Notitie: Wijzigingen AWBZ en de gevolgen daarvan voor leerlingen in het (V)SO. Datum: februari 2009.

Transcriptie

1 WEC Raad Christiaan Krammlaan 8-10 Postadres: Postbus AE UTRECHT 1/6 Notitie: Wijzigingen AWBZ en de gevolgen daarvan voor leerlingen in het (V)SO. Datum: februari Inleiding. Historische schets. In 2004 werd de richtlijn afbakening en reikwijdte AWBZ en onderwijs in het leven geroepen. Het doel van deze richtlijn is ervoor te zorgen, dat elk kind, ongeacht de mate van beperking, onderwijs kan volgen. Op het moment dat onderwijs als voorliggende voorziening niet meer kan voldoen aan de zorgvraag, kan aanspraak gemaakt worden op zorg vanuit de AWBZ. Immers, met de invoering van de onafhankelijke indicatiecriteria werd de weg geopend voor alle kinderen en met name voor de groep ernstig meervoudig gehandicapte leerlingen met een IQ lager dan 35, middels een MG cluster 3 indicatie een plaats op een cluster 3 school te verkrijgen. Met het instellen van deze richtlijn erkenden de ministeries van OCW en VWS tegelijkertijd dat de onderwijs financiering tbv deze groep kinderen tekort schoot om hen op verantwoorde wijze in het onderwijs te doen laten instromen. Ook voor leerlingen met ernstige, complexe gedragsstoornissen kon een beroep worden gedaan op de richtlijn. In het voorjaar van 2008 heeft de WEC Raad, na uitvoerig intern onderzoek een Manifest gepubliceerd over het onderwijs aan ernstig meervoudig gehandicapte leerlingen met een IQ lager dan 35. Met dit Manifest werd aandacht gevraagd voor de zorgelijke positie van het onderwijs aan deze groep leerlingen. Uit het onderzoek bleek, dat de complexe problematiek van de in het cluster 3 onderwijs ingestroomde leerlingen in de loop van de jaren alleen maar was toegenomen,. Door deze sterk toegenomen complexe problemen van deze leerlingen, de nog steeds beperkte (financiële) middelen in het speciaal onderwijs en een overdaad aan bureaucratie rond de uitvoering van de richtlijn, (ouders zijn immers aanvragers en worden verzocht een deel van hun budget over te dragen aan de school) gaven scholen aan steeds meer moeite te hebben om op verantwoorde wijze onderwijs voor deze groep te verzorgen. Daar stond tegenover dat de scholen wel zelf hadden geïnvesteerd in - basis- en randvoorwaarden, - intensivering van de samenwerking met zorgpartners, ( samen verantwoordelijk ) - opleiding van gespecialiseerd personeel en, - in leerlijnen en curricula, o.a. mede dankzij bijdragen van OCW en in een intensieve samenwerking met verschillende ontwikkelinstituten. - Samenwerking met VGN Bovendien hebben WEC Raad en VGN een gezamenlijke werkgroep in het leven geroepen met als doel de specifieke inhoudelijke expertise en samenwerkingsstructuren in beeld te brengen die noodzakelijk zijn om tot verantwoorde zorg - onderwijs arrangementen te komen. (zowel voor cluster 3 als cluster 4) In een reactie op het Manifest gaven Tweede Kamer leden van CU, CDA, PVDA en VVD, aan, het belang van onderwijs aan deze groep kinderen te onderschrijven.

2 WEC Raad Christiaan Krammlaan 8-10 Postadres: Postbus AE UTRECHT 2/6 2. Wijzigingen AWBZ. Op 16 september 2008 heeft staatssecretaris Mw Bussemaker de pakketmaatregel AWBZ aan de Tweede Kamer toegestuurd. (brief: nr 30597, 29). Onderdeel van de pakketmaatregel is de herverdeling van de oude functies ondersteunende en activerende begeleiding (OB/AB) en behandeling in twee nieuwe functies: begeleiding en behandeling. Voor de nieuwe functie begeleiding komt een beperking van de toegang (aanspraak) en een beperking van de omvang (maximale klasse). De WEC Raad heeft op basis van deze pakketmaatregel in een brief dd 23 oktober 2008 meteen haar bezorgdheid geuit over de mogelijke consequenties van deze pakketmaatregel op de uitvoering van de richtlijn afbakening en reikwijdte AWBZ en onderwijs. In december 2008 publiceerde VWS nieuwe beleidsregels. Uit deze beleidsregels blijkt een forse teruggang in de mogelijkheden om AWBZ middelen middels de richtlijn in te zetten in het onderwijs. Het CIZ heeft in januari 2009 een publieksvriendelijke versie van de beleidsregels gepubliceerd: de indicatiewijzer. Uitgebreidere informatie is te lezen in hoofdstuk 10 van deze indicatiewijzer van CIZ, AWBZ en Onderwijs (zie ) De meest ingrijpende wijziging voor het speciaal onderwijs betreft de beperking van de omvang van de nieuwe functie begeleiding (maximaal klasse 2). Daarnaast werkt de invulling van begeleiding beperkend; de behoefte aan bovenmatig toezicht is de enige mogelijkheid voor een indicatie BG in het onderwijs. De beperking van de toegang zal naar verwachting het onderwijs nauwelijks treffen. Een tweede ingrijpende wijziging betreft de vaststelling van de zogenaamde integrale Zorg Zwaarte Pakketten (ZZP). Hieruit blijkt, dat voor kinderen, die in AWBZ gefinancierde instellingen verblijven én onderwijs volgen geen mogelijkheid bestaat AWBZ middelen in het onderwijs in te zetten. Aangezien alle benodigde zorg voor een cliënt in de ZZP is verwerkt, is het systeemtechnisch niet mogelijk om daarnaast aanvullende functies te indiceren (BG voor onderwijs). Onderstaand de belangrijkste gevolgen kort opgesomd: 1. De toegang tot en de omvang van een indicatie voor de functie BG wordt beperkt: er wordt strenger geselecteerd voor wat betreft acceptatie van zorgvragen en er wordt minder tijd geïndiceerd. In veel meer gevallen dan tot nu toe wordt onderwijs verantwoordelijk gehouden voor het oplossen van knelpunten. 2. Binnen onderwijs is alleen behoefte aan bovenmatig toezicht een grond om BG te indiceren. 3. De aftrektabel (minutentabel) is voor BG niet meer van toepassing. 4. Tijdens overblijven op school kan geen BG worden geïndiceerd. Scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs bieden een continu rooster, dus ook tijdens de middagpauzes. 5. De maximale indicatieklasse is vastgesteld op klasse 2 (maximaal 3,9 uur per week). Daarbij moet hiermee de behoefte van thuis en school worden gedekt. Ouders bepalen waar de inzet plaats vindt. Te voorzien valt dat als ouders een half uur per dag thuis moeten inzetten, er geen enkel inzet meer naar school zal plaatsvinden. 6. Alle nog doorlopende indicaties worden in 2009 door CIZ herbeoordeeld op basis van de nieuwe criteria; het gevaar op een vervolgindicatie die veel lager uitvalt is groot. 7. Er wordt geen mogelijkheid geopend om kinderen, die in een AWBZ-instelling wonen ook tijdens het onderwijs extra te ondersteunen. Eventuele ondersteuning moet door de verblijfsinstelling uit het bestaande ZZP geleverd worden. Hier kan dus géén aanvullende indicatie BG voor worden afgegeven. 8. De mogelijkheid om PV (persoonlijke verzorging) te indiceren is iets verruimd: instructie bij PV (begeleiden met de handen op de rug) wordt nu ook tot de PV gerekend (was voorheen begeleiding).

3 Resumerend 1. De nieuwe regeling is veel meer beperkend dan voorheen en doet geen recht aan de begeleidingsbehoefte van leerlingen met forse beperkingen en/of ernstige stoornissen. Feitelijk heeft VWS de overeenkomst met OC&W eenzijdig aangepast en uitgekleed. OC&W heeft nog niet publiekelijk gereageerd. 2. Als gevolg van de nieuwe regeling zal al gedurende 2009 rekening moeten worden gehouden met een forse teruggang van de mogelijke AWBZ-inzet in scholen. Al vanaf begin 2009 moeten betrokken partijen hun planning bijstellen. 3. De zeggenschap over inzet van BG ligt eenzijdig bij de ouders. Dit leidt er gemakkelijk toe dat de prioriteit thuis komt te liggen en onderwijs helemaal geen ondersteuning meer kan bieden. WEC Raad Christiaan Krammlaan 8-10 Postadres: Postbus AE UTRECHT 3/6

4 WEC Raad Christiaan Krammlaan 8-10 Postadres: Postbus AE UTRECHT 4/6 3. Cijfers gebruik Richtlijn inzet AWBZ middelen in het onderwijs. (Indicatief) Teldatum: Oktober 2008 Cluster 3. Op 1 oktober 2008 maken 1750 tot 2000 cluster 3 leerlingen gebruik van de richtlijn. In 50 tot 55 % van de gevallen gaat het om laag-functionerende kinderen (IQ<35). In deze groep vertoont ruim 40 % van de leerlingen ernstige lichamelijke beperkingen en ongeveer 25 % ASS gerelateerde problematiek. De overige % van de leerlingen die gebruik maken van de richtlijn zijn voor het merendeel (80 90 %) ZML geïndiceerde kinderen (bv met zeer ernstige gedragsproblematiek) en een gering aantal LG en LZK geïndiceerde leerlingen (10 20%). Van alle leerlingen in het (V)SO die gebruik maken van de Richtlijn is ruim een kwart tussen 4 8 jaar, ruim een derde 9 tot 12 jaar. Nog eens een kwart van het aantal leerlingen is 13 tot 16 jaar, en een kleine 10% is 17 tot 20 jaar. Ongeveer 75 % van het totale aantal uren wordt geïndiceerd in de functie Ondersteunende Begeleiding Het gemiddeld aantal geïndiceerde uren ondersteunende begeleiding ligt (na gebruikmaking van de aftrektabel) tussen de 6 en 8 uren per leerling. Dit zijn de uren, die minimaal gehalveerd gaan worden en mogelijk (vrijwel) geheel gaan verdwijnen, omdat we kunnen aannemen dat ouders het maximum van het aantal toe te kennen uren uit de nieuwe functie begeleiding (3,9 uur) geheel thuis zullen inzetten. Daarnaast wordt 20 % van het totale aantal geïndiceerde uren besteed in de functie persoonlijke verzorging en ongeveer 5 % in de functie verpleegkundig handelen. Het gemiddeld aantal toegekende uren in deze functies bedraagt ongeveer 2. Ongeveer 8-10 % van de kinderen die momenteel gebruik maakt van de richtlijn verblijft in een instelling. Deze kinderen kunnen geen gebruik maken van de richtlijn en kunnen vanuit hun ZZP geen aanspraak maken op aanvullende zorg in het onderwijs. Onbekend is het aantal kinderen uit de genoemde doelgroepen, dat zich de komende jaren als nieuwe leerlingen gaat aanmelden bij de cluster 3 scholen. Onbekend is het aantal kinderen uit de genoemde doelgroepen, dat momenteel in de leerplichtige leeftijd op een KDC verblijft ( met een leerplichtontheffing) en waarvan de ouders mogelijk op termijn nog gebruik willen maken van het recht op onderwijs. We berekenen het verlies van inzet van AWBZ middelen in cluster 3 op ongeveer 15 miljoen euro.

5 WEC Raad Christiaan Krammlaan 8-10 Postadres: Postbus AE UTRECHT 5/6 Cluster 4. In cluster 4 komen we, op basis van een schatting, ongeveer leerlingen tegen die in een instelling verblijven en voor wie gecombineerde onderwijs - zorg arrangementen binnen de school worden georganiseerd. Er bereiken ons berichten dat zonder de gecombineerde zorg - onderwijs arrangementen deze leerlingen niet naar school kunnen. Doordat in de zorg zwaarte pakketten géén dagbestedingsmiddelen geïndiceerd worden als onderwijs voorliggend is, zullen deze gecombineerde arrangementen niet meer uitgevoerd kunnen worden. We berekenen het verlies van AWBZ middelen in cluster 4 op 6 tot 8 miljoen euro. We hebben geen zicht op het aantal leerlingen dat met rugzak verblijft binnen de reguliere scholen en waarmee, met het wegvallen dan wel begrenzen van de indicatie voor ondersteunende begeleiding het functioneren binnen de school wordt bemoeilijkt (inzet van o.a. auti-coaches wordt veelal zowel vanuit LGF middelen als PGB middelen bekostigd). Moeilijk voorspelbaar is het effect van het wegvallen van ondersteunende begeleiding voor ouders op het functioneren van leerlingen binnen het onderwijs (secundaire effecten). De mogelijkheden voor het aanvragen van ondersteunende begeleiding voor de doelgroep van cluster 4 worden immers aanzienlijk beperkt. 4. Consequenties. We openden deze korte notitie met het doel van de richtlijn:.. ervoor te zorgen, dat elk kind, ongeacht de mate van beperking, onderwijs kan volgen. Op het moment dat onderwijs als voorliggende voorziening niet meer kan voldoen aan de zorgvraag, kan aanspraak gemaakt worden op zorg vanuit de AWBZ. De richtlijn is met zorg opgesteld, gerelateerd aan datgene wat onderwijs als voorliggende voorziening kan bieden om tegemoet te komen aan de zorgvraag van kinderen. De WEC Raad heeft in het manifest aangedrongen op voldoende financiering vanuit onderwijs. Die financiering is tot op heden niet gerealiseerd. Nu moeten ouders nog steeds middels de richtlijn AWBZ gelden aanvragen en overdragen aan de school om het onderwijs voor hun kinderen mogelijk te maken.. De zorgvraag van kinderen is complexer geworden en de inzet van AWBZ middels uitvoering van de richtlijn zal volgens de cijfers enorm teruglopen. Dit gaat leiden tot ingrijpende beslissingen die scholen moeten gaan nemen mbt de leerlingen die momenteel hun school bezoeken. - verlies van kwaliteit in het onderwijs aan zittende leerlingen, - het verwijderen van leerlingen voor wie veiligheid niet meer gegarandeerd kan worden en - het niet meer toelaten van kinderen met complexe hulpvragen. Uit de cijfers blijkt dat ten gevolge van de wijzigingen in de AWBZ iedere week ruim uren niet meer besteed kunnen worden aan ondersteunende begeleiding van kinderen met complexe problematiek in cluster 3. In cluster 4 zal uitvoering van het onderwijs zorgarrangement van kinderen niet meer mogelijk zijn.

6 WEC Raad Christiaan Krammlaan 8-10 Postadres: Postbus AE UTRECHT 6/6 5. Ten slotte: Resumerend stellen we vast, dat er vanwege de wijzigingen in de AWBZ enorme druk ontstaat op de kwaliteit en de uitvoering van het onderwijs zorgarrangement tbv ruim 2500 kinderen. Juist de afgelopen jaren is daar met name door de samenwerkende scholen en zorginstellingen en ook door de beide ministeries aardig in geïnvesteerd. Onbekend is hoeveel kinderen het onderwijs zullen (moeten) gaan verlaten en hoeveel kinderen niet aan onderwijs zullen kunnen gaan deelnemen. Genoemde investeringen zullen geen rendement gaan opleveren. Voor meer info: WEC Raad, Mw. Corine van Helvoirt, Dhr. Marc Cantrijn.