STREEKFOTO WEST-LIMBURG

Transcriptie

1 STREEKFOTO WEST-LIMBURG Socio-economische analyse van de streek West-Limburg en haar 8 gemeenten - - JULI 2014

2 -2-

3 VOORWOORD Deze streekfoto omvat een sociaal-economische analyse van West-Limburg en haar 8 gemeenten (Beringen, Halen, Ham, Herk-de-Stad, Heusden-Zolder, Leopoldsburg, Lummen, Tessenderlo). Een 50- tal indicatoren worden in dit rapport geanalyseerd met doorgaans als referentiejaar De indicatoren kunnen ingedeeld worden in de domeinen demografie, arbeidsmarktaanbod, ondernemerschap, tewerkstelling, werkgelegenheid, werkenden en gemeentelijke pendelarbeid. Telkens worden de resultaten van West-Limburg vergeleken met de resultaten van de andere vier Limburgse streken, met Limburg en met Vlaanderen. Bovendien worden de 8 gemeenten van West- Limburg ook onderling met elkaar vergeleken. Alle verwerkte gegevens in dit rapport zijn de meest recente data die op de verwerkingsdatum (junijuli 2014) beschikbaar waren tot op gemeentelijk niveau. Al deze data zijn gedetailleerd terug te vinden op de website in de rubriek Statistieken. Op dezelfde website vindt u ook de algemene Socio-economische analyse van Limburg en haar 5 streken die POM-ERSV Limburg eerder dit jaar publiceerde (rubriek Publicaties ). Voor een specifieke analyse van de recente economische toestand in Limburg, verwijzen wij graag naar de Limburgradar van POM-ERSV Limburg. Op kwartaalbasis worden in deze Limburgradar een tiental indicatoren opgevolgd die de economische ontwikkeling in Limburg op de voet volgen. U kan de Limburgradar raadplegen via de website of Met deze streekfoto en de andere hierboven vermelde publicaties wil POM-ERSV Limburg de werking van de Limburgse gemeenten en socio-economische actoren binnen en buiten de provincie ondersteunen en bijdragen aan de uitwerking van strategische beleidsvisies en -planningen. Marc Vandeput Voorzitter POM-ERSV Limburg -3-

4 -4-

5 INHOUD blz GEOGRAFISCHE SITUERING WEST-LIMBURG EN HAAR GEMEENTEN 7 A. MENSELIJK POTENTIEEL 9 A.1. DEMOGRAFIE 9 Bevolkingsaantal en -spreiding 9 Bevolkingsdichtheid 10 Evolutie van de bevolking 10 Loop van de bevolking: natuurlijk accres en migratiesaldo 11 Bevolking per nationaliteit 13 Leeftijdsopbouw 15 Ouderdomscoëfficiënt 16 Particuliere huishoudens 17 A.2. ARBEIDSMARKTAANBOD 19 Doorstromingscoëfficiënt 19 Afhankelijkheidsratio 21 Bevolking op beroepsactieve leeftijd naar socio-economische positie 21 Evolutie van de beroepsbevolking 23 Activiteitsgraad 24 Werkloosheid 26 Niet-werkende werkzoekenden 26 Werkloosheidsgraad 29 B. ECONOMISCH WEEFSEL 31 B.1. ONDERNEMERSCHAP 31 Zelfstandigen 31 Evolutie 31 Sectoraandeel 31 Aanwezigheidsindexen 32 Vestigingen met personeel 33 Evolutie 33 Sectoraandeel 34 Aanwezigheidsindexen 34 KMO-aandeel 35-5-

6 B.2. TEWERKSTELLING (Jobs in loondienst) 36 Evolutie 36 Sectoraandeel 36 Aanwezigheidsindexen 37 Tewerkstelling in kennisintensieve sectoren 40 Hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische industriële sectoren 42 Kennisintensieve dienstensectoren 43 Tewerkstelling in KMO s 45 Vacatures en spanningsgraad 45 B.3. WERKGELEGENHEID 47 Totale werkgelegenheid 47 Werkgelegenheidsgraad 48 B.4. WERKENDEN 49 Aantal werkenden 49 Werkzaamheidsgraad 50 Tijdelijke werkloosheid 52 B.5. GEMEENTELIJKE PENDELARBEID 54 Uitgaande pendelarbeid 54 Inkomende pendelarbeid 55-6-

7 GEOGRAFISCHE SITUERING WEST-LIMBURG EN HAAR GEMEENTEN Figuur 1 laat de verdeling van de 44 Limburgse gemeenten over de 5 Limburgse streken zien. Figuur 1 : Kaart van de 5 Limburgse streken met hun respectievelijke gemeenten Figuur 2 illustreert de streekverdeling van de Limburgse oppervlakte van hectaren. Figuur 2 : Verdeling van de Limburgse oppervlakte (in ha.) over de 5 Limburgse streken -7-

8 West-Limburg heeft aldus een oppervlakte van hectaren, waarvan figuur 3 de spreiding over de 8 West-Limburgse gemeenten toont. Figuur 3 : Verdeling van de West-Limburgse oppervlakte (in ha.) over haar 8 gemeenten % % % % % % % % Beringen Halen Ham Herk-de-Stad Heusden-Zolder Leopoldsburg Lummen Tessenderlo Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische informatie Verwerking : ERSV-Limburg -8-

9 A. MENSELIJK POTENTIEEL A.1. DEMOGRAFIE Bevolkingsaantal en -spreiding De provincie Limburg telt inwoners op 1 januari 2013 : mannen en vrouwen. Vlaanderen heeft inwoners, waarmee het aandeel van Limburg in de Vlaamse bevolking 13,4% bedraagt. De Limburgse bevolking wordt als in figuur 4 gespreid over de 5 Limburgse streken. Figuur 4 : Verdeling van de Limburgse bevolking over de 5 Limburgse streken op 01/01/2013 Figuur 5 laat dan weer de verdeling van de West-Limburgse bevolking ( ) over haar 8 gemeenten zien. Figuur 5 : Verdeling van de West-Limburgse bevolking over haar 8 gemeenten op 01/01/

10 Bevolkingsdichtheid De bevolkingsdichtheid (figuur 6) van Limburg (352 inwoners per km²) ligt begin 2013 beneden het Vlaamse gemiddelde (472). Binnen de provincie is de dichtst bevolkte streek Midden-Limburg met 552 inwoners per km², gevolgd door West-Limburg (421). Noord-Limburg is het dunst bevolkt (244). De dichtst bevolkte gemeenten in West-Limburg zijn Leopoldsburg (675), Heusden-Zolder (604) en Beringen (562). De gemeenten Halen (260) en Lummen (270) kennen de laagste bevolkingsdichtheid. Figuur 6 : Bevolkingsdichtheid (inwoners per km²) op 01/01/2013 Evolutie van de bevolking In tabel 1 blijkt dat Zuid-Limburg (+4,8%), het Maasland (+4,9%) en Midden-Limburg (+5,8%) de Limburgse regio s met de geringste bevolkingstoename zijn tussen 1 januari 2004 en 1 januari Zij blijven hiermee onder het provinciaal (+5,9%) en Vlaams gemiddelde (+6,1%). De grootste bevolkingsaangroei doet zich voor in West-Limburg met +7,9%. Tabel 1 : Evolutie van het aantal inwoners tussen 1/01/2004 en 1/01/2013 1/01/2004 1/01/2013 Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,1 Midden-Limburg ,8 West-Limburg ,9 Beringen ,9 Halen ,1 Ham ,4 Herk-de-Stad ,3 Heusden-Zolder ,2 Leopoldsburg ,3 Lummen ,7 Tessenderlo ,0 Maasland ,9 Zuid-Limburg ,8 LIMBURG ,9 VLAANDEREN ,1 Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg -10-

11 De West-Limburgse gemeenten die hun inwonersaantal het sterkst zien groeien zijn: Halen (+12,1%), Tessenderlo (+11,0%) en Ham (+9,4%). De laagste bevolkingsgroei wordt opgetekend in Heusden- Zolder (+5,2%) en Lummen (+5,7%). Loop van de bevolking: natuurlijk accres en migratiesaldo Vergeleken met 2003 is in alle beschouwde regio s in 2012 (tabel 2 en figuur 7) het aantal geboorten per inwoners gestegen. Het aantal sterften per inwoners is licht gedaald in Vlaanderen (-0,2 sterften per inwoners), terwijl dit in Limburg (+0,2) iets is toegenomen. In de Limburgse Tabel 2 : Loop van de bevolking Geboor- Natuurlijk Internationaal Intern Totaal Natuur- Intern Migratie- Migratie- Migratie- Totaal Geboorlijk Migratie- Internationaal Migratie- Totaal Migratie- ten Sterften Akkres saldo saldo saldo Akkres ten Sterften Akkres saldo saldo saldo Akkres Noord-Limburg Midden-Limburg West-Limburg Beringen Halen Ham Herk-de-Stad Heusden-Zolder Leopoldsburg Lummen Tessenderlo Maasland Zuid-Limburg LIMBURG VLAANDEREN Totaal Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie; Studiedienst Vlaamse Regering SVR Verwerking : ERSV-Limburg Interne migraties = a) gemeentegrensoverschrijdende in- en uitwijkingen binnen België ( ); b) de betreffende geografische eenheid (excl. Limburgse streken) overschrijdende migraties binnen België (2011 e.v.) Internationale migraties = Externe migratiebeweging = in- en uitwijkingen van en naar het buitenland + aanvullende correcties Buitenlandse inwijking = Inwijkingen Externe migratiebeweging + Veranderd van register (binnen-buiten) + Heringeschrevenen na schrappingen (2010 e.v.) Buitenlandse uitwijking = Uitwijkingen Externe migratiebewegingen + Ambtshalve geschrapten (2010 e.v.) Figuur 7 : Evolutie geboorten en sterften per inwoners

12 streken is het aantal sterften verminderd in het Maasland (-0,2) en Zuid-Limburg (-0,2), terwijl elders in Limburg een stijging is opgetekend, gaande van +0,3 in West- en Midden-Limburg tot +0,9 in Noord-Limburg. Binnen West-Limburg wordt per inwoners het hoogste stijgingscijfer inzake geboorten opgetekend in Halen (+4,2). Geboortedalingen doen zich niet voor. Het aantal sterften per inwoners neemt het sterkst toe in Heusden-Zolder (+0,7). De enige dalingscijfers qua sterften zijn voor Lummen (-0,7), Ham (-0,6) en Halen (-0,2). De aangroei van de Limburgse en Vlaamse populatie zowel in 2003 als in 2012 blijkt hoofdzakelijk te danken aan het positieve totale migratiesaldo of inwijkingsoverschot (tabel 2). Niettemin daalt het belang hiervan in 2012 (figuur 8) ten voordele van de natuurlijke aangroei, wat vooral veroorzaakt wordt door een stijging van het aantal geboorten de laatste jaren. Enkel in Midden-Limburg neemt sinds 2003 het belang van het inwijkingsoverschot nog toe, aangezien dit de enige regio is waar de evolutie van het natuurlijk accres (+0,0 per inwoners) minder gunstig is verlopen dan het totaal migratiesaldo (+0,9). De gemeenten in West-Limburg met een duidelijk ongunstiger verloop sinds 2003 van het natuurlijk accres t.o.v. het totaal migratiesaldo zijn Beringen, Herk-de-Stad, Heusden-Zolder en Tessenderlo. Figuur 8 : Evolutie natuurlijk accres en totaal migratiesaldo per inwoners Het totale migratiesaldo is de som van het interne en het internationale migratiesaldo. De laatste component van deze som is in 2012 in elk gebied, behalve in West-Limburg en het Maasland, het meest bepalend (tabel 2 en figuur 9). Dit betekent dat het inwijkingsoverschot voor het merendeel bestaat uit buitenlandse inwijkelingen. Per saldo in 2012 zijn er per Limburgers 2,1 buitenlanders naar Limburg geïmmigreerd. Slechts 0,5 inwijkelingen per inwoners in Limburg komen van elders in België. Voor Vlaanderen bedragen deze cijfers respectievelijk 2,6 en 1,1. Binnen Limburg kent Midden-Limburg (3,0) het hoogste internationale migratiesaldo per inwoners en West-Limburg (0,8) het laagste. Van alle beschouwde gebieden heeft enkel het Maasland (-2,4) in 2012 een negatief intern migratiesaldo, wat wil zeggen dat er meer Maaslanders elders in België zijn -12-

13 Figuur 9 : Natuurlijk accres, intern migratiesaldo, internationaal migratiesaldo en totaal accres per inwoners in 2012 gaan wonen dan omgekeerd en zelfs in grotere getale dan dat er buitenlanders (+2,2) bijgekomen zijn. West-Limburg kent in 2012 een totaal accres van +5,2 personen per inwoners, bestaande uit een natuurlijk accres van +2,6, een intern migratiesaldo van +1,8 en een internationaal migratiesaldo van +0,8. Het hoogste totaal accres in West-Limburg doet zich in 2012 voor in Ham (+7,6), waar ook na Tessenderlo (+4,4) het 2 de hoogste intern migratiesaldo (+4,0) voorkomt. Het hoogste internationaal migratiesaldo is voor Leopoldsburg (+1,7). Beringen (+3,6) scoort het meest gunstige natuurlijk accres en Herk-de-Stad (+0,8) het minst gunstige. De kleinste score inzake het internationaal migratiesaldo is voor Lummen (-0,3). Het meest negatieve intern migratiesaldo situeert zich in Leopoldsburg (-2,4), wat daar tevens resulteert in het kleinste totaal accres (+0,3). Bevolking per nationaliteit Op 1 januari 2013 telt Limburg inwoners met een niet-belgische nationaliteit (tabel 3 en figuur 10), of 9,5% van de totale Limburgse bevolking. Voor Vlaanderen is dit of 7,3%. West- Limburg met niet-belgen of 4,7% en het Maasland met of 19,0% kennen binnen Limburg respectievelijk het kleinste en het grootste aandeel allochtonen onder hun bevolking. In nagenoeg elke beschouwde regio groeit het aandeel van de vreemde bevolking sinds 2004, uitgezonderd in Midden-Limburg. Van alle gemeenten in West-Limburg hebben Beringen (2.334) en Heusden-Zolder (2.143) in absolute termen de meeste vreemdelingen onder hun bevolking. Relatief gezien is dit Heusden-Zolder (6,7%) en Leopoldsburg (6,3%). Dit aandeel van de buitenlanders in hun bevolking daalt sinds 2004 in Heusden-Zolder (-0,4%) en Beringen (-0,1%). De stijgingen variëren van +0,5% (Ham) tot +1,8% (Leopoldsburg). -13-

14 Tabel 3 : Evolutie niet-belgen 01/01/ /01/2013 1/01/2004 1/01/2011 1/01/2013 Evolutie Abs. % Noord-Limburg ,1 Midden-Limburg ,9 West-Limburg ,2 Beringen ,9 Halen ,3 Ham ,1 Herk-de-Stad ,1 Heusden-Zolder ,8 Leopoldsburg ,5 Lummen ,3 Tessenderlo ,4 Maasland ,8 Zuid-Limburg ,3 LIMBURG ,3 VLAANDEREN ,2 Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg In de periode 01/01/ /01/2013 (tabel 3) neemt het aantal niet-belgen in Limburg toe met personen of +25,3%, tegenover +62,2% ( ) in Vlaanderen. Dit varieert in de Limburgse streken van +4,9% in Midden-Limburg tot +54,3% in Zuid-Limburg. West-Limburg heeft een vreemdelingenaangroei van +18,2%. In de West-Limburgse gemeenten varieert deze evolutie van -1,8% in Heusden-Zolder tot +120,3% in Halen. Figuur 10 : %-aandeel Niet-Belgen in de totale bevolking De meest recent beschikbare cijfers over de buitenlandse bevolking per nationaliteit (tabel 4) dateren van 01/01/2011. Opmerkelijk is dat de Polen (1.870 of 2,4%) in Limburg reeds de 5 de plaats bezetten binnen de buitenlandse bevolking. Van deze buitenlandse bevolking in Limburg zijn begin -14-

15 2011 meer dan de helft Nederlanders (55,2%). In Noord-Limburg vertegenwoordigen zij 84,3% van alle niet-belgen. In het Maasland is dit 69,8%, in Zuid-Limburg 55,4% en in West-Limburg 23,6%. Hiermee hebben de Nederlanders de Turken (22,4%) in West-Limburg, die daar traditioneel het belangrijkst in aantal waren, naar de tweede plaats verwezen. In Midden-Limburg hebben de Italianen met 31,8% nog steeds het grootste aandeel van de niet-belgische bevolking. Tabel 4 : Niet-Belgen per nationaliteit op 01/01/2011 Nederlanders Marok- Span- Italianen Turken kanen Duitsers jaarden Polen Grieken Overige Totaal Noord-Limburg Midden-Limburg West-Limburg Beringen Halen Ham Herk-de-Stad Heusden-Zolder Leopoldsburg Lummen Tessenderlo Maasland Zuid-Limburg LIMBURG VLAANDEREN Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg Van de Turken in Limburg, wonen er of 33,3% in West-Limburg, meer bepaald vooral in Beringen (647 of 13,9% van het aantal Turkse Limburgers) en Heusden-Zolder (578 of 12,5%). Onder de buitenlanders in deze 2 gemeenten zijn er tevens relatief veel Italianen en Nederlanders. In de andere West-Limburgse gemeenten zijn de Nederlanders de grootste groep buitenlanders, waarbij ze telkens ongeveer een derde van de buitenlandse bevolking uitmaken. Wat de andere nationaliteiten betreft, kennen Lummen (17,2%, oftewel 65 inwoners ), Halen (16,9%, oftewel 45) en Herk-de-Stad (14,1%, oftewel 41) ook een relatief hoog cijfer Polen onder hun buitenlandse bevolking. Ruim 20% van de niet-belgen in West-Limburg zijn gegroepeerd in de restcategorie overige nationaliteiten (1.464, of 21,2%). In Herk-de-Stad vertegenwoordigt deze groep met 132 inwoners 45,5% van de buitenlandse bevolking, wat wijst op een grote diversiteit aan nationaliteiten. Ook in Lummen (32,6%), Halen (32,6%) en Tessenderlo (30,1%) is deze verzamelcategorie redelijk groot. Leeftijdsopbouw Tabel 5 over de leeftijdsopbouw laat duidelijk zien dat tussen 1 januari 2004 en 1 januari 2013 de vergrijzing in alle regio s toeneemt, of m.a.w. het aandeel van de bevolking jonger dan 40 jaar is afgenomen ten voordele van het aandeel vanaf 40 jaar. In Zuid-Limburg blijkt dit verouderingsfenomeen het meest uitgesproken, met vooral een grotere groep 60-plussers dan de rest van Limburg. West-Limburg kent in vergelijking met de rest van Limburg nog een vrij jonge bevolking. Binnen West-Limburg worden Lummen, Halen en Herk-de-Stad geconfronteerd met de oudste bevolkingspiramides. -15-

16 Tabel 5 : Procentuele leeftijdsopbouw 1/01/2004 1/01/ en + Totaal en + Totaal Noord-Limburg 23,7 27,2 29,5 19,5 100,0 21,2 24,3 30,6 23,9 100,0 Midden-Limburg 22,8 28,3 29,1 19,8 100,0 21,1 25,9 29,4 23,6 100,0 West-Limburg 22,9 28,4 28,9 19,8 100,0 22,0 25,6 29,4 22,9 100,0 Beringen 24,3 28,8 28,3 18,6 100,0 23,1 26,6 28,6 21,7 100,0 Halen 20,2 26,9 28,5 24,3 100,0 21,3 23,9 29,7 25,1 100,0 Ham 21,7 29,2 28,7 20,5 100,0 21,8 25,7 29,2 23,3 100,0 Herk-de-Stad 21,6 27,8 30,5 20,1 100,0 21,2 24,4 30,4 24,0 100,0 Heusden-Zolder 24,3 28,7 28,5 18,5 100,0 22,6 26,2 29,3 21,9 100,0 Leopoldsburg 22,2 27,4 28,6 21,8 100,0 21,1 26,2 29,3 23,5 100,0 Lummen 21,5 27,3 30,6 20,6 100,0 20,2 24,3 30,8 24,7 100,0 Tessenderlo 21,5 29,6 29,0 19,9 100,0 21,4 24,5 30,2 23,9 100,0 Maasland 22,7 27,8 30,2 19,3 100,0 21,2 24,4 31,1 23,3 100,0 Zuid-Limburg 20,9 27,0 30,2 21,9 100,0 20,0 24,0 30,6 25,4 100,0 LIMBURG 22,5 27,8 29,5 20,2 100,0 21,1 24,9 30,1 23,9 100,0 VLAANDEREN 22,3 26,7 28,4 22,5 100,0 21,8 24,6 28,8 24,8 100,0 Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg Ouderdomscoëfficiënt Figuur 11 illustreert de vergrijzing sinds 2004 nog beter aan de hand van de ouderdomscoëfficiënt. De ouderdomscoëfficiënt is de verhouding van de bevolking van 60 jaar en ouder ten opzichte van de bevolking jonger dan 20 jaar. Bovendien worden de verschillen in vergrijzing meer zichtbaar tussen de beschouwde gebieden. De ouderdomscoëfficiënt neemt forser toe in Limburg dan in Vlaanderen. De vergrijzing in Limburg (113,4%) situeert zich globaal in 2013 voorlopig nog onder het Vlaamse peil van 114,0%. Opvallend is dat in één Limburgse streek, nl. in Zuid-Limburg met een ouderdomscoëfficiënt van 126,8%, de vergrijzing niet alleen verder gevorderd is dan in overig Limburg maar zelfs verder dan in Vlaanderen. Een ouderdomscoëfficiënt van boven de 100 betekent dat er meer 60-plussers dan jongeren zijn. Sedert enkele jaren is dit dus niet alleen zo in Vlaanderen Figuur 11 : Ouderdomscoëfficiënt (bevolking 60j. en meer in % van de bevolking 0-19j.) -16-

17 maar zelfs in nog grotere mate in Zuid-Limburg. In 2013 zijn er nu eveneens in de overige streken meer 60-plussers dan jongeren, ook in West-Limburg met een ouderdomscoëfficiënt van 104,2%. De hoogste scores in West-Limburg zijn voor Lummen (122,3%) en Halen (117,6%). De laagste coëfficiënten worden opgetekend in Beringen (93,8%) en Heusden-Zolder (96,7%). Particuliere huishoudens Onder huishouden verstaat men alle personen die gewoonlijk eenzelfde woning betrekken en er samen leven. Een huishouden bestaat ofwel uit een persoon die gewoonlijk alleen leeft, ofwel uit twee of meer personen die al dan niet door verwantschap aan elkaar verbonden zijn. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de particuliere en collectieve huishoudens. Onder collectief huishouden wordt verstaan: religieuze gemeenschappen, rusthuizen, weeshuizen, studenten- en werkliedenhuizen, ziekenhuizen en gevangenissen. In collectieve huishoudens is er geen referentiepersoon, wat wel noodzakelijk is bij de particuliere huishoudens (PHH). De bepaling van een referentiepersoon binnen het particulier of privaat huishouden maakt het mogelijk om elk lid binnen het huishouden te situeren (verwantschapsband). Tabel 6 : Aantal particuliere huishoudens (PHH) volgens grootte en aantal personen in de PHH ALLEEN WONENDE MANNEN ALLEEN WONENDE VROUWEN 2 PERSONEN 3 PERSONEN 4 PERSONEN EN MEER TOTAAL PHH AANTAL PERSONEN IN PHH ALLEEN WONENDE MANNEN ALLEEN WONENDE VROUWEN 2 PERSONEN 3 PERSONEN 4 PERSONEN EN MEER TOTAAL PHH AANTAL PERSONEN IN PHH Noord-Limburg Midden-Limburg West-Limburg Beringen Halen Ham Herk-de-Stad Heusden-Zolder Leopoldsburg Lummen Tessenderlo Maasland Zuid-Limburg LIMBURG VLAANDEREN Bron : FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Verwerking : ERSV-Limburg 1/01/2004 1/01/2012 Het aantal PHH (tabel 6) bedraagt op 01/01/2012 in Limburg , waarmee het Limburgs aandeel 12,8% is in Vlaanderen ( ). Het aandeel van West-Limburg in Limburg beloopt 17,9%. Sinds begin 2004 (figuur 12) stijgt het aantal PHH in Limburg (+10,1%) betrekkelijk meer dan in Vlaanderen (+7,8%). De sterkste stijging op streekniveau wordt in Limburg opgetekend in Noord- Limburg (+11,7%) en de zwakste in Zuid-Limburg (+8,1%). De West-Limburgse stijging bedraagt +11,2%. Bij de kleinste PHH (alleenwonenden en PHH van 2 personen) worden overal in de beschouwde periode de omvangrijkste relatieve toenames vastgesteld. De evolutie bij de PHH van minstens 3 personen laat in Limburg, met uitzondering van West-Limburg, een afwijkend beeld (van +2,0% in West-Limburg tot -2,6% in Noord-Limburg) zien t.o.v. Vlaanderen (+1,4%). -17-

18 Figuur 12 : %-evolutie van het aantal PHH volgens grootte 01/01/ /01/2012 Binnen West-Limburg groeit het aantal PHH het snelst in Tessenderlo (+14,3%) en het traagst in Herkde-Stad (+8,4%). Tessenderlo (+22,8%) kent de hoogste stijging bij de PHH van hoogstens 2 personen en Leopoldsburg (+13,1%) de laagste. Opvallend bij de PHH van minstens 3 personen is de vrij grote toename in Halen (+8,4%) en dat enkel in Lummen (-3,0%), Heusden-Zolder (-1,3%) en Herk-de-Stad (-0,1%) een daling wordt genoteerd. Dit alles resulteert begin 2012 in de grootteverdeling van de PHH zoals getoond in figuur 13. Figuur 13 : %-verdeling van de PHH volgens grootte op 01/01/2012 Door deze ontwikkeling sinds 2004 is de gemiddelde PHH-grootte (figuur 14) overal in Limburg sneller gedaald dan in Vlaanderen met als resultaat een gemiddelde PHH-grootte begin 2012 van 2,46 personen in Limburg. Binnen Limburg variëren deze waarden dan van 2,52 in West-Limburg tot -18-

19 2,41 in Zuid-Limburg, waarmee alle Limburgse streken nog altijd boven de Vlaamse (2,35) gemiddelde grootte van de PHH blijven. Van de West-Limburgse gemeenten heeft Leopoldsburg (2,39) de kleinste gemiddelde PHH-grootte, die nog net iets boven het Vlaamse gemiddelde blijft. Figuur 14 : Gemiddelde grootte van de PHH A.2. ARBEIDSMARKTAANBOD Doorstromingscoëfficiënt De structuur van de bevolking is ook van belang voor het aanbod en de vervanging van arbeidskrachten. De doorstromingscoëfficiënt geeft belangrijke aanwijzingen over de mate waarin uittreders uit de arbeidsmarkt vervangen kunnen worden door intredende starters. De doorstromingscoëfficiënt is de verhouding van de bevolking jaar ten opzichte van de bevolking jaar. Deze indicator houdt wel enkel rekening met de leeftijd en zegt niets over de bereidheid om te werken en de competenties van de in- en uittreders. Op 01/01/2013 heeft Limburg een doorstromingscoëfficiënt (figuur 15) van 85,9%. Dat wil zeggen dat per 100 personen die in de leeftijdsklasse van de laatste fase van hun carrière zitten, er afgerond nog 86 personen klaarstaan om hun plaats in het arbeidsleven in te nemen. Vanuit demografisch oogpunt is de vervanging op de arbeidsmarkt in Limburg dus niet meer gegarandeerd. Op 01/01/2004 bedroeg deze indicator nog 115,0%. In alle beschouwde regio s is de doorstromingscoëfficiënt de laatste jaren gedaald tot onder de 100%. Hierdoor is de vervanging op de arbeidsmarkt nergens meer verzekerd, wat binnen Limburg al enkele jaren en nog meer uitgesproken het geval is voor Zuid- Limburg (97,9% in 2004 en 78,9% in 2013). In West-Limburg bedraagt de doorstromingscoëfficiënt globaal gezien nog 87,2%. -19-

20 Figuur 15 : Doorstromingscoëfficiënt (bevolking 15-24j. in % van de bevolking 55-64j.) De laagste doorstromingscoëfficiënten doen zich in 2013 binnen West-Limburg voor in Lummen (74,0%) en Ham (77,2%), terwijl de hoogste opgetekend wordt in Leopoldsburg (95,4%). Ook in geen enkele West-Limburgse gemeente is hiermee de vervanging op de arbeidsmarkt nog gewaarborgd. Op basis van de bevolkingsvooruitzichten van 2013 tot 2060 zal deze doorstromingscoëfficiënt (figuur 16) in Vlaanderen en bij uitstek in Limburg in de nabije toekomst zeer snel blijven dalen. Figuur 16 : Doorstromingscoëfficiënt op basis van waarnemingen en prognose (telkens op 1 januari berekening van de bevolking 15-24j. in % van de bevolking 55-64j.) -20-

21 Afhankelijkheidsratio Zoals blijkt uit figuur 17 kennen Limburg (81,7%) en haar 5 streken (van 80,1% in het Maasland tot 83,4% in Zuid-Limburg) op 01/01/2013 nog relatieve lage afhankelijkheidsratio s vergeleken met Vlaanderen (87,1%). Dat wil zeggen dat er relatief minder inwoners op inactieve leeftijd zijn t.o.v. de potentieel beroepsactieven dan in Vlaanderen. De afhankelijkheidsratio is immers de verhouding van de bevolking jonger dan 20 jaar plus 60 jaar en ouder ten opzichte van de bevolking jaar. Maar volgens de prognoses zullen de gebieden met de laagste waarden vandaag, de sterkste aangroei kennen zodat de druk van de inactieve bevolking op de potentiële beroepsbevolking overal hoog zal worden. West-Limburg ligt in 2013 met 81,5% nog net onder de provinciale afhankelijkheidsratio. De gemeente Halen zit met 86,5% bijna op het Vlaamse gemiddelde. Heusden-Zolder heeft met 80,1% de laagste afhankelijkheidsratio van de West-Limburgse gemeenten. Sinds 2004 kennen Herk-de-Stad en Tessenderlo de grootste stijging van hun afhankelijkheidsratio. Figuur 17 : Afhankelijkheidsratio (bevolking 0-19j. plus 60j. en meer in % van de bevolking 20-59j.) Bevolking op beroepsactieve leeftijd naar socio-economische positie Tabel 7 en figuur 18 laten de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) naar socioeconomische positie in 2012 zien. Hieruit blijkt dat Limburg en haar streken overal relatief gezien minder werkenden (loontrekkenden, zelfstandigen, helpers en uitgaande grensarbeid) behalve in Zuid-Limburg, meer of evenveel werklozen (niet-werkende werkzoekenden) met uitzondering van Noord- en Zuid-Limburg en meer niet-beroepsactieven uitgenomen in Zuid-Limburg heeft dan Vlaanderen. Zuid-Limburg (66,8%, 4,7% en 28,5%) heeft een iets betere procentuele verdeling dan -21-

22 deze op Vlaams niveau (66,2%, 4,9% en 28,9%). Voor wat betreft de werklozen heeft Noord-Limburg (4,2%) de meest gunstige situatie. Het Maasland (61,5%, 5,9% en 32,6%) en Midden-Limburg (62,6%, 6,0% en 31,4%) scoren het slechtst inzake deze socio-economische constellatie. West-Limburg (64,0%, 4,9% en 31,2%) kent min of meer dezelfde verdeling naar socio-economische positie als Limburg (64,2%, 5,2% en 30,6%). Herk-de-Stad heeft van alle West-Limburgse gemeenten relatief bekeken de meeste werkenden (69,0%), Lummen (3,8%) de minste werklozen en Halen (26,7%) de minste niet-beroepsactieven. Betrekkelijk het laagste aantal werkenden en het hoogste aantal niet-beroepsactieven heeft Heusden-Zolder (resp. 60,1% en 34,7%), terwijl er in Leopoldsburg (6,2%) de meeste werklozen zijn. Tabel 7 : Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) naar socio-economische positie in 2012 (jaargemiddelde) Absoluut Procentueel Bevolking Werkzoekend Nietberoepsactief Bevolking Werkzoekend Niet- (15-64 jaar) Werkend (nwwz) (15-64 jaar) Werkend (nwwz) beroepsactief Noord-Limburg ,0 65,8 4,2 30,0 Midden-Limburg ,0 62,6 6,0 31,4 West-Limburg ,0 64,0 4,9 31,2 Beringen ,0 61,9 5,3 32,8 Halen ,0 68,8 4,5 26,7 Ham ,0 65,1 4,3 30,6 Herk-de-Stad ,0 69,0 3,9 27,1 Heusden-Zolder ,0 60,1 5,3 34,7 Leopoldsburg ,0 62,2 6,2 31,6 Lummen ,0 68,5 3,8 27,7 Tessenderlo ,0 67,3 4,1 28,6 Maasland ,0 61,5 5,9 32,6 Zuid-Limburg ,0 66,8 4,7 28,5 LIMBURG ,0 64,2 5,2 30,6 VLAANDEREN ,0 66,2 4,9 28,9 Bron : Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg Figuur 18 : %-verdeling bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) naar socio-economische positie in 2012 (jaargemiddelde) -22-

23 Evolutie van de beroepsbevolking De beroepsbevolking is het gedeelte van de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) dat daadwerkelijk actief is op de arbeidsmarkt, hetzij als werkenden (loontrekkenden, zelfstandigen, helpers en uitgaande grensarbeid), hetzij als niet-werkende werkzoekenden. Tabel 8 : Evolutie van de beroepsbevolking (15-64 jaar) (jaargemiddelden) Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,8 Midden-Limburg ,4 West-Limburg ,9 Beringen ,1 Halen ,0 Ham ,4 Herk-de-Stad ,1 Heusden-Zolder ,4 Leopoldsburg ,1 Lummen ,3 Tessenderlo ,1 Maasland ,1 Zuid-Limburg ,2 LIMBURG ,1 VLAANDEREN ,2 Bron : Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg In de periode (tabel 8 en figuur 19) stijgt de Limburgse beroepsbevolking met +6,1% aan een trager tempo dan in Vlaanderen (+7,2%). Met +7,9% is West-Limburg de Limburgse streek met relatief de meest positieve evolutie. In Midden-Limburg bedraagt de groei slechts +4,4%. Op gemeentelijk vlak in West-Limburg wordt het sterkste stijgingspercentage opgetekend in Halen (+13,0%). Herk-de-Stad (+5,1%) en Heusden-Zolder (+5,4%) kennen de zwakste evolutie in hun beroepsbevolking. Figuur 19 : Groei-% van de beroepsbevolking (15-64 jaar)

24 Goed zichtbaar in figuur 19 is dat de mannelijke beroepsbevolking in alle regio s maar weinig meer toeneemt en dat dit het meest uitgesproken is in Midden-Limburg, waar zelfs nauwelijks nog groei is. De vrouwelijke beroepsbevolking kent globaal in Limburg (+11,7%) ook een lager groeicijfer dan Vlaanderen (+12,3%). Het laagste groeiritme bij de vrouwen wordt opgetekend in Midden-Limburg (+9,7%) en het hoogste in West-Limburg (+13,1%). Halen (+21,7%) en Ham (+17,4%) kennen in West-Limburg de grootste groei bij de vrouwelijke beroepsbevolking. Bij de mannelijke beroepsbevolking vallen de forse groeicijfers op in Halen (+6,4%) en Beringen (+6,2%). Activiteitsgraad De activiteitsgraad (tabel 9) geeft een idee van de mate waarin de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar) actief is op de arbeidsmarkt, d.w.z. een job heeft of een job zoekt. De activiteitsgraad is namelijk de verhouding tussen de beroepsbevolking en de bevolking op beroepsactieve leeftijd. Tabel 9 : Evolutie van de activiteitsgraad (jaargemiddelden jaar) (de beroepsbevolking/bevolking op arbeidsleeftijd) Evolutie M V T M V T M V T Noord-Limburg 76,2 60,4 68,5 74,9 64,9 70,0-1,3 4,4 1,5 Midden-Limburg 75,9 60,5 68,3 73,4 63,7 68,6-2,5 3,2 0,3 West-Limburg 75,0 59,1 67,2 74,6 63,0 68,8-0,4 3,9 1,6 Beringen 73,9 57,3 65,7 73,6 60,6 67,2-0,3 3,3 1,5 Halen 77,8 63,0 70,7 77,3 69,1 73,3-0,6 6,1 2,6 Ham 76,9 57,3 67,4 75,8 62,9 69,4-1,1 5,6 2,1 Herk-de-Stad 77,9 64,1 71,2 77,5 68,2 72,9-0,4 4,1 1,7 Heusden-Zolder 71,7 56,0 64,0 71,7 58,9 65,3 0,0 2,8 1,3 Leopoldsburg 74,5 58,7 66,8 74,1 62,6 68,4-0,4 3,9 1,6 Lummen 77,3 62,2 69,9 76,5 68,1 72,3-0,8 5,9 2,5 Tessenderlo 77,8 62,5 70,2 77,2 65,6 71,4-0,6 3,1 1,2 Maasland 72,7 57,7 65,4 72,6 62,0 67,4-0,1 4,3 2,1 Zuid-Limburg 76,8 61,2 69,1 75,9 67,0 71,5-0,9 5,8 2,4 LIMBURG 75,5 60,0 67,9 74,3 64,3 69,4-1,2 4,3 1,5 VLAANDEREN 76,7 62,2 69,6 75,6 66,5 71,1-1,1 4,3 1,6 Bron : Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg Limburg (67,9%) heeft niet alleen een lagere activiteitsgraad dan Vlaanderen (69,6%) in 2003 maar, zoals figuur 20 illustreert, is de discrepantie in 2012, met voor Limburg en Vlaanderen respectievelijk een activiteitsgraad van 69,4% en 71,1%, nog iets toegenomen. Dit is hoofdzakelijk te wijten aan Midden-Limburg (68,6%), met een groei van haar activiteitsgraad van slechts +0,3%. Zuid-Limburg (71,5%) daarentegen heeft in de betrokken periode haar achterstand t.o.v. Vlaanderen weten om te buigen in een voorsprong. De activiteitsgraad in West-Limburg bedraagt 68,8%. Binnen West-Limburg blijven enkel Tessenderlo (+1,2%), Heusden-Zolder (+1,3%) en Beringen (+1,5%) onder hun streekgemiddelde en tevens Vlaams gemiddelde van +1,6% qua groei van de actviteitsgraad. De overige 5 gemeenten doen het even goed of beter. Aangezien de mannelijke beroepsbevolking maar weinig meer aangroeit, vindt de toename van de activiteitsgraad in de beschouwde regio s nog uitsluitend plaats bij de vrouwen. Ook geen enkele gemeente in West-Limburg wijkt hier van af. -24-

25 Figuur 20 : Groei activiteitsgraad (jaargemiddelden jaar) (beroepsbevolking in % van de bevolking op arbeidsleeftijd) Opvallend is ook dat de Maaslandse activiteitsgraad achterop en de Zuid-Limburgse voorop blijft bij de rest van Limburg, zowel bij de mannen als de vrouwen. Figuur 21 laat duidelijk zien dat van de Limburgse regio s in 2012, het Maasland (67,4%) de laagste activiteitsgraad heeft en Zuid-Limburg (71,5%) de hoogste. Dit was in 2003 ook al zo. Figuur 21 : Activiteitsgraad (jaargemiddelden jaar) per geslacht in 2012 (beroepsbevolking in % van de bevolking op arbeidsleeftijd) Globaal met 73,3% en bij de vrouwen met 69,1% heeft Halen in 2012 binnen West-Limburg de hoogste activiteitsgraden. Bij de mannen is dit Herk-de-Stad met 77,5%. De bevolking van Heusden- Zolder (65,3%) toont zich het minst actief op de arbeidsmarkt en dat geldt daar voor zowel de mannen (71,7%) als de vrouwen (58,9%). -25-

26 Werkloosheid Niet-werkende werkzoekenden In de periode 31/12/ /12/2013 (tabel 10 en figuur 22) daalt het aantal niet-werkende werkzoekenden (nwwz) in Limburg van tot of met -3,0%, dat hiermee beter presteert dan Vlaanderen (+7,7%). Enkel de Noord-Limburgse (+10,3%) werkloosheidsevolutie verloopt slechter dan de Vlaamse. West-Limburg (-14,9%) en Midden-Limburg (-8,0%) scoren het best. In de West-Limburgse gemeenten daalt het aantal nwwz het sterkst in Beringen (-22,7%) en is de afname het kleinst in Herk-de-Stad (-9,3%). De nwwz-toenames doen zich enkel voor in Halen (+9,8%) en Leopoldsburg (+12,6%). Tabel 10 : Evolutie van de niet-werkende werkzoekenden /12/ /12/2013 Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,3 Midden-Limburg ,0 West-Limburg ,9 Beringen ,7 Halen ,8 Ham ,2 Herk-de-Stad ,3 Heusden-Zolder ,3 Leopoldsburg ,6 Lummen ,7 Tessenderlo ,5 Maasland ,0 Zuid-Limburg ,7 LIMBURG ,0 VLAANDEREN ,7 Bron : VDAB Verwerking: ERSV-Limburg Figuur 22 : %-evolutie van de niet-werkende werkzoekenden

27 Opmerkelijk is dat in de beschouwde periode in alle regio s de werkloosheid bij de vrouwen is gedaald en bij de mannen gestegen. West-Limburg kent met -26,5% de grootste afname bij de vrouwen en Noord-Limburg met -7,6% de kleinste, wat wel nog gunstiger is dan de Vlaamse daling met -5,8%. De mannelijke werkloosheid stijgt het meest in Noord-Limburg (+36,9%) en het minst in West-Limburg (+0,5%). Binnen West-Limburg zien we hetzelfde genderbeeld in slechts de helft van de gemeenten, t.w. in Ham, Leopoldsburg, Lummen en Tessenderlo. Immers in Beringen, Herk-de-Stad en Heusden-Zolder is de mannelijke werkloosheid gedaald en in Halen is de vrouwelijke werkloosheid gestegen. De werkloosheid bij de vrouwen daalt het snelst in Ham (-36,1%) en het langzaamst in Leopoldsburg (- 4,5%), terwijl Halen (+1,5%) een stijging kent. De sterkste stijging bij de mannen wordt genoteerd in Leopoldsburg (+36,8%) en de geringste in Lummen (+0,5%). Een afname bij de mannen doet zich voor in Beringen (-7,0%), Herk-de-Stad (-2,9%) en Heusden-Zolder (-12,4%). Figuur 23 : Evolutie %-aandeel vrouwen in niet-werkende werkzoekenden Eind 2003 zijn vrouwen duidelijk vaker terug te vinden in de werkloosheidsstatistieken dan mannen. Dit patroon wordt dan op alle geografische niveaus vastgesteld (figuur 23). Eind 2013 bestaat deze oververtegenwoordiging van de vrouwen in de werkloosheid niet meer en is dit patroon nagenoeg overal omgekeerd. In West-Limburg bedraagt het aandeel vrouwelijke nwwz nog 49,2%. Op gemeentelijk vlak zijn nu ook in de meeste gemeenten van West-Limburg minder vrouwen dan mannen werkloos. Beringen (46,7%) heeft het kleinste aandeel vrouwen in de nwwz en Lummen (54,1%) het grootste. Van de nwwz in Limburg op 31/12/2013 is (figuur 24): 16,7% arbeidsgehandicapt; 21,6% jonger dan 25 jaar en 24,2% 50 jaar of ouder; 23,7% 2 jaar of langer werkloos; 45,9% laaggeschoold; 22,8% allochtonen. -27-

28 Figuur 24 : %-aandeel van de kansengroepen in niet-werkende werkzoekenden op 31/12/

29 In de Limburgse streken worden hiervan de grootste aandelen nwwz opgetekend in: Zuid-Limburg met 19,9% arbeidsgehandicapten; West-Limburg met 23,6% jonger dan 25 jaar en Zuid-Limburg met 26,7% 50 jaar of ouder; Midden-Limburg met 24,3% 2 jaar of langer werkloos; Maasland met 47,9% laaggeschoold; Midden-Limburg met 29,9% allochtonen. De West-Limburgse gemeenten met de omvangrijkste kansengroepen onder hun werklozenpopulatie zijn voor wat betreft: Arbeidsgehandicapten: Lummen (22,1%); Jonger dan 25 jaar: Beringen (25,6%) en Heusden-Zolder (25,2%); 50 jaar of ouder: Lummen (31,1%); 2 jaar of langer werkloos: Herk-de-Stad (30,9%); Laaggeschoolden: Heusden-Zolder (46,3%) en Leopoldsburg (46,3%); Allochtonen: Heusden-Zolder (41,7%) en Beringen (39,2%). Werkloosheidsgraad Figuur 25 toont dat de werkloosheidsgraad, of het aandeel van de niet-werkende werkzoekenden in de beroepsbevolking, tussen december 2003 en december 2013 niet alleen globaal in Limburg maar ook in al haar streken meer is verminderd dan in Vlaanderen. Eind december 2003 ligt de werkloosheidsdruk enkel in Noord-Limburg (7,5%) onder het Vlaamse niveau van 7,9%, terwijl overig Limburg slechter scoort. Tien jaar later zit zowel Noord-Limburg (7,1%) als Zuid-Limburg (7,3%) en West-Limburg (7,6%) onder de Vlaamse werkloosheidsdruk van 7,8%. Zowel in 2003 als 2013 kennen Figuur 25 : Evolutie werkloosheidsgraad (niet-werkende werkzoekenden in % van beroepsbevolking) -29-

30 Midden-Limburg (11,5% in 2003 en 9,6% in 2013) en het Maasland (11,0% en 10,0%) het hoogste aantal werklozen t.o.v. hun beroepsbevolking. Alle West-Limburgse gemeenten zien hun werkloosheidsdruk tussen 2003 en 2013 verminderen. De laagste werkloosheidsdruk van West-Limburg wordt eind 2013 opgetekend in Lummen (5,8%), terwijl in Leopoldsburg (10,3%) de hoogste wordt genoteerd. -30-

31 B. ECONOMISCH WEEFSEL B.1. ONDERNEMERSCHAP Zelfstandigen Evolutie Volgens de statistieken van het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen (tabel 11) telt Limburg op 31 december 2012 in totaal zelfstandigen (exclusief bijberoepen), onder wie mannen en vrouwen. Hiermee vertegenwoordigt Limburg een aandeel van 12,2% in Vlaanderen ( ). In vergelijking met eind 2003 neemt het aantal zelfstandigen in Limburg (+10,7%) relatief meer toe dan in Vlaanderen (+7,7%). Opvallend is dat het sindsdien overal hoofdzakelijk de mannen zijn die zorgen voor de zelfstandigenaangroei. Binnen Limburg kent West- Limburg (+20,4%) de beste evolutie en Zuid-Limburg (+2,1%) de minst goede. Van alle West-Limburgse gemeenten kunnen Heusden-Zolder (+28,2%) en Beringen (+27,5%) tussen 2003 en 2012 de meest gunstige ontwikkeling voorleggen en Halen (+5,6%) en Herk-de-Stad (+7,6%) de minst gunstige. Tabel 11 : Evolutie van het aantal zelfstandigen, exclusief bijberoepen, per geslacht 31/12/ /12/2012 Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,2 Midden-Limburg ,1 West-Limburg ,4 Beringen ,5 Halen ,6 Ham ,3 Herk-de-Stad ,6 Heusden-Zolder ,2 Leopoldsburg ,5 Lummen ,1 Tessenderlo ,2 Maasland ,5 Zuid-Limburg ,1 LIMBURG ,7 VLAANDEREN ,7 Bron : RSVZ Verwerking : ERSV-Limburg Sectoraandeel Uit figuur 26 blijkt dat in 2012 qua zelfstandigen (exclusief bijberoepen) in Midden-Limburg (3,5%) het sectoraandeel van de primaire sector het kleinst is van alle regio s, en in Zuid-Limburg (15,0%) het grootst. In West-Limburg bedraagt dit aandeel 5,3%. De zelfstandigenbijdrage van de secundaire sector in het totaal aantal zelfstandigen is het geringste in Zuid-Limburg (13,9%) en het omvangrijkste in Noord-Limburg (17,9%), gevolgd door West-Limburg (17,5%). De tertiaire sector (commerciële diensten) levert relatief gezien het grootst aantal zelfstandigen op in Midden-Limburg (59,6%). Zuid-Limburg (52,7%) laat in deze sector het minste aantal zelfstandigen optekenen. West-Limburg kent hier een sectoraandeel van 57,7%. -31-

32 Het aandeel van de quartaire sector (niet-commerciële diensten) blijkt dan weer betrekkelijk het omvangrijkst in Midden-Limburg (18,8%). In deze sector bedraagt het aandeel in West-Limburg 16,2% en sluit Noord-Limburg de rij met 14,9%. Binnen West-Limburg vallen de gemeenten Halen en Herk-de-Stad op met grote sectoraandelen voor de primaire sector en met een eerder bescheiden aanwezigheid van de tertiaire sector in Herk-de- Stad. Figuur 26 : Sectoraandeel van de zelfstandigen, excl. bijberoepen, op 31/12/2012 Aanwezigheidsindexen De relatieve omvang van het aantal zelfstandigen (exclusief bijberoepen) in de beschouwde gebieden wordt het duidelijkst uitgedrukt aan de hand van de aanwezigheidsindex. Deze index geeft per gebied weer in hoeverre de zelfstandigen er sterk of minder sterk aanwezig zijn in vergelijking met gemiddeld in Vlaanderen. Daartoe wordt de verhouding tussen enerzijds het aantal zelfstandigen in een gebied en anderzijds het totale aantal personen op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) in dat gebied vergeleken met dezelfde verhouding voor Vlaanderen. Een aanwezigheidsindex met waarde 1 betekent dat het betreffende gebied even sterk staat dan gemiddeld in Vlaanderen. Een waarde hoger dan 1 wijst erop dat het gebied sterker staat dan gemiddeld in Vlaanderen. Een waarde lager dan 1 wijst op het omgekeerde. Figuur 27 illustreert dat in 2012 de zelfstandigen (exclusief bijberoepen) minder sterk aanwezig zijn in Limburg (0,88) in vergelijking met gemiddeld in Vlaanderen. De zelfstandige werkgelegenheid staat in vergelijking met Vlaanderen ook in bijna alle Limburgse streken minder sterk. Enkel in Zuid-Limburg (1,02) staat de zelfstandige werkgelegenheid ongeveer even sterk als in Vlaanderen. In West-Limburg bedraagt de aanwezigheidsindex 0,85. Binnen West-Limburg hebben enkel Halen (1,06) en Herk-de-Stad (1,05) een iets grotere zelfstandige aanwezigheid dan Vlaanderen. De andere gemeenten liggen, op Lummen (0,98) na, een stuk onder de

33 Figuur 27 : Aanwezigheidsindexen t.o.v. Vlaanderen in 2012 inzake de zelfstandigen, excl. bijberoepen Vestigingen met personeel Evolutie Het aantal vestigingen met personeel (tabel 12) vermeerdert tussen 31/12/2003 en 31/12/2012 in Limburg van tot of met +6,4%, tegenover een toename met +4,6% in Vlaanderen. Hiermee komt eind 2012 het aandeel van Limburg in Vlaanderen op 13,1%. West-Limburg (+11,2%) groeit het snelst en Noord-Limburg (+1,8%) en Zuid-Limburg (+1,8%) het traagst. De evolutie in West-Limburg op gemeentelijk niveau varieert van -1,0% in Herk-de-Stad tot +19,7% in Heusden-Zolder. Tabel 12 : Evolutie van het aantal vestigingen met personeel 31/12/ /12/ /12/ /12/2012 Evolutie Abs. % Noord-Limburg ,8 Midden-Limburg ,1 West-Limburg ,2 Beringen ,3 Halen ,6 Ham ,1 Herk-de-Stad ,0 Heusden-Zolder ,7 Leopoldsburg ,4 Lummen ,6 Tessenderlo ,0 Maasland ,8 Zuid-Limburg ,8 LIMBURG ,4 VLAANDEREN ,6 Bron : R.S.Z. Verwerking: ERSV-Limburg -33-

34 Sectoraandeel Voor wat betreft het aantal vestigingen met personeel blijkt dat eind 2012 (figuur 28) in Zuid-Limburg (9,5%) het sectoraandeel van de primaire sector het grootst is van alle regio s en in Midden-Limburg (0,5%) het kleinst. In West-Limburg is dit 1,8%. Het sectoraandeel van de secundaire sector scoort het hoogst in West-Limburg (25,7%) en het laagst in Midden-Limburg (18,8%). De tertiaire sector (commerciële diensten) heeft relatief gezien het grootst aantal vestigingen in Midden-Limburg (57,4%) en Vlaanderen (57,3%) en het minst in Zuid-Limburg (50,1%). In West- Limburg bedraagt dit sectoraandeel 51,3%. Noord-Limburg (20,1%) blijkt binnen Limburg het geringste aandeel van de quartaire sector (nietcommerciële diensten) te hebben. De beste score in deze sector wordt opgetekend in Midden- Limburg met 23,3%. Dit aandeel bedraagt in West-Limburg 21,2%. De West-Limburgse gemeenten met de hoogste sectoraandelen eind 2012 zijn voor: de primaire sector: Herk-de-Stad (10,6%) en Halen (6,0%); de secundaire sector: Lummen (30,1%) en Beringen (28,6%); de tertiaire sector: Ham (57,5%) en Tessenderlo (56,7%); de quartaire sector: Leopoldsburg (31,9%) en Heusden-Zolder (24,3%). Figuur 28 : Sectoraandeel van het aantal vestigingen met personeel op 31/12/2012 Aanwezigheidsindexen Uit een aanwezigheidsindex van 0,95 voor Limburg t.o.v. Vlaanderen in 2012 (figuur 29), blijkt dat er in Limburg in vergelijking met gemiddeld in Vlaanderen iets minder vestigingen met personeel actief zijn. Van de Limburgse streken kent enkel Midden-Limburg (1,13) een sterkere aanwezigheid van bedrijfsvestigingen dan Vlaanderen. De West-Limburgse aanwezigheidsindex situeert zich met 0,86 een stuk onder het provinciaal niveau. -34-

35 Binnen West-Limburg wordt enkel een hogere vestigingenaanwezigheid dan Vlaanderen vastgesteld in Lummen (1,12), terwijl Tessenderlo (1,00) zich precies op dit Vlaamse referentieniveau situeert. Ham kent met 0,66 de laagste aanwezigheidsindex. Figuur 29 : Aanwezigheidsindexen t.o.v. Vlaanderen in 2012 inzake de vestigingen met personeel KMO-aandeel Het aandeel van de KMO s, gedefinieerd als bedrijven met minder dan 50 werknemers, in het totaal aantal vestigingen met personeel bedraagt op 31/12/2012 (figuur 30) in Limburg 95,0% en in Vlaanderen 94,8%. Midden-Limburg (94,1%) heeft het minst hoge aandeel en Zuid-Limburg (96,1%) het hoogste. Sinds eind 2003 is dit KMO-aandeel in alle regio s licht gedaald. West-Limburg heeft eind 2012 met 95,1% een vrijwel even grote KMO-aanwezigheid dan Limburg en Vlaanderen en deze is naar verhouding het grootst in Herk-de-Stad (97,3%) en het kleinst in Tessenderlo (92,6%). Figuur 30 : %-aandeel KMO s (< 50 wns) in het totaal aantal vestigingen met personeel

36 B.2. TEWERKSTELLING (Jobs in loondienst) Evolutie Volgens de RSZ-statistieken (tabel 13) verhoogt tijdens de periode 31 december december 2012 in Vlaanderen de werkgelegenheid in dienstverband met +9,9%, van arbeidsplaatsen naar ( ). Het leeuwenaandeel van de nieuwe banen in Vlaanderen wordt ingenomen door vrouwen ( of ruim 85% van de totale groei). De aangroei van de bezoldigde werkgelegenheid in de periode bedraagt in Limburg banen of +9,3%. Het aandeel van Limburg in de Vlaamse groei bedraagt hiermee 11,8%. Bovendien is in de beschouwde periode in Limburg de jobtoename een louter vrouwelijke ( ) aangelegenheid. Bij de mannen zijn er immers banen verloren gegaan. Van de 5 Limburgse streken realiseert West-Limburg met +14,9% ( waarvan +266 mannen en vrouwen) relatief de grootste toename qua jobs in loondienst en het Maasland met +6,6% (+1.709) de geringste. Binnen West-Limburg ziet Halen haar tewerkstelling met +56,7% toenemen, gevolgd door Lummen met +46,7%. Tessenderlo (+0,8%) kent een beperkte groei en enkel Leopoldsburg (-10,6%) een daling. Tabel 13 : Evolutie aantal jobs in loondienst (R.S.Z.-tewerkstelling) per geslacht 31/12/ /12/ /12/ /12/2012 Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,8 Midden-Limburg ,3 West-Limburg ,9 Beringen ,8 Halen ,7 Ham ,4 Herk-de-Stad ,3 Heusden-Zolder ,7 Leopoldsburg ,6 Lummen ,7 Tessenderlo ,8 Maasland ,6 Zuid-Limburg ,4 LIMBURG ,3 VLAANDEREN ,9 Bron : R.S.Z. Verwerking: ERSV-Limburg Sectoraandeel Inzake loontrekkende banen in 2012 (figuur 31) blijkt dat in Zuid-Limburg (2,0%) het sectoraandeel van de primaire sector het grootst is van alle regio s en in Midden-Limburg (0,1%) het kleinst. In West-Limburg is dit 0,3%. De jobcontributie van de secundaire sector in het totaal aantal jobs is het hoogste in Noord-Limburg (32,7%) en het geringste in Zuid-Limburg (21,8%). In West-Limburg bedraagt dit aandeel 30,9%. De tertiaire sector (commerciële diensten) verschaft relatief gezien het grootst aantal arbeidsplaatsen in Vlaanderen (41,1%), Midden-Limburg (38,3%) en Zuid-Limburg (36,6%). In de overige Limburgse streken schommelt dit percentage rond de 32%. -36-

37 De bijdrage van de quartaire sector (niet-commerciële diensten) blijkt dan weer betrekkelijk het hoogst in Zuid-Limburg (39,6%) en het Maasland (39,6%). Noord-Limburg sluit de rij met 33,8% in deze sector. In West-Limburg is dit 35,6%. Figuur 31 : Sectoraandeel van de jobs in loondienst op 31/12/2012 De hoogste sectoraandelen op gemeentelijk niveau in West-Limburg zijn eind 2012 voor: de primaire sector: Herk-de-Stad (2,2%) en Halen (0,8%); de secundaire sector: Tessenderlo (46,9%) en Ham (45,4%); de tertiaire sector: Lummen (41,4%), Ham (37,7%) en Heusden-Zolder (36,8%); de quartaire sector: Leopoldsburg (77,4%), op ruime afstand gevolgd door Herk-de-Stad (44,1%) en Heusden-Zolder (41,4%). Aanwezigheidsindexen De aanwezigheidsindex (figuur 32) drukt per gebied uit in hoeverre de loontrekkende werkgelegenheid er sterk of minder sterk aanwezig is in vergelijking met gemiddeld in Vlaanderen. Een verfijning naar sector (tabel 14) laat tevens zien hoe de tewerkstelling in de betrokken sector van het gebied aanwezig is t.o.v. dezelfde sector in Vlaanderen. Globaal gezien telt Limburg in 2012 in verhouding, met een aanwezigheidsindex van 0,91, iets minder arbeidsplaatsen dan Vlaanderen. Midden-Limburg (1,33) is de enige Limburgse streek waar de loontrekkende werkgelegenheid sterker aanwezig is dan in Vlaanderen. De aanwezigheidsindex in West-Limburg bedraagt 0,80. Lummen (1,20) en Tessenderlo (1,16) zijn de enige gemeenten in West-Limburg waar de relatieve omvang van het aantal loontrekkende jobs hoger dan het Vlaamse niveau ligt. -37-

38 Figuur 32 : Aanwezigheidsindexen t.o.v. Vlaanderen in 2012 inzake de jobs in loondienst De primaire sector staat in Limburg wat sterker dan gemiddeld in Vlaanderen, met een index van 1,17. Dit geldt echter niet voor alle Limburgse streken. Vooral in Midden-Limburg (0,17) en West- Limburg (0,47), maar ook in het Maasland (0,89) staat de primaire sector zwakker dan gemiddeld in Vlaanderen. In de andere 2 streken staat de primaire sector daarentegen sterker met als koploper Zuid-Limburg, waar de aanwezigheidsindex voor de primaire sector zelfs 2,83 bedraagt. Van de West-Limburgse gemeenten hebben Herk-de-Stad (2,46) en Halen (1,43) een sterkere vertegenwoordiging van de primaire sector dan Vlaanderen. Tabel 14 : De aanwezigheidsindexen t.o.v. Vlaanderen per sector in 2012 inzake de jobs in loondienst Primair Secundair Tertiair Quartair Totaal Noord-Limburg 1,58 1,16 0,65 0,80 0,83 Midden-Limburg 0,17 1,41 1,24 1,40 1,33 West-Limburg 0,47 1,07 0,65 0,81 0,80 Beringen 0,19 0,91 0,56 0,61 0,66 Halen 1,43 1,32 0,53 0,93 0,86 Ham 0,00 1,09 0,51 0,27 0,56 Herk-de-Stad 2,46 0,58 0,40 0,71 0,56 Heusden-Zolder 0,16 0,72 0,69 0,91 0,78 Leopoldsburg 0,07 0,21 0,32 1,77 0,80 Lummen 0,85 1,84 1,20 0,76 1,20 Tessenderlo 0,15 2,34 0,91 0,69 1,16 Maasland 0,89 0,76 0,50 0,72 0,64 Zuid-Limburg 2,83 0,67 0,64 0,81 0,72 LIMBURG 1,17 1,05 0,79 0,96 0,91 VLAANDEREN 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Bron : RSZ, Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg De aanwezigheidsindex wordt berekend als de verhouding tussen enerzijds het aantal arbeidsplaatsen in een bepaald gebied in een bepaalde sector en anderzijds het totaal aantal personen op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) in datzelfde gebied vergeleken met dezelfde verhouding voor het Vlaams Gewest In bijna elke Limburgse regio is de aanwezigheidsindex in de quartaire sector lager dan in Vlaanderen. Enkel in Midden-Limburg (1,40) is de betrekkelijke grootte van het aantal arbeidsplaatsen omvangrijker dan in Vlaanderen. Hiermee blijft het provinciaal gemiddelde (0,96) -38-

39 toch maar net onder het Vlaamse. West-Limburg scoort 0,81 op deze index. Leopoldsburg (1,77) scoort als enige West-Limburgse gemeente hoger dan het Vlaams gemiddelde. Ham (0,27) kent de laatste aanwezigheidsindex binnen de streek in de quartaire sector. De secundaire en tertiaire sector worden visueel voorgesteld in figuur 33 voor Limburg en haar streken en in figuur 34 voor West-Limburg en haar gemeenten. Op de horizontale as valt de aanwezigheidsindex van de secundaire sector af te lezen, op de verticale as de aanwezigheidsindex van de tertiaire sector. Het rode kruis doorheen de aanwezigheidsindex 1,0 geeft de gemiddelde Vlaamse verhouding tussen het aantal jobs en de bevolking op arbeidsleeftijd. Een streekniveau rechts van de verticale lijn, telt dus meer dan gemiddeld jobs t.o.v Vlaanderen in industrie en bouw, een streekniveau boven de horizontale lijn, omvat meer dan gemiddeld commerciële dienstenjobs. De grootte van de circel staat voor het totaal aantal loontrekkende jobs. Figuur 33 : Belang van de secundaire en tertiaire sector voor Limburg en haar 5 streken in 2012 inzake de jobs in loondienst In Limburg (figuur 33) stellen we een iets sterkere vertegenwoordiging vast in de secundaire sector (1,05). In de tertiaire sector zien we dat Limburg minder sterk staat (0,79). Het Maasland en Zuid-Limburg zijn de enige twee streken waarin zowel de industrie & bouw als de commerciële dienstensectoren minder sterk vertegenwoordigd zijn dan gemiddeld in Vlaanderen. Het tegenovergestelde is waar voor Midden-Limburg dat zowel secundair (1,41) als tertiair (1,24) beter doet dan Vlaanderen. West-Limburg haalt in de secundaire sector (1,07) het Vlaamse niveau, waar het in de tertiaire sector (0,65) duidelijk onder blijft. In de secundaire sector hebben binnen West-Limburg (figuur 34) de gemeenten Tessenderlo (2,34), Lummen (1,84), Halen (1,32) en Ham (1,09) verhoudingsgewijs meer jobs in loondienst dan gemiddeld in Vlaanderen. In de tertiaire sector komt alleen Lummen (1,20) boven de Vlaamse norm uit. -39-

40 Figuur 34 : Belang van de secundaire en tertiaire sector voor West-Limburg en haar 8 gemeenten in 2012 inzake de jobs in loondienst Tewerkstelling in kennisintensieve sectoren Innovatie dringt zich steeds harder op als een strategie voor economische groei, die bijdraagt aan de creatie van een kenniseconomie. De kenniseconomie is niet zomaar eenduidig te omschrijven. Vele definities gaan in de richting van het al dan niet intensief gebruik van onderzoek en ontwikkeling in het productieproces. Eurostat onderscheidt voor de industrie vier categorieën : hoogtechnologische (farmacie / computers, electronische en optische producten / vliegtuigbouw), mediumhoogtechnologische (chemie / wapens en munitie / elektrische apparatuur / machines, apparaten en werktuigen / motorvoertuigen, aanhangwagens en opleggers / overige transportmiddelen minus scheeps- en vliegtuigbouw/ medische en tandheelkundige instrumenten), mediumlaagtechnologische (reproductie van opgenomen media / cokes en geraffineerde aardolieproducten / rubber en kunststof / overige niet-metaalhoudende minerale producten / metalen in primaire vorm / producten van metaal minus wapens en munitie / scheepsbouw / reparatie en installatie van machines en apparaten) en laagtechnologische industriële sectoren (voedingsmiddelen / dranken / tabaksproducten / textiel / kleding / leer en producten van leer / hout / papier / drukkerijen / meubelen / overige industrie minus medische en tandheelkundige instrumenten). -40-

41 Voor de dienstensectoren bestaan er ook classificaties die de kennisintensiteit weergeven. Eurostat definieert ze als : kennisintensieve high-techdiensten (films en video- en tv-programma's, geluidsopnamen en uitgev. van muziek / programmeren en uitzenden van radio- en televisieprogramma's / telecommunicatie / ontw. en progr. van computerprogramma's, computerconsultancy / dienstverlenende activiteiten op het gebied van informatie / speur- en ontwikkelingswerk op wetenschappelijk gebied), kennisintensieve financiële diensten (financiële dienstverlening, exclusief verzekeringen en pensioenfondsen / verzekeringen, herverzek. en pensioenfondsen, excl. verplichte soc. verzek. / ondersteunende activiteiten voor verzekeringen en pensioenfondsen), kennisintensieve marktdiensten (vervoer over water / luchtvaart / rechtskundige en boekhoudkundige dienstverlening / act. van hoofdkantoren; adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeh. / architecten en ingenieurs; technische testen en toetsen / reclamewezen en marktonderzoek / overige gespecialiseerde wetenschappelijke en technische activiteiten / terbeschikkingstelling van personeel / beveiligings- en opsporingsdiensten) en overige kennisintensieve diensten (uitgeverijen / veterinaire diensten / openbaar best. en defensie, verpl. sociale verzek., onderwijs / menselijke gezondheidszorg / maatschappelijke dienstverlening / kunst, amusement, sport, recreatie). Tabel 15 : Evolutie van het aantal jobs in loondienst in de kennisintensieve sectoren 31/12/ /12/2012 Hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische Kennisintensieve industriële sectoren dienstensectoren Hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische Kennisintensieve industriële sectoren dienstensectoren industriële sectoren dienstensectoren Abs. % Abs. % Noord-Limburg , ,7 Midden-Limburg , ,6 West-Limburg , ,4 Beringen , ,7 Halen , ,1 Ham , ,7 Herk-de-Stad ,5 65 5,4 Heusden-Zolder , ,6 Leopoldsburg , ,7 Lummen , ,8 Tessenderlo , ,9 Maasland , ,1 Zuid-Limburg , ,3 LIMBURG , ,8 VLAANDEREN , ,2 Bron : RSZ Verwerking: ERSV-Limburg 31/12/ /12/2012 Evolutie Hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische Kennisintensieve Op basis van de RSZ-tewerkstellingsdata kunnen al deze sectoren geanalyseerd worden. Echter door de invoering van de nieuwe Europese activiteitennomenclatuur nace 2008, waardoor de vorige gehanteerde sectorcode nace 2003 ingrijpend werd veranderd, is het vanuit statistisch oogpunt aangewezen om als referentiejaar 2007 te gebruiken aangezien dit het eerst beschikbare jaar is waarvan de RSZ-cijfers verwerkt zijn volgens deze nieuwe nace-code Uiteraard heeft dit ook zijn weerslag op de definities van de kennisintensieve sectoren en bovendien heeft men van de gelegenheid gebruik gemaakt om sommige definities hiervan te verruimen, vooral dan voor wat betreft de dienstensectoren. In wat volgt wordt aan de hand van deze RSZ-gegevens dieper ingegaan op de capaciteit van Limburg en West-Limburg met haar 8 gemeenten om toekomstige uitdagingen -41-

42 aan te gaan in het kader van de globalisering van handels- en industriële processen. Een belangrijke kanttekening is de schaal van de gebieden in kwestie. Het kan zinvol zijn om te analyseren of een grote regio of een land relatief meer of minder sectoren telt die toekomstgericht zijn. Op een laag geografisch niveau is dit anders: sommige industriële en dienstenactiviteiten zullen zich clusteren in de nabijheid van grote steden (vb. nieuwe dienstenbedrijven rond de as Brussel-Antwerpen) of zijn omwille van historische redenen tot bloei gekomen in een gebied (vb. textielindustrie in het westen van Vlaanderen). Delen van het Vlaamse buitengebied lenen zich misschien beter voor de vestiging van activiteiten in traditionele sectoren die ruimtebehoevend (vb. fruitsector in Zuid-Limburg) zijn. Dit wil zeggen dat elke regio niet zomaar eenzelfde aandeel van deze of gene sectoren moet tellen. Diversiteit is tot op zekere hoogte troef. Onderstaande is dan ook louter descriptief bedoeld. Hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische industriële sectoren Indien de hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische sectoren (HT-MHT) samengenomen worden, maken de arbeidsplaatsen in de betrokken sectoren eind 2012 in Limburg 3,2% uit van de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64 jaar). Tussen 31 december 2007 en 31 december 2012 (tabel 15) is er in Limburg een daling met -13,2%, tegenover een stijging met +1,7% van de totale provinciale bezoldigde tewerkstelling in dezelfde periode. Zoals uit figuur 35 blijkt, scoort Limburg hiermee zowel qua tewerkstellingsgraad als banenevolutie iets beter dan Vlaanderen (2,9% en -14,2%). West-Limburg is de enige Limburgse streek waar eveneens de HT-MHT sectoren sterker vertegenwoordigd zijn (4,1%) en beter evolueren (-6,1%) dan gemiddeld in Vlaanderen. In Midden- Limburg komen de HT-MHT sectoren het best aan bod (5,1%), maar is de achteruitgang van het aantal arbeidsplaatsen in deze sectoren met -17,6% toch aanzienlijk. In het Maasland en Zuid- Limburg is er een eerder zwakke vertegenwoordiging van de HT-MHT bedrijfstakken. De Noord- Limburgse situatie (2,7% als tewerkstellingsgraad en -2,7% als jobontwikkeling) evolueert stilaan naar de Vlaamse. Figuur 35 : Tewerkstellingsgraad in de hoog- en mediumhoogtechnologische industriële sectoren op 31/12/2012 en %-evolutie van deze sectoren voor Limburg en haar 5 streken -42-

43 Ruim 47% of van de HT-MHT banen in West-Limburg bevinden zich in Tessenderlo, wat daar resulteert (figuur 36) in een tewerkstellingsgraad van 16,7%, meer dan het vijfvoudige van het gemiddelde in Vlaanderen. Afgezien van Ham (tewerkstellingsgraad van 7,9%; 549 jobs) en Beringen (3,9%; 1.147), is er in de rest van West-Limburg een eerder geringe aanwezigheid van de HT-MHT bedrijfstakken. Figuur 36 : Tewerkstellingsgraad in de hoog- en mediumhoogtechnologische industriële sectoren op 31/12/2012 en %-evolutie van deze sectoren voor West-Limburg en haar 8 gemeenten Kennisintensieve dienstensectoren De bezoldigde tewerkstelling in het geheel van de kennisintensieve diensten is eind 2012 in Limburg goed voor 21,8% van de bevolking tussen 15 en 64 jaar. Het aantal arbeidsplaatsen in deze sectoren vermeerdert sedert december 2007 met +2,8%, wat 1,1% hoger is dan de aangroei van de totale Limburgse bezoldigde tewerkstelling. Tabel 15 en figuur 37 laten niettemin zien dat Limburg met deze cijfers sinds 2007 haar achterstand inzake kennisintensieve dienstenjobs t.o.v. Vlaanderen (+4,2%) iets groter ziet worden en hiermee haar tewerkstellingsgraad niet heeft verbeterd t.o.v. de Vlaamse (24,6%). Midden-Limburg bewijst dat deze categorie van diensten beter gedijt in een regionaalstedelijk gebied zoals de bi-pool Hasselt-Genk, door een meer prominente aanwezigheid (33,0%) van de betrokken bedrijfstakken dan in Vlaanderen. Met een banengroei van +5,3% komt Zuid-Limburg uit op een tewerkstellingsgraad van 17,6% en situeert zich hiermee in de buurt van West- Limburg (18,0%) en Noord-Limburg (18,1%). In het Maasland komen de kennisintensieve diensten blijkbaar minder van de grond. Met een behoorlijke stijging (+4,4% of +796 jobs) sinds eind 2007, bedraagt het aantal arbeidsplaatsen in de kennisintensieve dienstensectoren eind 2012 in West-Limburg

44 Figuur 37 : Tewerkstellingsgraad in de kennisintensieve dienstensectoren op 31/12/2012 en %-evolutie van deze sectoren voor Limburg en haar 5 streken Binnen West-Limburg behalen in 2012 (figuur 38) Lummen (20,9%; jobs), Tessenderlo (20,2%; 2.446), Halen (19,9%; 1.199) en Heusden-Zolder (17,8%; 3.853) een nagenoeg even hoge of hogere tewerkstellingsgraad in de kennisintensieve dienstensectoren dan hun streekgemiddelde. Leopoldsburg (34,2%; 3.444) scoort nog beter en situeert zich zelfs ver boven het Vlaamse niveau. Halen (+421 of +54,1%) en Ham (+167 of +49,7%) zijn sinds 2007 relatief de grootste jobcreators in West-Limburg in deze dienstensectoren. In absolute termen is dit Beringen (+651 of +19,7%). Jobverlies doet zich enkel, maar wel fors, in Leopoldsburg ( banen of -23,7%) voor. Figuur 38 : Tewerkstellingsgraad in de kennisintensieve dienstensectoren op 31/12/2012 en %-evolutie van deze sectoren voor West-Limburg en haar 8 gemeenten -44-

45 Tewerkstelling in KMO s Uit figuur 39 wordt duidelijk dat eind 2012 het aandeel van de KMO s, gedefinieerd als bedrijven met minder dan 50 werknemers, in de bezoldigde werkgelegenheid in Limburg (45,1%) en haar streken (van 45,3% in Noord-Limburg tot 52,1% in Zuid-Limburg) hoger is dan in Vlaanderen (42,8%), met uitzondering van Midden-Limburg (38,9%). Sinds eind 2003 is dit KMO-aandeel in de loontrekkende Figuur 39 : %-aandeel van de KMO s (<50 wns) in het totaal aantal jobs in loondienst in tewerkstelling in alle beschouwde regio s gestegen. Alleen in Noord-Limburg (+3,0%) is sindsdien het belang van de KMO s minder snel toegenomen dan het Vlaamse (+3,7%) gemiddelde. Enkel in de West-Limburgse gemeenten Herk-de-Stad (71,7%), Beringen (54,9%) en Heusden-Zolder (52,6%) blijken eind 2012 de KMO s te zorgen voor het merendeel van de tewerkstelling. Dit KMOaandeel in de RSZ-tewerkstelling is sinds eind 2003 het meest gegroeid in Herk-de-Stad (+18,1%) en Leopoldsburg (+10,8%). Enkel in Halen (-11,2%), Lummen (-7,8%) en Heusden-zolder (-1,4%) is het KMO-gewicht sedertdien verminderd. Vacatures en spanningsgraad Het betreft hier de openstaande vacatures uit het normaal economisch circuit (NEC) zonder uitzendopdrachten. Door de uitzendopdrachten niet mee te tellen worden o.a. dubbeltellingen vermeden, zodat dit volgens de VDAB de beste indicator is om de toestand en evolutie op de vraagzijde van de arbeidsmarkt weer te geven. De verhouding tussen het maandgemiddelde van de niet-werkende werkzoekenden (nwwz) en het gemiddeld aantal openstaande vacatures per maand noemt men de spanningsgraad. Deze spanningsgraad, of m.a.w. het aantal nwwz per openstaande vacature, is een maatstaf voor het al of niet makkelijk invullen van vacatures binnen een gebied, want hoe hoger de spanningsgraad, hoe gemakkelijker een vacature zal ingevuld worden door het groter aanbod aan werkzoekenden. Een hoge spanningsgraad wordt vanuit werkgeversperspectief als gunstig beschouwd; dit impliceert nl. minder knelpunten. Een heel krappe arbeidsmarkt wordt -45-

46 ervaren bij een spanningsgraad kleiner dan 4. Deze indicator moet evenwel met de nodige omzichtigheid geïnterpreteerd worden. De vacatures worden geregistreerd volgens de vestigingsplaats van het bedrijf, wat niet altijd overeenkomt met de plaats van tewerkstelling. In kleine gebieden kan dit tot een vertekend beeld leiden. Figuur 40 : Evolutie van de spanningsgraden (jaargemiddelden) (aantal NWWZ per openstaande vacature) In Limburg registreerde de VDAB in de loop van 2013 gemiddeld openstaande vacatures per maand. Afgezet tegen het gemiddeld aantal van nwwz per maand geeft dit in 2013 voor Limburg een spanningsgraad van 9,1 nwwz per openstaande vacature (figuur 40 en tabel 16). Ten Tabel 16 : Evolutie van de niet-werkende werkzoekenden, openstaande vacatures en spanningsgraden (jaargemiddelden) Evolutie Openstaandningsstaandnings- Span- Open- Span- Openstaande Span- NWWZ vacatures nings- NWWZ vacatures graad NWWZ vacatures graad Abs. % Abs. % graad Noord-Limburg , , , ,9-4,0 Midden-Limburg , , , ,0-11,4 West-Limburg , , , ,6-15,2 Beringen , , , ,3-23,9 Halen , ,6 6 2, ,1-5,3 Ham , , ,7 0 0,0-4,9 Herk-de-Stad , , ,6 9 37,3-5,5 Heusden-Zolder , , , ,8-9,4 Leopoldsburg , , , ,4-17,2 Lummen , , , ,8-13,6 Tessenderlo , , , ,5-7,1 Maasland , , , ,8 8,5 Zuid-Limburg , , , ,5 4,0 LIMBURG , , , ,8-5,8 VLAANDEREN , , , ,4-4,6 Bron : VDAB Verwerking: ERSV-Limburg Spanningsgraad = de verhouding tussen het maandgemiddelde van de NWWZ en het gemiddeld aantal openstaande vacatures per maand -46-

47 opzichte van Vlaanderen (5,6) is dit een betere score. Het Maasland (25,4) kent de hoogste spanningsgraad van de 5 Limburgse streken. Hekkensluiter is Midden-Limburg met 6,0 werkzoekenden per vacature, wat nog steeds iets beter is dan het Vlaams gemiddelde. West-Limburg (8,4) situeert zich onder het provinciaal niveau. In de meeste beschouwde regio s is de spanningsgraad sinds 2003 gedaald. Enkel het Maasland (+8,5) en Zuid-Limburg (+4,0) zien hun spanningsgraad verbeteren. De sterkste terugval is te vinden in West-Limburg (-15,2). Het grootste aanbod aan werkzoekenden per vacature op het niveau van de West-Limburgse gemeenten wordt in 2013 opgetekend in Ham (20,0), Heusden-Zolder (16,7) en Leopoldsburg (16,6). De laagste spanningsgraden komen voor in Lummen (2,0) en Halen (3,6). Sinds 2003 ziet elke West- Limburgse gemeente haar spanningsgraad afnemen. De felste dalingen doen zich voor in Beringen (-23,9), Leopoldsburg (-17,2) en Lummen (-13,6). B.3. WERKGELEGENHEID Totale werkgelegenheid De totale werkgelegenheid (tabel 17) omvat de jobs in loondienst en de zelfstandigen exclusief de bijberoepen. Tussen 31/12/2003 en 31/12/2012 vermeerdert de totale werkgelegenheid in Limburg van tot jobs of met +9,5%, wat hetzelfde groeiritme is als in Vlaanderen. Het aandeel van Limburg ( jobs) in de Vlaamse groei ( ) bedraagt 12,5%. West-Limburg (+15,9%) groeit inzake werkgelegenheid het snelst. Het Maasland (+6,8%) laat de kleinste stijging zien van alle Limburgse streken. Het overgrote deel van de sinds eind 2003 gecreëerde werkgelegenheid wordt in alle regio s ingenomen door de vrouwen. Binnen West-Limburg kennen Halen (+42,3%) en Lummen (+41,6%) in de beschouwde periode relatief de meest gunstige werkgelegenheidsevolutie en Tessenderlo (+2,8%) en Leopoldsburg (-6,6%) de minst gunstige. Tabel 17 : Evolutie van de werkgelegenheid (jobs in loondienst + jobs voor zelfstandigen, excl. bijberoepen) 31/12/ /12/2012 Evolutie Totaal Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Abs. % Noord-Limburg ,3 Midden-Limburg ,2 West-Limburg ,9 Beringen ,2 Halen ,3 Ham ,0 Herk-de-Stad ,6 Heusden-Zolder ,1 Leopoldsburg ,6 Lummen ,6 Tessenderlo ,8 Maasland ,8 Zuid-Limburg ,6 LIMBURG ,5 VLAANDEREN ,5 Bron : RSZ, RSVZ Verwerking: ERSV-Limburg -47-

48 Werkgelegenheidsgraad Figuur 41 illustreert dat de werkgelegenheidsgraad, of de verhouding tussen het aantal jobs en het aantal inwoners op arbeidsleeftijd (15-64 jaar), tussen 2003 en 2012 overal in de regio s is gestegen, wat wijst op een verbetering van de globale arbeidsmarktsituatie. Tegelijkertijd blijft de werkgelegenheidsgraad vrij veel ruimtelijke spreiding vertonen. Dit laatste komt doordat in deze Figuur 41 : Evolutie van de werkgelegenheidsgraad (aantal jobs in % van de bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 j.)) ratio, die betrekking heeft op de vraagzijde van de arbeidsmarkt, demografische karakteristieken minder een rol spelen. De aanwezigheid van nijverheidstakken en van stedelijke centra zijn bepalend of een streek een werkgelegenheidspool is of niet. Dit komt tot uiting in de hoge ratio van 79,7% eind 2012 voor Midden-Limburg waar de bipool Hasselt-Genk is gelegen. De overige Limburgse streken (allen duidelijk minder dan 60%) kunnen onvoldoende arbeidsplaatsen creëren voor hun Tabel 18 : Evolutie van de werkgelegenheidsgraad per geslacht (aantal jobs in % van de bevolking op arbeidsleeftijd (15-64 j.)) 31/12/ /12/2012 Evolutie Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Totaal Mannen Vrouwen Totaal Noord-Limburg 59,6 43,8 51,9 58,4 49,0 53,8-1,3 5,1 1,8 Midden-Limburg 87,3 64,3 75,9 84,7 74,6 79,7-2,5 10,3 3,8 West-Limburg 56,9 37,2 47,2 57,9 45,8 51,9 1,0 8,7 4,7 Beringen 43,0 36,3 39,7 47,0 40,1 43,6 4,0 3,8 3,9 Halen 53,4 33,6 43,9 56,2 58,4 57,3 2,8 24,8 13,4 Ham 48,1 20,6 34,7 51,6 23,4 37,6 3,5 2,8 2,9 Herk-de-Stad 42,6 37,2 39,9 43,0 40,0 41,5 0,4 2,8 1,6 Heusden-Zolder 44,8 40,8 42,8 48,3 53,0 50,6 3,5 12,2 7,8 Leopoldsburg 79,9 34,0 57,5 64,1 36,4 50,4-15,8 2,3-7,1 Lummen 71,2 36,6 54,2 83,0 64,9 74,1 11,8 28,3 19,9 Tessenderlo 98,9 46,8 73,1 91,4 50,1 70,7-7,5 3,3-2,4 Maasland 45,1 36,8 41,0 43,3 41,8 42,6-1,8 5,1 1,6 Zuid-Limburg 53,3 40,7 47,1 51,7 47,0 49,4-1,6 6,3 2,3 LIMBURG 63,2 46,6 55,1 61,9 54,1 58,1-1,3 7,5 3,0 VLAANDEREN 69,2 53,1 61,3 69,1 58,9 64,0-0,1 5,7 2,8 Bron : RSZ, RSVZ, Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg -48-

49 beroepsbevolking. Eind 2012 kent West-Limburg een werkgelegenheidsgraad van 51,9%, wat ten opzichte van 2003 een stijging betekent met +4,7%. Hiermee realiseert West-Limburg de grootste groei qua werkgelegenheidsgraad van alle beschouwde regio s. De hoogste gemeentelijke werkgelegenheidsgraden eind 2012 worden in West-Limburg opgetekend in Lummen (74,1%) en Tessenderlo (70,7%) en de laagste in Ham (37,6%), Herk-de-Stad (41,5%) en Beringen (43,6%). In tabel 18 wordt tevens de inhaalbeweging van de vrouwen inzake werkgelegenheid ook via deze indicator duidelijk zichtbaar, aangezien sinds 2003 de evolutie van de werkgelegenheidsgraden bij de vrouwen praktisch overal gunstiger verloopt dan bij de mannen. Niettemin kent West-Limburg, in tegenstelling met overig Limburg en Vlaanderen, nog een groei bij de mannen. B.4. WERKENDEN Aantal werkenden De groep werkenden tussen 15 en 64 jaar (tabel 19) is samengesteld uit de loontrekkenden, de zelfstandigen en de uitgaande grensarbeid. In de periode is het aantal werkenden die in Limburg wonen, toegenomen met (van in 2003 tot in 2012) of met +7,8%, vrijwel hetzelfde groeiritme als de werkenden woonachtig in Vlaanderen (+7,9%). West- Limburg (+10,9%) is de Limburgse streek met relatief de meest gunstige evolutie en Midden-Limburg (+6,7%) met de minst gunstige. Beringen (+13,9%) en Halen (+13,4%) realiseren binnen West-Limburg procentueel de hoogste groei. In Herk-de-Stad (+6,8%) wordt het laagste groeicijfer opgetekend. Tabel 19 : Evolutie van het aantal werkenden (15-64 jaar) (jaargemiddelden) Evolutie T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,6 Midden-Limburg ,7 West-Limburg ,9 Beringen ,9 Halen ,4 Ham ,5 Herk-de-Stad ,8 Heusden-Zolder ,0 Leopoldsburg ,6 Lummen ,6 Tessenderlo ,9 Maasland ,7 Zuid-Limburg ,0 LIMBURG ,8 VLAANDEREN ,9 Bron : Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg Werkenden = loontrekkenden + zelfstandigen + uitgaande grensarbeid -49-

50 Figuur 42 illustreert duidelijk dat de stijging van het aantal werkenden overal voor het merendeel door de vrouwen wordt gerealiseerd. Figuur 42 : Groei-% werkenden (15-64 jaar) Werkzaamheidsgraad De verhouding tussen het aantal werkenden en het aantal inwoners op arbeidsleeftijd (15-64 jaar) noemt men de werkzaamheidsgraad (tabel 20). Deze indicator verwijst naar de aanbodzijde van de arbeidsmarkt en laat zien welk gedeelte van de bevolking op beroepsactieve leeftijd aan het werk is. Verschillen zijn te verklaren door de aanwezige, beschikbare arbeidsplaatsen, maar ook door de pendelbereidheid, de wens tot arbeidsdeelname en de mogelijkheid daartoe. Tabel 20 : Evolutie van de werkzaamheidsgraad (15-64 jaar) (jaargemiddelden) (de werkenden/bevolking op arbeidsleeftijd) Evolutie M V T M V T M V T Noord-Limburg 72,6 54,9 64,0 71,1 60,3 65,8-1,5 5,4 1,9 Midden-Limburg 69,6 52,2 61,0 67,3 57,9 62,6-2,3 5,7 1,6 West-Limburg 69,6 51,6 60,7 69,9 57,9 64,0 0,3 6,3 3,2 Beringen 67,1 48,6 58,0 68,5 55,1 61,9 1,4 6,5 3,9 Halen 74,0 57,7 66,1 72,9 64,4 68,8-1,0 6,8 2,7 Ham 72,3 49,9 61,4 71,9 58,2 65,1-0,4 8,3 3,7 Herk-de-Stad 73,8 58,5 66,3 73,5 64,4 69,0-0,3 5,9 2,7 Heusden-Zolder 65,4 48,0 56,9 66,5 53,5 60,1 1,1 5,5 3,2 Leopoldsburg 69,3 51,1 60,5 68,0 56,3 62,2-1,4 5,2 1,8 Lummen 73,5 55,8 64,8 73,1 63,9 68,5-0,4 8,1 3,7 Tessenderlo 73,6 55,3 64,5 73,2 61,3 67,3-0,4 6,1 2,8 Maasland 66,9 50,1 58,7 66,7 56,1 61,5-0,2 5,9 2,8 Zuid-Limburg 72,6 55,3 64,1 71,1 62,4 66,8-1,4 7,1 2,7 LIMBURG 70,4 53,0 61,8 69,2 59,1 64,2-1,2 6,1 2,4 VLAANDEREN 71,9 56,6 64,3 70,5 61,8 66,2-1,4 5,2 1,9 Bron : Steunpunt WSE Verwerking: ERSV-Limburg Werkenden = loontrekkenden + zelfstandigen + uitgaande grensarbeid -50-

51 De werkzaamheidsgraad in Limburg in 2012 van 64,2% is met +2,4% gestegen t.o.v Hierdoor is de achterstand met Vlaanderen (64,3% in 2003 en 66,2% in 2012) iets kleiner geworden, zoals eveneens uit figuur 43 blijkt. Van de Limburgse streken ziet enkel Midden-Limburg (+1,6%) haar achterstand t.o.v. Vlaanderen nog oplopen. De overige Limburgse streken weten hun positie t.o.v. Vlaanderen te behouden of te verbeteren. Met een werkzaamheidsgraad van 66,8% doet Zuid- Limburg het nu zelfs beter dan Vlaanderen. Aangezien de vermeerdering van de werkenden voornamelijk een vrouwelijke aangelegenheid is geworden, wordt dit uiteraard ook weerspiegeld in de evolutie van de werkzaamheidsgraad. Dit beeld wordt nog uitvergroot door de in het najaar van 2008 uitgebroken en nog steeds voortdurende economische crisis, aangezien er veel meer mannen dan vrouwen aan de slag zijn in conjunctuur- en crisisgevoelige sectoren, zoals de industrie en de bouw. Figuur 43 : Groei van de werkzaamheidsgraad (15-64 jaar) (jaargemiddelden) (de werkenden/bevolking op arbeidsleeftijd) Figuur 44 : Werkzaamheidsgraad (15-64 jaar) per geslacht in 2012 (jaargemiddelden) (de werkenden/bevolking op arbeidsleeftijd) -51-

52 In figuur 44 wordt duidelijk geïllustreerd dat in 2012, zowel bij de mannen als de vrouwen, het Maasland (mannen: 66,7%, vrouwen: 56,1%, totaal: 61,5%) binnen Limburg de laagste werkzaamheidsgraad heeft en Zuid-Limburg (71,1%, 62,4%, 66,8%) de hoogste. In 2003 was dit ook al zo. West-Limburg ligt rond het Limburgs gemiddelde. In de West-Limburgse gemeenten schommelt de werkzaamheidsgraad in 2012 van 60,1% in Heusden-Zolder tot 69,0% in Herk-de-Stad. Sinds 2003 kent Beringen met +3,9% de grootste en Leopoldsburg met +1,8% de kleinste toename van deze indicator. Tot 2010 werd de afbakening jaar gehanteerd in het kader van de opvolging van de 70%- doelstelling die geformuleerd werd in de Lissabonstrategie. In de Europa 2020-strategie, opvolger van de Lissabonstrategie die 2010 als eindmeet had, wordt meer belang gehecht aan de scholing van jongeren alvorens zij de arbeidsmarkt betreden. Dit uit zich onder meer in de verenging van de leeftijdsafbakening in de nieuwe werkzaamheidsdoelstelling. Tegen 2020 moet minstens 75% van de bevolking tussen 20 en 64 jaar aan het werk zijn. Figuur 45 laat de werkzaamheidsgraden per geslacht in 2012 zien van de jarigen. Figuur 45 : Werkzaamheidsgraad (20-64 jaar) per geslacht in 2012 (jaargemiddelden) (de werkenden/bevolking op arbeidsleeftijd) Tijdelijke werkloosheid Een tijdelijk werkloze is een werkloze die verbonden is door een arbeidsovereenkomst waarvan de uitvoering tijdelijk, geheel of gedeeltelijk, geschorst is. Een werknemer kan tijdelijk werkloos gesteld worden wegens economische oorzaken, technische stoornis, slecht weer, overmacht, collectieve jaarlijkse vakantie, staking of lock-out. Vanaf 25 juni 2009 is de tijdelijke werkloosheid wegens economische oorzaken ook voor de bedienden van kracht en aldus sindsdien niet meer beperkt tot de arbeiders alleen. -52-

53 Figuur 46 : %-evolutie van de tijdelijk werklozen 31/12/ /12/2013 Tussen 31/12/2003 en 31/12/2013 (figuur 46 en tabel 21) neemt het aantal tijdelijk werklozen in Limburg toe van tot of met +51,6%, wat een hoger stijgingspercentage is dan in Vlaanderen (+12,2%). Hiermee vertegenwoordigt Limburg eind 2013 een aandeel van 23,0% in de tijdelijke werkloosheid van Vlaanderen (84.445). Van de 5 Limburgse streken kent het Maasland (+77,6%) sinds eind 2003 de grootste procentuele aangroei van tijdelijk werklozen en Noord-Limburg (+33,1%) de kleinste. West-Limburg kent een toename met +34,9%. In West-Limburg evolueert relatief gezien de tijdelijke werkloosheid het meest gunstig in Tessenderlo (+10,1%) en het minst gunstig in Leopoldsburg (+82,5%). Tabel 21 : Evolutie van de tijdelijk werklozen per geslacht 31/12/ /12/ /12/ /12/2013 Evolutie 31/12/ /12/2013 T M V T M V T M V Abs. % Noord-Limburg ,1 Midden-Limburg ,7 West-Limburg ,9 Beringen ,6 Halen ,5 Ham ,1 Herk-de-Stad ,5 Heusden-Zolder ,2 Leopoldsburg ,5 Lummen ,4 Tessenderlo ,1 Maasland ,6 Zuid-Limburg ,2 LIMBURG ,6 VLAANDEREN ,2 Bron : RVA Verwerking : ERSV-Limburg Aangezien er veel meer mannen dan vrouwen aan de slag zijn in conjunctuur- en crisisgevoelige sectoren, zoals de industrie en de bouw, reflecteert zich dit overal door een permanent veel groter aandeel van de mannen in de tijdelijke werkloosheid (figuur 47). Doorgaans blijken nu nog 4 op de 5 tijdelijk werklozen mannen te zijn. -53-

54 Figuur 47 : Evolutie %-aandeel van de mannen in de tijdelijk werklozen 31/12/ /12/2013 B.5. GEMEENTELIJKE PENDELARBEID De binnenlandse werkgelegenheid op gemeentelijk niveau of kortweg de gemeentelijke werkgelegenheid heeft betrekking op de arbeid die wordt ingezet in de vestigingen van een gemeente, uitgedrukt in personen of arbeidsvolume. Het verschil tussen de werkende beroepsbevolking en de werkgelegenheid van een gemeente kunnen we verklaren door de intergemeentelijke en internationale (grensarbeid) pendelstromen. Werkende personen die in een gemeente wonen, maar elders werken dragen wel bij tot de werkzaamheid van die gemeente, maar niet tot de economische activiteit van die gemeente (uitgaande pendel). Het omgekeerde geldt voor personen die niet in die gemeente wonen, maar er wel een job uitoefenen (inkomende pendel). Aangezien bij zelfstandigen de werkplaats wordt gelijkgesteld met de woonplaats worden voor de pendelstatistieken enkel de loontrekkenden weerhouden. Deze pendelstromen geven een aanduiding van de mate waarin gemeenten onderling arbeidskrachten uitwisselen. Uitgaande pendelarbeid In 2012 zijn er loontrekkende Limburgers (tabel 22 en figuur 48) die niet werken in de gemeente waar ze wonen. In verhouding tot het totaal aantal Limburgse loontrekkenden ( ) zorgt dit voor een uitgaande gemeentelijke pendelintensiteit in Limburg van 72,7%. Vlaanderen (72,5%) kent nagenoeg hetzelfde gemeentelijke mobiliteitsniveau. Van de Limburgse streken heeft Midden-Limburg (64,9%) de laagste uitgaande gemeentelijke pendelintensiteit. De hoogste wordt opgetekend in West-Limburg (78,7%). -54-

55 Tabel 22 : Uitgaande gemeentelijke pendel bij de loontrekkende beroepsbevolking in 2012 (jaargemiddelde jaar) Loontrekkende beroepsbevolking (15-64 j.) Uitgaande Totaal (A) Uitgaande pendelaars (B) pendelintensiteit (B)/(A)*100 Noord-Limburg ,5 Midden-Limburg ,9 West-Limburg ,7 Beringen ,2 Halen ,8 Ham ,8 Herk-de-Stad ,3 Heusden-Zolder ,7 Leopoldsburg ,5 Lummen ,7 Tessenderlo ,1 Maasland ,6 Zuid-Limburg ,0 LIMBURG ,7 VLAANDEREN ,5 Bron: Steunpunt WSE/Departement WSE Verwerking: ERSV-Limburg De West-Limburgse gemeente (figuur 48 en tabel 22) met de laagste uitgaande pendelintensiteit is Tessenderlo (76,1%; nog altijd hoger dan het Limburgs gemiddelde). De hoogste waarden in dit verband worden opgetekend in de gemeenten Ham (87,8%), Halen (84,8%) en Herk-de-Stad (84,3%). Figuur 48 : Uitgaande gemeentelijke pendelintensiteit bij de loontrekkende beroepsbevolking in 2012 (jaargemiddelde jaar) Inkomende pendelarbeid Ruim 2 op de 3 werknemers wonen in 2012 niet in de Limburgse gemeente waar ze werken. Er zijn immers loontrekkenden (tabel 23 en figuur 49) die niet gehuisvest zijn in de Limburgse gemeente waar ze professioneel actief zijn. In verhouding tot de totale loontrekkende -55-

56 Tabel 23 : Inkomende gemeentelijke pendel bij de loontrekkende binnenlandse werkgelegenheid in 2012 (jaargemiddelde - >= 15 jaar) Inkomende pendelaars (B) Totaal (A) (B)/(A)*100 Noord-Limburg ,7 Midden-Limburg ,8 West-Limburg ,9 Beringen ,6 Halen ,5 Ham ,2 Herk-de-Stad ,2 Heusden-Zolder ,9 Leopoldsburg ,7 Lummen ,1 Tessenderlo ,9 Maasland ,0 Zuid-Limburg ,5 LIMBURG ,4 VLAANDEREN ,3 Bron: Steunpunt WSE/Departement WSE Verwerking: ERSV-Limburg Jobs in loondienst, uitgedrukt in personen (>= 15 j.) Inkomende pendelintensiteit werkgelegenheid in Limburg ( ) zorgt dit voor een inkomende gemeentelijke pendelintensiteit in Limburg van 68,4%. In Vlaanderen loopt deze verhouding op tot 70,3%. Van de Limburgse streken heeft Midden-Limburg (72,8%) de hoogste inkomende gemeentelijke pendelintensiteit. De laagste wordt opgetekend in het Maasland (58,0%). West-Limburg heeft een inkomende gemeentelijke pendelintensiteit van 71,9%. Figuur 49 : Inkomende gemeentelijke pendelintensiteit bij de loontrekkende binnenlandse werkgelegenheid in 2012 (jaargemiddelde - >= 15 jaar) De volgende gemeenten in West-Limburg (figuur 49 en tabel 23) kennen de laagste inkomende pendelintensiteiten in 2012: Beringen (62,6%), Leopoldsburg (69,7%), Herk-de-Stad (70,2%) en Heusden-Zolder (70,9%). De grootste scores in deze context zijn voor: Halen (80,5%) en Lummen (80,1%). -56-