren alleen de DSCR voldeed aan de stresstestnorm, scoren de algemene ziekenhuizen nu ook op de ratio Net debt / EBITDA positief. Ook de ICR is significant verbeterd, echter blijft nog net onder de norm van 2,00x DSCR 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2,06 1,74 2,07 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 17

18 4. Revalidatiecentra 4.1 Stresstest Revalidatiecentra boeken een lichte verbetering ten opzichte van. Stresstest sectorgemiddelde revalidatiecentra Ratio's Categorie Norm Test 1, 0,7% 1,6% >1, Resultaat en performance Solvabiliteit 22,8% 24,2% 23,2% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 78, 75,1% 75,2% <7 DSCR 1,93 1,62 1,96 >1,30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 1,78 1,38 1,98 >2 Net debt / EBITDA 4,44 5,16 4,76 <3,5 Stresstestscore Boekjaar is het eerste jaar zonder dempende werking vanuit de transitieregeling. De uitkomsten van de stresstest zijn voor de revalidatiecentra (voor zover zij hun jaarrekening gedeponeerd hebben) licht verbeterd ten opzichte van. Binnen de sector valt op dat instellingen met rode cijfers over in staat zijn geweest deze om te buigen in. Dit geldt onder meer voor Reade en Rijnlands Revalidatie Centrum. Daarentegen zien wij een aantal instellingen dat de tegengestelde trend vertoont. Gezien de verder toenemende druk op de tarieven ligt een verslechtering van de ratio s in de lijn der verwachting. Lichte verbetering financiële ratio s De verdeling van revalidatiecentra binnen de subsector laat zien dat ze onderling sterk van elkaar verschillen. Toch signaleren wij een lichte verbetering van de financiële ratio s. Het aantal instellingen met een stresstestscore van 5 of 6 is toegenomen van 3 in naar 4 in. Resultaten stresstest revalidatiecentra op instellingsniveau % instellingen Score : 55, instellingen 3 : 45, instellingen 3 : 61,1% instellingen 3 18 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

19 4.2 Resultaat en performance na dip in weer op niveau. Resultaat en performance revalidatiecentra Ratio s Stresstest ratio? Ja 1, 0,7% 1,6% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 7,7% 7,4% 8,9% Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 72,7% 72,3% 70,8% Aantal instellingen Toename rendement Het hoogste positieve resultaat over bedraagt 4,3 miljoen (: 3,6 miljoen). Het slechtste resultaat over bedraagt 1,1 miljoen negatief (: 3,4 miljoen negatief). De bandbreedte neemt hierdoor af. Wel zijn er in zes instellingen die rode cijfers schrijven ten opzichte van vier instellingen een jaar eerder. Opvallend hierbij is dat alle instellingen die in een negatief rendement hebben gerealiseerd, in staat zijn geweest in het resultaat om te buigen naar zwarte cijfers. Daarnaast stellen wij vast dat in weer meer is afgeboekt op vastgoed (: 0,7 miljoen; : 0,1 miljoen). In beide jaren was sprake van een afboeking bij slechts één van de instellingen. 2, 1, 1, 0, 0, 1, 0,7% 1,6% Ondanks de verwachte druk op het rendement over is sprake van een toename van het gemiddeld rendement. Deze toename houdt voornamelijk verband met de ombuiging van het resultaat bij de instellingen die in een (aanzienlijk) negatief resultaat behaalden. Daarnaast is sprake van een hoger gemiddeld rendement ondanks het vervallen van de transitie in. De toename van het rendement is voor een belangrijk deel gerealiseerd door bezuiniging op overige bedrijfslasten. Personeelskosten Tegenover een geringe stijging van de gemiddelde opbrengsten per instelling (in een aantal gevallen een daling in ) zien wij een sterkere toename van de personeelskosten, de grootste kostencomponent, met als gevolg een toename van de personeelskostenratio. Personeelskosten in % van de opbrengsten ,7% 72,3% 70,8% Verwachting Voor de komende jaren verwachten wij dat de rendementen onder druk staan omdat de bezuinigingen in de sector zullen leiden tot een toename van de druk op tarieven. Verliessituaties, zoals deze zich in al in beperkte mate laten zien, sluiten wij dan ook niet uit. De revalidatiesector kent tenslotte gemiddeld dure en langdurige zorgtrajecten en een relatief beperkt aantal producten. Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 19

20 4.3 Financiële positie en structuur Solvabiliteit en vermogensniveau geven reden tot zorg. Financiële positie en structuur revalidatiecentra Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 22,8% 24,2% 23,2% Loan to value Ja 78, 75,1% 75,2% Vermogensniveau Nee 24,4% 23,4% 22,8% Current ratio Nee 1,42 1,19 1,33 Aantal instellingen Solvabiliteit De solvabiliteit is gemiddeld afgenomen van 24,2% naar 22,8% eind. Er bestaan grote verschillen tussen de instellingen. Drie revalidatiecentra hebben een solvabiliteit van boven de 4 (net als in ), maar acht instellingen scoren lager dan 2 (tegenover negen in ). Vermogensniveau Ondanks de toename van het gemiddelde vermogensniveau in zijn wij bij een aantal instellingen bezorgd over de solvabiliteit en het vermogensniveau op grond van de verwachte tegenvallende resultaten voor de komende jaren. Solvabiliteit ,8% 24,2% 23,2% Liquiditeit Eind is de liquiditeit verbeterd tot 1,42 (: 1,19). Deze toename zien wij ook elders. De operationele kasstroom nam gemiddeld genomen eveneens toe, maar er zijn wel verschillen tussen revalidatiecentra. Evenals in voorgaande jaren gebruiken instellingen de positieve kasstroom deels om investeringen te financieren. De sector investeert namelijk meer dan hij leent. Vermogensniveau ,4% 23,4% 22,8% Current ratio 1,50 1,00 0,50 0,00 1,42 1,19 1,33 20 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

21 4.4 Rente- en aflossingscapaciteit Revalidatiecentra worstelen met lage scores, die de komende jaren waarschijnlijk niet verbeteren. Rente- en aflossingscapaciteit revalidatiecentra Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 1,93 1,62 1,96 ICR Ja 1,78 1,38 1,98 Net debt / EBITDA Ja 4,44 5,16 4,76 Aantal instellingen Ten opzichte van zijn de ratio s DSCR en ICR toegenomen, maar zowel de ICR als de Net debt / EBITDA zitten nog fors onder de norm. Dit laat zien dat de mate waarin het bedrijfsresultaat de lasten van het vreemd vermogen dekt nog altijd niet toereikend is. Naar verwachting verbetert deze situatie de komende jaren niet. Instellingen met relatief geringe liquiditeitsposities kunnen dan geen grootschalige investeringen verrichten. Ook moeten ze misschien groot onderhoud en renovaties uitstellen. DSCR 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1,93 1,62 1,96 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 21

22 5. Zelfstandige behandelcentra 5.1 Stresstest Toename door meer instellingen, maar we zien ook groei. Stresstest sectorgemiddelde zelfstandige behandelcentra Ratio's Categorie Norm Test 0,1% 0,6% 0,9% >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 19,6% 13, 13,7% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 47, 61,4% 89,2% <7 DSCR 3,83 1,04 4,06 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 1,79 0,68 4,05 >2 Net debt / EBITDA (0,28) (0,59) (0,43) <3.5 Stresstestscore Zelfstandige behandelcentra (ZBC s) vormen een bijzondere categorie binnen de medisch-specialistische zorg. Dit komt door hun verschillen in omvang en structuur. Van alle subsectoren in deze benchmark vormen de ZBC s met een totale omvang van 0,6 miljard (: 0,4 miljard) de kleinste groep. Het toegenomen aantal instellingen in de benchmark (waaronder NL Healthcare van NPM Capital met 0,1 miljoen) verklaart het grootste deel van deze toename. Maar we zien ook groei. De ZBC s die zowel in als in in de benchmark zitten, laten een groei zien van 300 naar 360 miljoen. Deze groei van 60 miljoen wordt voor circa 25 miljoen verklaard door de invoering van integrale tarieven. Het restant van 35 miljoen is pure groei die deels bestaat uit intrinsieke groei en deels uit groei door middel van overnames. De omvang van de ZBC s varieert van 0,1 miljoen tot ruim 100 miljoen. De toevoeging van NL Healthcare zorgt direct voor een significante wijziging van diverse kengetallen. De gedeponeerde jaarrekeningen zijn vooral van de toegelaten zorginstellingen, terwijl het consortium vaak groter is. Vaak betekent dit ook dat het rendement en de kapitaalstructuur pas tot uitdrukking komen in het grotere geheel, niet in de zorginstelling zelf. Dat alles maakt de ZBC s een bijzondere subsector. Licht vertekend beeld De stresstestscore over is 3 ten opzichte van 2 over. Daarnaast is de populatie in aantal ongeveer gelijk aan voorgaande jaren. Maar de samenstelling is dat niet, vooral door de toevoeging van NL Healthcare. Daarom kunnen wij vrij lastig een vergelijking in de tijd maken. In structurele zin voldoen de ZBC s op rendement niet aan de normen. Al drie jaar op rij onder de 1% en over bijna nihil. Resultaten stresstest zelfstandige behandelcentra op instellingsniveau % instellingen Score : 45,3% instellingen 3 : 47,6% instellingen 3 : 44,6% instellingen 3 22 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

23 5.2 Resultaat en performance en vertonen een dalende lijn. Resultaat en performance zelfstandige behandelcentra Ratio s Stresstest ratio? Ja 0,1% 0,6% 0,9% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 4,1% 3, 3,3% Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 33,2% 23,7% 24,7% Aantal instellingen De rendementen vertonen een dalende lijn over de jaren. Het negatieve resultaat van 9,2 miljoen van NL Healthcare speelt daarin een belangrijke rol. Daarnaast hebben de behandelcentra ook te maken met doorgaans lagere prijzen dan ziekenhuizen. Uiteraard moeten wij dit beoordelen binnen de context van de structuur: het kan zijn dat de daadwerkelijke resultaten in de werkmaatschappijen worden verantwoord, en niet in de toegelaten zorginstellingen. Net als in en waren er ook in geen bijzondere waardeverminderingen omdat behandelcentra vaak geen eigen vastgoed hebben. Ze huren van ziekenhuizen of andere verhuurders. 2, 1, 0, 0,1% 0,6% 0,9% Personeelskosten Door de invoering van integrale tarieven in de medisch-specialistische zorg nemen de opbrengsten toe. Tegelijkertijd ontstaat tevens een nieuwe post in de jaarrekening, namelijk honoraria vrijgevestigd specialisten. Met het oog op de vergelijkbaarheid met andere sectoren hebben wij deze honoraria meegenomen bij de personeelskostenratio. Dit verklaart voor een groot deel de toename van het percentage. Feit blijft dat de personele kosten aanmerkelijk lager zijn dan bij de algemene ziekenhuizen (circa 62%). Dit heeft enkele oorzaken, waaronder: Het verdienmodel van behandelcentra is om lean & mean te opereren. Ze hebben geen lange historie en dus geen personele erfenis. Soms zijn personeelsleden in dienst bij de werkmaatschappijen en huurt de toegelaten instelling hen in. Zo worden ze niet als personeelskosten verantwoord. Personeelskosten in % van de opbrengsten ,2% 23,7 % 24,7% Een lagere overhead is de enige manier om te overleven in het complexe speelveld met de zorgverzekeraars, waarin de behandelcentra het met lagere tarieven moeten doen. Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 23

24 5.3 Financiële positie en structuur Solvabiliteit en vermogensniveau liggen aanmerkelijk lager dan elders. Financiële positie en structuur zelfstandige behandelcentra Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 19,6% 13, 13,7% Loan to value Ja 47, 61,4% 89,2% Vermogensniveau Nee 10, 6,7% 6,1% Current ratio Nee 1,17 1,07 1,19 Aantal instellingen Solvabiliteit en vermogensniveau De sprong in solvabiliteit en vermogensniveau vinden met name hun oorzaak in de toevoeging van NL Healthcare met een solvabiliteit van 24,1% en een vermogensniveau van 21,6%. Ook hier wijkt de situatie af: de solvabiliteit en het vermogensniveau liggen aanmerkelijk lager dan in de andere subsectoren. Ook scoren de behandelcentra onder de norm van banken (2 voor solvabiliteit) en het Waarborgfonds voor de Zorgsector (1 voor vermogensniveau). Hiervoor zijn diverse oorzaken: Behandelcentra bestaan minder lang dan ziekenhuizen en hebben daarom minder opgebouwd. Het resultaat ligt op een lager niveau. Door de structuur bouwen de behandelcentra hun vermogen mogelijk op een andere plaats binnen het concern op. Dividenduitkeringen leiden tot lagere vermogens. Solvabiliteit ,6% 13, 13,7% Vermogensniveau 1 Door de beperkte externe financiering zijn deze kengetallen voor de behandelcentra minder relevant dan voor andere zorginstellingen. Overigens wordt het vermogensniveau ook in negatieve zin beïnvloed door de invoering van de integrale tarieven. Dat effect is echter hooguit enkele tienden van een procent. Ook heeft de invoering van integrale tarieven bij ZBC s minder impact dan bij de topklinische en algemene ziekenhuizen. Oorzaak is dat de specialisten bij ZBC s veel minder via stafmaatschappen opereerden maar via individuele overeenkomsten. En in die gevallen waren de honoraria al onderdeel van de opbrengsten en kosten. 10, 6,7% 6,1% Current ratio 1,50 Current ratio Net als het rendement en het vermogensniveau is ook de current ratio redelijk stabiel over de laatste drie jaren. En in tegenstelling tot het rendement, de solvabiliteit en het vermogensniveau voldoet de current ratio wél aan de bedrijfseconomische norm van 1. 1,00 0,50 0,00 1,17 1,07 1,19 24 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

25 5.4 Rente- en aflossingscapaciteit Geen duidelijke conclusies. Rente- en aflossingscapaciteit zelfstandige behandelcentra Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 3,83 1,04 4,06 ICR Ja 1,79 0,68 4,05 Net debt / EBITDA Ja (0,28) (0,59) (0,43) Aantal instellingen Door de afwijkende financiële structuur waaronder een lage schuldenlast zijn deze kengetallen heel gevoelig voor de EBITDA. Daarom kunnen wij er geen duidelijke conclusies aan verbinden. DSCR 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 3,83 1,04 4,06 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 25

26 6. Geestelijke gezondheidszorg 6.1 Stresstest De continuïteit van de GGZ bevindt zich in de gevarenzone. Stresstest sectorgemiddelde GGZ Ratio's Categorie Norm Test 2,6% 0, 0,6% >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 26, 22,4% 21,4% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 63,8% 66,1% 67,9% <7 DSCR 2,07 2,00 2,09 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 3,01 1,26 1,43 >2 Net debt / EBITDA 2,43 4,91 4,77 <3.5 Stresstestscore In vond de transitie plaats van zorg die gefinancierd werd onder de AWBZ naar zorg gefinancierd onder de WLZ, de Zorgverzekerings wet en de Wmo. Daarnaast was het jaar van de transitie van de jeugdzorg. Deze ontwikkelingen hebben een toename van de administratieve lastendruk veroorzaakt. Daarnaast zijn de tarieven en daarmee ook de resultaten verder onder druk komen te staan. Door de wijziging in financieringsstromen wijzigt ook de manier waarop verantwoording wordt afgelegd. Over hebben de GGZ-instellingen ook verantwoording moeten afleggen aan de verschillende gemeenten. De finale afrekening tussen de GGZ-instellingen en de gemeenten dient op dit moment veelal nog plaats te vinden. Medio is tevens het zelfonderzoek ingediend bij de representerende zorgverzekeraar. De GGZ-instellingen hebben de eerste uitkomsten verwerkt in de jaarrekening. In de zomer van 2016 voeren de GGZ-instellingen het zelfonderzoek uit. Als gevolg van de onzekerheden hieromtrent is evenals in uitstel verleend voor de publicatie van de jaarrekening. Bij het gereedmaken van deze publicatie hebben drie van de top-20 instellingen in Nederland hun jaarrekening gedeponeerd. Dit brengt een vertroebeling teweeg in de ratio s zoals in deze rapportage verder wordt toegelicht. Resultaten stresstest GGZ op instellingsniveau % instellingen Score : 16,7% instellingen 3 : 38,3% instellingen 3 : 31,9% instellingen 3 Alhoewel het rendement op grond van de gedeponeerde jaar rekening goed is te noemen, verwachten wij dat dit uiteindelijke rendement over vergelijkbaar zal zijn met dat van voorgaande jaren. Hiermee begeeft de continuïteit van de GGZ zich in de gevarenzone getuige ook een aantal faillissementen in de sector. 26 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

27 6.2 Resultaat en performance Het aantal instellingen met een negatief bedrijfsresultaat zal fors toenemen. Resultaat en performance GGZ Ratio s Stresstest ratio? Ja 2,6% 0, 0,6% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 7,7% 7,3% 8,1% Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 69, 72, 71,3% Aantal instellingen Het rendement laat vooralsnog een verbetering zien in. Het rendement zal echter naar verwachting nog dalen omdat veel instellingen gebruik hebben gemaakt van de uitstelregeling voor de publicatie van hun jaarrekening. Het aantal gepubliceerde jaarrekeningen in juli 2016 ligt in lijn met het aantal gepubliceerde jaarrekeningen in juli. Van de reeds gepubliceerde instellingen heeft ruim 12% een negatief bedrijfsresultaat. Naar verwachting zal het aantal instellingen met een negatief bedrijfsresultaat fors toenemen. Met name instellingen waarbij de onzekerheden groot zijn en sprake is van een negatieve financiële performance maken namelijk gebruik van de uitstelregeling. 3, 2, 2, 1, 1, 0, 2,6% 0, 0,6% 0, Personeelskosten in % van de opbrengsten Personeelskosten De personeelskosten ten opzichte van de opbrengsten zijn in licht gedaald in vergelijking met voorgaande jaren. Deze ontwikkeling is met name het gevolg van reorganisaties , 72, 71,3% Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 27

28 6.3 Financiële positie en structuur De sector voldoet aan de normen. Financiële positie en structuur GGZ Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 26, 22,4% 21,4% Loan to value Ja 63,8% 66,1% 67,9% Vermogensniveau Nee 20,8% 19, 18,3% Current ratio Nee 1,19 0,96 1,11 Aantal instellingen Solvabiliteit Door het vooralsnog positieve resultaat is ook een stijging in de solvabiliteit zichtbaar. Met het percentage van 26, voldoet de sector aan de normen. Afgezien van de diverse kleinere GGZ-instellingen is er één geïntegreerde GGZ-instelling met een negatief eigen vermogen. Vermogensniveau Het vermogensniveau is toegenomen ten opzichte van. De totale opbrengsten zijn eveneens toegenomen. Liquiditeit De liquiditeit laat een stijgende lijn zien. De sector voldoet hiermee in weer aan de gangbare norm van 1. Solvabiliteit , 22,4% 21,4% Vermogensniveau ,8% 19, 18,3% Current ratio 1,50 1,00 0,50 0,00 1,19 0,96 1,11 28 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

29 6.4 Rente- en aflossingscapaciteit Onderlinge verschillen tussen GGZ-instellingen zijn groot. Rente- en aflossingscapaciteit GGZ Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 2,07 2,00 2,09 ICR Ja 3,01 1,26 1,43 Net debt / EBITDA Ja 2,43 4,91 4,77 Aantal instellingen De indicatoren voor rente- en aflossingscapaciteit (de ratio s DSCR, ICR en Net debt / EBITDA) laten voor de geestelijke gezondheidszorg geen eenduidige ontwikkeling zien. Dit heeft te maken met het feit dat er grote verschillen zijn tussen GGZ-instellingen. Er zijn instellingen die nog altijd een forse leencapaciteit hebben, maar er zijn er ook die dat niet hebben. In is de DSCR gedaald ten opzichte van voorgaande jaren. Dit heeft te maken met de toenemende druk op de resultaten. Op basis van de cijfers van instellingen die reeds hebben gedeponeerd, lijkt de ratio weer toe te nemen. Dit zal echter van tijdelijke aard zijn. De verwachting is dat ook de mate waarin het resultaat de lasten van het vreemd vermogen dekt de komende jaren afneemt. DSCR 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2,07 2,00 2,09 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 29

30 7. Jeugdzorg 7.1 Stresstest De sector bevindt zich inmiddels in de aangekondigde storm. Stresstest sectorgemiddelde jeugdzorg Ratio's Categorie Norm Test 0, 1,7% 1,9% >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 29,8% 23,2% 22,4% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 64,3% 73,1% 67,6% <7 DSCR 2,88 2,61 3,80 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 1,27 4,86 3,69 >2 Net debt / EBITDA (2,31) 0,09 0,97 <3.5 Stresstestscore In de benchmark van vorig jaar werd nog bestempeld als het jaar van stilte voor de storm. Het is duidelijk dat de jeugdzorg zich inmiddels in deze storm bevindt. In zijn meerdere jeugdzorginstellingen failliet gegaan en ook medio 2016 verkeren er instellingen op het punt van faillissement. Met name de specialistische jeugdzorgaanbieders hebben het zwaar. Het aantal controleverklaringen met een paragraaf ter benadrukking van de continuïteitsveronderstelling is gestegen ten opzichte van vorig jaar. Positieve beeld is weg Het positieve beeld dat de stresstest van nog liet zien, is verdwenen. Het rendement is fors gedaald van 1,7% in tot nog slechts 0, in. Deze afname is geheel te wijten aan de gevolgen van de decen tra lisatie en het overhevelen van de budgetten van Rijk naar gemeenten. Aanhoudende onzekerheden Gemeenten gaan verschillend om met de decentralisatie van de jeugdzorg. Dit verschil is met name merkbaar in de wijze van financiering. Een aantal gemeenten financiert de zorg op basis van de werkelijke productie en ingediende facturen, andere gemeenten financieren de zorg op basis van bevoorschotting. Dit brengt een geheel andere complexiteit met zich mee, soms zelfs binnen een en dezelfde jeugdzorginstelling. Wij zien bij een aantal instellingen significante stijgingen in debiteurenposities; veelal vorderingen op gemeenten. Instellingen moeten kritisch blijven kijken naar hun liquiditeitspositie, financieringsmogelijkheden, kredietfaciliteiten en operationele processen om uitblijvende betalingen door gemeenten, dan wel tegenvallende budgetafspraken (in prijs en volume) voor 2016 en daarna op te kunnen vangen. Resultaten stresstest jeugdzorg op instellingsniveau % instellingen Score : 28,1% instellingen 3 : 28,6% instellingen 3 : 26, instellingen 3 30 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

31 7.2 Resultaat en performance en zijn op een kritisch niveau beland. Resultaat en performance jeugdzorg Ratio s Stresstest ratio? Ja 0, 1,7% 1,9% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 2,9% 4,8% 5,3% Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 72, 70,6% 71,1% Aantal instellingen Het rendement dat jeugdzorginstellingen hebben behaald is fors gedaald van 1,7% naar 0, en is daarmee op een kritisch niveau beland. Over het jaar hebben 20 van de 64 instellingen een verlies geleden; dat is ruim 31% van de sector. Het resultaat over varieerde tussen de 1,9 miljoen verlies en 3,2 miljoen winst. Het gemiddelde resultaat van de instellingen bedroeg over Mede doordat relatief veel instellingen verlies hebben geleden, zijn de uitkomsten in de stresstest negatiever dan vorig jaar. Personeelskosten Naast het lagere rendement dat is behaald, zijn ook de administratieve lasten verzwaard. De hectiek en de vereisten rondom de administratie van productie en de verantwoordingen daarover, zowel op basis van het landelijke IZA-protocol als op basis van lokale gemeentelijke protocollen, heeft hiervoor gezorgd. Deze administratieve lastenverzwaring in combinatie met de lagere tarieven van gemeenten verklaart de stijging in personeelskosten. 2, 1, 1, 0, 0, 1,7% 1,9% 0, Personeelskosten in % van de opbrengsten , 70,6% 71,1% Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 31

32 7.3 Financiële positie en structuur De netto-schuldpositie van de instellingen is positief. Financiële positie en structuur jeugdzorg Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 29,8% 23,2% 22,4% Loan to value Ja 64,3% 73,1% 67,6% Vermogensniveau Nee 17,6% 14, 13,6% Current ratio Nee 1,74 1,28 1,43 Aantal instellingen Solvabiliteit Ten opzichte van neemt de solvabiliteit toe: van 23,2% tot 29,8% in. Gemiddeld genomen voldoen de instellingen in deze sector aan de gestelde normen voor solvabiliteit. De toename van de solvabiliteit is voornamelijk het gevolg van minder langlopende schulden bij een nagenoeg gelijkblijvend eigen vermogen. Vermogensniveau Dankzij de, gemiddeld genomen, positieve resultaten over is het vermogensniveau gestegen van 14, naar 17,6%. Hiermee voldoet de sector aan de norm van 1 die het Waarborgfonds voor de Zorgsector stelt. Dit is echter nog beduidend onder de gangbare norm van 2 tot 2 die financiers hanteren. Dit verklaart tevens waarom er weinig nieuwe (langlopende) leningen zijn verstrekt aan jeugdzorginstellingen. Liquiditeit De liquiditeitspositie van de instellingen is verder gestegen tot 1,74. De netto-schuldpositie van de instellingen is positief; het saldo liquide middelen is dus hoger dan de schulden bij banken. Alleen de RIBW s kunnen hiermee concurreren. Mede door alle toekomstige onzekerheden hebben instellingen ervoor gekozen om beduidend minder te investeren (in zowel vastgoed als personeel) en de langlopende leningen te verlagen. Naast het feit dat instellingen minder investeren, stoten ze vastgoed ook eerder af en zetten ze de verkregen middelen in ter verlaging van de schuldenlast. Solvabiliteit ,8% 23,2% 22,4% Vermogensniveau ,6% 14, 13,6% Current ratio 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 1,74 1,28 1,43 32 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

33 7.4 Rente- en aflossingscapaciteit Ruimte voor het opbouwen van buffers is er nauwelijks. Rente- en aflossingscapaciteit jeugdzorg Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 2,88 2,61 3,80 ICR Ja 1,27 4,86 3,69 Net debt / EBITDA Ja (2,31) 0,09 0,97 Aantal instellingen De rente- en aflossingscapaciteit (DSCR, ICR en Net debt/ EBITDA) is nagenoeg gelijk aan vorig jaar. De ICR geeft de mate weer waarin de rentelasten kunnen worden gedekt door de EBIT (Earnings before interest and taxes). Een sectoruitkomst van 1,27 betekent dat de financiële lasten nog maar beperkt lager zijn dan de EBIT, waardoor er nauwelijks ruimte is voor het opbouwen van buffers. Dat de ratio Net debt / EBITDA negatief is, betekent dat de jeugdzorginstellingen gemiddeld genomen meer liquide middelen hebben dan financieringsschulden. Dat is een positief signaal. DSCR 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2,88 2,61 3,80 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 33

34 8. Regionale instellingen voor beschermd wonen 8.1 Stresstest Ondanks de decentralisatie behalen de instellingen een erg mooi resultaat. Stresstest sectorgemiddelde RIBW Ratio's Categorie Norm Test 7,2% 3,9% 5,6% >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 64,8% 59,9% 58,1% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 19,3% 26,4% 26,9% <7 DSCR 15,94 16,15 14,74 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 40,30 16,13 20,21 >2 Net debt / EBITDA (4,05) (3,95) (2,79) <3.5 Stresstestscore De RIBW s hebben in ondanks de decentralisatie een erg mooi resultaat gerealiseerd. De meeste instellingen beschikken over een behoorlijke hoeveelheid liquide middelen. Dit is zichtbaar in een goede score voor wat betreft rente- en aflossingscapaciteit. Hoogste categorie De verdeling van instellingen over de scores laat zien dat de meeste instellingen opnieuw in de hoogste categorie (5/6) scoren. De reden dat er een 4 of 5 wordt gescoord, komt bij de betreffende RIBW s doordat het rendement lager is dan 1, en/of doordat de DSCR (rente- en aflossingscapaciteit) lager is dan 1,30. Wat opvalt is dat bij de instellingen met een lagere score het rendement onder druk lijkt te staan. Resultaten stresstest RIBW op instellingsniveau % instellingen Score : 0, instellingen 3 : 0, instellingen 3 : 17,6% instellingen 3 34 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

35 7.2 Resultaat en performance Daling rendement van omgezet in een stijging in. Resultaat en performance RIBW Ratio s Stresstest ratio? Ja 7,2% 3,9% 5,6% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 9,4% 8,4% 9, Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 61,3% 62,2% 61,7% Aantal instellingen De daling van het rendement die in zichtbaar was, is in omgezet in een significante stijging. In is er slechts één instelling met een beperkt negatief resultaat. De overige instellingen scoren een rendement dat ligt tussen de 0,3% en 16,8%. Afwaarderingen fors gedaald Er zijn in het afgelopen jaar slechts twee instellingen die een bijzondere waardevermindering op de materiële vaste activa hebben verantwoord. In totaal is er in (: 13,4 miljoen) afgeboekt door Promens Care ( ) en RIBW Zaanstreek, Waterland en West Friesland ( ). Personeelskosten De personeelskosten uitgedrukt als percentage van de opbrengsten zijn beperkt gedaald en over de afgelopen jaren behoorlijk stabiel. 8% 7% 6% 4% 3% 2% 1% 7,2% 3,9% 5,6% Personeelskosten in % van de opbrengsten ,3% 62,2% 61,7% Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 35

36 8.3 Financiële positie en structuur Sterke vermogensposities zijn niet in het voordeel van de instellingen. Financiële positie en structuur RIBW Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 64,8% 59,9% 58,1% Loan to value Ja 19,3% 26,4% 26,9% Vermogensniveau Nee 47,8% 39, 37,4% Current ratio Nee 3,56 2,10 2,95 Aantal instellingen Solvabiliteit en vermogensniveau De RIBW s scoren naast rendement en DSCR met 64,8% wederom het hoogst voor wat betreft solvabiliteit. De lage schuldenlast draagt hier positief aan bij. De solvabiliteit is in fors gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Dit is een gevolg van de mooie resultaten in het boekjaar. De transformatie naar het sociale domein heeft in het afgelopen jaar veel aandacht gevraagd van RIBW-instellingen. De financiële positie van de RIBW s vormt een gezonde uitgangspositie voor de overgang. De sterke vermogensposities zullen bij de contractonderhandelingen echter niet in het voordeel van de instellingen zijn. Daar komt bij dat het ministerie van VWS heeft besloten dat de AWBZ-vermogens kunnen worden aangewend voor de aanloopverliezen in het Wmo-regime en dat weten de gemeenten ook. Het is derhalve verstandig om goed te onderbouwen dat de opgebouwde vermogens nodig zijn voor de risico s op het gebied van toekomstige cliëntstromen, personeel en vastgoed. Current ratio De current ratio is wederom fors toegenomen en bedraagt ruim het dubbele van de overige zorginstellingen. Het gemiddelde banksaldo bij de instellingen bedraagt eind 19,0 miljoen. Dit saldo is gedaald ten opzichte van, toen het nog 21,4 miljoen bedroeg. Dit lijkt comfortabel, maar als we het uitdrukken in totale opbrengsten is dit iets minder dan vier maanden financiering. Gezien de omvang van de liquide middelen en de lage rentestand blijft het van belang een langetermijnvisie te ontwikkelen ten aanzien van deze middelen. Solvabiliteit ,8% 59,9% 58,1% Vermogensniveau ,8% 39, 37,4% Current ratio 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 0,50 3,56 2,10 2,95 0,00 36 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

37 8.4 Rente- en aflossingscapaciteit Instellingen bezitten meer vorderingen dan schulden. Rente- en aflossingscapaciteit RIBW Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 15,94 16,15 14,74 ICR Ja 40,30 16,13 20,21 Net debt / EBITDA Ja (4,05) (3,95) (2,79) Aantal instellingen De DSCR en ICR van de RIBW s zijn fors hoger dan de norm en het hoogst van alle zorginstellingen. De Net debt / EBITDA is samen met de sector jeugdzorg negatief. Dit komt omdat de RIBW s per saldo een negatieve nettoschuld hebben. Oftewel: zij bezitten meer vorderingen dan schulden. De RIBW s zijn daarom al jaren heel goed in staat om aan hun rente- en aflossingsverplichtingen te voldoen. DSCR 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 15,94 16,15 14,74 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 37

38 9. Gehandicaptenzorg 9.1 Stresstest Vrijwel alle kengetallen zijn verbeterd. Stresstest sectorgemiddelde gehandicaptenzorg Ratio's Categorie Norm Test 2,1% 2,1% 1,3% >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 33,9% 32, 29,8% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 54, 54, 54,9% <7 DSCR 2,92 2,85 2,45 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 2,73 2,58 1,98 >2 Net debt / EBITDA 1,50 1,55 2,31 <3.5 Stresstestscore De resultaten van de stresstest voor de sector gehandicaptenzorg zijn voor vrijwel alle kengetallen verder verbeterd in het afgelopen jaar. In overeenstemming met scoren de instellingen in de gehandicaptenzorg gemiddeld 6 van de ratio s boven de normen. Het aantal individuele instellingen met een stresstestscore van 6 is in licht afgenomen van 53,2% naar 51,. Daarentegen is het aantal instellingen met een score van 0, 1 of 2 toegenomen van 6,3% naar 9,7%. Resultaten stresstest gehandicaptenzorg op instellingsniveau % instellingen Score : 18,2% instellingen 3 : 15,8% instellingen 3 : 24,4% instellingen 3 38 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

39 9.2 Resultaat en performance Door de financiële onzekerheid neemt de roep om flexibiliteit in kosten toe. Resultaat en performance gehandicaptenzorg Ratio s Stresstest ratio? Ja 2,1% 2,1% 1,3% EBITDA in % van de opbrengsten Nee 8,9% 9,2% 8, Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 68, 68,1% 68,8% Aantal instellingen Het rendement over het boekjaar is niet veranderd in vergelijking met. Over behaalden achttien instellingen een negatief resultaat, terwijl dit er in nog vijftien waren. Het hoogste resultaat zien wij bij ASVZ ( 8,7 miljoen). Het laagste resultaat ( 4,6 miljoen negatief) behaalde Koninklijke Visio. Verder flexibiliseren van belang Hoewel de situatie in de gehandicaptenzorg stabieler is dan in andere onderdelen van de zorgsector, signaleren wij ook hier ontwikkelingen die de aandacht van bestuurders vragen. De verdere inbedding van de in doorgevoerde overheveling van delen van de financiering naar de gemeenten en de zorgverzekeringswet, zorgt naar verwachting in de komende jaren tot een verdere druk op de exploitatie. Door de financiële onzekerheid neemt ook de roep om flexibiliteit in kosten toe. De instellingen moeten hun vastgoed afstemmen op de veranderende zorgvraag. En daarbij moet meer dan gemiddeld aandacht zijn voor extramurale zorg. Kijkend naar de personeelskosten, die in de gehandicaptenzorg licht zijn toegenomen tot 68, van de opbrengsten, verwachten wij dat het uitbreiden van de flexibele schil en de verdere inzet van technologie in het zorgproces cruciaal is. 2, 2, 1, 1, 0, 2,1% 2,1% 1,3% 0, Personeelskosten in % van de opbrengsten , 68,1% 68,8% Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 39

40 9.3 Financiële positie en structuur De solvabiliteit en met name het vermogensniveau zijn in sterk verbeterd. Financiële positie en structuur gehandicaptenzorg Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 33,9% 32, 29,8% Loan to value Ja 54, 54, 54,9% Vermogensniveau Nee 28, 25,4% 23, Current ratio Nee 1,29 0,87 1,00 Aantal instellingen Solvabiliteit De sterke financiële positie van de sector is in nog verder verbeterd. Er zijn nog zes relatief kleine instellingen met een negatief eigen vermogen en zes instellingen met een solvabiliteit tussen en 1. Over de hele linie voldoet de solvabiliteit in ruime mate aan de normen van 2 tot 2 die banken stellen. Vermogensniveau Het gemiddeld vermogensniveau (eigen vermogen als percentage van de opbrengsten) van de instellingen is toegenomen naar 28%. Het vermogensniveau is daarmee sterk verbeterd. Ook het vermogensniveau voldoet in ruime mate aan de door het Waarborgfonds voor de Zorgsector gestelde normen van 1 tot 2. Current ratio De current ratio liep tot en met achter bij andere zorgsectoren. In is de liquiditeit fors verbeterd tot 1,29 en deze ligt hiermee in lijn met het beeld dat andere onderdelen van de sector laten zien. Loan to value De leverage laat zien dat slechts 54, van de materiële vaste activa met langlopend vreemd vermogen is gefinancierd. Dit is relatief laag ten opzichte van andere subsectoren; alleen bij ZBC s ligt dit op een lager niveau. Door de relatief goede vermogenspositie is het in de gehandicaptenzorg mogelijk om deze materiële vaste activa deels met eigen vermogen te financieren. Bankiers gaan bij het verstrekken van financieringen voor investeringen namelijk in toenemende mate uit van eigen inbreng van financiering. Solvabiliteit ,9% 32, 29,8% Vermogensniveau , 25,4% 23, Current ratio 1,50 1,00 0,50 0,00 1,29 0,87 1,00 40 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

41 9.4 Rente- en aflossingscapaciteit De rente- en aflossingscapaciteit is erg goed. Rente- en aflossingscapaciteit gehandicaptenzorg Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 2,92 2,85 2,45 ICR Ja 2,73 2,58 1,98 Net debt / EBITDA Ja 1,50 1,55 2,31 Aantal instellingen De rente- en aflossingscapaciteit voor de sector gehandicaptenzorg is erg goed. De DSCR is een indicator van de hoeveelheid vreemd vermogen die gedragen kan worden door de operationele kasstroom. Over het algemeen eisen stakeholders een minimale DSCR van 1,2 tot 1,5. In de gehandicaptenzorg is de DSCR verder toegenomen tot ruim boven de minimale normen. DSCR 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2,92 2,85 2,45 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 41

42 10. Verpleging, verzorging en thuiszorg 10.1 Stresstest De verslechtering van het rendement valt het meest op. Stresstest sectorgemiddelde Verpleging, verzorging en thuiszorg Ratio's Categorie Norm Test 1, 1,6% 1, >1. Resultaat en performance Solvabiliteit 32,6% 30,8% 29,1% >2 Loan to value Financiële positie en structuur 63,1% 62,8% 63,6% <7 DSCR 1,90 2,28 2,11 >1.30 ICR Rente- en aflossingscapaciteit 1,60 1,92 1,83 >2 Net debt / EBITDA 2,45 2,08 2,61 <3.5 Stresstestscore De uitkomsten van de stresstest voor de verpleging, verzorging en thuis - zorg zijn verslechterd. Vijf van de zes kengetalen laten een teruggang zien en liggen dichter op de norm, waarbij de verslechtering van het rendement het meest opvalt. Dit is voornamelijk het gevolg van de decentralisatie van de ABWZ naar de WLZ, Zorgverzekeringswet en de Wmo, dalende productieafspraken en tariefdruk. Individuele prestaties instellingen verbeterd De verslechtering van de kengetallen in de subsector is niet terug te zien bij de individuele instellingen. Het aantal instellingen dat een score lager dan 3 heeft, kent in de afgelopen jaren een dalende trend waarbij de instellingen met een score 3 en 4 stijgen ten opzichte van voorgaande jaren. Resultaten stresstest VVT op instellingsniveau % instellingen Score : 30,8% instellingen 3 : 31, instellingen 3 : 31,7% instellingen 3 42 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

43 10.2 Resultaat en performance Gemiddelde resultaten nemen fors af. Resultaat en performance Verpleging, verzorging en thuiszorg Ratio s Stresstest ratio? Ja 1, 1,6% 1, EBITDA in % van de opbrengsten Nee 7,8% 8, 8,2% Personeelskosten in % van de opbrengsten Nee 70,6% 70,1% 70, Aantal instellingen Het resultaat over is met circa 44% gedaald, waardoor sprake is van een forse afname van de gemiddelde resultaten in de verpleging, verzorging en thuiszorg. De omzet is met circa 11,9% gedaald ten opzichte van als gevolg van de dalende productieafspraken en de tariefdruk. Als gevolg hiervan hebben zorginstellingen maatregelen genomen om de bedrijfskosten in lijn te brengen met de dalende omzet. Hierdoor zijn de bedrijfskosten tevens circa 1 gedaald, hetgeen terug te zien is in een relatief beperkte daling van de EBITDA. Resultaat lager, ondanks dalende kosten Het resultaat als percentage van het eigen vermogen is verslechterd en bedraagt 1% (: 1,6%). Deze daling wordt voornamelijk veroorzaakt door de daling van de omzet alsmede een daling van de resultaten. Ondanks de omzetafname hebben instellingen de kosten tevens gereduceerd en is sprake van een afname van bijzondere waardeverminderingen. De bijzondere waardevermindering in is gedaald tot circa 34 miljoen ( circa 61 miljoen). Personeelskosten stabiel De personeelskosten als percentage van de omzet zijn in de afgelopen jaren stabiel. Als gevolg van de afnemende productieafspraken hebben instellingen maatregelen getroffen om de personele lasten te beheersen. Dat heeft in tot een daling van de personele kosten geleid van circa 1. Door de daling van de omzet en personele lasten blijft de verhouding personeelskosten uitgedrukt als percentage van de omzet redelijk gelijk aan het voorgaande jaar. 2, 1, 1, 0, 1, 1,6% 1, 0, Personeelskosten in % van de opbrengsten ,6% 70,1% 70, Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 43

44 10.3 Financiële positie en structuur De relatief goede vermogenspositie is verder verbeterd. Financiële positie en structuur Verpleging, verzorging en thuiszorg Ratio s Stresstest ratio? Solvabiliteit Ja 32,6% 30,8% 29,1% Loan to value Ja 63,1% 62,8% 63,6% Vermogensniveau Nee 29,1% 25,6% 24,1% Current ratio Nee 1,36 1,07 1,17 Aantal instellingen Solvabiliteit Ondanks de sterke daling van de resultaten is de solvabiliteit in verder verbeterd. Deze ligt nu boven de door de banken gestelde norm van 2. De Loan to value, de mate waarin de materiële vaste activa met langlopend vreemd vermogen is gefinancierd, stijgt licht ten opzichte van het voorgaande jaar. De verpleging, verzorging en thuiszorg heeft een relatief goede vermogenspositie die in verder is verbeterd, waardoor financiering met eigen middelen mogelijk is. Vermogensniveau Het vermogensniveau is in toegenomen en blijft ruim boven de norm van 1. Dit is onder meer het gevolg van de daling van de omzet over, waardoor de ratio van eigen vermogen ten opzichte van omzet stijgt. Current ratio De current ratio is in de verpleging, verzorging en thuiszorg toegenomen in. Ondanks de decentralisatie, tariefdruk en wijzigingen in de bevoorschotting blijkt dat de vlottende activa meer zijn toegenomen dan de vlottende schulden. Solvabiliteit ,6% 30,8% 29,1% Vermogensniveau ,1% 25,6% 24,1% Current ratio 1,50 1,00 0,50 0,00 1,36 1,07 1,17 44 Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

45 10.4 Rente- en aflossingscapaciteit Indicator om interestlasten te kunnen voldoen, blijft onder de norm. Rente- en aflossingscapaciteit Verpleging, verzorging en thuiszorg Ratio s Stresstest ratio? DSCR Ja 1,90 2,28 2,11 ICR Ja 1,60 1,92 1,83 Net debt / EBITDA Ja 2,45 2,08 2,61 Aantal instellingen De DSCR is een indicator van de hoeveelheid vreemd vermogen die gedragen kan worden door de operationele kasstroom. Deze kent een door de banken gehanteerde norm van 1,3. Ondanks de verslechtering van dit kengetal, blijft de sector verpleging, verzorging en thuiszorg ruim boven de genoemde norm. De ICR geeft weer in hoeverre de interestlasten voldaan kunnen worden, waarbij door de banken een norm wordt gehanteerd van 2. Dit kengetal verslechtert als gevolg van de sterkere daling van de resultaten over ten opzichte van de dalende financieringslasten en blijft daarmee onder de norm. DSCR 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1,90 2,28 2,11 Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 45

46 Ratio s en afkortingen Ratio s Categorie Formule Norm Stresstest? Nettoresultaat / opbrengsten >1. Ja EBITDA ratio Resultaat en performance EBITDA / opbrengsten Sector afhankelijk Nee Personeelskosten Personeelskosten / opbrengsten Sector afhankelijk Nee Solvabiliteit Eigen vermogen / totaal vermogen >2 Ja Loan to Value Vermogensniveau Financiële positie en structuur Langlopende schulden / materiele vaste activa Eigen vermogen / opbrengsten <7 >1 Ja Nee Current ratio Vlottende activa / kortlopende schulden >1.0 Nee DSCR EBITDA / (rentelasten + aflossingen) >1.3 Ja ICR Renteen aflossingscapaciteit EBIT / rentelasten >2 Ja Net debt / EBITDA Nettoschuld / EBITDA <3.5 Ja Begrippen DSCR = Debt Service Coverage Ratio ICR = Interest Coverage Ratio EBIT = Earnings before interest and taxes EBITDA = Earnings before interest, taxes, depreciation and amortization EBIT = Bedrijfsresultaat (totaal opbrengsten -/- totaal bedrijfskosten) EBITDA = Bedrijfsresultaat +/+ afschrijvingen +/+ bijzondere waardeverminderingen Net debt = Langlopende schulden +/+ schulden kredietinstellingen +/+ aflossingsverplichting -/- Liquide middelen Subsectoren UMC = Universitaire Medische Centra TKZ = Topklinische Ziekenhuizen AZ = Algemene Ziekenhuizen REV = Revalidatie instellingen ZBC = Zelfstandige behandelcentra GGZ = Geestelijke Gezondheidszorg JZ = Jeugdzorg RIBW = Regionale Instellingen voor Beschermd Wonen GHZ = Gehandicaptenzorg VVT = Verpleging, Verzorging en Thuiszorg Informatie Benchmarkrapport op maat Naast deze Barometer Nederlandse Gezondheidszorg 2016 met de uitkomsten voor de gehele zorgsector in Nederland, hebben wij ook financiële benchmarks op instellingsniveau ontwikkeld. Graag attenderen wij u op de mogelijkheid om een specifiek op maat gemaakte benchmarkrapportage kosteloos bij ons op te vragen. De kenmerken van onze benchmarks op een rij: Vergelijking van uw instelling met de (sub)sector. Vergelijking van uw instelling met verschillende omvangscriteria in aansluiting op de NVTZ-omzetklassen. Vergelijking van uw instelling met de provincie waarin u actief bent. Vergelijking van uw instelling met een selecte groep instellingen, zogenoemde peers (maximaal vijf instellingen). Voor het samenstellen van deze rapportages hebben wij gebruik gemaakt van de gegevens van DigiMV. Wij bieden onze benchmarks geheel kosteloos aan. Heeft u interesse in een dergelijke benchmark? Laat ons dit weten via health.care@nl.ey.com. In een persoonlijk gesprek komen wij deze rapportage graag aan u toelichten. Wij wensen u veel leesplezier en nieuwe inzichten. EY sector Health Care Health.Care@nl.ey.com Barometer Nederlandse Gezonheidszorg 2016

47 Contactpersonen G.W. (Bert) Hilverda RA Sectorvoorzitter Health Care & Life Sciences Assurance partner, Den Haag Drs. M.J. (Mark) Noordhoff RA Assurance partner, Groningen A.M. (Anne) van Hall Health Insurance Advisory Partner Dr. M.E.M. (Monique) van Dijen Health Advisory partner, Amsterdam H. (Henk) de Wilde RA Assurance director, Den Haag Drs. A.J. (Ad) Buisman RA Real Estate Advisory partner, Zwolle Drs. J. (Jules) Verhagen RA Assurance partner, Amsterdam drs. Egbertjan Duker Assurance director, Amsterdam T. (Tristan) Dhondt Real Estate Advisory partner, Amsterdam drs. L.H.M. (Lieke) Verstegen IT Advisory partner, Amsterdam Drs. G.J.P. (Gilbert) den Brok Assurance director, Arnhem Drs. W. (Wolter) Pot Tax partner, Den Haag Y.M. (Yvonne) Jansen RA Assurance partner, Amsterdam Drs. F.M.P. (Patrick) Boertien RA Transaction Advisory partner, Zwolle Mr. M.H.J. (Meindert) Eisenburger Tax director, Den Haag Drs. R.L.A. (Richard) Eveleens RA Assurance partner, Den Haag Drs. E.R. (Dolf) Bruins Slot RA Transaction Advisory Partner Mr. J.W. (Jan) Andringa Partner HVG, Den Haag J.C.S.E. (Jan) Hendrikx RA Assurance partner, Eindhoven mr. M.J.W. (Mark) van der Geld TAX partner, Amsterdam G.C. (Gaby) Heere Director HVG, Amsterdam Drs. J.J. (Jaap) van Bennekom RA Financial Accounting Advisory Services partner, Utrecht Drs. A.M.W.J. (Angelique) Keijsers RA FIDS Advisory partner, Amsterdam Mr. H.J. (Hendrik-Jan) Bleijerveld Partner HVG, Utrecht Drs. R.H.W.H. (Rob) Leensen RA Assurance partner, Arnhem Drs. E.H.J. (Eugène) Heijnen TAX partner, Eindhoven B. (Bart) Breggeman Senior Business Development Manager Health Dr. S.C. (Stefan) Peij Financial Accounting Advisory Services partner, Amsterdam Drs. R.P.J.J. (Ralph) Poulssen Executive Director EY Montesquieu M.J. (Marieke) Poelen Assurance partner, Eindhoven Transitie zorgsector zet druk op financiële performance 47