RV bijlage. Plan van aanpak Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)

Transcriptie

1 RV bijlage Plan van aanpak Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) Juni 2005

2 Inleiding Het kabinet heeft nieuwe wetgeving aangekondigd op het terrein van zorg en welzijn en alle aangrenzende terreinen. Per 1 januari 2006 treden gelijktijdig een aangepaste Algemene Wet op de Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), een nieuwe wet op de Zorgverzekering en per 1 juli 2006 de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) in werking. Vooral de WMO is van groot belang, aangezien de gemeente hierdoor een veel duidelijker regierol krijgt om de integrale aanpak van wonen, zorg en welzijn vorm te geven. Het belangrijkste doel van de invoering van de WMO is dat het voor iedereen mogelijk is thuis zolang mogelijk te kunnen blijven wonen en functioneren. Niet iedereen kan dit geheel zelfstandig, maar heeft daar soms ondersteuning bij nodig. Juist de gemeenten zijn bij uitstek geschikt om, gericht op de lokale vraag, die ondersteuning voor haar eigen burgers goed vorm te geven. Dit stelsel van (maatschappelijke) ondersteuning dient zo vormgegeven te worden dat hierdoor een samenhangend pakket van voorzieningen beschikbaar is voor wonen, zorg en welzijn. Deze voorzieningen zijn gericht op die inwoners die niet in staat zijn zelfstandig of samen met anderen de nodige oplossingen te realiseren. In de WMO worden de huidige Welzijnswet, de Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG), delen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en een klein deel van de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid (WCPV) ondergebracht. Naar schatting zal het daarmee gemoeide budget 40 % uitmaken van de Algemene Uitkering gemeentefonds. Voor Haarlemmermeer is dit een bedrag van circa 30 miljoen ( indicatie). De nieuwe taak waarvoor gemeenten verantwoordelijk worden, zijn met name de voorzieningen die overgeheveld worden uit de AWBZ. Dit betreft voornamelijk huishoudelijke verzorging (thuiszorg), de subsidieregelingen AWBZ en in een later stadium de dagbesteding voor oudere en chronisch psychiatrische patiënten. De gemeente dient de WMO vorm te geven middels 9 vastgestelde prestatievelden die weergegeven zijn in bijlage 1. Begin dit jaar is de eerste verkennende notitie in een raadsessie op 27 januari 2005 besproken, teneinde de belangrijkste kaders voor onze gemeente te verkennen. In dit plan van aanpak invoering WMO zijn de contouren van een visie geformuleerd van de gemeente Haarlemmermeer op de WMO. Die visie is gebaseerd op de visienota Lokaal sociaal beleid Aarden in de polder, Thuis voor iedereen en voor de concrete organisatorische aanpak op het masterplan Focus klant. Omdat de parlementaire behandeling van de WMO nog niet is afgerond zijn er nog veel onduidelijkheden en onzekerheden. Zelfs de inwerkingtreding van de Wet is nog een discussiepunt. Uitgangspunt in dit plan van aanpak is: De inwerkingtreding WMO 1/7/ 2006 Overheveling huishoudelijke zorg uit AWBZ 1/7/ 2006 Een zorgvuldig proces met meerdere besluitvormingsmomenten voor de raad De onderdelen van de WMO waarover nog geen expliciete besluitvorming heeft plaatsgevonden zullen in het plan van aanpak expliciet vermeld worden. Met dit plan van aanpak wordt de raad gevraagd: de visie op de WMO te bespreken de keuzevraagstukken per deelonderwerp te bespreken in te stemmen met de fasegewijze besluitvorming, waarbij de inhoudelijke keuzen vastgesteld worden in het implementatieplan in november

3 Dit plan van aanpak is als volgt ingedeeld: Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6 Kerndoelstelling WMO van de rijksoverheid Visie van Haarlemmermeer op de WMO Doelgroepen WMO en financiën Fasering van de deelprojecten De projectorganisatie Planning. 3

4 Hoofdstuk 1 Kerndoelstelling WMO van de rijksoverheid 1.1 Kabinetsvisie WMO: participatie voor iedereen Het kabinet heeft als kerndoelstelling van de WMO geformuleerd, dat iedereen, ongeacht leeftijd, metof zonder handicap, met en zonder problematiek volwaardig aan de lokale samenleving deel kan nemen. De VNG heeft de kerndoelstelling van de WMO als volgt geformuleerd: Samenhangend lokaal beleid om meedoen mogelijk te maken, uitgevoerd dicht bij de burger door een daarvoor goed toegeruste gemeente. 1.2 Eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid De WMO heeft eigen verantwoordelijkheid van de burger en zelfredzaamheid hoog in het vaandel staan. Mensen moeten zoveel mogelijk hun eigen problemen oplossen of hun eigen hulp organiseren. Eventueel met hulp van bijvoorbeeld vrienden, familie of vrijwilligers. De ondersteuning door de WMO wordt geboden aan die mensen die dat niet lukt. Vanuit dit principe moet de WMO worden vormgegeven; door mensen zo veel mogelijk in staat te stellen zichzelf te helpen en wijzen op de eigen verantwoordelijkheid. Voor mensen die zichzelf (tijdelijk) niet kunnen redden, biedt de WMO ondersteuning. De WMO gaat uit van een viertrapsmodel: 1. Eigen verantwoordelijkheid: iedereen is zelf verantwoordelijk voor het regelen van zaken die nodig zijn om te participeren, in overleg met en met steun van zijn sociale netwerk. Het kabinet is van mening dat burgers nu soms iets te snel naar de overheid kijken. Burgers met voldoende inkomsten moeten zelf de kosten betalen voor zelfredzaamheid en participatie. 2. Civil society Burgers zijn niet alleen verantwoordelijk voor zichzelf, maar ook voor elkaar. Ze worden geacht waar nodig elkaar te helpen participeren, waarbij in de uitwerking wordt gedacht aan vrijwilligerswerk en burenhulp. Daarnaast ook aan het sociale gezicht van bedrijven en aan allerlei vormen waarin mensen zich organiseren om samen aan bepaalde doelen te werken; verenigingen, werkgroepen, buurtcomités. Hierbij stimuleert en faciliteert de gemeentelijke overheid dit waar nodig. 3. Algemeen toegankelijke voorzieningen: volgens de WMO voorziet de gemeente in de collectieve ondersteuning van participatie waar alle burgers gebruik van kunnen maken, dus ook de kwetsbare burgers. De gemeente zal dit vooral doen via opdrachten aan derden, zoals instellingen voor sociaal-cultureel werk, vrijwilligerscentrales, algemeen maatschappelijk werk, opbouwwerk, sport, vorming, cultuur en recreatie. Ook voorzieningen in het kader van de ruimtelijke ordening als bestemmingsplannen, winkelaanbod, openbaar vervoer, parkeerbeleid en onderwijs behoren hiertoe. Het uitgangspunt hierbij is hoe beter deze algemene voorzieningen werken, hoe kleiner het noodzakelijk beroep is dat gedaan wordt op de specifieke voorzieningen. 4. Specifieke voorzieningen: dit betreft het individuele persoonsgebonden ondersteuningsaanbod voor de kwetsbare burgers. Hiermee dienen de knelpunten in de participatie te worden opgelost, waarvoor men vanuit het eigen netwerk, ondanks de steun van de civil society en /of algemene voorzieningen onvoldoende oplossingen kan vinden. Deze voorzieningen beslaan alle denkbare levensterreinen die betrekking hebben op de zelfredzaamheid en het vermogen om te participeren in de maatschappij; informatie en advies, mobiliteit, woningaanpassingen, praktische hulp, psychosociale begeleiding, huishoudelijke verzorging, dagbesteding, sociale contacten, veiligheid. 4

5 Voor de gemeente Haarlemmermeer betekent de WMO een opdracht op twee niveaus: 1. Het op geïntegreerde wijze voortzetten van algemeen beleid voor alle burgers, dus ook voor onze kwetsbare burgers, gericht op zelfredzaamheid, maatschappelijke participatie en leefbaarheid van de woonomgeving. 2. Het leveren van individueel geïndiceerde voorzieningen van maatschappelijke zorg aan mensen die daarop aangewezen zijn. Deze voorzieningen zijn op het individu afgestemd op persoonlijke omstandigheden en gericht op de bevordering van zelfredzaamheid. 5

6 Hoofdstuk 2 Haarlemmermeerse Visie op de WMO 2.1 Visie lokaal sociaal beleid en WMO Haarlemmermeerse Visie op de WMO Onze inwoners moeten zo lang mogelijk zelfstandig kunnen leven en wonen en participeren in de samenleving. Hierbij staat de kwaliteit van het leven voorop. Wij bevorderen de sociale cohesie in de wijken en daarmee de betrokkenheid van onze inwoners naar elkaar. De WMO maakt het mogelijk om nog meer samenhang in beleid en uitvoering te realiseren. Wij willen maximaal gebruik maken van de mogelijkheden voor innovatie en zoeken nieuwe vormen van samenwerking om het gewenste maatwerk voor de maatschappelijke ondersteuning te realiseren In de visienota lokaal sociaal beleid Aarden in de polder, Thuis voor iedereen is vastgesteld dat sociale cohesie een belangrijk vraagstuk is. In de media zijn kortgeleden twee kanten belicht van de beleving van inwoners in de nieuwe wijken in onze gemeente. Enerzijds wordt door hulpverleners aangegeven dat gezinnen vaak geïsoleerd zijn.( Men kent de eigen buren niet ). Dit terwijl mensen met problemen geconfronteerd worden waar soms ondersteuning van buitenaf meer dan welkom voor is. Anderzijds is er het beeld van wonen in een kinderrijke wijk dat als uitermate plezierig ervaren wordt. Uitspraken van bewoners in die wijk zijn: er bestaat vanaf het begin een leuke sfeer. We doen veel samen. Ik woon hier perfect. Noch het ene beeld, noch het andere beeld is illustratief voor de gehele gemeente. Beide situaties doen zich voor. Veel nieuwe inwoners in de gemeente hechten veel waarde aan de woning en de locatie, maar hebben veel minder binding met de gemeente dan de mensen die hier al van oudsher wonen en werken en de gemeente waarderen om de ruimte en de landelijke woonomgeving van de polder. Het is de opgave om vanuit de diversiteit aan leefstijlen, huishoudsamenstelling en etniciteit de sociale cohesie te bevorderen. In de nota Aarden in de polder, Thuis voor iedereen zijn vanuit de centrale doelstellingen sociale cohesie, diversiteit en kwaliteit de sociale ambities voor de gemeente geformuleerd. De benadering en de sociale ambitie: Haarlemmermeer, Levensloopbestendig sluit volledig aan op de doelstelling en opgave van de WMO. Deze ambitie vindt zijn concrete vertaling in de volgende gemeentelijke doelstellingen: Het stimuleren van het zelfstandig thuis kunnen wonen en leven van mensen, die om wat voor reden ook ondersteuning nodig hebben.daarbij is de kwaliteit van het leven voor de inwoners het principiële uitgangspunt. Het bevorderen van de kwaliteit van het leven door het bieden van participatiemogelijkheden, het ondersteunen van zelfredzaamheid en het voeren van een algemeen inclusief beleid; een algemeen beleid voor alle inwoners. Het bevorderen van de sociale cohesie in de wijken, waardoor betrokkenheid van inwoners naar elkaar versterkt wordt. De centrale sturende principes van de gemeente voor de implementatie van de WMO zijn verankerd in de expliciete verantwoordelijkheidsverdeling, waarbij het eerste uitgangpunt is de eigen verantwoordelijkheid, dan de sociale omgeving (civil society), dan algemene voorzieningen en tenslotte individuele specifieke voorzieningen. De WMO biedt een nieuw kader voor de al bestaande gemeentelijke verantwoordelijkheid op het terrein van wonen, welzijn en zorg. De integrale verantwoordelijkheid van de gemeente voor de WMO biedt mogelijkheden voor de ontwikkeling en facilitering van nieuwe arrangementen voor maatschappelijke participatie, waarbij welzijn een belangrijke rol kan spelen. De arrangementen moeten daarbij afgestemd zijn op iemands mogelijkheden en omstandigheden. 6

7 Met andere woorden: de vraag in de maatschappelijke context is het uitgangspunt. Het is voor de implementatie van groot belang dat niet de bestaande landelijke wet- en regelgeving op het vlak van zorg en welzijn op lokaal niveau gekopieerd wordt. Het is de doelstelling om de ruimte voor innovatie maximaal te benutten. Maatschappelijke ondersteuning is maatwerk. Daar past geen confectie bij! De afgelopen jaren zijn er in onze gemeente al belangrijke stappen gezet om integraal beleid vorm te geven op dit terrein. De samenwerking tussen gemeentelijke diensten intern en de samenwerking tussen de externe aanbieders, zoals de welzijnsstichting Meerwaarde met de thuiszorgorganisaties en woningcorporaties, is illustratief. Onder de verantwoordelijkheid van het Platform Wonen, Zorg en Welzijn wordt een aantal projecten uitgevoerd die passen binnen het kader van de WMO. Hiervan zijn het project WonenPlus Haarlemmermeer (1 loket) en het uitvoeringsprogramma wonen goede voorbeelden. Het belang van het in toenemende mate voeren van één beleid voor alle inwoners (inclusief) beleid zal voor onze gemeente in het kader van de WMO toenemen. Het vanuit één maatschappelijke opgave formuleren van een samenhangende beleidsinzet vormt hierbij het vertrekpunt. Het op elkaar afstemmen van beleid op het gebied van verkeer en vervoer, ruimtelijke ontwikkeling, wonen, ontwerp en beheer van de openbare ruimte, met zorg en welzijn biedt goede kansen om meer integraliteit te bereiken. Ook zal in dit kader de relatie tussen de Wet Werk en Bijstand (WWB) en de WMO nader onderzocht worden op raakvlakken en overeenkomsten. Door middel van de programmering van voldoende senioren- of nultreden- en zorgwoningen en het nadrukkelijk stimuleren van aanpasbaar bouwen en het maken van duidelijke prestatie-afspraken met de corporaties zijn mogelijkheden om - ook in de toekomst- betaalbaar woningaanbod tot stand te brengen. Haarlemmermeers Publieksmodel Het veranderingsproces Focus klant heeft als centrale doelstelling een betere bediening van de klant. Klanten moeten goede en afdoende antwoorden krijgen op de gestelde vragen (en niet van het kastje naar de muur gestuurd worden) Het verlenen van een goede kwaliteit van dienstverlening aan onze diverse klanten staat hierbij voorop. Een belangrijk onderdeel vormt de realisatie van een aantal gemeentelijke servicecentra, die goed bereikbaar en verspreid zijn over onze gemeente. Voor de WMO zal de informatie en adviesfunctie van de gemeente breder r georganiseerd gaan worden. Die functie is van het grootste belang voor de toekomstige effectiviteit van de WMO. Met de WMO gaan verantwoordelijkheden veranderen, kunnen er nieuwe voorwaarden aan de toegang tot voorzieningen gesteld worden, zijn er mogelijkheden voor nieuwe arrangementen om in behoeften te voorzien. Dit zijn allemaal primaire basaal belangrijke zaken voor inwoners. In het opgenomen deelproject 2: Informatie en Advies/1-loket WMO zal deze functie uitgewerkt worden binnen de publieke dienstverlening met verschillende over de gemeente verspreide servicecentra. Hierbij zal de reeds opgedane ervaring vanuit het project WonenPlus Haarlemmermeer en de 5 fysieke loketten in onze gemeente benut worden. De activiteiten binnen de WMO-uitvoeringsorganisatie zullen in lijn ontwikkeld worden met Focus Klant. 2.2 Visieontwikkeling Op 27 januari jl. is de discussienota WMO in de raad besproken. Deze bespreking was gericht op de formulering van door de Raad te bepalen uitgangspunten voor de invoering van de WMO in onze gemeente. Het is de bedoeling dat in de Raad besluitvorming plaatsvindt voor iedere fase in de implementatie van de WMO. Concreet betekent dit dat de Raad gevraagd wordt in te stemmen met de visie, zoals die in dit plan van aanpak geformuleerd is. De verschillende fasen voor de invoering van de WMO zijn uitgewerkt in hoofdstuk 4. 7

8 Hiernaast is is er de afgelopen maanden overleg geweest met externe partners. Zowel de gebruikers/cliënten als de aanbieders zijn gevraagd hun visie te geven op de invoering van de WMO. Hiertoe zijn twee bijeenkomsten georganiseerd in maart Op 21 maart 2005 heeft een bijeenkomst plaatsgevonden met een brede vertegenwoordiging vanuit de cliënten- en gebruikersorganisaties. Vervolgens is hieruit een klankbordgroep WMO samengesteld, die geconsulteerd zal worden in het voorbereidings- en het uitvoeringstraject WMO. Op 22 maart 2005 heeft het Platform Wonen, Zorg en Welzijn (aanbieders zorg, wonen, welzijn en Zorgkantoor) in een miniconferentie WMO zich gebogen over de inhoud en de innovatieve mogelijkheden van de wet voor onze gemeente. Het resultaat van deze conferentie is verwerkt in dit plan van aanpak. 8

9 Hoofdstuk 3 Doelgroepen WMO en financiën 3.1 Wie zijn klanten van de WMO? Als de WMO per 1 juli 2006 wordt ingevoerd dan is de wet in theorie van toepassing op iedereen in onze gemeente die ondersteuning behoeft. Een aantal klantengroepen is te onderscheiden die voor de inrichting van onze voorzieningen van belang zijn. Een groot deel van de WMO voorzieningen maakt nu al deel uit van het gemeentelijk takenpakket. De activiteiten en ondersteuning (onder andere voor jeugd en voor senioren) worden nu geboden vanuit het welzijnswerk door stichting Meerwaarde en vanuit de Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG) door de gemeente. De volgende groepen zijn globaal te onderscheiden: Senioren (die klanten die ondersteuning behoeven) Gehandicapten (ook nu al klant via de WVG) Mensen met dementie problematiek Klanten van de thuiszorg Dak- en thuislozen Ouders en kinderen (voor vragen over opvoedingsondersteuning) Mensen met schuldenproblematiek Mensen met verslavingsproblematiek Mensen met geestelijke problematiek Mensen met vragen over woningaanpassingen/specifieke woningen Mensen die nu gebruik maken van welzijnsvoorzieningen Mantelzorgers/vrijwilligers Overige burgers met algemene hulpvragen 3.2 Financiën WMO Invoeringskosten Voor de invoering van de WMO wordt door het rijk een totaal bedrag van 45 miljoen beschikbaar gesteld. De verdeelsleutel per gemeente is op dit moment nog niet bekend. In dit invoeringsplan staat in deelproject 2: Het vaststellen van de uitgangssituatie, aangegeven dat een nadere inventarisatie wordt uitgevoerd van de totale middelen die onder de WMO gaan vallen in onze gemeente. Hiertoe zijn verzoeken voor informatie gericht aan het Zorgkantoor Zorg en Zekerheid en het Centrum Indicatie stelling Zorg. In november zal deze inventarisatie gereed zijn en voor besluitvorming worden voorgelegd. Middelen WMO De WMO zal vanaf 1 juli 2006 fasegewijs ingevoerd gaan worden. Als het totaal van de voorzieningen die nu onder de AWBZ vallen, naar de gemeente is overgeheveld, zal de WMO naar schatting 40%uitmaken van het gemeentefonds, waarmee het totale bedrag voor Haarlemmermeer circa 30 miljoen euro bedraagt. De inhoud van de voorzieningen waaruit dit totale budget bestaat, is momenteel nog niet in kaart gebracht. Deze budgetten vallen momenteel nog onder de AWBZ gefinancierde voorzieningen zoals de dag- en activeringsactiviteiten voor verstandelijk gehandicapten, de huishoudelijke verzorging en de geestelijke gezondheidszorg. De budgetten die nu al deel uit maken van de gemeentelijke middelen zijn bestemd voor de uitvoering van de WVG en de Welzijnswet : Stichting Meerwaarde (Welzijn) Gemeente (WVG) Totaal

10 Hoofdstuk 4 Fasering 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de stap gezet naar de concrete fasering voor een goede en tijdige invoering van de WMO. De wet wordt landelijk in fasen ingevoerd. De fasering in deelprojecten die weergegeven wordt in dit plan van aanpak is een afgeleide van het landelijke invoeringsschema. Dat landelijke schema zal moeten worden aangepast, omdat de wet niet op 1/ in werking treedt, maar op 1/7/2006. De WMO wordt momenteel landelijk uitgewerkt als kaderwet. Het eindmodel is mede afhankelijk van de uitkomst van de pilots die momenteel in 26 gemeenten uitgevoerd worden. Dit betekent dat we voor 1 juli 2006 in elk geval de volgende zaken geregeld dienen te hebben: De huidige beleidsvelden dienen geïnventariseerd te zijn in de 9 WMO prestatievelden (het vaststellen van de basis) Het WMO loket (prestatieveld 3 Het geven van informatie en advies en cliëntenondersteuning) dient geregeld te zijn. Het aanbod van huishoudelijke verzorging en de uitvoering van enkele separate AWBZ subsidieregelingen. Per deelproject worden de resultaten en de mogelijke benaderingen voorgelegd. De resultaten zullen in november 2005 gereed zijn en ter besluitvorming worden voorgelegd. De vlgende projecten worden onderscheiden: Deelproject 1 Deelproject 2 Deelproject 3 Deelproject 4 Deelproject 5 Deelproject 6 Communicatie Het vaststellen van de uitgangssituatie Informatie en advies/ 1- loket WMO Inrichting van de toegang Inkoop (Europese aanbesteding) Financiële organisatie en inrichting ICT Deelproject 1 Communicatie Opstellen communicatieplan In de voorbereidingsfase dient naar alle betrokkenen helder te worden gecommuniceerd wat er voor hen gaat veranderen door de komst van de WMO en welke rol ze kunnen spelen tijdens de voorbereiding. Hiertoe wordt een communicatieplan opgesteld waarbij diverse doelgroepen onderscheiden worden: - cliënten die gebruik maken van voorzieningen die onder de WMO gaan vallen (o.a. mensen met een WVG-voorziening en enkelvoudige huishoudelijke verzorging) - familie en mantelzorgers van cliënten - cliëntenraden (WVG en AWBZ zorg) - patiënten- en consumentenorganisaties - GGD - Centrum Indicatiestelling Zorg - Zorgaanbieders ( thuiszorg, AWBZ-instellingen) - Welzijnsaanbieders - (ouderenwerk, sociaal-cultureel werk, mantelzorgondersteuning en vrijwilligersorganisaties) - aanbieders eerstelijnszorg - woningcorporaties - zorgkantoor - Burgers die nu (nog) geen gebruik maken van de WMO voorzieningen 10

11 Communicatie naar de inwoners in het algemeen De gemeente dient te streven naar een grote bekendheid van de WMO bij onze inwoners. De inhoud en de informatievoorziening (1 loket) dient goed en duidelijk geregeld te zijn. Hiertoe zal bij het proces een communicatieadviseur betrokken worden. Vanuit het Ministerie van VWS wordt ook een landelijke informatiecampagne over de WMO voorbereid, waarbij gericht informatie wordt gegeven wordt aan een brede doelgroep. De lokale voorlichting kan hierbij aansluiten en specifiek de informatie toespitsen op onze gemeente.de WMO geeft aan dat de gemeente verplicht is burgers en betrokken organisaties een rol te geven bij het totstandkomen van beleid. Deze verplichting zal het eerste jaar van invoering (2006) nog niet van kracht zijn, maar per 2007 dient dit geregeld te zijn. Door het ministerie van VWS verschijnen diverse handreikingen waar uiteraard gebruik van zal worden gemaakt voor de inrichting van dit proces. Participatie en de WMO De participatie van de klant neemt binnen de WMO een duidelijke plaats in. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen het voorbereidingstraject en het moment van inwerkingtreding van de wet. Voor de participatie tijdens de voorbereiding heeft onze gemeente de eerste stap gezet voor het instellen van een klankbordgroep van cliënten/ en gebruikersorganisaties. Op 21 maart 2005 is een brede bijeenkomst gehouden met de wethouder welzijn/volksgezondheid waarbij een discussie gevoerd is over de gevolgen van de WMO. Aan de hand hiervan zal deze klankbordgroep, die dekkend moet zijn voor onze gemeente worden samengesteld. Deze groep krijgt een consulterende rol tijdens de voorbereiding van WMO. Daarnaast dient de gemeente formeel advies te vragen ten aanzien van de gemeentelijke verordeningen, waarin de toegang tot voorzieningen is vastgelegd. Dit advies wordt gevraagd aan de formele organisaties die het belang van de klanten behartigen. Hiertoe zal een adviesgroep WMO ingesteld worden, die deze adviserende rol naar de gemeente zal gaan vervullen. Voor de formele verankering van deze adviesgroep zullen de overeenkomsten met de clientenraad van Sociale Zaken en Werkgelegenheid nader onderzocht worden. Resultaat Voor de voorbereiding van de WMO richten we een klankbordgroep op. Deze groep heeft een consulterende rol bij het voorbereidingstraject. Voor de implementatie wordt vanaf een adviesgroep WMO ingesteld. Deelproject 2 Het vaststellen van de uitgangssituatie Voor de invoering van de WMO wordt een volledig overzicht gemaakt van alle instellingen die in onze gemeente actief zijn ten behoeve van het voorzieningenaanbod, de klantengroepen en de budgetten. Momenteel hebben we inzicht in de budgetten van de WVG en de Welzijnswet. De komende maanden worden in overleg met het Zorgkantoor en het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) de budgetten voor de AWBZ voorzieningen (inclusief de subsidieregelingen AWBZ) in kaart gebracht. Het Zorgkantoor heeft per brief aangegeven momenteel deze informatie over de budgetten nog niet te kunnen verschaffen, aangezien het gaat om landelijk en regionaal werkende instellingen. Deze volledige inventarisatie is de basis waarop in de komende periode het 4 jarig beleidsplan WMO (verplicht per ) vormgegeven zal worden. In deze verkennende fase is een inventarisatie nodig van de volgende gegevens: Het huidige aanbod op het terrein van welzijn en zorg per prestatieveld; in termen van producten, diensten, prestaties, aanbieders en partijen. Een beeld van de ontwikkeling van de vraag per prestatieveld; incl. geografische spreiding Een overzicht van de huidige uitgaven en financiering per prestatieveld; AWBZ, gemeentelijke begroting, eigen bijdragen. Een overzicht van de toegang tot de huidige voorzieningen; indicatie, algemene voorziening 11

12 Een overzicht van de huidige gebruikers van voorzieningen; leeftijd, sexe, huishoudsamenstelling, indicatiestelling, geografische spreiding Resultaat Deze inventarisatie vormt de basis voor de invulling van de prestatievelden WMO. Toelichting op de overige deelprojecten Voor de volgende vier deelprojecten worden korte beschrijvingen en mogelijke benaderingen aangegeven voor de verdere uitwerking. De keuzes die hieruit voortvloeien, zullen aan de raad worden voorgelegd in november. Deelproject 3 Informatie en advies/ 1- loket WMO Deelproject 4 Inrichting van de toegang Deelproject 5 Inkoop Deelproject 6 Financiële organisatie en inrichting ICT Deelproject 3 Informatie en advies/ 1- loket WMO Lokaal Loket WMO Volgens prestatieveld 3 van de WMO geeft de gemeente informatie en advies over de voorzieningen van de maatschappelijke ondersteuning. Voor onze burgers wordt helder en inzichtelijk welke voorzieningen er zijn, waar ze te krijgen zijn en of men ervoor in aanmerking kan komen. Een goede cliëntondersteuning en informatievoorziening is zeker voor onze kwetsbare burgers van groot belang. Dit geldt ook voor onze burgers die door taalproblematiek moeite hebben hun weg te vinden naar voorzieningen. Bij een adequate inrichting van het lokale loket is het niet nodig dat burgers meerdere malen voor vragen bij de gemeente aankloppen. Het goed inrichten van deze functie is van groot belang voor de effectiviteit van de WMO in onze gemeente. De ontwikkeling van het loket zal afgestemd worden met de implementatie van het Haarlemmermeers Publieksmodel. Hierbij zal deze functie uitgewerkt worden binnen de publieke dienstverlening met verschillende over de gemeente verspreide servicecentra. Hiertoe zal de reeds opgedane ervaring vanuit het project WonenPlus Haarlemmermeer en de 5 fysieke loketten in onze gemeente benut worden. Bij de ontwikkeling van het loket zijn de volgende punten van belang: laagdrempelig en fysiek, telefonisch en digitaal goed bereikbare servicecentra op het gebied van wonen (zorggerelateerd), zorg (toegang tot), welzijn en dienstverlening (WVG en WMO). Het is bestemd voor iedereen in de gemeente die daar gebruik van wil maken (in de praktijk vooral senioren en mensen met een beperking of chronische ziekte en hun familieleden en mantelzorgers). Het loket is vooralsnog gescheiden van (en dan vooral fysiek) de loketfuncties voor jeugd en jongeren en van de GGZ cliënten, vanwege de zeer verschillende vragen en leefstijlen. De dienstverlening wordt verricht op deskundige en professionele wijze. De dienstverlening van het loket (niet de voorzieningen) is kosteloos. Loket WonenPlus Haarlemmermeer Momenteel is in onze gemeente het project WonenPlus Haarlemmermeer operationeel. Dit project voorziet in vijf fysieke loketten, 1 website en een telefoonnummer voor alle vragen op het terrein wonen, zorg en welzijn. Het project loopt tot 1 januari 2006 en wordt uitgevoerd onder aansturing van het Platform Wonen, Zorg en Welzijn. Het loket geeft informatie en advies aan klanten. Het project heeft een uitgebreide website ontwikkeld met informatie over het aanbod van betrokken aanbieders. Door het uitvoeren van dit project is in de projectperiode de nodige informatie en expertise ontwikkeld die direct bruikbaar is voor het WMO loket. Het Loket WonenPlus 12

13 Haarlemmermeer zal doorgroeien naar het WMO loket. Hierbij zal een zorgvuldige overgang van het loket WonenPlus Haarlemmermeer naar het WMO loket gewaarborgd worden. Deelproject 4 Inrichting van de toegang De inrichting van de toegangsfunctie voor onze gemeente brengt een aantal strategische vragen met zich mee. Per 1 juli 2006 komt de gehele huishoudelijke verzorging onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten te vallen. Daarmee komt ook de vraag naar voren welke keuzevrijheid wij aan onze burgers willen bieden voor het inrichten van hun behoefte aan zorg. Daarnaast is het ook nodig een keuze te maken op elke wijze omgegaan zal worden met de indicatiefunctie en de eigen bijdrage van zorggebruikers. Inrichting van de indicatiefunctie Door de inrichting van de indicatiefunctie wordt bepaald voor wie welke voorzieningen beschikbaar zijn. De gemeente krijgt grote vrijheid om dit naar eigen inzicht in te richten. De verplichting staat niet opgenomen in de WMO. In het wetsvoorstel is een voorlopige zorgplicht opgenomen voor specifieke individuele voorzieningen. De zorgplicht kan op basis van een ministeriele regeling ingetrokken worden. De zorgplicht vereist dat toetsingscriteria en procedures worden vastgesteld. Deze dienen in gemeentelijke verordeningen te worden vastgelegd. Bij dit onderdeel zullen de volgende zaken verder uitgewerkt worden: Het vaststellen van criteria en procedures voor de indicatiestelling Stellen we eigen richtlijnen op of sluiten we aan bij de AWBZ? Het opstellen van de gemeentelijke verordening Cliëntenorganisaties hebben adviesrecht over de gemeentelijke verordening. Verrichten we de indicaties zelf (niet onafhankelijk) Laten we de indicaties verrichten door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ)? (onafhankelijk) Is de indicatiestelling een onderdeel van het toekomstige WMO loket? Op welke wijze kunnen we rekening houden met het zelforganiserend vermogen van de zorgvrager? Bij de indicatiestelling zijn er voor de gemeente twee mogelijke benaderingen om verder uit te werken: Het uitbesteden van de indicatiestelling Het voordeel van deze benadering is dat de indicatiestelling onafhankelijk plaats kan vinden. De belangenorganisaties van gebruikers/cliënten hechten hier waarde aan. Daarnaast kan er een snelle werkwijze worden gehanteerd. Tevens is het moeilijk om alle nodige expertise voor de indicatiestelling zelf te verkrijgen. Het zelf verrichten van de indicatiestelling Het voordeel van deze benadering is dat er korte lijnen zijn en de opbouw van de benodigde WMO-expertise in huis verder vorm kan krijgen. Echter, bij deze keuze ontbreekt de onafhankelijkheid; de gemeente indiceert zelf voor het aanbod wat ze ook zelf inkoopt. De eigen bijdrage In het wetsontwerp WMO wordt aan gemeenten de mogelijkheid gegeven om voor bepaalde voorzieningen een eigen bijdrage te vragen aan de gebruikers. Dit is niet nieuw, gebruikers betalen nu ook een eigen bijdrage voor de huishoudelijke verzorging. Het totaal aan eigen bijdragen die iemand moet betalen (voor sommige mensen voor WMO en AWBZ voorzieningen), mag echter een nog vast te stellen maximum niet overschrijden. 13

14 Van groot belang is het feit dat bij de overheveling van Rijk naar gemeente al rekening wordt gehouden met de bedragen die in de AWBZ geïnd worden. Indien gemeenten ervoor kiezen zonder of met lagere eigen bijdragen te gaan werken in de WMO, zal men niet uitkomen met de middelen die beschikbaar gaan komen voor de huishoudelijke verzorging. Bij dit onderdeel zullen de volgende zaken nader worden uitgewerkt: Op welke wijze wil onze gemeente de eigen bijdrage gebruiken: als mogelijkheid om de toegang te reguleren? Op welke wijze bereiken we de meest minimale bureaucratische belasting voor de verantwoording? Hoe stemmen we de eigen bijdrage af met de regelgeving voor de WvG? Gaan we bij het vaststellen van de eigen bijdrage een inkomensgrens hanteren? Het PersoonsGebonden Budget (PGB) De landelijke en de lokale clientenorganisaties hebben meermalen aandacht gevraagd voor keuzevrijheid in de WMO. Eén manier om als gemeente keuzevrijheid aan te bieden aan de inwoners is de mogelijkheid van een persoonsgebonden budget (PGB) of een persoonsvolgend budget (PVB). Bij een persoonsgebonden budget krijgt de zorgvrager een genormeerd budget dat naar eigen zorgbehoefte in te richten is. Bij een persoonsvolgend budget wordt er geen budget uitgekeerd, maar kan de gebruiker zelf de zorg inrichten en deze wordt dan betaald door de gemeente aan de leverende organisatie naar keuze. Volgens de WMO moet in het vierjaarlijks beleidsplan worden aangegeven welke maatregelen de gemeente neemt om de keuzevrijheid te bevorderen. Naar verwachting wordt het aanbieden van deze mogelijkheden niet verplicht gesteld in de WMO. Toch kan juist door deze mogelijkheden aan te bieden de zorgvrager de zorg meer naar eigen behoefte indelen naar tijd en intensiteit. Hiermee wordt de vraag naar meer keuzevrijheid beantwoord. De volgende zaken dienen hierbij nader uitgewerkt te worden: Op welke wijze richten wij de PGB/PVB toekenning en verantwoording in? Welke mate van vrijheid is hierbij mogelijk voor de klant? Welke voorzieningen komen in aanmerking voor een PGB/PVB? Hoeveel mensen zullen naar verwachting gebruik maken van deze optie? Hoe bepalen wij de hoogte van het toe kennen budget en de normbedragen Is het mogelijk dat de klant bij de leveranciers van de zorg in natura ook zelf voor een aantrekkelijke prijs zorg kan inkopen? Op welke wijze kunnen wij de klant zo goed mogelijk informeren over prijs/kwaliteit? Ontwerpen van een PGB/PVB regeling waarbij wordt bepaald op welke wijze verantwoording wordt afgelegd. Bij het uitwerken van de vragen voor het leveren van zorg in natura en/of een PGB/PVB zijn de mogelijke benaderingen: Het werken met PGB s Hierbij kunnen de klanten zelf hun keuze voor zorg bepalen, binnen bepaalde financiële randvoorwaarden. Het voordeel is dat zo een grote mate van keuzevrijheid aan de burger wordt geboden.een complicatie is dat niet elke klant alleen een PGB wil. Naast een PGB zal de mogelijkheid van zorg in natura altijd moeten blijven bestaan. De gemeente gaat inkoopcontracten aan met de leveranciers voor zorg in natura, die geleverd wordt aan de klanten. Hierbij is dus geen mogelijkheid voor een PGB. Voordeel hierbij is dat de gemeente gebruik kan maken van de marktwerking tussen de leveranciers van de zorg (t.a.v. de prijs) en zij ook precies weten wat men gaat leveren. Het nadeel is dat hiermee niet tegemoet wordt gekomen aan de wens van de klant om (deels) zelf de zorg te kunnen inkopen en indelen. 14

15 Een mengvorm, waarbij dus zowel het mogelijk is om gebruik te maken van het PGB, maar daarnaast ook de zorg in natura aan klanten geleverd kan worden. Het voordeel is dat tegemoet wordt gekomen aan de behoefte aan keuzevrijheid van de klant. Een nadeel is dat de gemeente op minder grote schaal zorg in natura bij leveranciers in kan kopen. Deelproject 5 Inkoop De huishoudelijke verzorging Per 1 juli 2006 zal de gehele huishoudelijke verzorging naar de gemeente komen. Een deel van de gebruikers van de zorg had deze voorziening al via de oude AWBZ (momenteel 900 klanten enkelvoudige zorg) en er komen per 1 juli ook nieuwe aanvragen binnen bij de gemeente. De bestaande klanten kunnen nog 1 jaar gebruik maken van hun oude indicatie, de nieuwe klanten vallen onder de nieuwe gemeentelijke richtlijnen. De gemeenten krijgen bij de vormgeving van de huishoudelijke verzorging veel beleidsvrijheid. Het gaat hierdoor ook niet om alleen het regelen van de inkoop. Het gaat tevens om het bepalen van de functie van huishoudelijke zorg in integraal beleid.hiermee zijn verschillende opties mogelijk, van het overnemen van de huidige regelingen tot het herzien van de huishoudelijke verzorging in relatie tot het welzijnswerk en de andere aanpalende beleidsvelden.welke creatieve en onorthodoxe werkwijzen zijn er hierbij op de langere termijn te realiseren? De definitie van de huishoudelijke verzorging is vastgelegd in de AWBZ.. Ten aanzien hiervan dienen voor de volgende zaken geregeld te zijn: Inzicht in de prijs/kwaliteitsverhouding bij verschillende aanbieders De inkoop van de benodigde zorg voor onze inwoners Inzicht in de mogelijkheid van integraal beleid bij de aanbieders De keuze voor de zorg zelf inkopen, dit laten verrichten door het Zorgkantoor of in samenwerking met de andere gemeenten. De (mogelijke) aanbesteding volgens Europese richtlijnen De indicatiestelling voor de nieuwe aanvragen per Deelproject 6 Financiële organisatie en inrichting ICT De invoering van de WMO vergt van de interne gemeentelijke financiële en ICT organisatie de nodige voorbereiding. In het wetsontwerp WMO is een stringent kader voor de uitvoering van WMO geformuleerd. Dit kader kent een jaarlijkse verantwoording van de prestatievelden voor 1 juli over het jaar t-1 en een 4-jaarlijksbeleidsplan, dat voor advies voorgelegd dient te worden aan gebruikersorganisaties. De eisen die aan de verantwoording gesteld worden, zijn gebaseerd op de gewenste mogelijkheden van benchmarken en horizontaal verantwoorden. Bij de voorbereiding van dit deelproduct zullen we gebruik maken van de landelijke nog te ontwikkelen handreiking. De volgende onderdelen dienen onder meer hierbij verder uitgewerkt te worden: De begroting dient aangepast te worden aan de 9 WMO prestatievelden De resultaten van de programmabegroting dienen overeen te komen met de doelstellingen van de prestatievelden en aansluiten bij de ambities van Lokaal Sociaal Beleid Ten aanzien van de indicatiefunctie dient de ICT aangepast te worden De verantwoording van de eigen bijdrage dient te worden verwerkt De prestaties dienen per veld verantwoord te worden en input te leveren voor de WMO benchmark 15

16 Hoofdstuk 5 De Projectorganisatie 5.1 Projectorganisatie Voor het project WMO wordt een uitvoeringsorganisatie opgericht. De ambtelijk opdrachtgever is de directeur van de dienst WOC. De procesmanager is verantwoordelijk voor het realiseren van de deelprojecten. Alle deelprojectleiders zijn onder leiding van de procesmanager WMO betrokken bij de formulering van het implementatieplan, waarin de verschillende deelprojecten samenkomen. Alle resultaten met betrekking tot de WMO uitvoeringsorganisatie zijn in lijn met Focus Klant. De WMOuitwerking is een goed voorbeeld van bestaande activiteiten ( going concern ) en vernieuwing. Intensieve samenwerking met de project/stuurgroep van Focus klant zal plaatsvinden. In onderstaand schema wordt weergeven hoe de uitvoeringsorganisatie WMO samengesteld is: Naam Trekker Samenstelling Taken en verantwoordelijkheid Stuurgroep Ambtelijk opdrachtgever Directeur WOC Wethouder welzijn/volksgezondheid Wethouder Sociale Zaken Werkgelegenheid (agendalid) Dienst RWE Sectorhoofd CRMW Hoofd FEZ Procesmanager WMO Sturing van voorbereiding en implementatie WMO in de gemeentelijke organisatie Projectgroep Procesmanager Procesmanager WMO Projectmedewerkers Dienst WOC, RWE, Middelen i.o Ondersteuning beleid Klankbordgroep gebruikers Platform Wonen, zorg en Welzijn Deelprojectleider Ambtelijk opdrachtgever Projectmedewerkers Dienst WOC, RWE, Middelen i.o Vertegenwoordigers gebruikers/cliënten Directeur WOC Sectorhoofd Wonen Woningcorporaties Stichting Meerwaarde Amstelring Zorgkantoor Aanbieders zorg Fungeren als projectgroep die de uitvoering van de WMO verder vormgeeft. Vormen van werkgroepen om de deelproducten verder uit te werken en aan te leveren. Realisatie van deelprojecten Afstemmen van voorbereiding WMO met vertegenwoordigers van gebruikers/cliënten Formeel advies over gemeentelijke verordeningen, waarin de toegang tot voorzieningen is vastgelegd. Afstemmen van voorbereidingstraject WMO met belangrijkste aanbieders, 2 maal conferentie in 2005, 1 maal in

17 5.2 Projectbudgettering Voor de invoering van de WMO wordt door het rijk een totaal bedrag van 45 miljoen uitgetrokken. De verdeelsleutel is op dit moment nog niet bekend, maar de verwachting is dat ongeveer voor de invoering beschikbaar zal worden gesteld. In de loop van dit jaar of uiterlijk begin volgend jaar zal hierover uitsluitsel geboden worden. Vooruitlopend zal de dekking van het bedrag van voor de uitvoeringsorganisatie in eerste instantie plaatsvinden vanuit de middelen die in 2005 eenmalig naar onze gemeente terugvloeien i.v.m. de liquidatie van de stichting Regionaal Indicatie Orgaan (RIO). Volgens van de RIO ontvangen berekeningen bedraagt het aandeel van Haarlemmermeer in het positieve liquidatiesaldo ca Over de financiële afwikkeling van de liquidatie dienen echter nog besluiten te worden genomen. Een voorzichtige meerjaren begroting voor de uitvoeringsorganisatie geeft aan dat de kosten van deels gedekt kunnen worden uit de liquidatie van de RIO en dat de aanvullende rijksmiddelen ingezet zullen worden om de overige kosten af te dekken. In onderstaand schema is de begroting weergegeven, waarbij de afzonderlijke posten indicatief zijn ingevuld. Activiteit Totaal Procesmanager Uitvoering Communicatieplan Uitvoeren participatietraject Verrichten taken per deelproject: - uitvoeren inventarisatie - voorbereiding 1 loket - inrichting toegang - voorbereiding inkoop - voorbereiding ICT Totaal

18 Hoofdstuk 6 Planning De planning van het project is afgestemd op de gefaseerde invoering van de WMO, door middel van de uit te werken zes deelproducten. Hieronder treft u de planning aan in een schema. De momenten van besluitvorming in B&W en de raad staan aangegeven op de tijdsbalk. Besluitvorming over deelproducten De resultaten van de diverse beschreven deelproducten zijn in oktober gereed. Deze worden verwerkt in het implementatieplan WMO, dat in november ter besluitvorming wordt voorgelegd. Besluitvorming over verordeningen Voor een aantal deelprojecten dienen gemeentelijke verordeningen of aangepast of opgesteld te worden. Bij inwerkingtreding van de wet per 1 juli 2006 dient de besluitvorming hierover tijdig plaatsgevonden te hebben. 18

19 Proces voorbereiding WMO Inwerkingtreding WMO januari 21 / 22 maart 21 juni juli september november november november juni juni 1 juli 1 juli Raadsessie Besluit B&W Besluit Raad Besluit B&W Besluit B&W Besluit Raad - één loket WMO plan van implementatieplan Individuele Individuele - huidig beleid naar aanpak Plan van verstrekkingen verstrekkingen prestatieveld aanpak Besluit Raad - voorbereiding implementatieplan uitvoering Uitwerking deelgebieden - cliëntenworkshop - werkconferentie aanbieders werkconferentie aanbieders werkconferentie aanbieders Vierjarig beleidsplan WMO 19

20 Hoofdstuk 7 Bijlagen 1 Overzicht prestatievelden WMO 2. Lijst van afkortingen 20

21 Bijlage 1 overzicht prestatievelden WMO De gemeente dient de WMO vorm te geven middels 9 vastgestelde prestatievelden: Prestatievelden in de Wet op de Maatschappelijke Ondesteuning 1. het bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid in dorpen, wijken en buurten 2. op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met het opgroeien en ondersteuning van ouders met problemen met opvoeden; 3. het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning 4. het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers 5. het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en het bevorderen van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem of een psychosociaal probleem 6. het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem of een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijk verkeer; 7.maatschappelijke opvang, advies en steunpunten huiselijk geweld 8. OGGZ, de openbare geestelijke gezondheidszorg 9. ambulante verslavingszorg Onderdeel Wijk- en buurtbeleid Jeugdbeleid Beleid voor kwetsbare burgers (gehandicapten, chronisch zieken en ouderen) Integraal beleid maatschappelijke opvang en huiselijk geweld 21

22

23 Bijlage 2 ADL Amvb AMW AWBZ CIZ GGD GGZ MEE PvB Pgb VNG VWS WMO WVg WWB Lijst van afkortingen Algemene dagelijkse levensverrichtingen Algemene maatregel van bestuur Algemeen Maatschappelijk Werk Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Centrum Indicatiestelling Zorg Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Geestelijke Gezondheidszorg geen afkorting; nieuwe naam voormalige Sociaal Pedagogische Dienst Persoonsvolgend budget Persoonsgebonden budget Vereniging van Nederlandse Gemeenten Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet Maatschappelijke Ondersteuning Wet voorzieningen gehandicapten Wet Werk en Bijstand 23