Verslag Themabijeenkomst Valpreventie Opsporing en risicobeoordeling

Transcriptie

1 Verslag Themabijeenkomst Valpreventie Opsporing en risicobeoordeling Amersfoort, 27 juni 2017 Op 27 juni vond een Themabijeenkomst Valpreventie plaats. Het onderwerp van de bijeenkomst was opsporing en risicobeoordeling. Hieronder volgt het verslag van de plenaire sessie en de drie workshops. Plenaire sessie: Nieuwe richtlijn valpreventie: opsporen ouderen met een verhoogd valrisico Joost Rutten (Radboud UMC) Het is belangrijk om vallen niet te zien als een ziekte, maar als een symptoom. De valincidentie neemt exponentieel toe (van 15% naar 25% in 2040). Dit benadrukt het belang van vroege opsporing en vraagt om een gevalideerde valrisicotest. De eisen die de schrijvers van de nieuwe valpreventie richtlijn hiervoor hanteren, zijn: Voldoende sensitief (percentage terechte indicatie op verhoogd valrisico onder personen die daadwerkelijk een verhoogd valrisico hebben): 70% Voldoende specifiek (percentage terechte indicatie op géén verhoogd valrisico onder personen die géén verhoogd valrisico hebben): 70% Eenvoudig in gebruik Echter voldoen alle bestaande meetinstrumenten niet aan bovenstaande eisen. In de richtlijn wordt geadviseerd om voor de eerste screening na te vragen naar valgeschiedenis en mobiliteit (moeite met bewegen of lopen). De mobiliteit kan ook via observatie bepaald worden. In de valrisicotest ( zijn deze items opgenomen in een beslisboom. Valrisicotest Voer een valrisicotest uit bij patiënten die 65 jaar of ouder zijn (bij voorkeur jaarlijks). Wanneer zij in het afgelopen jaar meer dan 1 keer zijn gevallen of 1 keer gevallen zijn én moeite hebben met bewegen of lopen, voer dan een uitgebreide multifactoriële valrisicobeoordeling uit. Voer een multifactoriële valrisicobeoordeling ook altijd uit bij: Presentatie met een acute val Een val in het afgelopen jaar in combinatie met een hoog fractuurrisico (bijvoorbeeld osteoporose) Een val in het afgelopen jaar met wegraking* als oorzaak *Wegraking Een wegraking is kortdurend, er is geen herinnering van de wegraking. In tegenstelling tot bewusteloosheid is er bij wegraking spontaan herstel. Er is een kortdurende stop in de circulatie naar het brein. Maar doordat iemand valt of gaat zitten wordt de circulatie hersteld en komt de persoon weer bij bewustzijn. Wegraking kan veroorzaakt worden door: Syncope: kortdurende stop in de bloedvoorziening naar het brein. o Reflexsyncopen komen vaker voor bij ouderen net als o Orthostatische hypotensie. Veel studies zijn nu gebaseerd op de daling van bloeddruk, en niet de bloeddruk in stand o Cardiaal kan een kortdurende hartritmestoornis zijn. Epilepsie Casus 1 Mw Camielsen Mw Camielsen is op straat gevallen en heeft een verhoogde bloeddruk en osteoporose. Is er noodzaak tot verdere analyse? 1/6

2 Ja, ze bezoekt de huisarts naar aanleiding van de val (presentatie met een acute val). Daarnaast is ze 1 keer gevallen én heeft ze osteoporose. Casus 2 Dhr de Kok Dhr de Kok is gevallen. Zijn vrouw vond hem bewusteloos op de grond, maar meneer voelde het niet aankomen en was ook snel weer bij bewustzijn. Dhr de Kok heeft suikerziekte maar na meting bleek dat zijn suiker goed was. Meneer heeft ook een slecht gereguleerde hoge bloeddruk. Is er noodzaak tot verdere analyse? Ja, meneer is 1 keer gevallen en dit werd veroorzaakt door wegraking Multifactoriele valrisicobeoordeling Een multifactoriële valrisicobeoordeling moet op alle niveaus van de gezondheidszorg kunnen plaatsvinden. Hiervoor is het noodzakelijk dat er regionaal afstemming plaatsvindt tussen de eerste en tweede lijn. Let op: het is belangrijk om altijd de wensen van de patiënt mee te nemen in het vaststellen van het valrisico en de vervolgstappen daarin. De nieuwe richtlijn valpreventie zal in juli beschikbaar komen. Workshop Toeleiden ouderen met een migrantenachtergrond naar beweeg- en valpreventie aanbod geleerde lessen uit het project Zicht op Evenwicht voor oudere Migranten en het programma Meer Veerkracht Langer Thuis. Ineke Jonker (FNO Zorg voor Kansen) Fatima El Fakiri (GGD Amsterdam) Achtergrond Fonds NutsOhra Meer Veerkracht Langer Thuis Fonds NutsOhra (FNO) is een vermogensfonds met de missie: zorg voor kansen voor kwetsbare groepen (mensen met beperking of chronische ziekte). FNO subsidieert projecten (126) die zich richten op thuiswonende ouderen en op meedoen, bewegen en zelfstandig kunnen wonen. Met als doel dat wat werkt te verspreiden. Laagdrempeligheid is belangrijk voor het motiveren van ouderen, dit kan al in de werving. Zo is valpreventie bijvoorbeeld niet het juiste woord in de communicatie naar ouderen. Een korte video van In Balans is een voorbeeld van laagdrempeligheid, waarbij Mevrouw Ringelberg vertelt waarom in balans en bewegen belangrijk is. Ouderen met een migrantenachtergrond Ouderen met een migrantenachtergrond zijn vaker eenzaam, hebben 2x zo vaak beperkingen in mobiliteit, 3x zo grote valangst en 1 op 2 heeft last van extreem overgewicht. Het is een moeilijk te bereiken doelgroep. Daarnaast spreken zij vaak een andere taal waardoor de boodschap over valpreventie niet genoeg aanspreekt. Ze hebben ook vaak andere prioriteiten. Daarnaast is het belangrijk dat het aanbod cultureel toegankelijk is, bijvoorbeeld door beweegprogramma s gescheiden voor mannen en vrouwen aan te bieden, rekening te houden met feestdagen en belangrijke periodes zoals het suikerfeest en de ramadan. Op deze manier zal een opkomst bij bijvoorbeeld een beweegprogramma of voorlichtingsbijeenkomst veel hoger zijn. 2/6

3 Uit een focusgroeponderzoek met migranten ouderen, waarbij verschillende thema s ter sprake werden gebracht (bekendheid valpreventie, opvattingen, randvoorwaarden en geschiktheid Zicht op Evenwicht materiaal), bleek dat niemand een valpreventie activiteit had ondernomen. De ouderen gaven aan niet te weten waar ze informatie en materiaal konden vinden. Het kan gebeuren dat een oudere migrant zich terug trekt uit de sociale maatschappij. Zoals in het voorbeeld van de Turkse vrouw: familie en vrienden zeggen tegen de Turkse oudere: blijft u maar thuis want u bent nu oud, dus u hoeft niet elke dag naar de markt. Terwijl de markt juist haar ontmoetingsplek is met andere vrouwen. Daarnaast bestaat er veel schaamte voor het gebruik van hulpmiddelen. Deze bestaat al bij oudere van Nederlandse komaf, maar is nog groter bij migranten ouderen. Ook beweging is niet in alle culturen ingebed. Werving De aanpak voor werving is anders. Mond op mond communicatie en een persoonlijke aanpak werkt veel beter dan social media. Daarnaast moet de doelgroep zichzelf herkennen in wervingsmateriaal. Zo bestaat de video van Zicht op Evenwicht alleen uit ouderen van Nederlandse komaf. Ook is het belangrijk om makkelijke taal te gebruiken. Voorbeelden van kanalen om te werven zijn woongroepen, thuiszorg, therapeuten of dagbestedingscentra. Belangrijk DE oudere migrant bestaat niet (DE oudere bestaat ook niet). Persoonlijk maken is belangrijk, houd rekening met grote kennisachterstand, schakel een tolk of familieleden in, doseer informatie en biedt het aan op verschillende manieren, combineer bewegen en voorlichting, let op kosten van activiteiten, biedt ruimte voor plezier en cultuur. Casus Latifa Latifa woont niet op de begane grond en de lift is stuk. Ze is bijna gevallen op de trap met een grote boodschappentas. Ze heeft slechte knieën en gladde slippers. Doordat ze bijna is gevallen heeft ze valangst. Valrisicofactoren: mobiliteit, valangst, schoenen en kleding uit eigen cultuur belangrijk, barrières om iets te doen aan de kapotte lift, weinig inzicht in eigen gezondheid. Nodig: meer doorverwijsmogelijkheden, laagdrempeligheid, tolk, collega s die weten wat te doen, betrokkenheid van familie. Echter wordt er niet altijd naar familie geluisterd en daarom is de combinatie belangrijk: dus familie en zorgprofessional samen. Bewegingsprogramma per groep etniciteit (vanwege taal, cultuur) en scheiding tussen man/vrouw. Workshop De vernieuwde Valanalyse screeningsinstrument voor de eerstelijns zorg Merei Lugtenberg (VeiligheidNL) Nut van het gebruik van de valanalyse De workshop startte met de vraag: wat is voor jou de reden om met de Valanalyse te gaan werken? Om een totaal overzicht te creëren Omdat ik graag Evidence Based wil werken. 3/6

4 De kracht van de Valanalyse is dat de 13 belangrijkste risicofactoren in beeld worden gebracht om zo te kunnen bepalen (samen met de cliënt) waar de meeste winst te behalen is om het valrisico te verminderen. De Valanalyse is gebaseerd op de recente inzichten uit de nieuwe richtlijn valpreventie: de meest actuele stand van de wetenschap rondom screening van ouderen op valrisico is in de valanalyse verwerkt. Wijzigingen in de Valanalyse t.o.v. van de vorige druk Een aantal belangrijke wijzigingen in de nieuwe Valanalyse t.o.v. de voorgaande versie zijn: Binnen de Valrisicotest is valgeschiedenis en moeite met bewegen en lopen opgenomen. Valangst is niet langer een thema van de valrisicotest omdat het geen (aanvullende) voorspellende waarde heeft voor het risico op een val. Valangst is wel nog steeds één van de risicofactoren in de Valanalyse. Ondervoeding is opgenomen als 1 van de 13 risicofactoren. Voor zelfstandig wonende ouderen die enige vorm van ondersteuning ontvangen is 14% ondervoed. Ondervoeding zorgt voor een snel verlies aan spiermassa en daarna is er meer risico op vallen en zo een risico op botbreuken en sterfte. Binnen de Valanalyse is o.a. De SNAQ65+ opgenomen. Er is een uitgebreide lijst opgenomen van medicijnen die het valrisico verhogen. Medicijnen kunnen op meerdere manieren een val veroorzaken dan wel als gevolg van een bijwerking, dan wel als gevolg van een (relatieve) overdosering. Het medicatiegebruik, en daarmee de impact van medicatiebijwerkingen, is bij ouderen enorm toegenomen. Valanalyse in de praktijk In de praktijk kan de uitvoering van de screening middels de Valanalyse verdeeld worden in diverse stappen zoals de afname van de Valrisicotest, de afname van de gehele multifactoriële analyse, het aanbieden van valpreventie aanbod, de evaluatie met de cliënt, enz. De diverse stappen kunnen verdeeld worden over verschillende zorgprofessionals, zoals een praktijkondersteuner, fysiotherapeut, ergotherapeut, thuiszorgmedewerker, enz. Een goede afstemming is uiteraard vereist. Bij de verdeling van de taken is het naast de mogelijkheden van de professional, ook belangrijk om de financieringsstromen mee te nemen. Workshop Screening door een vrijwillige veiligheidsadviseur, zo doe je dat effectief Jozette Aldenhoven (KBO-PCOB) KBO-PCOB gaat uit van een integrale aanpak: in het huisbezoek van een vrijwillige veiligheidsadviseur zijn ook onderwerpen als brandveiligheid en de babbeltruc verweven. Ouderen deinzen namelijk vaak terug van het woord valpreventie (anderen vallen wel, maar ik niet). Het speerpunt van KBO-PCOB is breder dan valpreventie; richt zich op veiligheid. KBO-PCOB probeert senioren te bereiken door samenwerking en verschillende kanalen en bijeenkomsten. Daarnaast signaleren de vrijwillige huisbezoekers risicofactoren op basis waarvan ze vervolgens kunnen doorverwijzen. Er wordt bijvoorbeeld ook advies gegeven aan senioren om zich aan te sluiten bij 4/6

5 bestaande initiatieven, zoals de buurt Whatsappgroep. Als er dan iets is, kan er makkelijk en breed gealarmeerd worden. Daarnaast wordt ook ingezet op innovatieve manieren van communicatie, zoals een 360 graden film en digitale trainingen. De boodschap blijft hetzelfde maar wordt steeds weer in een nieuw jasje gestoken zodat deze actief blijft en blijft aanspreken. Ook worden er veel artikelen gepubliceerd in het blad van KBO-PCOB en wordt intensief gebruik gemaakt van Facebook en Twitter. De focus ligt daarbij op zelfstandig activiteiten blijven uitvoeren. De vrijwillige veiligheidsadviseur vrijwillige senioren Vrijwillige veiligheidsadviseurs worden in 7 dagen getraind. Ze krijgen een basistraining in ouderenadvisering en worden onderwezen in de 6 levensdomeinen. Veel van de vrijwilligers hebben bij de brandweer gewerkt of zijn fysiotherapeut geweest. Ieder brengt zijn eigen ervaring mee. De adviseurs krijgen ook het hele jaar door ondersteuning en bijscholing. Een belangrijk onderdeel is de evaluatie. Effectief huisbezoek Hoe doe jij dat raam open? Door dit soort vragen worden mensen zich bewust van hoe ze bepaalde handelingen uitvoeren. Ze kunnen zich daardoor realiseren dat de manier waarop ze een handeling uitvoeren misschien wel gevaarlijk is. Op die manier zullen ze hun gedrag sneller veranderen. Senioren luisteren sneller naar senioren; nemen iets makkelijker aan dan bij anderen. Belangrijk is aandacht te hebben voor de aanleiding van het huisbezoek. Dan zal de oudere ook meer bereid zijn te luisteren en gedrag aan te passen omdat de focus dan wordt gelegd op wat de senior wilt. Laat de senior dus de werkwijze bepalen. Een huisbezoek duurt niet langer dan een uur, tips worden niet alleen mondeling gegeven maar ook opgeschreven zodat de senior én de familie het kunnen teruglezen. Wat heeft je geïnspireerd op deze themadag? Algemeen Onze specialistische ouderengeneeskunde meer inschakelen als brug naar de huisarts i.v.m. doorverwijzing valanalyse Scheiding aanbrengen risico analyse Rol van technologie + innovaties Samenwerking een gezicht geven met nieuwe inzichten Awareness! Nieuwe richtlijn valpreventie Nieuwe screening 13 risicofactoren, indien sneltest positief uitgebreide test Nadruk op risicofactoren richting interventies Nieuwe inzichten verschillen met de oude richtlijn en waarom Toeleiding ouderen migrantenachtergrond Valpreventie programma per etniciteit aanbieden Wijze van aanbieden laagdrempelig Werving: geen flyer e.d. maar mondeling 5/6

6 Meer houvast voor benadering Vertrouwensband extra belangrijk kleine stapjes Niet meteen doorverwijzen is er voldoende passend aanbod? Oudere migranten zijn ook ouderen Apotheker betrekken De vernieuwde valanalyse Nieuwe analyse medicatie Digitale uitvoering valanalyse Valangst uit de sneltest Stapjes onderverdelen bij diverse disciplines Inzicht in (mogelijk) betrokken partijen Samen doen Screening vrijwillige veiligheidsadviseur Netwerk Ideeën voor efficiënte voorlichting Hoe breng je de boodschap niet stigmatiseren Wat wilt de senior zelf? Prioriteit Breed veiligheidspakket Taboe op vallen doorbreken Contact KBO-PCOB voor samenwerking Samenwerking zoeken Nog meer aansluiten bij bestaande netwerken 6/6