Toekomstvisie Binnensportaccommodaties Zaltbommel

Transcriptie

1 Toekomstvisie Binnensportaccommodaties Zaltbommel Gemeente Zaltbommel, 26 februari

2 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1. Inleiding De toekomst van binnensportaccommodaties Aanleiding toekomstvisie Doelstelling toekomstvisie Totstandkoming toekomstvisie Leeswijzer 2 Hoofdstuk 2. Huidige situatie Inleiding Wettelijk kader en beleidskaders Wettelijk kader Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs Zaltbommel Beleidsregel voor bekostiging gymnastiekruimte Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs Multifunctionele gymzaal bij iedere brede school Realisatie nieuwe Sporthal bij het Cambium Bestuursopdrachten en bezuinigingen Kerntakendiscussie Het aanbod Het gebruik Onderwijsgebruik Sportgebruik Integrale bezetting Kosten en baten 12 Hoofdstuk 3. Trends, ontwikkelingen en visies Bevolkingsprognose Efficiënt beheer en exploitatie, multifunctionaliteit en clustering 13 Hoofdstuk 4. Toekomstvisie Inleiding Bouwstenen Toekomstvisie 15 Hoofdstuk 5. Samenstelling aanbod binnensportaccommodaties Inleiding Basisaanbod van binnensportvoorzieningen Behoud van gymzalen bij de dorpshuizen Zoveel mogelijk voorkomen van kapitaalvernietiging Sluiten of behouden van overtollige accommodaties Aanpassing vervoersregeling Vervanging Sporthal De Ring door nieuwe Sporthal Cambium 23 Bijlage 1. Tarieven per 1 januari Bijlage 2. Tarieven omliggende gemeenten 25 Bijlage 3. Bevolkingsprognose gemeente Zaltbommel Bijlage 4. Afstand tot binnensportaccommodatie 27 1

3 HOOFDSTUK 1. INLEIDING 1.1 De toekomst van binnensportaccommodaties Uit de Sportpeiling 2011 is gebleken dat in totaal 57% van de sportbeoefening door inwoners van de gemeente Zaltbommel plaats vindt in een officiële binnensportaccommodatie. Dit kan een gymzaal of sporthal zijn, maar bijvoorbeeld ook een fitnesscentrum. De buitensportaccommodaties hebben een aandeel van 35% (bijvoorbeeld voetbalveld, tennisbaan) en 8% van de sportbeoefening wordt verricht in overige ruimten (bijvoorbeeld een park of op de openbare weg). Binnensportaccommodaties zijn dus van groot belang. Zowel voor het gebruik door onderwijsinstellingen voor gymnastiekonderwijs, als voor sportverenigingen. De accommodaties vormen een belangrijke randvoorwaarde om onze inwoners in voldoende mate te laten sporten en bewegen. Het stimuleren van meer inwoners tot bewegen en sportdeelname is een belangrijk speerpunt. Dit is ook als concrete doelstelling opgenomen in de begroting 2013 en wordt gehanteerd als doelstelling in het in 2013 te actualiseren subsidiebeleid. In de voorliggende toekomstvisie binnensportvoorzieningen wordt inzicht geboden in het huidige aanbod van de binnensportaccommodaties en het gebruik hiervan. Vervolgens wordt beschreven welke voorzieningen nodig zijn om in de behoefte van onderwijsinstellingen en sportverenigingen te kunnen voorzien: nu en in de komende jaren. Doelstelling is om te komen tot een aanbod dat in meerdere opzichten efficiënt en toekomstbestendig is, waarbij rekening gehouden wordt met multifunctionaliteit, spreiding, bereikbaarheid, beheer en exploitatie en financiën. 1.2 Aanleiding toekomstvisie Een adequaat aanbod van binnensportvoorzieningen is een belangrijke voorwaarde zodat onze inwoners in voldoende mate kunnen sporten en bewegen. De behoefte aan een toekomstvisie wordt ingegeven door een aantal ontwikkelingen. Een binnensportaccommodatie kent een levensduur van maximaal circa 40 jaar. Vijf binnensportaccommodaties bereiken in de periode de maximale levensduur. Met het Cambium is in het verleden de afspraak gemaakt om in de nabijheid van de schoolgebouwen een voorziening van minimaal twee gymnastieklokalen ter beschikking te stellen. De brede school Zandkampen en de brede school Waluwe beschikken allebei over een eigen gymzaal. Hierdoor wordt (respectievelijk vanaf 1 september 2010 en vanaf 1 januari 2011) door vier basisscholen geen gebruik meer gemaakt van de andere binnensportaccommodaties (met name Sporthal De Ring). Dit vraag om integraal inzicht in de huidige en toekomstige verhouding tussen de vraag naar en het aanbod van binnensportaccommodaties. 1

4 Op 14 december 2010 is door het College van Burgemeester en Wethouders de Bestuursopdracht Toekomstvisie zwem- en binnensportvoorzieningen vastgesteld. Hierin is de opdracht tot het opstellen van de toekomstvisie verwoord. Aanvullend hierop zijn door de gemeenteraad op 3 februari 2011 ook de benodigde middelen hiervoor beschikbaar gesteld. De Toekomstvisie zwemvoorziening is seperaat opgesteld en op 11 oktober 2012 door de gemeenteraad behandeld. 1.3 Doelstelling toekomstvisie Op basis van deze toekomstvisie dient in ieder geval op de volgende vragen antwoord gegeven te kunnen worden. 1. Hoe ziet het huidige aanbod van binnensportaccommodatie eruit en in welke mate worden de bestaande accommodaties gebruikt? (hoofdstuk 2) 2. Wat zien we als de rol van de gemeente in de realisatie, beheer, exploitatie en onderhoud van binnensportaccommodaties? (hoofdstuk 2 en 4) 3. Op basis van welke uitgangspunten, kaders en richtlijnen geven we invulling aan onze toekomstvisie op binnensportaccommodaties? (hoofdstuk 2 en 4) 4. Wat zijn de mogelijke scenario s om binnen het kader van de toekomstvisie te komen tot een toekomstbestendig en efficient aanbod van binnensportaccommodaties? (hoofdstuk 5) 1.4 Totstandkoming toekomstvisie In de totstandkoming van de voorliggende toekomstvisie is gebruikt gemaakt van diverse bronnen. Zo is gebruik gemaakt van de resultaten van een sportpeiling die in het in het 1 e kwartaal van 2011 is gehouden onder inwoners van de gemeente Zaltbommel. Hierbij is het gebruik van sportaccommodaties aan de orde zijn gesteld. Aansluitend is gebruik gemaakt van informatie en expertise van Sportfondsen Zaltbommel N.V., de exploitant van het huidige zwembad en de binnensportaccommodaties en is informatie opgevraagd bij de besturen van de dorpshuizen in Aalst, Poederoijen en Zuilichem. 1.5 Leeswijzer Na dit inleidende hoofdstuk wordt allereerst in hoofdstuk 2 inzicht geboden in de huidige situatie: het wettelijk kader, vigerende beleidskaders, het huidige aanbod en het gebruik van de bestaande binnensportaccommodaties. Hoofdstuk 2 wordt afgesproken met een financiële paragraaf waarin inzicht wordt geboden in de huidige kosten en baten van de bestaande binnensportaccommodaties. De overgang van heden naar de toekomst vindt in hoofdstuk 3 plaats door een beschrijving van relevante trends en ontwikkelingen. Hoofdstuk 4 beschrijft de toekomstvisie. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op de mogelijke scenario s die passen binnen de toekomstvisie. 2

5 HOOFDSTUK 2. HUIDIGE SITUATIE 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie geïnventariseerd. Het gaat hierbij allereerst om het bestaande wettelijk kader en gemeentelijk beleidskader dat van toepassing is op de realisatie van de betreffende voorzieningen (2.2). Aansluitend wordt ingegaan op het huidige aanbod van zwembaden en binnensportaccommodaties (2.3), het gebruik c.q. de bezetting hiervan en vraag/aanbod verhoudingen (2.4). Tot slot wordt inzicht geboden in de kosten en baten van de bestaande voorzieningen (2.5). 2.2 Wettelijk kader en beleidskaders Wettelijk kader Het stichten van gemeentelijke sportvoorzieningen komt niet voort uit een wettelijke taak, uitgezonderd het beschikbaar stellen van voldoende binnensportruimte ten behoeve van het onderwijs. Vanaf de jaren vijftig is echter een tendens ontstaan waarin overheden een voorwaardenscheppende taak voor zichzelf weggelegd zien om burgers in staat te stellen sport te beoefenen. Achterliggende gedachte is dat sportbeoefening belangrijke neveneffecten heeft (gezondheid, welzijn, sociale cohesie, etc.) en dat sportvoorzieningen een gemeente aantrekkelijker maken als woon-, leef- en verblijfsgebied. De lokalen bewegingsonderwijs vallen onder de zorgplicht van de gemeente (artikelen 91 WPO, en 76b WVO); deze lokalen behoren tot de voorzieningen huisvesting onderwijs. De gemeente is verantwoordelijk voor het vaststellen van het aantal klokuren bewegingsonderwijs en het niveau van de voorzieningen. In de algemene uitkering van het gemeentefonds is een bedrag opgenomen voor: de stichtingskostenvergoeding voor de lokalen bewegingsonderwijs van het primair, (voortgezet) speciaal en voortgezet onderwijs; de exploitatiekostenvergoeding voor de lokalen bewegingsonderwijs van het primair en (voortgezet) speciaal onderwijs (dus niet voortgezet onderwijs). De gemeentelijke zorgplicht voor de lokalen bewegingsonderwijs is uitgewerkt in de Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Zaltbommel (zie paragraaf 2.2.2) en de beleidsregel voor bekostiging gymnastiekruimte gemeente Zaltbommel (zie paragraaf 2.2.3). Primair onderwijs Voor geen enkel leer- of vormingsgebied in het primair onderwijs bestaat een verplichte lessentabel. De Wet Primair Onderwijs geeft wel aan welke vakgebieden moeten worden gegeven, maar zegt niets over het aantal uren. Er moet echter wel voldoende tijd ingepland worden om de algemene doelstelling en de kerndoelen te realiseren. De inspectie gebruikt hiervoor al lange tijd als indicator dat basisschoolleerlingen van groep 1 en 2 dagelijks en leerlingen van groep 3 tot en met 8 tenminste twee keer per week drie kwartier bewegingsonderwijs volgen. Leerlingen uit het speciaal basisonderwijs krijgen per week drie keer drie kwartier les in de lichamelijke opvoeding. De tijd die, indien van toepassing, daarbij 3

6 besteed wordt aan zwemonderwijs dient niet in mindering te worden gebracht op de lestijd voor lichamelijke opvoeding. In het Regeerakkoord van VVD en PVDA d.d. 29 oktober 2012 uit het nieuwe kabinet de wens dat er tenminste 3 uur per week gymnastiek in het primair onderwijs wordt gegeven, binnen de bestaande onderwijsuren. Dit zou een verdubbeling betekenen van de huidige situatie. Op dit moment is de praktische uitvoering hiervan, waaronder de financiering, echter nog onduidelijk. Het is niet de verwachting dat gemeenten op korte termijn vanuit het Rijk de financiële middelen ontvangen om deze wens van het kabinet te realiseren. Voortgezet onderwijs Sinds 2007 is een waarborging in onderwijstijd opgenomen in de Wet op het Voortgezet Onderwijs. Hierbij is de hoeveelheid onderwijstijd voor lichamelijke opvoeding gewaarborgd. Voor het vmbo 400 lessen van 50 minuten, voor de havo 360 klokuren en voor het vwo 400 klokuren, verspreid over alle leerjaren. De onderwijsinstellingen hebben zelf de vrijheid om deze uren over de verschillende leerjaren te spreiden (bron: KVLO). De gemeentelijke wettelijke verplichting bestaat er vervolgens uit binnensportruimte beschikbaar te stellen binnen een maximale straal van meter. Om in het kader van deze notitie voor het voortgezet onderwijs te komen tot een integrale hoeveelheid gymnastiekonderwijs per leerling, per week gaan we uit van 40 lesweken per jaar. Het vmbo (duur 4 jaar) komt dan uit op gemiddeld 2,08 uur klokuur per week bewegingsonderwijs, voor havo (duur 5 jaar) gemiddeld 2,00 klokuur per week en vwo (duur 6 jaar) gemiddeld 1,67 klokuur per week. Uitgaande van 20 leerlingen per klas komt dit neer op een integraal gemiddelde van circa 6 minuten per leerling, per week. Dit is geen wettelijke/landelijke norm, maar slechts een eigen berekenmethode om in het kader van deze notitie een integrale hoeveelheid gymnastiekonderwijs per leerling, per week te kunnen hanteren Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Zaltbommel In artikel 38 van de verordening is beschreven de procedure voor het vaststellen van het aantal klokuren bewegingsonderwijs waarop de scholen aanspraak maken en de procedure voor het op- en vaststellen van het rooster bewegingsonderwijs. In bijlage I deel B van de verordening wordt vervolgens geregeld welke voorwaarden van toepassing zijn op het in behandeling nemen van een aanvraag voor voorzieningen voor lichamelijke opvoeding (dit geldt dus alleen voor het primair en speciaal (voortgezet) onderwijs en niet voor het voortgezet onderwijs. De zorgplicht van de gemeente bestaat uit het beschikbaar stellen van binnensportruimte binnen een bepaalde straal (afstand hemelsbreed) die samenhangt met het aantal klokuren waar een basisschool of speciaal basis en voortgezet onderwijsrecht op heeft: een gymnastieklokaal binnen een maximale straal van 1,0 km indien een basisschool op basis van de indicatieve norm recht heeft op 20 of meer klokuren (dit is op geen enkele basisschool in de gemeente Zaltbommel van toepassing, zie tabel 2, paragraaf 2.3); een gymnastieklokaal binnen een maximale straal van 3,5 km indien een basisschool op basis van de indicatieve norm recht heeft op tussen de 10 en 20 klokuren (dit is van toepassing op 7 basisscholen in de gemeente Zaltbommel, zie tabel 2, paragraaf 2.3); een gymnastieklokaal binnen een maximale straal van 7,5 km indien een basisschool op basis van de indicatieve norm recht heeft op tussen de 5 en 10 klokuren (dit is van toepassing op 5 basisscholen in de gemeente Zaltbommel, zie tabel 2, paragraaf 2.3);. 4

7 een gymnastieklokaal waarbij de afstand hemelsbreed meer dan 7,5 km mag bedragen indien een basisschool op basis van de indicatieve norm recht heeft op minder dan 5 klokuren (dit is van toepassing op 3 basisscholen in de gemeente Zaltbommel, zie tabel 2, paragraaf 2.3). In bijlage III deel B van de verordening wordt de ruimtebehoefte voor de gymaccommodaties waarop zowel (speciaal) primair als (speciaal) voortgezet onderwijs recht hebben bepaald. Volgens de verordening bedraagt de capaciteit van een gymzaal (zaaldeel) voor het voortgezet onderwijs 32 uur per week, waarbij er noodzaak tot uitbreiding is bij benutting van meer dan 40 uur per week. In deze notitie wordt de capaciteit van een gymzaal voor gebruik door het voortgezet onderwijs gesteld op 32 uur per week. Voor het basis onderwijs wordt zowel in de verordening als in deze notitie uitgegaan van een capaciteit van 26 uur per week. De gemeente is niet verplicht de gebruikskosten van de gymaccommodaties voor het gebruik van het voorgezet onderwijs te vergoeden, zij ontvangt hiervoor zelf middelen van het Rijk Beleidsregel voor bekostiging gymnastiekruimte gemeente Zaltbommel Deze beleidsregel regelt voor het basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en speciaal voortgezet onderwijs het aantal klokuren waarop de scholen recht hebben en de vergoeding die de gemeente verstrekt aan eigenaren van de te gebruiken gymaccommodaties voor het gymonderwijs. Het College van Burgemeester en Wethouders heeft op 4 december 2012 besloten om in de beleidsregel voor het vaststellen van de vergoeding een minimum aantal klokuren bewegingsonderwijs per school te hanteren van 4,5 klokuren per week. Hierdoor kunnen ook de kleinere basisscholen voldoen aan de richtlijn van de inspectie om leerlingen van groep 3 tot en met 8 tenminste twee keer per week drie kwartier bewegingsonderwijs te geven heeft Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zaltbommel Hoewel het geen wettelijke verplichting is om vervoer beschikbaar te stellen (of daarvoor een vergoeding te verstrekken) aan basisscholen om de afstand tot een binnensportruimte te overbruggen is in de bijlage voorzieningen van de Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zaltbommel wel opgenomen dat, indien de afstand tot een binnensportvoorziening meer dan 1,5 km hemelsbreed betreft, door de gemeente vervoer wordt geregeld van en naar de gymnastiekruimte. Dit is een regeling die in het verleden is ontstaan doordat in twee kernen geen gymaccommodatie aanwezig is. Er zijn in de huidige situatie twee basisscholen die hiervan gebruik maken. Dit betreft de hervormde basisschool De Rank uit Kerkwijk die gebruik maakt van de Microsporthal in Bruchem en de bijzondere basisschool De Regenboog uit Nieuwaal die gebruik maakt van de Gymzaal in Gameren. De kosten voor het vervoer van beide scholen bedraagt ca ,- per jaar, inclusief BTW. Teruggerekend naar het aantal kilometers en het aantal keren per week dat het vervoer plaatsvindt, kost het vervoer op jaarbasis 290,- per kilometer voor een uur gymnastiekonderwijs per week (inclusief BTW), gebaseerd op de retourafstand (heen en terug). 1 Ten aanzien van het Cambium College is hierover het nodige opgenomen in de acte van doordecentralisatie. 5

8 2.2.5 Multifunctionele gymzaal bij iedere brede school Het college van Burgemeester en Wethouders heeft op 3 juni 2008 besloten om vanuit de wens om bij elke brede school de beschikking te hebben over een multifunctionele gymzaal ook voor de brede school De Waluwe een dergelijke gymzaal te realiseren. Hierover is destijds ook de Raad geinformeerd via een informatienota. Voor de andere brede scholen (De Zandkampen en de Franciscusschool beschikten al over een gymzaal) Realisatie nieuwe sporthal bij het Cambium Op 4 maart 2009 is de akte van doordecentralisatie van de huisvestingsvoorzieningen van het Cambium notarieel gepasseerd. Hierin is opgenomen een sportvoorziening, ter grootte van minimaal 2 gymnastieklokalen (een sportzaal), te realiseren in de onmiddellijke nabijheid van de schoolgebouwen van S.G. Cambium aan de Van Heemstraweg Oost. In 2012 zijn verkennende gesprekken gevoerd met diverse partijen om inzicht te verkrijgen in de haalbaarheid van private realisatie van een Sporthal nabij het Cambium ter vervanging van Sporthal De Ring in combinatie met herontwikkeling van de locatie van de bestaande Sporthal De Ring en Zwembad Akwamarijn Bestuursopdrachten en bezuinigingen Vanuit het Coalitieakkoord zijn twee bestuursopdrachten uitgevoerd die betrekking hebben op de binnensportaccommodaties. De uitvoering van de eerste bestuursopdracht heeft een bezuiniging opgeleverd op het beheer en de exploitatie van de binnensportaccommodaties en het zwembad in de komende jaren. Dit is gerealiseerd door het beheer en de exploitatie van alle binnensportaccommodaties (uitgezonderd de binnensportaccommodaties die onderdeel uitmaken van de dorpshuizen in Poederoijen en Zuilichem en de Brede Scholen De Zandkampen en De Waluwe en de gymzaal bij De Toermalijn) uit te besteden aan Sportfondsen voor een periode van 5 jaar ( ). Van de totale bezuinigingstaakstelling binnen het beleidsveld sport resteert nog een structureel te realiseren bezuiniging van ,- per jaar. De uitvoering van de tweede bestuursopdracht betreft het opstellen van de voorliggende Toekomstvisie betreffende het beleid ten aanzien van de binnensportaccommodaties voor de langere termijn. De uitwerking van de voorliggende toekomstvisie dient onder meer inzicht te bieden in de resterende bezuinigingsmogelijkheden op de binnensportaccommodaties Kerntakendiscussie Eind 2011 is de gemeenteraad gestart met een kerntakendiscussie. In mei 2012 zijn de resultaten verwerkt in de notitie Samen naar de kern. Deze notitie stelt dat: 1. sportbeoefening van belang is in relatie tot gezondheid en sociale cohesie; 2. iedereen, en met name de jeugd, moet aan sport kunnen doen, waarbij sportorganisaties een belangrijke eigen verantwoordelijkheid hebben en de gemeente de regie voert (kerntaak) en faciliteert; 3. een intensief multifunctioneel gebruik van accommodaties is noodzakelijk voor een sluitende exploitatie; 4. clustering van voorzieningen is van belang, maar het blijft van belang dat bruikbare voorzieningen op maat aanwezig zijn en blijven in bepaalde kernen. 6

9 2.3 Het aanbod Het aanbod van binnensportaccommodaties bestaat uit twee sporthallen (Sporthal Aalst en Sporthal De Ring) en tien gymzalen. In onderstaande tabel 1 zijn de binnensportaccommodaties opgenomen. De gymzalen kennen standaard afmetingen van 21 x 12 x 5 meter 2. Een sporthal heeft doorgaans een sportvloeroppervlakte van 48 x 24 meter, meteen een vrije hoogte van minimaal 7 meter. De oppervlakte een sporthal is daarmee gelijk aan drie maal de oppervlakte van een gymzaal. Een aantal accommodaties zijn deelbaar in een aantal zaaldelen. Sporthal De Ring is deelbaar in twee zaaldelen, beide ter grootte van een halve sporthal. Sporthal Aalst is ook deelbaar in twee delen: 2/3 sporthal en 1/3 sporthal. Tot slot bestaat Gymzaal Buys Ballot uit twee gedeelten: een deel van 28 x 22 meter dat door middel van een vouwwand in twee delen kan worden opgesplitst en daarnaast een gymzaal van 22 x 12 meter. Een binnensportaccommodatie kent een levensduur van maximaal circa 40 jaar. Uit tabel 1 blijkt dat vijf binnensportaccommodaties in de periode de maximale levensduur bereiken. Dit betekent dat een belangrijk deel van de binnensportaccommodaties in de aan komende jaren aan vervanging toe is. De binnensportaccommodaties zijn verspreid over de verschillende kernen gevestigd. In tabel 1 zijn de binnensportaccommodaties opgenomen. In tabel 2 de gebruikmakende onderwijsinstellingen. In figuur 1 zijn de locaties van de binnensportaccommodaties en de onderwijsinstellingen weergegeven op de kaart. In bijlage 4 is conform de wettelijke norm de maximale afstand van een onderwijsinstelling tot de binnensportaccommodatie weergegeven. 2 De gymzalen dorpshuis Poederoijen en Zuilichem zijn iets kleiner. 7

10 Tabel 1. Overzicht binnensportaccommodaties # Accommodatie Adres Plaats Bouwjaar Levensduur bereikt (40 jaar) Opp (m2) Exploitant A Sporthal Aalst Donkerstraat 21 Aalst SF 2 B Microsporthal Brakel Burg. Posweg 46a Brakel SF 1 C Gymzaal Bruchem Annekeshof 3 Bruchem SF 1 D Gymzaal Gameren Fijkensakkers 3 Gameren SF 1 E Gymzaal Nederhemert Binnenweg 2 Nederhemert SF 1 F Gymzaal dorpshuis Poederoijen Burg. Posweg 1a Poederoijen dorpshuis 1 G Sporthal De Ring Thorbeckestraat 55 Zaltbommel SF 2 H Gymzaal Klipperstraat Klipperstraat 3 Zaltbommel SF 1 I Sportzaal Buys Ballot Courtine 2 Zaltbommel SF 2 J Gymzaal Brede School Waluwe Prins Clausstraat 2 Zaltbommel Gemeente 1 K Gymzaal Brede School Zandkampen De Zandkampen 48 Zaltbommel Gemeente 1 L Gymzaal De Toermalijn Wielkamp 1 Zaltbommel SSBVO 1 M Gymzaal dorpshuis Zuilichem Burg Hebolaan 1b Zuilichem dorpshuis 1 N Nieuwe sporthal Cambium Nnb Zaltbommel Nnb Nnb Nnb Nnb 3 Zaaldelen Tabel 2. Onderwijsinstellingen # Basis Onderwijs Adres Plaats Aantal klokuren per week Straal (in km) 13 OBS Den Boogerd Donkerstraat 17 Aalst 12,0 3,5 A 14 De Burcht school met de bijbel Oranjestraat 1 Aalst 12,0 3,5 A 15 CBS Willem van Oranje Vrijheidslaan 94 Brakel 6,0 7,5 A, B, F, M 16 DW van Dam van Brakel school Burg. Posweg 46b Brakel 4,5 >7,5 A, B, F, M 17 CBS De Bron Kerkplein 6 Bruchem 7,5 7,5 C, D, E, KZ 18 School met de Bijbel Gameren Delkant 4 Gameren 10,5 3,5 C, D, KZ 19 Hervormde basisschool De Rank Molenstraat 50 Kerkwijk 3,0 >7,5 A, C, D, E Mogelijke locaties obv afstandsnorm 20 CBS De Wegwijzer Kerkplein 2a Nederhemert 9,0 7,5 A, D, C, E, M 21 Bijzondere basisschool de Regenboog Kerkstraat 33 Nieuwaal 6,75 7,5 A, D, C, E, M 22 School met de Bijbel Nieuwaal Schoolstraat 8 Nieuwaal 6,0 7,5 A, B, D, E, F, M 23 Ref. basisschool Juliana van Stolberg-school Dorpsweg 2 Poederoijen 9,0 7,5 A, B, F, M 24 Brede School Franciscusschool Aakstraat 6 Zaltbommel 18,0 3,5 KZ 25 Brede School Waluwe Pr. Clausstraat 2 Zaltbommel 25a Fonkelsteen Pr. Clausstraat 2 Zaltbommel 3,5 >7,5 KZ 25b De Walsprong Pr. Clausstraat 2 Zaltbommel 10,5 3,5 KZ 26 Brede School Zandkampen De Zandkampen 48 Zaltbommel 26a De Leiboom De Zandkampen 48 Zaltbommel 10,5 3,5 KZ 26b De Spelwert De Zandkampen 48 Zaltbommel 13,5 3,5 KZ 28a De Toermalijn Wielkamp 1 Zaltbommel 15,75 2,0 KZ Voortgezet Onderwijs 27a Cambium, locatie Buys Ballot Courtine 2 Zaltbommel 138* 2,0 KZ 27b Cambium, locatie De Waard Oude Bosscheweg 2 Zaltbommel 36* 2,0 KZ 28b De Brug Wielkamp 1 Zaltbommel 8,8* 2,0 KZ SSBVO = Stichting Speciaal Basis- en Voortgezet Onderwijs KZ = Kern Zaltbommel * 27a: leerlingen x 6 min; 27b: 93 leerlingen x 6 min; 27b: 360 leerlingen x 6 min; 28a: 88 leerlingen x 6 min.) 8

11 Figuur 1. Binnensportaccommodaties en onderwijsinstellingen (legenda: zie tabel 1 en 2) 15 B M 21 D 18 F A C E 24 H 27a I 26 K G 25 J 27b N 28ab L 9

12 2.4 Het gebruik In tabel 3 is de bezetting van de accommodaties weergegeven: het gebruik gerelateerd aan de beschikbare gebruikscapaciteit. De capaciteit van een binnensportaccommodatie is: voor het basis onderwijs 3 op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag overdag van 9.00 tot uur en van tot uur en op woensdag van 9.00 tot uur (26 uur per week); op werkdagen s avonds van tot uur (35 uur per week); op zaterdag tussen 9.00 uur en uur en op zondag tussen uur en uur (21 uur per week); In totaal is er sprake van een capaciteit van 82 uur per week 4. De bezettingsgraad (tabel 3) wordt als volgt beoordeeld: onvoldoende (< 15 %) matig (15 tot 30 %) redelijk (30 tot 50 %) goed (50 tot 70 %) zeer goed (70 tot 95 %) vol (> 95 %) Tabel 3. Bezetting binnensportaccommodaties (regulier gebruik, najaar/winterprogrammering 2012) # Accommodatie Onderwijsgebruik op Sportgebruik op werkdagen s Sport- en overig gebruik in het Integrale bezetting werkdagen overdag avonds weekend A Sporthal Aalst 46% 40% 5% 37% B Microsporthal Brakel 40% 14% 0% 19% C Gymzaal Bruchem 40% 19% 0% 21% D Gymzaal Gameren 66% 33% 0% 35% E Gymzaal Nederhemert 35% 19% 0% 19% F Gymzaal dorpshuis Poederoijen 35% 3% 0% 12% G Sporthal De Ring 113% 79% 71% 92% H Gymzaal Klipperstraat 66% 49% 0% 46% I Sportzaal Buys Ballot 54% 53% 11% 45% J Gymzaal Brede School Waluwe 54% 23% 10% 29% K Gymzaal Brede School Zandkampen 92% 0% 0% 29% L Gymzaal De Toermalijn 37% 26% 0% 30% M Gymzaal dorpshuis Zuilichem 23% 11% 0% 12% 3 4 Voor het voortgezet onderwijs is de capaciteit groter: 32 uur per week (zie paragraaf 2.2.2). Deze capaciteit is gehanteerd bij Sporthal De Ring, Gymzaal De Klipperstraat, Sportzaal Buys Ballot en Gymzaal De Toermalijn Op jaarbasis wordt een binnensportaccommodatie circa 40 weken per jaar gebruikt. Overige weken worden buiten beschouwing gelaten in verband met vakantieperioden en noodzakelijk groot onderhoud. Per jaar bedraagt de capaciteit van een binnensportaccommodatie daarmee in totaal uur. 10

13 2.4.1 Onderwijsgebruik In tabel 2 is het gebruik door het primair onderwijs weergegeven gebaseerd op de richtlijn van de inspectie waarbij groep 1 en 2 dagelijks en leerlingen van groep 3 tot en met 8 minimaal twee keer per week drie kwartier bewegingsonderwijs volgen (zie paragraaf 2.2.1). In de praktijk is dit gelijk aan het huidige gebruik van de binnensportaccommodaties. Er zijn in de gemeente geen basisscholen die meer uren bewegingsonderwijs geven dan de richtlijn voorschrijft. Het gebruik door het voorgezet onderwijs is vastgesteld op basis van een berekening van de behoefte waarbij de integrale uitkomst 6 minuten per week per leerling bedraagt (zie paragraaf 2.2.1). Dit ligt in lijn met het huidige gebruik van binnensportaccommodaties door het voortgezet onderwijs en komt ook redelijk overeen met de 1 oktobertelling 2012 voor het Cambium die uitkomt op 42,48 klokuren voor locatie de Waard en 116 klokuren voor locatie Courtine. In totaal 159 uur, terwijl op basis van het uitgangspunt van 6 minuten per week per leerling de telling uitkomt op 174 uur voor het Cambium College (zie tabel 1). Uit tabel 3 blijkt dat alle binnensportaccommodaties gebruikt worden door het onderwijs. De bezetting van de accommodaties door onderwijsgebruik ligt in de kern Zaltbommel veel hoger dan in de overige kleinere kernen Sportgebruik Uitgezonderd de gymzaal van de Brede School De Zandkampen worden alle binnensportaccommodaties s avonds op werkdagen gebruikt door sportverenigingen. In het weekend worden alleen Sporthal De Ring, Sporthal Aalst, Sportzaal Buys Ballot en de gymzaal van de Brede School De Waluwe gebruikt. De overige binnensportaccommodaties worden in het weekend niet gebruikt. Gezien de bezettingsgraad s avonds op werkdagen en in het weekend is er ruim voldoende capaciteit voor de binnensportaccommodaties. Alleen voor Sporthal De Ring geldt dat er nog slechts beperkte restcapaciteit s avonds op werkdagen voor sportverenigingen beschikbaar is Integrale bezetting Op basis van tabel 3 kan geconcludeerd worden dat de integrale bezetting van de binnensportaccommodaties van 8 van de 13 binnensportaccommodaties onder de 30% ligt. Sporthal De Ring (92%), Sportzaal Buys Ballot (45%), Gymzaal Klipperstraat (46%) en de Gymzaal Gameren (35%) hebben een integrale bezetting die hoger is dan 30%. 11

14 2.5 Kosten en baten In deze paragraaf wordt inzicht geboden in de kosten en baten van de binnensportaccommodaties. De baten bestaan uit de opbrengsten als gevolg van het gebruik. Vanuit het gemeentelijk onderwijsbudget wordt voor het gebruik door het primair onderwijs een bijdrage verstrekt (voor het schooljaar is dit ,77 voor 181,5 klokuren). De sportverenigingen betalen een maatschappelijk tarief (niet-kostendekkend) voor het gebruik van de binnensportaccommodaties. Deze tarieven zijn opgenomen in bijlage 1. In bijlage 2 zijn de tarieven in de gemeente Zaltbommel vergeleken met omliggende gemeenten. Hieruit blijkt dat het tarief voor een gymnastieklokaal gelijk is aan het regionale gemiddelde. Het tarief voor een sporthal is in Zaltbommel 18% hoger dan in gemiddeld in de omliggende gemeenten. Tabel 4. Gemeentelijke kosten en baten binnensportaccommodaties (in, prijspeil 2012) Kolom Exploitatieresultaat Groot Totaal # Accommodatie Exploitant Boekwaarde 5 Kapitaallasten 6 Onderhoud (=4+5) Sportfondsen A Sporthal Aalst (miv 1 januari 2013) B Microsporthal Brakel Sportfondsen C Gymzaal Bruchem Sportfondsen * * D Gymzaal Gameren Sportfondsen ** ** E Gymzaal Nederhemert Sportfondsen ** ** F Gymzaal dorpshuis Poederoijen Dorpshuis Onderdeel van dorpshuis G Sporthal De Ring Sportfondsen H Gymzaal Klipperstraat Sportfondsen I Sportzaal Buys Ballot Sportfondsen J Gymzaal Brede School Waluwe Gemeente *** *** Onderdeel van brede school K Gymzaal Brede School Zandkampen Gemeente Onderdeel van brede school L Gymzaal De Toermalijn Praktijkschool De Brug Onderdeel van Praktijkschool De Brug M Gymzaal dorpshuis Zuilichem Dorpshuis Onderdeel van dorpshuis * alleen grond ** grond + gebouw *** betreft alleen de inrichting van de gymzaal 5 6 Boekwaarde van zowel het gebouw als de inventaris/inrichting per 31 december 2012 Exploitatieresultaat is het totaal van exploitatiebaten (inkomsten als gevolg van gebruik) minus exploitatielasten (exclusief de huursom en groot onderhoud), begroting

15 HOOFDSTUK 3. TRENDS EN ONTWIKKELINGEN 3.1 Bevolkingsprognose In de periode is de bevolkingsopbouw van de gemeente Zaltbommel continu in ontwikkeling. De bevolkingsprognose, zoals opgenomen in bijlage 3, biedt de volgende inzichten. 1. Er vindt geen ontgroening plaats in Zaltbommel: het aantal inwoners van 0-10 en jaar neemt weliswaar iets af in periode tot 2025, maar neemt daarna weer toe tot Het aantal kinderen blijft over de totale periode gelijk en daarmee ook het onderwijsgebruik van de binnensportaccommodaties. 2. Ook de middengroep blijft stabiel: de middengroep van jaar neemt af in omvang tot 2025 en neemt daarna weer wat toe tot 2040 en blijft daarmee in 2040 op hetzelfde niveau als in Hiermee blijft ook het sportgebruik van de binnensportaccommodaties op peil. 3. Er treedt een sterke vergrijzing op in Zaltbommel: het aantal 60-plussers neemt met circa 60% toe in periode In 2012 zijn er inwoners van 60 jaar en ouder. In 2040 zijn dat er circa Op basis hiervan wordt een toename van het gebruik van de binnensportaccommodaties verwacht voor wat betreft sportieve/recreatieve activiteiten gericht op senioren en ouderen. 4. Het totaal aantal inwoners neemt met 9% toe in periode In 2040 telt de gemeente inwoners. Deze groei komt volledig tot stand door een toename van het aantal 60-plussers. De voorgaande inzichten leveren voor de toekomstvisie de volgende bouwstenen op. 1. Het onderwijs- en sportgebruik van binnensportaccommodaties blijft in de komende jaren gelijk. 2. Er wordt een toename verwacht van het gebruik van binnensportaccommodaties voor sportieve/recreatieve activiteiten gericht op senioren en ouderen. 3.2 Efficiënter beheer en exploitatie, multifunctionaliteit en clustering Onder meer als gevolg van de economische crisis is er een toenemende druk ontstaan op de exploitatie van binnensportaccommodaties. Hiertoe wordt gestreefd naar een zo efficiënt mogelijk beheer en exploitatie van de accommodaties. In veel gemeenten worden de gebruikerstarieven verhoogd, wordt prijsdifferentiatie nadrukkelijker toegepast en wordt gestreefd naar meer commerciële verhuur. Vanuit een efficiënter beheer en exploitatie wordt gestreefd naar clustering van functies: dus geen stand-alone voorzieningen, maar meerdere functies onder een dak (denk aan een sporthal of gymzaal met daarbij kinderopvang, dorpshuisfunctie, huisartsenpraktijk, kantine van een sportvereniging, etc.). Tegelijkertijd wordt gestreefd naar een multifunctioner gebruik van binnensportaccommodaties, waarbij de voorzieningen (kantine, kleedkamers, sportvloer) door meerdere partijen worden gebruikt. 13

16 HOOFDSTUK 4. TOEKOMSTVISIE 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de toekomstvisie ten aanzien van binnensportaccommodaties beschreven. Hiervoor zijn in de vorige hoofdstukken diverse bouwstenen verkregen (paragraaf 4.2) van waaruit de toekomstvisie wordt opgesteld (paragraaf 4.3). Dit hoofdstuk wordt afgesloten met een opsomming van de mogelijke scenario s (paragraaf 4.4). 4.2 Bouwstenen In de voorgaande hoofdstukken zijn de volgende bouwstenen voor de toekomstvisie binnensportaccommodaties verkregen. 1. Binnensportaccommodaties zijn van groot belang voor zowel het gebruik door onderwijsinstellingen voor gymnastiekonderwijs, als voor sportverenigingen. 57% van de sportbeoefening door inwoners van de gemeente Zaltbommel plaats vindt in een officiële binnensportaccommodatie De accommodaties vormen een belangrijke randvoorwaarde om onze inwoners in voldoende mate te laten sporten en bewegen. Het stimuleren van meer inwoners tot bewegen en sportdeelname is een belangrijk speerpunt. Dit is ook als concrete doelstelling opgenomen in de begroting 2013 en wordt gehanteerd als doelstelling in het in 2013 te actualiseren subsidiebeleid. 3. Vijf binnensportaccommodaties bereiken in de periode de maximale levensduur van 40 jaar. 4. Met het Cambium is in het verleden de afspraak gemaakt om in de nabijheid van de schoolgebouwen een voorziening van minimaal twee gymnastieklokalen ter beschikking te stellen. In 2012 zijn verkennende gesprekken gevoerd met diverse partijen om inzicht te verkrijgen in de haalbaarheid van private realisatie van een Sporthal nabij het Cambium ter vervanging van Sporthal De Ring in combinatie met herontwikkeling van de locatie van de bestaande Sporthal De Ring en Zwembad Akwamarijn. 5. De gemeente heeft de wettelijke verplichting om binnen een bepaalde straal (afstand hemelsbreed die afhankelijk is van het aantal leerlingen en type onderwijs), passende binnensportruimte beschikbaar te stellen aan onderwijsinstellingen gebaseerd op het aantal leerlingen. 6. Hoewel het geen wettelijke verplichting is om vervoer beschikbaar te stellen (of daarvoor een vergoeding te verstrekken) aan basisscholen om de afstand tot een binnensportruimte te overbruggen is in de bijlage voorzieningen van de Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zaltbommel wel opgenomen dat, indien de afstand tot een binnensportvoorziening meer dan 1,5 km hemelsbreed betreft, door de gemeente vervoer wordt geregeld van en naar de gymnastiekruimte. 7. In de visie van het College is de aanwezigheid van een een multifunctionele gymzaal bij iedere brede school gewenst. Vanuit deze visie is op 3 juni 2008 besloten om ook voor de brede school De Waluwe een dergelijke gymzaal te realiseren. 8. De gemeente vervult een regiefunctie ten aanzien van het beheer, de exploitatie en het onderhoud van binnensportaccommodaties. De praktische uitvoering van beheer, exploitatie en onderhoud wordt uitbesteed aan derden. Hierbij wordt gestreefd naar 7 Dit kan een gymzaal of sporthal zijn, maar bijvoorbeeld ook een fitnesscentrum. 14

17 optimale clustering van beheer en exploitatie van sportaccommodaties aan één partij (in de huidige situatie is dat Sportfondsen Zaltbommel). 9. Met het overdragen van het beheer, exploitatie en onderhoud van binnensportaccommodaties is met ingang van 2012 een structurele bezuiniging gerealiseerd. 10. In de kerntakendiscussie (mei 2012) is gesteld dat een intensief multifunctioneel gebruik van accommodaties noodzakelijk is voor een sluitende exploitatie en dat clustering van voorzieningen belangrijk is, maar dat het ook van belang blijft dat bruikbare voorzieningen op maat aanwezig zijn en blijven in bepaalde kernen. 11. De integrale bezetting van de binnensportaccommodaties is laag en ligt onder de 30%, met uitzondering van Sporthal De Ring (83%), Sportzaal Buys Ballot (45%), Gymzaal Klipperstraat (46%) en Gymzaal Gameren (35%). Er is met het huidige aanbod ruim voldoende binnensportruimte beschikbaar voor zowel het onderwijs als voor binnensportverenigingen. Alleen voor Sporthal De Ring geldt dat er nog slechts beperkte restcapaciteit s avonds op werkdagen voor sportverenigingen beschikbaar is. 12. Alle binnensportaccommodaties worden gebruikt door het onderwijs. De bezetting van de accommodaties door onderwijsgebruik ligt in de kern Zaltbommel veel hoger dan in de overige kleinere kernen. 13. Uitgezonderd de gymzaal van de Brede School De Zandkampen worden alle binnensportaccommodaties s avonds op werkdagen gebruikt door sportverenigingen. In het weekend worden alleen Sporthal De Ring, Sportzaal Buys Ballot en de gymzaal van de Brede School De Zandkampen gebruikt. 14. Op basis van de bevolkingsprognose tot 2040 wordt vanuit een gelijkblijvende behoefte aan binnensportruimte vanuit het onderwijs- en verenigingsgebruik verwacht. 15. Als gevolg van de vergrijzing wordt een toenemend gebruik van binnensportaccommodaties voor sportieve/recreatieve activiteiten gericht op senioren en ouderen verwacht. 16. Vanuit financieel perspectief wordt gestreefd naar een zo efficiënt mogelijk beheer en exploitatie van binnensportaccommodaties. Clustering van functies en een multifunctioneel gebruik van voorzieningen dragen bij aan een betere exploitatie. 4.3 Toekomstvisie Deze toekomstvisie heeft tot doel om de volgende vragen te beantwoorden. 1. Hoe ziet het huidige aanbod van binnensportaccommodatie eruit en in welke mate worden de bestaande accommodaties gebruikt? (hoofdstuk 2) 2. Wat zien we als de rol van de gemeente in de realisatie, beheer, exploitatie en onderhoud van binnensportaccommodaties? (hoofdstuk 2 en 4) 3. Op basis van welke uitgangspunten, kaders en richtlijnen geven we invulling aan onze toekomstvisie op binnensportaccommodaties? (hoofdstuk 2 en 4) 4. Wat zijn de mogelijke scenario s om binnen het kader van de toekomstvisie te komen tot een toekomstbestendig en efficient aanbod van binnensportaccommodaties? (hoofdstuk 5) Hoofdstuk 2 heeft antwoord gegeven op de eerste vraag. In deze paragraaf wordt verder ingegaan op de vragen 2 en 3. 15

18 Ad 2. Wat zien we als de rol van de gemeente in de realisatie, beheer, exploitatie en onderhoud van binnensportaccommodaties? De gemeente heeft de wettelijke verplichting om binnen een bepaalde straal (afstand hemelsbreed die afhankelijk is van het aantal leerlingen en type onderwijs), passende binnensportruimte beschikbaar te stellen aan onderwijsinstellingen. De gemeente is daarmee dus primair verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen van binnensportaccommodaties aan onderwijsinstellingen. Aansluitend geeft de kerntakendiscussie (mei 2012) antwoord op deze vraag: De gemeente Zaltbommel vindt sportbeoefening door inwoners van belang in relatie tot gezondheid en sociale cohesie. Iedereen, en met name de jeugd, moet aan sport kunnen doen, waarbij sportorganisaties een belangrijke eigen verantwoordelijkheid hebben en de gemeente de regie voert (kerntaak) en faciliteert. Vanuit dit perspectief is het de primaire verantwoordelijkheid van de gemeente om zorg te dragen voor een aanbod van binnensportaccommodaties dat in kwantiteit (beschikbaarheid in aantal uren) en kwaliteit (geschikt voor sportbeoefening conform richtlijnen NOC*NSF) voldoet aan de behoeften van onze inwoners. In de realisatie van het basisaanbod van binnensportaccommodaties zoekt de gemeente echter nadrukkelijk naar samenwerking met derden (marktpartijen, onderwijsinstellingen, Woonlinie, etc.). Onder andere voor de realisatie en financiering van binnensportaccommodaties. De gemeente vervult een regiefunctie ten aanzien van het beheer, de exploitatie en het onderhoud van binnensportaccommodaties. De praktische uitvoering van beheer, exploitatie en onderhoud wordt uitbesteed aan derden. Hierbij wordt gestreefd naar optimale clustering van beheer en exploitatie van sportaccommodaties aan één partij (in de huidige situatie is dat Sportfondsen Zaltbommel). Ad 3. Op basis van welke uitgangspunten geven we invulling aan onze toekomstvisie op binnensportaccommodaties? Vanuit de beantwoording van vraag 2 vloeien twee belangrijke uitgangspunten voort. a. We hebben de wettelijke verplichting om, conform de hiervoor geldende regls ten aanzien van afstand en aantal leerlingen, passende binnensportruimte beschikbaar te stellen aan onderwijsinstellingen. b. Vanuit het belang van sportbeoefening willen we voorzien in de behoefte aan binnensportruimte van onze inwoners/binnensportverenigingen. Aansluitend hierop zijn de volgende uitgangspunten eveneens van toepassing. c. We willen waar mogelijk accommodaties clusteren en streven naar een intensief multifunctioneel gebruik van accommodaties met het oog op een optimale exploitatie (kerntakendiscussie mei 2012). d. Het aanbod van binnensportaccommodaties moet toekomstbestendig zijn. Gezien de levensduur van binnensportaccommodaties (maximaal circa 40 jaar) is het van belang om zorg te dragen voor een aanbod dat ook op lange termijn kan voorzien in de behoeften van onderwijsinstellingen en binnensportverenigingen. e. Vanuit financieel oogpunt willen we komen tot een efficient aanbod van binnensportaccommodaties, maar tegelijkertijd is het ook van belang dat bruikbare voorzieningen op maat aanwezig zijn en blijven in bepaalde kernen (kerntakendiscussie mei 2012). 16

19 Op basis van de voorgaande uitgangspunten wordt de toekomstvisie als volgt verwoord. We realiseren een toekomstbestendig aanbod van binnensportaccommodaties waarmee we voldoen aan de wettelijke verplichtingen voor onderwijsinstellingen en voorzien in de behoefte aan binnensportruimte van binnensportverenigingen. We willen waar mogelijk accommodaties clusteren en streven naar een multifunctioneel gebruik van voorzieningen. We hanteren een gezonde balans tussen enerzijds een efficiënt aanbod van binnensportaccommodaties en anderzijds behoud van voorzieningen in de kernen. De gemeente is primair verantwoordelijk voor de realisatie van het basisaanbod van binnensportaccommodaties waarmee kan worden voldaan aan de wettelijke verplichtingen voor onderwijsinstellingen en waarmee kan worden voorzien in de behoefte aan binnensportruimte van binnensportverenigingen, maar zoekt daarbij nadrukkelijk samenwerking met derden. De gemeente vervult een regierol ten aanzien van beheer, exploitatie en onderhoud van binnensportaccommodaties. De praktische uitvoering wordt uitbesteed aan derden. 17

20 HOOFDSTUK 5. SAMENSTELLING AANBOD BINNENSPORTACCOMMODATIES Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het aanbod van binnensportaccommodaties voor de periode en de hierbij te maken keuzes. Allereerst wordt het basisaanbod van binnensportaccommodaties gedefinieerd. Dit betreft het aanbod dat noodzakelijk is om te kunnen voldoen aan de wettelijke verplichtingen voor onderwijsinstellingen en om te kunnen voorzien in de behoefte aan binnensportruimte van binnensportverenigingen. In paragraaf 5.2 wordt dit basisaanbod eerst beschreven. Aansluitend worden in dit hoofdstuk de verschillende keuzes beschreven om te komen tot een evenwichtig aanbod van binnensportaccommodaties voor de periode Basisaanbod van binnensportvoorzieningen Onderwijsgebruik Met het basisaanbod moet allereerst voldaan kunnen worden aan de wettelijke verplichtingen voor onderwijsinstellingen. In tabel 2 is hiervoor het aantal uren per onderwijsinstelling weergegeven evenals de bestaande binnensportaccommodaties die hiervoor binnen de maximale afstand geschikt zijn. Op basis hiervan blijkt dat het basisaanbod kan bestaan uit: - 4 zaaldelen in de kernen ten behoeve van het basisonderwijs 8-3 zaaldelen in de kern Zaltbommel ten behoeve van het basisonderwijs 9-6 zaaldelen in de kern Zaltbommel ten behoeve van het voortgezet onderwijs 10 Met dit aanbod kan voldaan worden aan de wettelijke verplichtingen voor wat betreft het onderwijs gebruik. Ter vergelijking: in de huidige situatie zijn er 8 zaaldelen in de kern Zaltbommel en 8 zaaldelen in de overige kernen aanwezig (zie ook tabel 1). In de kern Zaltbommel is er in de huidige situatie een behoefte vanuit onderwijsgebruik aan 9 zaaldelen, terwijl er in de praktijk 8 zaaldelen aanwezig zijn. In de praktijk ontstaan er desondanks geen grote knelpunten omdat Sporthal De Ring weliswaar deelbaar is in slechts 2 zaaldelen, maar aan vloeroppervlakte ruimte biedt voor 3 zaaldelen. In theorie is er in de huidige situatie echter sprake van een tekort van 1 gymzaal in de kern Zaltbommel. Met vervanging van Sporthal De Ring door een nieuwe, in drie zaaldelen deelbare, sporthal bij het Cambium voldoet het aanbod in de kern Zaltbommel weer aan de behoefte vanuit onderwijsgebruik (zie ook paragraaf 5.7) 8 Gebruikt door OBS Den Boogerd (12), De Burcht (12), CBS Willem van Oranje (6), DW van Damschool (4,5), De Rank (3), CBS De Wegwijzer (9), De Regenboog (6,75), School met de Bijbel Nieuwaal (6), Juliana van Stolbergschool (9), CBS De Bron (7,5), School met de Bijbel Gameren (10,5), Totaal 86,25 uur : 26 uur per zaaldeel = afgerond 4 zaaldelen. 9 Gebruikt door Franciscusschool (18), Fonkelsteen (3,5), Walsprong (10,5), Leiboom (10,5), Spelwert (13,5), Toermalijn (15,75). Totaal 71,75 uur : 26 uur = afgerond 3 zaaldelen. 10 Gebruikt door Cambium (174) en De Brug (9). Totaal 183 uur : 32 uur = afgerond 6 zaaldelen. 18

21 Sportgebruik Tegelijkertijd moet het basisaanbod kunnen voorzien in de behoefte aan binnensportruimte vanuit de binnensportverenigingen. Hiervoor gelden geen wettelijke afstandsnormen. Sportverenigingen maken s avonds op werkdagen en in mindere mate in het weekend gebruik van een gymzaal (1 zaaldeel), een sportzaal (2 zaaldelen) of een sporthal (3 zaaldelen). Om in de behoefte van binnensportverenigingen te voorzien, is een aanbod noodzakelijk van: - 1 sporthal (3 zaaldelen per sporthal) - 1 sportzaal (2 zaaldelen per sportzaal) - 3 gymzalen (1 zaaldeel per gymzaal) Integraal basisaanbod Hieruit kan geconcludeerd worden dat in de praktijk het noodzakelijke aanbod ten behoeve van onderwijsinstellingen tegelijkertijd voldoende is om te voorzien in de behoefte vanuit de binnensportverenigingen. Het basisaanbod van binnensportvoorzieningen waarmee we voldoen aan de wettelijke verplichtingen voor onderwijsinstellingen én voorzien in de behoefte aan binnensportruimte van binnensportverenigingen ziet er als volgt uit: - 1 sporthal in de kern Aalst (Sporthal Aalst, 2 zaaldelen) - 2 gymzalen in de kernen (2 van de volgende gymzalen: Microsporthal Brakel, Gymzaal Bruchem, Gymzaal Gameren, Gymzaal Nederhemert, Gymzaal dorpshuis Poederoijen, Gymzaal dorpshuis Zuilichem) - 1 sporthal in de kern Zaltbommel (een nieuwe, in drie zaaldelen deelbare, sporthal bij het Cambium ter vervanging van Sporthal De Ring) - 1 sportzaal in de kern Zaltbommel (Sportzaal Buys Ballot, 2 zaaldelen) - 4 gymzalen in de kern Zaltbommel (Gymzaal Klipperstraat, Gymzaal Brede School Waluwe, Gymzaal Brede School Zandkampen, Gymzaal De Toermalijn, 4 zaaldelen) In dit basisaanbod is vervanging van Sporthal De Ring door een nieuwe, in drie zaaldelen deelbare, sporthal bij het Cambium voorzien, om binnen de kern Zaltbommel te kunnen voldoen aan de behoefte vanuit onderwijsgebruik. Ten opzichte van de huidige situatie zijn er in de kernen 4 gymzalen overtollig. Het betreft 4 van de 6 aanwezige gymzalen: Microsporthal Brakel, Gymzaal Bruchem, Gymzaal Gameren, Gymzaal Nederhemert, Gymzaal dorpshuis Poederoijen en Gymzaal dorpshuis Zuilichem. Door realisatie van een extra scheidingswand in Sporthal Aalst is de sporthal deelbaar in 3 zaaldelen (in de huidige situatie zijn er 2 zaaldelen). In dat geval zijn er 5 van de 6 gymzalen in de kernen in theorie overtollig. Regeerakkoord In het Regeerakkoord van VVD en PVDA d.d. 29 oktober 2012 uit het nieuwe kabinet de wens dat er tenminste 3 uur per week gymnastiek in het primair onderwijs wordt gegeven, binnen de bestaande onderwijsuren. Dit zou een verdubbeling betekenen van de huidige situatie. Op dit moment is de praktische uitvoering hiervan, waaronder de financiering, echter nog onduidelijk. Mocht de wens van het nieuwe kabinet werkelijkheid worden dan is logischerwijs een groter basisaanbod van binnensportvoorzieningen noodzakelijk. Het is niet de verwachting dat gemeenten op korte termijn vanuit het Rijk de financiële middelen ontvangen om deze wens van het kabinet te realiseren. 19

22 Indien de wens van het Kabinet realiteit wordt, dan zou het noodzakelijk basisaanbod bestaan uit: - 7 zaaldelen in de kernen ten behoeve van het basisonderwijs 11-5 zaaldelen in de kern Zaltbommel ten behoeve van het basisonderwijs 12-5 zaaldelen in de kern Zaltbommel ten behoeve van het voortgezet onderwijs 13 Dit zou betekenen dat in de huidige situatie in theorie 1 gymzaal in de kernen overtallig is (bij realisatie van een extra scheidingswand in Sporthal Aalst worden 2 gymzalen in de kernen in theorie overtollig). In de kern Zaltbommel zou er een tekort ontstaan aan 2 gymzalen, waarbij het tekort met 1 gymzaal kan worden teruggebracht door ter vervanging van Sporthal De Ring een nieuwe, in drie zaaldelen deelbare, sporthal bij het Cambium te realiseren. 5.3 Behoud van gymzalen die onderdeel uitmaken van een dorpshuis Indien de gymzalen bij de dorpshuizen in Poederoijen en Zuilichem worden afgestoten wordt de (multi)functionaliteit van de dorpshuizen sterk verminderd. Dit heeft een negatieve invloed op de exploitatie van de dorphuizen. Daarom wordt uitgegaan van het basisaanbod met behoud van gymzalen die onderdeel uitmaken van de dorpshuizen te Poederoijen en Zuilichem. Vanuit dit perspectief zijn er uitgaande van het noodzakelijke basisaanbod in theorie 4 gymzalen in kernen overtollig: Microsporthal Brakel, Gymzaal Nederhemert, Gymzaal Bruchem en Gymzaal Gameren. 5.4 Zoveel mogelijk voorkomen van kapitaalvernietiging Uitgangspunt is dat kapitaalvernietiging zoveel mogelijk voorkomen moet worden bij de vormgeving van het aanbod van binnensportaccommodaties voor de periode Kijkend naar de levensduur van de overtollig gymzalen dan blijkt dat de gymzaal in Bruchem nu slechts 28 jaar oud. De levensduur is dus pas in 2023 bereikt. Het eerder afstoten van deze voorziening zou forse kapitaalvernietiging betekenen. Om deze reden blijft Gymzaal Bruchem in ieder geval behouden voor de periode Dit resulteert in 3 gymzalen waarvoor een keuze gemaakt moet worden tussen behoud van de voorziening danwel het sluiten van de voorziening. 11 Gebruikt door OBS Den Boogerd (24), De Burcht (24), CBS Willem van Oranje (12), DW van Damschool (9), De Rank (6), CBS De Wegwijzer (19), De Regenboog (13,5), School met de Bijbel Nieuwaal (12), Juliana van Stolbergschool (18), CBS De Bron (15), School met de Bijbel Gameren (21). Totaal 173,5 uur : 26 uur per zaaldeel = afgerond 7 zaaldelen. 12 Gebruikt door Franciscusschool (18), Fonkelsteen (7), Walsprong (21), Leiboom (21), Spelwert (27), Toermalijn (31,5). Totaal 125,5 uur : 26 uur = afgerond 5 zaaldelen. 13 Gebruikt door Cambium (174) en De Brug (9). Totaal 183 uur : 32 uur = afgerond 6 zaaldelen. 20

23 5.5 Sluiten of behouden overtollige accommodaties Deze keuze geldt voor Microsporthal Brakel, Gymzaal Gameren en Gymzaal Nederhemert. Navolgend worden de belangrijkste aspecten van deze accommodaties beschreven evenals de consequenties van zowel sluiting als behoud. Microsporthal Brakel De gymzaal in Brakel is 41 jaar oud en daarmee de oudste binnensportaccommodatie in de gemeente. De gymzaal heeft een integrale bezettingsgraad van 19%. De gebruikmakende basisscholen zouden in geval van sluiting terecht kunnen bij de gymzalen in Poederoijen (4,0 km), Zuilichem (4,5 km) of Sporthal Aalst (5,0 km). De basisscholen maken in de huidige situatie in totaal 10,5 uur per week gebruik van de gymzaal in Brakel. Vanuit de Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zaltbommel zal het vervoer door de gemeente geregeld moeten worden omdat de afstand meer dan 1,5 km hemelsbreed betreft. De kosten hiervan bedragen 290,- per kilometer, per uur bewegingsonderwijs per week. In totaal bedragen de kosten hiervan dan ,- per jaar (uitgaande van gebruik van de gymzaal in Poederoijen). Door sluiting van deze accommodatie wordt ,- per jaar aan exploitatielasten bespaard. Op basis van de bestaande vervoersregeling is het netto resultaat van sluiting echter vrijwel nihil. De accommodatie heeft geen boekwaarde meer. Gymzaal Gameren De gymzaal in Gameren is 37 jaar oud en kent een integrale bezetting van 35%. Twee basisscholen maken gebruik van deze gymzaal. Deze basisscholen zouden in geval van afstoting terecht kunnen bij de gymzalen in Zuilichem (De Regenboog, 6,75 uur per week, afstand 3,5 km) en Bruchem (School met de Bijbel Gameren, 10,5 uur per week, afstand 4,5 km). Vanuit de Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zaltbommel zal het vervoer voor de scholen die moeten gaan reizen door de gemeente geregeld moeten worden omdat de afstand meer dan 1,5 km hemelsbreed betreft. De kosten hiervan bedragen in geval van sluiting van de gymzaal in Gameren ,-. Door sluiting van deze accommodatie wordt ruim ,- per jaar aan exploitatielasten bespaard. Op basis van de bestaande vervoersregeling leidt afstoten tot een negatief resultaat van ,-. De accommodatie heeft nog een boekwaarde van ruim ,-. Gymzaal Nederhemert De gymzaal in Nederhemert is 34 jaar oud en kent een integrale bezetting van 19%. In geval van afstoting zal de gebruikmakende basisschool gebruik kunnen gaan maken van Sporthal Aalst (4,0 km). Deze basisschool maakt in de huidige situatie 9 uur per week gebruik van de gymzaal in Nederhemert. Vanuit de Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zaltbommel zal het vervoer door de gemeente geregeld moeten worden omdat de afstand meer dan 1,5 km hemelsbreed betreft. De kosten hiervan bedragen 290,- per kilometer, per uur bewegingsonderwijs per week. In totaal bedragen de kosten dan ,- per jaar. Hier staat tegenover dat door sluiting van deze accommodatie bijna ,- per jaar aan exploitatielasten bespaard wordt. Het totaal resultaat is op basis van de bestaande vervoersregeling dus nihil. De accommodatie heeft nog een boekwaarde van ruim ,-. 21

24 Consequenties sluiting binnensportvoorzieningen Het sluiten van één of meerdere in theorie overtollige gymzalen heeft de volgende consequenties. 1. Binnensportaccommodaties vormen een belangrijke randvoorwaarde om onze inwoners in voldoende mate te laten sporten en bewegen. Het stimuleren van meer inwoners tot bewegen en sportdeelname is een belangrijk speerpunt. Dit is ook als concrete doelstelling opgenomen in de begroting 2013 en wordt gehanteerd als doelstelling in het in 2013 te actualiseren subsidiebeleid. 2. Vanuit het jeugd- en gezondheidsbeleid is het ten behoeve van onder andere de gezondheid en sociale cohesie van belang dat met name de jeugd- in voldoende mate sport en beweegt. De lessen gymnastiekonderwijs vormen daarvoor een belangrijke basis. De gebruikmakende basisscholen hebben in de huidige situatie de beschikking over een nabijgelegen gymzaal en zullen bij het sluiten van voorzieningen moeten gaan reizen van en naar de dichtstbijzijnde accommodatie. De reistijd die afgelegd moet worden naar een binnensportaccommodatie zal zeer waarschijnlijk ten koste kunnen gaan van de lessen bewegingsonderwijs. 3. Door uit te gaan van het minimaal benodigde basisaanbod ontstaat een hoge bezettingsgraad van de binnensportaccommodaties. Hierdoor zijn de mogelijkheden tot uitbreiding van aantal uren beperkt en zal op het gebied van inroostering flexibiliteit van onderwijsinstellingen noodzakelijk zijn. 4. Voor de Combinatiefunctionarissen is het van belang om met name in geval van slecht weer te kunnen beschikken over binnensportaccommodaties. In geval van sluiting van één of meerdere in theorie overtollige gymzalen wordt het voor de Combinatiefunctionarissen veel moeilijker om in de betreffende kern(en) taken goed uit te voeren en doelstellingen te realiseren. 5. In geval van sluiting van één of meerdere in theorie overtollige gymzalen bestaat het risico op maatschappelijke onrust c.q. weerstand. Financiële consequenties behoud voorzieningen Het behoud van deze binnensportaccommodaties voor de langere termijn vergt herinvestering in de vorm van vervanging (danwel grondige renovatie) in de komende jaren. Ter indicatie: nieuwbouw van een gymnastieklokaal vergt een investering van circa ,= excl. BTW, grondkosten en externe infrastructuur. De levensduur van een gymnastieklokaal bedraagt 40 jaar. Afhankelijk van de huidige technische staat zou grootschalige renovatie van een gymzaal mogelijk een alternatief zijn voor nieuwbouw, teneinde een gymzaal voor langere termijn te behouden. De financiële consequentie van behoud van een gymnastieklokaal worden in deze notitie geraamd op structureel ,- per jaar. Dit is gelijk aan de gemiddelde kapitaallasten per jaar (rente plus aflossing) van een investering van ,= met een looptijd van 40 jaar en een rentepercentage van 4%. Relatie met vervoersregeling De financiële voordelen van het afstoten van de theoretisch gezien overtallig accommodaties wegen nauwelijks op tegen de extra kosten die ontstaan door het vervoer van leerlingen conform de Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zaltbommel (zie paragraaf 5.3 en 5.4). Besluitvorming over behoud danwel sluiting van de gymzalen heeft dus een nauwe relatie met de vervoersregeling. Hierop wordt in paragraaf 5.6 nader ingegaan. 22

25 5.6 Aanpassing vervoersregeling: vergoeding na 1,5 km of na 3,5 km Hoewel het geen wettelijke verplichting is om vervoer beschikbaar te stellen (of daarvoor een vergoeding te verstrekken) aan basisscholen om de afstand tot een binnensportruimte te overbruggen is in (de bijlage van) de bestaande Verordening materiële en financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zaltbommel opgenomen dat, indien de afstand tot een binnensportvoorziening meer dan 1,5 km hemelsbreed betreft, door de gemeente vervoer wordt geregeld van en naar de gymnastiekruimte. De kosten voor dit vervoer als gevolg van sluiting zijn in paragraaf 5.5 per accommodatie in kaart gebracht. Overwogen kan worden om deze vervoersregeling aan te passen waarbij de school verantwoordelijk is voor het vervoer over bijvoorbeeld de eerste 1,5 kilometer en de gemeente de kosten vergoed over de afstand tot de binnensportaccommodatie boven de 1,5 km. Een alternatief scenario kan zijn om deze grens te stellen op 3,5 kilometer. In beide scenario s nemen de vervoerskosten voor de gemeente af en komt (een deel van) de rekening in dat geval bij de scholen te liggen. Tabel 5. Kosten vervoersregeling (in, prijspeil 2012) # Accommodatie Kosten vervoer bij sluiting obv huidige vervoersregeling Kosten vervoer bij sluiting obv vervoersregeling na 1,5 km Kosten vervoer bij sluiting obv vervoersregeling na 3,5 km B Microsporthal Brakel D Gymzaal Gameren E Gymzaal Nederhemert Behoud van alle bestaande voorzieningen In geval van behoud van alle bestaande binnensportaccommodaties blijven de kosten als gevolg van het huidige vervoer ,- per jaar bedragen. In dit scenario zou het wijzigen van de vervoersregeling naar 1,5 km leiden tot jaarlijkse kosten van 7.000,-. Wijzigen naar 3,5 km betekent dat de gemeente geen vervoerskosten meer heeft. Het eventueel aanpassen van de huidige vervoersregeling zal gepaard moeten gaan met een redelijke afbouw-/overgangsperiode. In de verordening materiële financiële gelijkstelling is in artikel 5 opgenomen dat dit uiterlijk zes weken voor 1 april voorafgaand aan het betreffende schooljaar bekend gemaakt moet worden. 5.7 Vervanging Sporthal De Ring door nieuwe Sporthal Cambium De levensduur van Sporthal De Ring wordt in de periode bereikt en is dus in de komende jaren aan vervanging toe. Vervanging van Sporthal De Ring wordt beoogd door realisatie van een nieuwe sporthal nabij het Cambium. In theorie is er in de huidige situatie sprake van een tekort van 1 gymzaal in de kern Zaltbommel. In de parktijk beidt Sporthal De Ring echter wel voldoende vloeroppervlakte, maar dus niet voldoende zaaldelen. Met vervanging van Sporthal De Ring door een nieuwe, in drie zaaldelen deelbare, sporthal bij het Cambium ontstaat een aanbod in de kern Zaltbommel dat voldoet aan de behoefte vanuit onderwijsgebruik. 23

26 Hierdoor wordt tevens de afspraak uit de akte van doordecentralisatie van de huisvestingsvoorzieningen van het Cambium, notarieel gepasseerd op 4 maart 2009, nagekomen om een sportvoorziening, ter grootte van minimaal 2 gymnastieklokalen (een sportzaal), te realiseren in de onmiddellijke nabijheid van de schoolgebouwen van S.G. Cambium aan de Van Heemstraweg Oost. Anderzijds biedt sluiting van Sporthal De Ring de mogelijkheid om herontwikkeling van de volledige strook bestaande uit Sporthal De Ring en Zwembad Akwamarijn als financieringsbron in te zetten. Eerder is al besloten om Zwembad Akwamarijn uiterlijk per 31 december 2016 te sluiten. 24

27 BIJLAGE 1. TARIEVEN PER 1 JANUARI 2012 Verenigingen halve zaal p/u Sporthal 24,05 Tarief b. Verenigingen halve zaal p/u Klipper 17,80 Tarief b. Verenigingen halve zaal p/u contant Sporthal 28,00 Tarief b. Verenigingen halve zaal p/u contant Klipper 20,10 Tarief b. Verenigingen hele zaal p/u Sporthal 47,30 Tarief b. Basisscholen gem. algemeen Sporthal Tarief a. Basisscholen gem. algemeen Klipper Tarief a. Overige scholen algemeen Sporthal 739,65 Tarief a. Sportzaal verenigingen Buys Ballot 17,80 Tarief b. Sportzaal verenigingen Buys Ballot 28,00 Tarief b. Sportzaal basisscholen Buys Ballot 17,80 Tarief a. Verenigingen zaal Brakel 11,90 Tarief b. Verenigingen zaal per kwartaal Brakel 118,90 Tarief b. Verenigingen zaal Gameren 11,90 Tarief b. Verenigingen zaal per kwartaal Gameren 118,90 Tarief b. Verenigingen zaal Nederhemert 11,90 Tarief b. Verenigingen zaal per kwartaal Nederhemert 118,90 Tarief b. Verenigingen zaal Bruchem 11,90 Tarief b. Verenigingen zaal per kwartaal Bruchem 118,90 Tarief b. Bedragen zijn inclusief BTW (6%). 25

28 BIJLAGE 2. TARIEVEN OMLIGGENDE GEMEENTEN Naam gemeenten Gymzaal Sporthal Gemeente Neerijnen 14,22 Gemeente Lingewaal 7,00 23,80 Gemeente Maasdriel 21,00 42,50 Gemeente Geldermalsen 10,44 49,75 Gemeente Heusden 7,85 31,50 Gemeente Aalburg 11,80 Gemeente Zaltbommel 11,90 47,30 Gemiddelde 12,03 38,97 Afwijking Zaltbommel -1% +18% Bedragen in, prijspeil 2011/2012 voor de huur per uur voor sportverenigingen afkomstig uit de betreffende gemeente en zijn inclusief BTW (6%). 26

29 BIJLAGE 3. BEVOLKINGSPROGNOSE ZALTBOMMEL Bevolkingsprognose gemeente Zaltbommel (bron: CBS) 27