Factsheet Inkomensproblematiek Nissewaard

Transcriptie

1 Factsheet Inkomensproblematiek Nissewaard Inleiding De gemeente Nissewaard is bezig haar armoedebeleid door te ontwikkelen. Nissewaard voert ook het armoedebeleid voor de gemeente Brielle uit. In de aanpak van armoede ligt in toenemende mate de focus op preventie en vroegsignalering. Er wordt samengewerkt met diverse partijen om problemen tijdig te signaleren en aan te pakken, bijvoorbeeld via lessen in het onderwijs en bij het voorkomen van executieverkopen. Een van de aandachtspunten in de aanpak van armoede zijn mensen met een zorgbehoefte, die te maken hebben met een stapeling van eigen bijdragen. Sinds 2015 zijn diverse landelijke regelingen voor deze groep vervallen, zoals de WTCG-regeling (Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten) en de Cer-regeling (Compensatie eigen risico). Om dit op te vangen investeert de gemeente in: uitbreiden van de aanvullende collectieve ziektekostenverzekering; vergoeden van zorgkosten via individuele bijzondere bijstand (Individuele Minima Toeslag). 1 Een knelpunt is het niet-gebruik van voorzieningen. De gemeente heeft de mogelijkheden van Individuele Minima Toeslag en aanvullende collectieve ziektekostenverzekering gericht onder de aandacht van de doelgroep gebracht, maar hier wordt weinig op gereageerd. Dit is zorgelijk omdat de minimagroep een kwetsbare doelgroep is, met weinig financiële buffer. Een kleine tegenslag kan al snel schulden tot gevolg hebben. Ook in het kader van schuldpreventie is het vergroten van het gebruik bij deze kwetsbare groep belangrijk. De gemeente wil graag een goed beeld van de financiële situatie van inwoners van Nissewaard door een overzicht van de inkomenssituatie van huishoudens. In deze factsheet wordt een beeld geschetst van omvang en aard van de inkomenssituatie van huishoudens in de gemeente Nissewaard. Daarnaast worden er in Nissewaard onderzoeken uitgevoerd naar de zorgkosten van inwoners, het niet-gebruik van de Individuele Minima Toeslag en besteding van de kindtoeslag. In deze factsheet wordt eerst ingegaan op de inkomensverdeling van alle huishoudens, daarna wordt ingezoomd op huishoudens met lage inkomens. Daarbij wordt vooral gekeken naar huishoudens met een inkomen van 110 en 125% van het sociaal minimum. Deze keuze heeft te maken met de grenzen die de gemeente hanteert voor inkomensondersteunende maatregelen. Zo ligt de grens voor de Individuele Minima Toeslag en een bijdrage in de energiekosten voor 65-plussers op 110% van het sociaal minimum, voor de collectieve ziektekostenverzekering op 130% 2 (nissewaard.nl). De factsheet is gebaseerd op de meest recente gegevens. Een toelichting op de gebruikte gegevens en begrippen staat in de bijlage. In de tekst is hiernaar verwezen via onderstreepte tekst. 1 Dit is een toeslag voor mensen die langdurig een laag inkomen hebben waardoor ze niet kunnen sparen voor onverwachte uitgaven. Het is een basistoeslag, eventueel verhoogd met een aanvullende toeslag en kindtoeslag. 2 Omdat er geen (CBS-)gegevens beschikbaar zijn over huishoudens met een inkomen tot 130% van het sociaal minimum, is in deze factsheet de dichtstbijzijnde grens van 125% gebruikt. Postbus Anna van Saksenlaan AA Den Haag 2593 HW Den Haag info@tympaan.nl 070

2 Inkomensverdeling huishoudens Eenouder- en eenpersoonshuishoudens relatief laagste inkomens Het gemiddeld gestandaardiseerd inkomen van particuliere huishoudens in Nissewaard is ,00 in 2012 (figuur 1). Dit is het besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (exclusief studenten), waarbij is gecorrigeerd voor verschillen in grootte en samenstelling van huishoudens. Daardoor kunnen de verschillende type huishoudens onderling vergeleken worden. Het inkomen varieert, afhankelijk van de samenstelling van het huishouden. Eenouderhuishoudens en eenpersoonshuishoudens hebben gemiddeld de laagste inkomens. Met name eenouderhuishoudens met kinderen jonger dan 18 jaar hebben een relatief laag inkomen ( ). Ook huishoudens met een jonge kostwinner tot 25 jaar hebben relatief minder te besteden ( ). Naarmate de leeftijd van de kostwinner toeneemt, stijgt het inkomen. Bij kostwinners vanaf 65 jaar daalt het inkomen weer. Figuur 1 Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen in euro s naar samenstelling huishouden in Nissewaard paren eenouderhuishoudens eenpersoonshuishoudens meerpersoonshuishoudens huishoudens bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut Het inkomen van de diverse type huishoudens is stabiel sinds Nissewaard minder lage inkomens dan gemiddeld in Nederland Gemiddeld heeft 33% van de huishoudens in de gemeente Nissewaard in 2013 een laag inkomen, dat wil zeggen een (bruto) besteedbaar inkomen van maximaal ,00 (tabel 1). 7% heeft een inkomen onder of rond het sociaal minimum. Het sociaal minimum is het bedrag dat iemand nodig heeft om in zijn levensonderhoud te voorzien. Dit bedrag is afhankelijk van leeftijd en leefsituatie. In heel Nederland heeft 40% van de huishoudens een laag inkomen en 10% een inkomen onder of rond het sociaal minimum. 20% heeft een hoog inkomen. In Spijkenisse hebben meer huishoudens een laag inkomen of een inkomen onder of rond het sociaal minimum dan in Bernisse. 2

3 Tabel 1 Inkomensverdeling van huishoudens in Nissewaard in Inkomen in euro s percentage bernisse hoog: > laag: max onder of rond sociaal minimum spijkenisse hoog: > laag: max onder of rond sociaal minimum nissewaard hoog: > laag: max onder of rond sociaal minimum bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut In Spijkenisse is sinds 2009 het aantal huishoudens met een inkomen onder of rond het sociaal minimum toegenomen. In Spijkenisse meeste huishoudens met laag inkomen Per wijk zijn er grote verschillen in de inkomenssituatie van huishoudens (figuren 2a en 2b). Vanwege de leesbaarheid zijn in de grafieken alleen de top 5 wijken opgenomen met de meeste huishoudens met lage inkomens/inkomens onder of rond het sociaal minimum (figuur 2a) en de top 5 met de meeste huishoudens met hoge inkomens (figuur 2b). De top 5 wijken met relatief de meeste huishoudens met een laag inkomen bevinden zich allemaal in Spijkenisse (s). De wijken met de hoogste inkomens liggen in zowel Spijkenisse als Bernisse (b). 80 Figuur 2a Top 5 wijken met huishoudens met laag inkomen in Nissewaard in 2013, in percentages centrum (s) de akkers (s) groenewoud (s) hoogwerf (s) sterrenkwartier (s) 15 bron: CBS Statline hoog: > laag: max onder of rond sociaal minimum 3

4 Figuur 2b Top 5 wijken met huishoudens met hoog inkomen in Nissewaard in 2013, in percentages abbenbroek (b) heenvliet (b) hekelingen (s) maaswijk (s) vierambachten (s) 1 hoog: > laag: max Het percentage huishoudens onder of rond het sociaal minimum kan niet getoond worden, omdat er in deze wijken minder dan 100 huishoudens zijn die tot de doelpopulatie behoren. Bij het totaal van gemeente (tabel 1) zijn de niet getoonde percentages wel meegerekend. bron: CBS Statline Het percentage huishoudens met een bepaald inkomend kan per jaar licht variëren. Opvallend is de toename in De Akkers van het aantal huishoudens met lage inkomens en inkomens onder of rond het sociaal minimum in de periode In dezelfde periode steeg het aantal huishoudens met een hoog inkomen in Heenvliet. Huishoudens met lage inkomens Meer huishoudens met lage inkomens Naar schatting huishoudens in Nissewaard hebben in 2015 (ten minste een jaar) een inkomen tot 125% van het sociaal minimum (tabel 2a). Dat is circa 15,3% van het totale aantal huishoudens, exclusief studenten en huishoudens met een onvolledig jaarinkomen (tabel 2b). Van de huishoudens hebben circa een inkomen tot 110%. De groep huishoudens met een inkomen van 101 tot 125% van het sociaal minimum is naar schatting toegenomen sinds 2009, zowel in aantal als percentage. Deze toename is het sterkst in de laagste inkomensgroepen. De toename betekent dat het aantal huishoudens dat in aanmerking komt voor inkomensondersteunende maatregelen de afgelopen jaren is gegroeid. 4

5 Tabel 2a Aantal huishoudens in Nissewaard met inkomen tot % van sociaal minimum % sociaal minimum index 2015 tov De cijfers van het CBS van zijn afgerond. Cijfers zijn ramingen uit de Minimascan van Stimulansz. bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut, Stimulansz 2015 Tabel 2b Percentage huishoudens in Nissewaard met inkomen tot % van sociaal minimum % sociaal minimum index 2015 tov ,6 5,8 6,3 6,5 6,8 7,1 7, ,0 7,5 7,9 8,2 8,4 8,8 9, ,6 9,1 9,8 9,8 10,3 10,8 11, ,0 11,0 11,5 11,7 11,7 12,2 12, ,7 12,4 12,8 12,8 13,1 13,6 13, ,1 14,1 14,5 14,7 14,4 14,9 15,3 116 bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut, Stimulansz 2015 De ontwikkeling in de tabellen komt niet overeen met de voorspelling van CBS en SCP dat de piek van de armoedeproblematiek in 2013 bereikt zou zijn (CBS/SCP 2014). Zij verwachtten voor 2014 en 2015 een lichte daling van de armoede. Of dat het geval is, zal blijken uit het nieuwste Armoedesignalement Deze verschijnt naar verwachting in december Groei kinderen in huishoudens met lage inkomens Circa kinderen wonen in 2015 in huishoudens met (tenminste een jaar) een inkomen tot 125% van het sociaal minimum (tabel 3a). In 2012 waren dat er 2.300, Dit komt overeen met 14,7% van het totale aantal huishoudens, exclusief studenten en huishoudens met een onvolledig jaarinkomen (tabel 3b). Van de kinderen wonen er in huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum. De groep kinderen in huishoudens tot 125% van het sociaal minimum is naar schatting toegenomen sinds De toename is relatief minder sterk dan de groei van het absolute aantal. Het aantal is het sterkst toegenomen in de laagste inkomensgroepen. De toename van het aantal kinderen in de groep tot 110% van het sociaal minimum kan van invloed zijn op het beroep op kindtoeslag 3. 3 Dit is een extra toeslag vanuit de IMT voor mensen met kinderen van 4 tot en met 17 jaar. 5

6 Tabel 3a Aantal kinderen tot 18 jaar in huishoudens in Nissewaard met inkomen tot % van sociaal minimum % sociaal minimum index 2015 tov De cijfers van het CBS van zijn afgerond. Cijfers zijn ramingen uit de Minimascan van Stimulansz. bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut, Stimulansz 2015 Tabel 3b Percentage kinderen tot 18 jaar in huishoudens in Nissewaard met inkomen tot % van sociaal minimum % sociaal minimum index 2012 tov ,7 6,8 7,6 8, ,0 8,7 9,5 9, ,2 9,9 10,8 10, ,4 11,2 12,0 12, ,7 13,0 12,7 12, ,3 13,7 14,6 14,7 120 bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut, Stimulansz 2015 Ook in heel Nederland is in 2013 het aantal kinderen in armoede verder toegenomen. Dat geldt vooral voor kinderen van zelfstandigen (CBS/SCP 2014). Achtergrondkenmerken huishoudens met lage inkomens Veel alleenstaande vrouwen met lager inkomen De groep huishoudens met een inkomen tot 125% bestaat voor meer dan de helft uit alleenstaanden. Daarbij gaat het vooral om alleenstaande vrouwen (figuur 3). Er zijn geen opvallende ontwikkelingen in de samenstelling van huishoudens sinds

7 Figuur 3 Aantal huishoudens in Nissewaard naar samenstelling en inkomen in inkomen tot 110% sociaal minimum inkomen tot 125% sociaal minimum* man alleen, tot 65 jaar vrouw alleen, tot 65 jaar paar zonder kinderen eenouderhuishouden, kinderen < 18 jaar man alleen, 65 jaar of ouder vrouw alleen, 65 jaar of ouder paar met kinderen eenouderhuishouden, min 1 kind > 18 jaar * Door afronding telt het totaal niet op tot de huishoudens met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum in bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut Driekwart huishoudens lagere inkomensgroepen heeft uitkering Driekwart van de huishoudens met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum heeft in 2015 als voornaamste inkomstenbron een uitkering, met name een uitkering ouderdom/ nabestaanden of sociale voorzieningen (figuren 4a en 4b). In de inkomensgroep tot 110% van het sociaal minimum heeft het grootste deel een uitkering sociale voorzieningen (figuur 4a). In de huishoudens met een inkomen tot 125% bestaat de grootste groep uit huishoudens met een uitkering ouderdom/nabestaanden (figuur 4b). Dit is vergelijkbaar met de situatie in

8 Figuur 4a Aantal huishoudens in Nissewaard met inkomen tot 110% van sociaal minimum, naar inkomensbron in 2015 Figuur 4b Aantal huishoudens in Nissewaard met inkomen tot 125% van sociaal minimum, naar inkomensbron in % 17% 7% 8% 26% 4% 31% 34% 18% 7% 3% 7% inkomen uit arbeid inkomen uit eigen onderneming uitkering werkloosheid uitkering ziekte/arbeidsongeschiktheid uitkering ouderdom/nabestaanden uitkering sociale voorzieningen inkomen uit arbeid inkomen uit eigen onderneming uitkering werkloosheid uitkering ziekte/arbiedsongeschiktheid uitkering ouderdom/nabestaanden uitkering sociale voorzieningen bron: Stimulansz 2015 bron: Stimulansz 2015 Toename aantal huishoudens met uitkering sociale voorziening Vooral het aantal huishoudens met een uitkering sociale voorzieningen is sinds 2009 toegenomen (tabel 4). Het aandeel ten opzichte van het totaal aantal huishoudens met een inkomen tot 125% is hetzelfde als in Tabel 4 Aantal huishoudens in Nissewaard met inkomen tot % van sociaal minimum, naar inkomensbron in inkomensbron % sociaal minimum verschil in aantal met 2009 voor huishoudens 125% sociaal minimum inkomen uit arbeid inkomen uit eigen onderneming uitkering werkloosheid uitkering ziekte/arbeidsongeschikt uitkering ouderdom/nabestaanden uitkering sociale voorzieningen overig overdrachtsinkomen totaal Dit is een uitsplitsing van de totalen uit tabel 2a naar inkomen. 2 Dit gaat om huishoudens met een inkomen uit eigen onderneming (met en zonder personeel in dienst) en huishoudens waarbij inkomen uit vermogen de belangrijkste inkomstenbron is. bron: Stimulansz 2015 Merendeel huishoudens lage inkomensgroepen van Nederlandse herkomst Van de huishoudens in 2012 met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum is circa 69% van Nederlandse herkomst. Dat is vergelijkbaar met

9 inkomen tot 110% sociaal minimum inkomen tot 125% sociaal minimum Hoewel het merendeel van Nederlandse herkomst is, zijn huishoudens van (niet-)westerse herkomst oververtegenwoordigd in de huishoudens tot 125% van het sociaal minimum. Ter illustratie, in Nissewaard is 2,9% van de inwoners van (niet-)westerse herkomst (CBS Statline). Figuur 5 Percentage huishoudens in Nissewaard naar inkomen en herkomst in 2012 inkomen tot 110% sociaal minimum 65% 24% 11% inkomen tot 125% sociaal minimum 69% 21% 10% bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% nederlands niet-westers westers Lichte toename 25- tot 45-jarigen in lage inkomensgroepen Sinds 2009 is het aantal en aandeel huishoudens waarin de kostwinner 25 tot 45 jaar is in Nissewaard licht toegenomen in de lagere inkomensgroepen (figuur 6). Het gaat in totaal om ongeveer huishoudens met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum, waarvan circa met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum. Figuur 6 Percentage huishoudens in Nissewaard naar inkomen en naar leeftijd hoofdkostwinner in % 32% 34% 2% % 30% 37% 2% % 35% 27% 3% % 35% 29% 3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar of ouder tot 25 jaar bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut 9

10 Verder valt op dat het aandeel huishoudens met een kostwinner van 65 jaar en ouder in de lagere inkomensgroepen licht gedaald is sinds Acht op tien huishoudens lage inkomensgroepen in huurwoning Acht op de tien huishoudens met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum woont in een huurwoning (figuur 7). Dat gaat om circa huishoudens. Hiervan woont het merendeel in een huurwoning met huursubsidie. Dit is vergelijkbaar met de situatie in Figuur 7 Percentage huishoudens in Nissewaard naar inkomen en woonsituatie in 2012 inkomen tot 125% sociaal minimum 13% 78% 9% inkomen tot 110% sociaal minimum 14% 78% 11% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% eigen woning huurwoning met huursubsidie huurwoning zonder huursubsidie bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut Veel kinderen uit eenouderhuishoudens in lagere inkomensgroepen Kinderen in eenouderhuishoudens groeien relatief vaak op in huishoudens in lagere inkomensgroepen. Driekwart van de kinderen in huishoudens met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum groeit op in een eenouderhuishouden (tabel 5). Dit gaat om circa kinderen. In de totale bevolking in Nissewaard groeit 19% van de kinderen op in een eenouderhuishouden (databankzh.nl). Het is bekend dat kinderen in eenouderhuishoudens meer risico lopen op (langdurige) armoede dan kinderen in tweeouderhuishoudens (CBS/SCP 2012). Iets meer dan de helft van de kinderen in huishoudens met een inkomen van 110 en 125% van het sociaal minimum is van Nederlandse herkomst. Het merendeel woont in een huurwoning met huursubsidie. De huishoudens waarin zij opgroeien hebben vooral een uitkering sociale voorzieningen en inkomen uit arbeid. 10

11 Tabel 5 Achtergrondkenmerken kinderen in huishoudens in Nissewaard met een inkomen tot 110 en 125% van het sociaal minimum in 2012, in percentages achtergrondkenmerk 110% 125% gezinssamenstelling eenouderhuishoudens paar met kinderen herkomst nederlands niet-westers westers 12 9 woonsituatie eigen woning huurwoning inkomen uit arbeid uit eigen onderneming 7 9 uitkering werkloosheid 7 5 uitkering ziekte/arbeidsongeschiktheid 7 9 uitkering sociale voorzieningen totaal aantal kinderen bron: CBS Statline; bewerking Tympaan Instituut In huishoudens met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum is het aandeel kinderen in eenouderhuishoudens licht gedaald. Het aandeel in een eigen woning is toegenomen. Bij huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum is het aandeel kinderen in een huurwoning met huursubsidie toegenomen. Daling executieverkopen in Nissewaard in 2014 In 2014 lag het aantal executieverkopen in Nissewaard op 9 (figuur 8). Dat is het laagste aantal sinds In 2015 loopt het aantal executieverkopen weer op en ligt het al hoger dan in 2014, ondanks dat de gegevens van het laatste kwartaal 2015 nog niet bekend zijn. Een executieverkoop is een gedwongen verkoop van een woning. De reden kan zijn dat een eigenaar niet meer aan de betalingsverplichtingen kan voldoen. In dat geval kan de geldverstrekker verkoop van het onderpand (het huis) eisen. 11

12 Figuur 8 Ontwikkeling aantal executieverkopen in Nissewaard per kwartaal bron: Kadaster Sinds 2009 zijn er in totaal 115 executieverkopen in de gemeente Nissewaard geweest. Landelijke gegevens Bijna vier op de tien Nederlandse huishoudens heeft financiële problemen Circa 39% van de huishoudens in Nederland heeft in 2013 onvoldoende geld voor bepaalde gangbare uitgaven (figuur 9). Zij hebben vooral moeite met onverwachte noodzakelijke uitgaven, vervanging van versleten meubelen, jaarlijks op vakantie gaan en regelmatig nieuwe kleren kopen. 17% van de Nederlandse huishoudens kan in 2013 (zeer) moeilijk rondkomen van hun nettohuishoudinkomen om de gebruikelijke noodzakelijke uitgaven te betalen. 5% van de Nederlandse huishoudens heeft in 2013 een betalingsachterstand gehad, vooral bij het betalen van huur of hypotheek. Figuur 9 Inkomensbeoordeling door Nederlandse huishoudens in 2012 en , in percentages betalingsachterstand 5% leningen zware last 2% woonkosten zware last 13% onvoldoende geld 39% (zeer) moeilijk rondkomen 17% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Dit zijn voorlopige cijfers. bron: CBS Statline 12

13 Huishoudens met de meeste financiële problemen zijn: eenouderhuishoudens; huishoudens waarbij de kostwinner laagopgeleid is; huishoudens met een laag inkomen, vooral die met een uitkering van de sociale voorziening; huishoudens in een huurwoning, met name die met huursubsidie. (CBS Statline). Stijging vonnissen, daling huisuitzetting In 2014 steeg in Nederland het aantal vonnissen voor een huisuitzetting met 2% vergeleken met 2013 (figuur 10). Dat betekent dat een corporatie van de rechter mag overgaan tot een huisuitzetting. Van de vonnissen leidde een kwart tot een daadwerkelijke huisuitzetting. Dat is 15% minder huisuitzettingen dan in Figuur 10 Aantal vonnissen en huisuitzettingen in Nederland in vonnissen huisuitzettingen bron: Aedes Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg 2015 De belangrijkste oorzaak van een huisuitzetting is huurachterstand (85%). Bij kleine corporaties vinden relatief minder vaak huisuitzettingen plaats dan bij grote corporaties. Per woningen gaat het om 1,2 huisuitzettingen. Bij grote corporaties zijn dat er 3,2. Corporaties houden de samenstelling van de huishoudens die (dreigen te) worden uitgezet niet bij. Wel is bekend dat de grootste groep alleenstaanden van 30 tot 60 jaar betreft, gevolgd door alleenstaande jongeren van 18 tot 30 jaar (Aedes 2015). Gebruik regelingen in Nissewaard hoger dan gemiddeld in Nederland In 2012 maakten van de circa huishoudens in Nissewaard 54,6% gebruik van ten minste 1 regeling, 45,4% gebruikt geen enkele regeling. Het gaat om regelingen op het terrein van welzijn en zorg, arbeidsparticipatie, onderwijs, inkomensondersteuning en jeugdzorg (waarstaatjegemeente.nl). Het gebruik van regelingen in Nissewaard is hoger dan gemiddeld in Nederland (53,5%). 83,6% van de huishoudens met een regeling gebruikt maximaal drie regelingen. Het hoogste aantal regelingen per huishouden is tien in Nissewaard. In een groot deel van de huishoudens gaat het om een combinatie van regelingen voor inkomensondersteuning, zoals 13

14 bijzondere bijstand, ziektewet, WTCG (Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten) en de Cer-regeling 4 (figuur 11 5 ). Figuur 11 Overzicht stapeling van regelingen bij huishouden in Nissewaard in % 1% 3% 1% 16% 1% 1% 3% 11% 0,6% 5,8% 1% arbeid, inkomen en jeugdzorg onderwijs welzijn en zorg onderwijs en jeugdzorg arbeid en jeugdzorg arbeid en inkomen overig 40% arbeid inkomen welzijn, zorg, arbeid en inkomen welzijn, zorg en inkomen jeugdzorg inkomen en jeugdzorg bron: Stapelingsmonitor; bewerking Tympaan Instituut Zicht op huishoudens met zorgkosten De huishoudens die gebruikmaken van verschillende regelingen zijn kwetsbaar. Die kwetsbaarheid wordt vergroot doordat zij mogelijk te maken krijgen met een stapeling van bezuinigingsmaatregelen. Een van de aandachtspunten in de aanpak van armoede in Nissewaard zijn mensen met een zorgbehoefte, die te maken hebben met een stapeling van eigen bijdragen. In totaal hebben in 2012 circa huishoudens een regeling met onder meer welzijn en zorg. Dit omvat Wmo (huishoudelijke hulp) en de AWBZ-functies (tegenwoordig Wet langdurige zorg). Hiervoor betalen mensen een eigen bijdrage. Bij huishoudens is sprake van een combinatie welzijn, zorg en inkomensondersteuning. Ook voor jeugdzorg wordt een eigen bijdrage gevraagd van ouders als het kind buiten het gezin verblijft. Dat is bij huishoudens het geval. Dit kan overigens ook alleen om ambulante hulp of daghulp gaan. Onlangs is bekend gemaakt dat de ouderbijdrage jeugdhulp per 1 januari 2016 wordt afgeschaft (rijksoverheid.nl). 4 Deze landelijke regelingen zijn sinds 1 januari 2015 vervallen. 5 In figuur 11 en tabellen 6a, 6b zijn de termen inkomensondersteuning en arbeidsparticipatie vanwege de leesbaarheid afgekort tot inkomen en arbeid. 14

15 spijkenisse bernisse Verschillen in gebruik regelingen per wijk Er zijn verschillen in het aandeel huishoudens met een regeling in Nissewaard (figuur 12). Vooral in De Akkers, Vogelenzang, Groenewoud en Centrum maken veel huishoudens gebruik van een regeling, meer dan gemiddeld in Nederland. Dit zijn allemaal wijken in Spijkenisse. Figuur 12 abbenbroek geervliet heenvliet oudenhoorn zuidland buitengebied centrum de akkers de elementen de hoek gildenwijk groenewoud hekelingen hoogwerf maaswijk schenkel schiekamp sterrenkwartier vierambachten vogelenzang vriesland waterland Percentage huishoudens met minimaal één regeling per wijk in Nissewaard in 2012, t.o.v. het landelijk gemiddelde (53,5%) 41% 43% 45% 44% 44% 44% 46% 45% 48% 49% 51% 50% 49% 53% 52% 52% 54% 52% 56% 58% 58% 60% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% bron: Stapelingsmonitor; bewerking Tympaan Instituut In onderstaande tabellen staat het aantal huishoudens met een combinatie van regelingen per wijk voor Bernisse (tabel 6a) en Spijkenisse (tabel 6b). In verband met leesbaarheid van de tabellen zijn alleen die wijken getoond met de hoogste percentages huishoudens met regelingen en de meest voorkomende combinaties van regelingen. 15

16 Tabel 6a Samenloop van regelingen per wijk 1 in Bernisse in 2012 abbenbroek heenvliet geervliet zuidland oudenhoorn totaal bernisse welzijn en zorg arbeid inkomen jeugdzorg welzijn, zorg en inkomen arbeid en inkomen welzijn, zorg, arbeid en inkomen totaal huishoudens met een regeling totaal huishoudens Regelingen waar in heel Bernisse minder dan 40 huishoudens gebruik van maken zijn niet opgenomen in de tabel. - betekent dat er minder dan 10 huishoudens met deze regeling in de wijk wonen. bron: Stapelingsmonitor; bewerking Tympaan Instituut Tabel 6b Samenloop van regelingen per wijk 1 in Spijkenisse in 2012 centrum de akkers groenewoud schenkel vogelenzang totaal spijkenisse welzijn en zorg arbeid onderwijs inkomen jeugdzorg welzijn, zorg en inkomen arbeid en inkomen arbeid en jeugdzorg onderwijs en jeugdzorg inkomen en jeugdzorg welzijn, zorg, arbeid en inkomen arbeid, inkomen en jeugdzorg totaal huishoudens met een regeling totaal huishoudens Regelingen waar in heel Spijkenisse minder dan 100 huishoudens gebruik van maken zijn niet opgenomen in de tabel. - betekent dat er minder dan 10 huishoudens met deze regeling in de wijk wonen. bron: Stapelingsmonitor; bewerking Tympaan Instituut 16

17 Conclusie In deze factsheet is een beeld geschetst van de omvang van de groep huishoudens met lage inkomens, in het bijzonder huishoudens met een inkomen tot 110 en 125% van het sociaal minimum. De omvang van de groep huishoudens met een laag inkomen, waaronder die tot 110 en 125% van het sociaal minimum, is toegenomen sinds 2009 (zowel absoluut als relatief). Dit betekent dat meer huishoudens in aanmerking komen voor inkomensondersteunende maatregelen, zoals de Individuele Minima Toeslag en de collectieve ziektekostenverzekeringen. In Spijkenisse hebben meer huishoudens een laag inkomen of een inkomen onder of rond het sociaal minimum dan in Bernisse. Dat geldt vooral voor de wijken Centrum, De Akkers, Groenewoud, Sterrenkwartier en Hoogwerf. Vergeleken met heel Nederland wonen in Nissewaard minder huishoudens met lage en meer met hoge inkomens. Ook het aantal en percentage kinderen in huishoudens met een inkomen tot 110 en 125% van het sociaal minimum is toegenomen. De toename van het aantal kinderen in de groep tot 110% van het sociaal minimum kan van invloed zijn op het beroep op kindtoeslag. Kinderen uit eenouderhuishoudens lopen meer risico op armoede. Het aandeel kinderen in eenouderhuishoudens is licht gedaald sinds Eenouderhuishoudens, huishoudens met een uitkering en huishoudens in een huurwoning ervaren de meeste financiële problemen. Met name het aantal huishoudens met een uitkering sociale voorzieningen is sinds 2009 toegenomen in Nissewaard. Huishoudens met een combinatie van regelingen vormen een risicogroep. In Nissewaard zijn meer huishoudens met één of meer regelingen dan gemiddeld in Nederland. Per wijk verschilt het gebruik van regelingen. In diverse wijken in Spijkenisse, namelijk De Akkers, Vogelenzang, Groenewoud en Centrum, is het gebruik van regelingen hoog. In De Akkers, Groenewoud en Centrum wonen ook relatief veel huishoudens met een inkomen onder of rond het sociaal minimum. In Bernisse wordt minder gebruik gemaakt van regelingen, daar wonen ook relatief meer huishoudens met een hoog inkomen. De meest voorkomende regelingen zijn inkomensondersteunende regelingen, gecombineerd met regelingen welzijn en zorg en arbeidsparticipatie. Circa huishoudens hebben een regeling met onder meer welzijn en zorg (Wmo en oude AWBZ-functies), waarvoor een eigen bijdrage geldt. Bijna huishoudens gebruiken jeugdzorg, waarvoor ouders ook een eigen bijdrage betalen als het kind buiten het gezin verblijft. Meer achtergrondinformatie over armoede (in gezinnen) is te vinden in de notities: Blik op: een andere kijk op armoede (2014) en Blik op: armoede in gezinnen (2013). Literatuur Aedes. Corporatiemonitor Den Haag: Aedes vereniging van woningscorporaties, Centraal Bureau voor de Statistiek/Sociaal en Cultureel Planbureau (CBS/SCP). Armoedesignalement Den Haag: CBS/SCP, Centraal Bureau voor de Statistiek/Sociaal en Cultureel Planbureau (CBS/SCP). Armoedesignalement Den Haag: CBS/SCP, Nienhuis T, Doelman-van Geest HA. Blik op: armoede in gezinnen. Den Haag: Tympaan Instituut, Nienhuis T, Doelman-van Geest HA, Hoffmans TEM. Blik op: een andere kijk op armoede. Den Haag: Tympaan Instituut, Stimulansz. Minimascan Utrecht: Stimulansz,

18 Websites databankzh.nl statline.cbs.nl waarstaatjegemeente.nl Databank Zuid-Holland Centraal Bureau voor de Statistiek Statline Stapelingsmonitor Overige bronnen Gemeente Nissewaard Kadaster (maatwerk) 18

19 Bijlage Toelichting op de cijfers/gebruikte begrippen Meest recente cijfers Ten eerste zijn dit de gegevens van het CBS, met peildatum 31 december. De cijfers 2012 gaan dus over 31 december Ten tweede zijn dit gegevens uit de minimascan van Stimulansz. Het betreft hier ramingen gebaseerd op CBS-data, het regionaal inkomensonderzoek (RIO). Stimulansz maakt op basis van de meest recente cijfers uit het RIO (2012) een prognose van het aantal minimahuishoudens in 2013, 2014 en De cijfers uit het RIO hebben betrekking op de situatie van drie of vier jaar geleden. Op basis van de ontwikkeling van het aantal bijstandsgerechtigden, inwoners, 65-plussers, WW ers en arbeidsongeschikten in de gemeente, maakt de minimascan een prognose voor de huidige situatie. De rekenmethode voor het maken van deze prognose is in 1994 in opdracht van de VNG ontwikkeld en in de loop der jaren zeer betrouwbaar gebleken. Stimulansz vergelijkt de ramingen achteraf met definitieve cijfers van het CBS. Gestandaardiseerd inkomen Het gestandaardiseerd inkomen is het besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (exclusief studenten), waarbij is gecorrigeerd voor verschillen in grootte en samenstelling van het huishouden. Dat is gedaan om inkomens van huishoudens van verschillende grootte en samenstelling vergelijkbaar te maken. Besteedbaar inkomen Dit gaat over het besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (exclusief studenten). Het bestaat uit het bruto-inkomen minus betaalde inkomensoverdrachten (zoals alimentatie), premies inkomensverzekeringen, premies ziektekostenverzekeringen en belastingen op inkomen en vermogen. Het bruto-inkomen is het primaire inkomen verhoogd met bruto ontvangen overdrachten (uitkering inkomensverzekering, uitkering sociale voorziening, gebonden overdrachten zoals huur- en zorgtoeslag en ontvangen inkomensoverdrachten). Sociaal minimum Het sociaal minimum is het wettelijke bestaansminimum zoals dat politiek is vastgesteld. Om te beoordelen hoe het inkomen zich verhoudt tot het minimum, is aan de hand van de regelgeving vastgesteld welke norm voor het desbetreffende huishouden geldt. De norm voor een (echt)paar met uitsluitend minderjarige kinderen is bijvoorbeeld gelijkgesteld aan de bijstandsuitkering van een echtpaar, aangevuld met de (leeftijdsafhankelijke) kinderbijslag. Voor 65-plussers is het bedrag aan AOW-pensioen als norm gekozen. Index De index geeft de verhouding weer tussen het aantal huishoudens in een bepaald jaar ten opzichte van het aantal in een vergelijkingsjaar. Bijvoorbeeld de index 2015 ten opzichte van 2009, hier krijgt 2009 een index van 100. Een index in 2015 lager dan 100 betekent dat er in 2015 minder huishoudens met een inkomen tot een bepaald percentage van het sociaal inkomen zijn dan in 2009, een index hoger dan 100 betekent dat er meer zijn dan in Postbus Anna van Saksenlaan AA Den Haag 2593 HW Den Haag 070

20 Nissewaard Nissewaard is op 1 januari 2015 ontstaan door samenvoeging van de gemeenten Bernisse en Spijkenisse. Gegevens zijn niet altijd beschikbaar voor de nieuwe gemeente Nissewaard. In die gevallen is op basis van de gegevens van Bernisse en Spijkenisse een herberekening gemaakt om tot het aantal voor Nissewaard te komen. Dit is in de bron onder tabellen aangegeven met bewerking Tympaan Instituut. Colofon december T. Nienhuis (Tympaan Instituut), A. Kerckhaert (Stimulansz) Tympaan Instituut Dit is een gratis uitgave van het Tympaan Instituut en is onder vermelding van 0760 te bestellen bij het Tympaan Instituut. 20