RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ SBO DE SCHANS

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ SBO DE SCHANS Plaats : Venlo BRIN-nummer : 17KV Arrangementsnummer : Onderzoek uitgevoerd op : 19 januari 2010 Rapport vastgesteld te Eindhoven op 22 april 2010 HB /3

2 Pagina 2 van 14

3 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING BEVINDINGEN TOEZICHTARRANGEMENT Pagina 3 van 14

4

5 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 19 januari 2010 een onderzoek naar kwaliteitsverbetering uitgevoerd op de school voor speciaal basisonderwijs (sbo) De Schans. Dit onderzoek is onderdeel van een geïntensiveerd toezichttraject en had als doel om na te gaan of de eerder geconstateerde tekorten inmiddels zijn verbeterd. Aanleiding en traject Het traject van geïntensiveerd toezicht is gestart nadat uit het kwaliteitsonderzoek van 29 september 2008 bleek dat de kwaliteit van het onderwijs op SBO De Schans zwak was. De inspectie kende de school een aangepast arrangement toe op grond van het feit dat er sprake was van een aantal tekortkomingen en risico s. Op 23 oktober 2008 werden de tekortkomingen met het bestuur besproken en werden nadere afspraken gemaakt om de tekorten op te heffen en de noodzakelijke groei in kwaliteit te bevorderen. Hierbij werd aangegeven dat de inspectie het verbetertraject af zou sluiten met een onderzoek naar kwaliteitsverbetering. Uit het kwaliteitsonderzoek van 29 september 2008, bleek dat de school nog geen volledig ontwikkelingsperspectief voor de leerlingen opstelde. Mede hierdoor was ook het volgen en eventueel bijstellen van het perspectief onvoldoende. Verder bleek dat de leerinhouden niet aan de kerndoelen voldeden, dat de leerinhouden van de verschillende jaren niet op elkaar aansloten, dat de hoeveelheid tijd voor rekenen en wiskunde in onvoldoende mate werd afgestemd op de onderwijs en leerbehoeften van de leerlingen, dat de instructie nog in onvoldoende mate werd afgestemd op de verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen en dat de feedback aan de leerlingen te beperkt was. Tijdens dat bezoek bleek eveneens dat de analyse van de verzamelde gegevens te kort schoot en dat het planmatig handelen en de evaluatie van de effecten van de zorg nog niet aan de criteria van de inspectie voldeden. Op het terrein van de kwaliteitszorg bleek dat de evaluatie van het leren en onderwijzen nog in onvoldoende mate plaatsvond. Context van de school SBO De Schans maakt deel uit van Boulevard Hazenkamp. Hierin werken basisschool De Regenboog, De Leonardoschool Venlo (dependance van De Regenboog), en SBO De Schans samen. Het streven is om rond 2011 de scholen te laten samensmelten tot één centrum voor ontwikkeling, onderwijs en opvoeding. Ten tijde van het schoolbezoek werkte het management al heel nauw samen. Zo is de portefeuille personeelsbeleid voor de drie scholen belegd bij een van de directeuren. De coördinatoren voor de onder-, midden- en bovenbouw zijn eveneens coördinator op dat niveau voor alle drie de scholen. Over het algemeen zag de school veel mogelijkheden voor de leerlingen in deze samenwerking, maar er werden ook aandachtspunten genoemd, zoals het garanderen van een doorgaande lijn voor de leerlingen. Het Ontwikkelingsgericht Onderwijs (OGO) is het onderliggend concept van de school. Vormgeving van dit concept vindt vooral tijdens de middagen plaats bij de wereldoriënterende vakken. De huidige directeur van SBO De Schans werkt nu ruim een jaar als directeur op deze school. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met de directeuren van de drie samenwerkende scholen en de bouwcoördinatoren die tevens intern begeleiders zijn. Pagina 5 van 14

6 Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met het hele team (op verzoek van het team) en het bevoegd gezag. Van de tien indicatoren die tijdens het vorig onderzoek als zwak werden beoordeeld, heeft de inspectie er inmiddels twee met een voldoende kunnen waarderen. Deze worden toegelicht in de beschouwing van hoofdstuk 2. De indicatoren die de inspectie tijdens dit bezoek heeft beoordeeld behoorden tot de aspecten: kwaliteitszorg, aanbod, didactisch handelen, afstemming, begeleiding en zorg. Deze indicatoren waren onvoldoende tijdens het kwaliteitsonderzoek van september Voor de overige indicatoren zijn de oordelen overgenomen van het kwaliteitsonderzoek van september Voorafgaand zijn de volgende documenten toegestuurd: Twee voorbeelden van een ontwikkelingsperspectief voor leerlingen. Gegevens schoolverlaters en analyse. Het plan van aanpak, naar aanleiding van het vorig inspectiebezoek. Het Jaarplan van het lopende schooljaar. Een voorbeeld van een scoreformuler waarin per stamgroep en niveaugroep de ontwikkeling van leerlingen in DLE s wordt bijgehouden. De schoolgids. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het waarderingskader SBO van Dit kader is te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek over de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 6 van 14

7 2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het waarderingskader dat de inspectie tot het einde van 2009 hanteert voor het speciaal basisonderwijs. Dit kader komt overeen met het kader dat bij het kwaliteitsonderzoek van 2008 is gebruikt. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Bij wet- en regelgeving is in de waardering tot uitdrukking gebracht of de school wel (ja) of niet (nee) voldoet aan de genoemde wettelijke vereisten. De oordelen die zijn overgenomen van het kwaliteitsonderzoek van oktober 2008 zijn cursief weergegeven. Het kwaliteitsprofiel van SBO De Schans Venlo Kwaliteitszorg De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Pagina 7 van 14

8 Leerstofaanbod 3.1 * De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand Didactisch handelen * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 * De leraren leggen duidelijk uit. 6.6 De leraren geven de leerlingen feedback op hun leer- en ontwikkelingsproces. 8.1 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat de aanpassingen van het aanbod en/of het onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen * De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast * De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes Pagina 8 van 14

9 Zorg De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen * De school voert de zorg planmatig uit De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht Wet- en regelgeving 1 = ja, 2 = nee W1 De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd. W2 De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd. W3 Het bestuur heeft het vastgestelde zorgplan aan de inspectie toegestuurd. W4 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 1 2 De normindicatoren zijn aangegeven met een asterisk* Pagina 9 van 14

10

11 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Het management van de drie scholen heeft de afgelopen jaren veel tijd en energie gestoken in de verdere ontwikkeling van de samenwerking. Ook heeft het management veel nadruk gelegd op het creëren van heldere overlegstructuren en personeelsbeleid. Aan de implementatie van een digitaal leerlingvolgsysteem hebben alle teamleden hun bijdrage geleverd hetgeen hen nogal wat tijd en energie heeft gekost. Ten opzichte van het vorig inspectiebezoek heeft de inspectie twee van de tien indicatoren die toen met een onvoldoende waren gewaardeerd, nu wel met een voldoende kunnen beoordelen. Het gaat om de indicatoren voor de beoordeling van het ontwikkelingsperspectief en het evalueren van de effecten van de zorg. Eén andere indicator: de resultaten aan het einde van de schoolperiode, kon de inspectie opnieuw niet beoordelen. Ondanks het feit dat het team veel aandacht schenkt aan de schoolorganisatie en de administratie van gegevens, is juist op dit punt nog veel winst te boeken op SBO De Schans. Veel van de indicatoren die de inspectie nog met een onvoldoende heeft moeten waarderen, kunnen namelijk in verband worden gebracht met de schoolorganisatie en de indeling van de groepen in stamgroepen en niveaugroepen. Van een duidelijke vertaalslag naar kwaliteitsverbeteringen op groepsniveau is dan ook nog in onvoldoende mate sprake als het gaat om het aanbod en de doorgaande lijn in het aanbod; het geven van feedback aan de leerlingen; de afstemming van de tijd en de instructie aan de onderwijs/leerbehoeften van de leerlingen; het maken van beredeneerde keuzes bij het volgen van het ontwikkelingsperspectief en de planmatigheid van de zorg. Hierbij tekent de inspectie echter aan dat al bij meerdere indicatoren aantoonbaar ontwikkelingen in gang gezet zijn gezet. Op basis van de bovengenoemde verbeteringen stelt de inspectie voor SBO De Schans een basisarrangement vast. In het navolgende geeft de inspectie een nadere toelichting op het onderwijsleerproces; de zorg en begeleiding en de kwaliteitszorg. Onderwijsleerproces Zoals bij het algemeen beeld al is vermeld, is de onvoldoende beoordeling van de meeste indicatoren voor een groot deel terug te voeren op de wijze waarop de school en de groepen zijn georganiseerd. De coördinatoren van de verschillende bouwen gaven tijdens het schoolbezoek aan dat de afstemming tussen de verschillende groepen in een horizontaal verband (van de verschillende scholen) moeilijk te combineren is met de afstemming in een verticaal verband (tussen de opeenvolgende groepen binnen één school). Hierdoor komt de doorgaande lijn soms onder druk te staan. Het realiseren van een doorgaande lijn wordt bovendien bemoeilijkt door de organisatie van de groepen in stamgroepen en niveaugroepen. De groepsadministraties worden ingericht volgens de indeling in stamgroepen. Dit betekent dat het onderwijsleerproces in de niveaugroepen niet wordt ondersteund door een uitgewerkte planning waarbij gegevens over vorderingen/ontwikkelingen van leerlingen makkelijk toegankelijk zijn. Pagina 11 van 14

12 Het onderwijs in de niveaugroepen volgt in grote lijnen het aanbod uit de methodes of onderwijs/leermateriaal. Het aanbod voor begrijpend lezen, heeft nog geen goede opbouw. De inspectie heeft tijdens haar observatie vastgesteld dat er verschillende methodes worden gebruikt binnen één niveaugroep. Een tweede knelpunt in het aanbod vormt het nog in onvoldoende mate uitgewerkte aanbod voor de jonge risicoleerlingen. Dit aanbod is in principe thematisch georganiseerd maar nog niet gebaseerd op duidelijke ontwikkelingslijnen en heldere tussendoelen voor taalontwikkeling en wiskundige oriëntatie. Binnen de thema s wordt hoofdzakelijk gepland vanuit de individuele behoefte van de kinderen (ofwel gezocht naar de zone van de naastgelegen ontwikkeling). Het is voor de school niet eenvoudig om van het individuele niveau tot groepsniveau te geraken bij de jonge risicoleerlingen. Tijdens het schoolbezoek bleek dat de spreiding in de niveaugroepen groot was. Dit was met name het geval in de niveaugroep voor begrijpend lezen, waar de inspectie heeft geobserveerd. Een groepsgewijze instructie was in deze groep niet meer mogelijk. Het team had dit zelf ook al onderkend en zocht naar andere mogelijkheden. Bij grote spreidingen binnen niveaugroepen kan de vraag gesteld worden of deze organisatie nog wel voldoet aan haar doelstellingen, namelijk leerlingen van ongeveer hetzelfde niveau, ongeveer dezelfde leerstof aanbieden. Mede vanwege het bovenstaande heeft de inspectie de afstemming tijdens de instructie met een onvoldoende gewaardeerd. Bovendien was in de meeste geobserveerde groepen tijdens de instructie een klassikale benadering te zien met nauwelijks voorbeelden van afstemming in de onderwijstijd, al waren er goede uitzonderingen te zien. De inspectie is van mening dat gedifferentieerde instructie op schoolniveau veel intensiever zou moeten worden toegepast. De inspectie heeft tijdens de observaties eveneens gelet op de feedback die wordt gegeven op het leerproces van de kinderen. In het rapport van het laatste bezoek van de inspectie werd namelijk aangegeven dat er meer tijd en aandacht vrijgemaakt zou moeten worden voor een meer frequente feedback op het leerproces van de leerlingen. De inspectie trof tijdens haar observaties uiteenlopende praktijken aan. Van sterk naar zwak. Al met al heeft de inspectie gemeend deze indicator nog niet met een voldoende te waarderen. Ten slotte merkt de inspectie op dat zij in alle groepen een positieve werksfeer aantrof, waarbij de leerlingen actief waren betrokken bij hun leerproces. Zorg en begeleiding Het feit dat de school bij plaatsing voor iedere leerling nu een ontwikkelingsperspectief vaststelt, is een aanzienlijke verbetering. Ook worden de leerlingen gevolgd in hun sociaalemotionele ontwikkeling. Voor het beoordelen van het ontwikkelingsperspectief is het noodzakelijk dat het instroomniveau wordt bepaald en dat het verwachte uitstroomniveau daaraan wordt gerelateerd. Het instroomniveau wordt bepaald op basis van de leervermogens van het kind (een intelligentieonderzoek) in samenhang met de geschatte invloed van beperkende of bevorderende factoren. Dit alles is vervolgens bepalend voor het verwachte uitstroomniveau. Tussen het instroomniveau en het verwachte uitstroomniveau kunnen vervolgens tussendoelen worden aangegeven. Door het volgen van tussendoelen, kan bij afwijkingen, het perspectief en/of de aanpak worden bijgesteld. De inspectie heeft met de school besproken dat het nodig is extra aandacht te besteden aan het wegen van belemmerende en bevorderende factoren, om zo het verwachte uitstroomniveau nog beter aan te kunnen geven. Hoewel de inspectie heeft kunnen zien dat de tussendoelen in relatie tot het ontwikkelingsperspectief periodiek worden geëvalueerd, zou dit scherper en meer adequaat kunnen door dit veelvuldiger te doen. Het werken met het ontwikkelingsperspectief is met andere woorden nog pril. Pagina 12 van 14

13 De zorg en begeleiding van leerlingen die extra zorg nodig hebben, wordt geïntegreerd in de groepen. De analyse van de verzamelde gegevens en de planning van de zorg zijn echter nog teveel autonome processen die niet volledig zijn geïntegreerd in de groepsplanningen. Zoals hierboven al vermeld, vindt een analyse wel periodiek (halfjaarlijks) plaats, vaak na een toetsperiode. Naar aanleiding van die analyses worden ook planningen/aanpakken bijgesteld, maar, zoals gezegd, de tijdsintervallen tussen deze analyses en (bijstellingen van) planningen zijn nog (te) groot. Met andere woorden, de school signaleert wel als de ontwikkeling stagneert, maar de stappen daarna moeten sneller en beter: een meer concrete analyse van een hulpvraag en een vertaling van de hulpvraag in groeps- en handelingsplannen, die veelvuldiger worden geëvalueerd. Op basis van de halfjaarlijkse evaluaties heeft de inspectie de indicator voor het nagaan van de effecten van de zorg nu wel met een voldoende gewaardeerd. Een groepsplan waarin de extra specifieke zorg ook is opgenomen lijkt echter voor het realiseren van adequate zorg en begeleiding een belangrijke voorwaarde. Kwaliteitszorg Eén indicator van de kwaliteitszorg is nog niet voldoende, namelijk het regelmatig evalueren van het leren en onderwijzen. Een analyse van het onderwijsleerproces en zorg en begeleiding was op de school nog niet aanwezig. Het team heeft wel zicht op zaken die nog niet geheel naar wens verlopen of waar nog duidelijke knelpunten zitten, maar een systematische analyse en een planmatige opzet om deze zaken te verbeteren, is niet aanwezig. Met andere woorden van een cyclische benadering van planning en evaluatie is nog in onvoldoende mate sprake. De inspectie is overtuigd van het feit dat er hard wordt gewerkt op SBO De Schans. De verbeteractiviteiten dienen echter ook in de komende periode de weg naar de groepen te vinden. Pagina 13 van 14

14 3. TOEZICHTARRANGEMENT De Inspectie van het Onderwijs kent aan de SBO De Schans het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van het Onderwijsverslag of themaonderzoeken of een vierjaarlijks bezoek. Pagina 14 van 14