Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen Jean Strynck, begeleider P.O.

Transcriptie

1 Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen Jean Strynck, begeleider P.. De plaats van Muzisch-creatieve vorming in het nieuwe concept, een kijkwijzer vanuit een ruime invalshoek. Eindtermen zijn door de overheid opgelegde minimale doelstellingen waaraan een doelgroep verwacht wordt te beantwoorden aan het einde van een vormings- / opleidings(cyclus). Vakverstijgende EindTermen / ntwikkelingsdoelen: Sinds september 2010 is er een nieuw decreet van kracht. Stam + Contexten : Leren leren: ICT: Technisch-technologische vorming: voor het hele traject secundair onderwijs in een graadgebonden structuur voor de eerste graad A- en B-stroom voor de tweede en derde graad AS Specifieke eindtermen: gelden enkel voor het specifieke gedeelte van studierichtingen in het AS (volgens het studieprofiel). VakGebonden EindTermen voor P.. / M.. gelden enkel voor de eerste graad (A en B- stroom). Er zijn voor deze vakken geen vakgebonden eindtermen voor de tweede en derde graad. Herziening van de VET: Beleidsnota : toegenomen diversiteit van de VET evaluatie van relevantie en haalbaarheid Doelstellingen van de herziening: herleiden van het totale aantal met garantie op brede basisvorming haalbaar voor leerkrachten heldere, eenduidige formulering inhoudelijke actualisatie relatie met vakgebonden eindtermen Gegevens: Bij de herziening werd uitgegaan van: VET: 1ste generatie; BPW (onderwijskundig beleids- en praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek): bevindingen relevantie en haalbaarheid; nderzoek Anne Bamford (2007): aanbevelingen voor muzisch-creatieve vorming; Feedback uit scholen o.a. via een stuurgroep VET. Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen: de plaats van Muzisch-creatieve vorming in het nieuwe concept, een kijkwijzer vanuit een ruime invalshoek. 1

2 De structuur van het nieuwe concept: Van 6 thema s (met in totaal 171 eindtermen) naar een gemeenschappelijke stam (met 27 eindtermen) en 7 contexten (met 68 eindtermen). De contexten en eindtermen leren leren moeten in samenhang met de eindtermen van de stam gelezen worden. De structuur wordt als volgt geïnterpreteerd: STAM: brede basisvorming = sleutelvaardigheden: Welke minimumcapaciteiten heeft een burger in Vlaanderen nodig om kritisch-creatief te functioneren in de samenleving en voor de uitbouw van een persoonlijk leven? Deze vraag / bepaling van brede basisvorming gaat uit van: Het decreet van 1996, inhoudelijk gedefinieerd vanuit maatschappelijk perspectief en vanuit perspectief op persoonlijke ontwikkeling; De kerncompenties voor levenslang leren, vastgesteld door de Europese unie in CNTEXTEN: brede basisvorming = ontwikkeling van de persoon communicatief vermogen creativiteit doorzettingsvermogen empathie esthetische bekwaamheid exploreren flexibiliteit initiatief kritisch denken mediawijsheid open en constructieve houding respect samenwerken verantwoordelijkheid zelfbeeld zelfredzaamheid zorgvuldigheid zorgzaamheid lichamelijke gezondheid en veiligheid mentale gezondheid sociorelationele ontwikkeling in (de context van) een multiculturele, democratische samenleving omgeving en duurzame ontwikkeling politiek-juridische samenleving socio-economische samenleving socioculturele samenleving Leren leren staat als kerntaak van onderwijs centraal, in verband met stam en contexten en is nog per graad opgesplitst. ICT (eerste graad) is ongewijzigd wegens recent, net als Technisch-technologische vorming (tweede graad AS). Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen: de plaats van Muzisch-creatieve vorming in het nieuwe concept, een kijkwijzer vanuit een ruime invalshoek. 2

3 De implementatie van VETen op school: De school heeft een inspanningsverplichting t.a.v. de VETen. Dat betekent dat de school moet kunnen aantonen dat er tijdens het traject in voldoende mate aan de minimumdoelen is gewerkt. De school moet dus niet aantonen of de leerlingen ook daadwerkelijk de minimumdoelen hebben gehaald. VETen zijn per definitie geen vakgebonden aangelegenheid, en niet de vakwerkgroep maar de school zal er verantwoording moeten over afleggen. Daarvoor zal een school logischerwijze een manier vinden om haar werking m.b.t. de VETen in kaart te brengen en eventueel bij te sturen. Dat er naast projecten ook vakken zijn waar VETen aan bod komen is meestal ook de reden waarom de school van de leerkrachten verwacht en vraagt dat zij (al dan niet in het kader van het jaarplan) de voor hen toepasbare VETen in kaart brengen. Wat hier volgt is een denkwijzer voor de vakwerkgroep.! Het werkvoorbeeld op blz. 5 t.e.m. 18 is alleen maar een concrete denkoefening aan de hand van deze denkwijzer. Het dus niet de bedoeling dat een dergelijk document in werkelijkheid ook moet opgesteld worden. Raadpleeg ook het servicedocument: De nieuwe VETen in het licht van Muzische vorming met focus op Plastische opvoeding. m de relevantie van VETen in het kader van de P..-lessen te bepalen kan de vakgroep verschillende criteria hanteren. Inventariseren zoals bij de eerste generatie VETen (het aanvinken van eindtermen) is niet langer zinvol. Het is daarom aangeraden om de VETen uit de stam en de contexten in verband met elkaar te benaderen vanuit het globale aanbod van P.., dus niet jaar- of graadgebonden omdat dan de neiging groot wordt om te veel VETen op te nemen die achteraf meestal niet echt relevant blijken te zijn in de betekenis waarin ze aanvankelijk zijn bedoeld. In eerste instantie maken we in dit denkkader het onderscheid tussen relevant en verwant. Relevant: een eindterm heeft vanuit zijn betekenis in de context van brede basisvorming een duidelijke link naar de leerplandoelen. In P.. wordt er vanuit de muzisch-creatieve eigenheid van het vak organisch (= automatisch en systematisch) gewerkt aan bepaalde eindtermen. P.. heeft in dit opzicht een belangrijke rol in de brede basisvorming die de overheid beoogt. Aan die link zou meestal in het kader van P.. een evaluatievraag gekoppeld kunnen worden, ook al is het niet de bedoeling om de realisatie van VETen (maar wel van de leerplandoelen!) expliciet te evalueren. Verwant: De link die wordt gelegd tussen het P..-aanbod en de VETen is minder duidelijk wanneer het gaat om een toevallige, een thematische of een vakoverschrijdende verwantschap. Dat betekent dan niet dat er op dat moment aan die eindterm niet wordt gewerkt. Alleen gebeurt dat dan toevallig, meestal thematisch-inhoudelijk geïnspireerd en niet op een automatische en systematische manier. Een dergelijke verwantschap zal ook meestal in een consequente evaluatie van leerplandoelen geen essentiële rol (kunnen) spelen. Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen: de plaats van Muzisch-creatieve vorming in het nieuwe concept, een kijkwijzer vanuit een ruime invalshoek. 3

4 VETen kunnen in P.. aan bod komen in het kader van een lesopdracht, van het leerproces of van (vakgebonden) attitudes. Hierbij kan een onderscheid gemaakt worden tussen: P A Wat daadwerkelijk aangeleerd wordt tijdens een specifieke P..-opdracht, wat aangereikt wordt vanuit het lesonderwerp: het thema/onderwerp, de techniek, de werkvorm, ndersteund vanuit het leerproces: de manier waarop het werk tot stand komt, door het omgaan met beeldaspecten en beeldende begrippen zowel vanuit de manier van perceptie en waarnemen, onderzoeken en vormgeven, reflectie en evaluatie. m.b.t. de attitude, de gewenste houding die gestimuleerd wordt bij de leerlingen. Een overzicht volgens de haalbaarheid van de VETen. Wat moeten we halen? De eindtermen die de vakwerkgroep belangrijk vindt in de context van P.., waarvan wordt gedacht dat ze inherent zijn aan of organisch verbonden met het vak en waardoor P.. deel uitmaakt van wat brede basisvorming heet. Deze eindtermen zijn volgens de vakgroep sterk verbonden met de leerplandoelen of met de vakdidactische aanpak. Wat kunnen we halen? Eindtermen die niet inherent zijn aan P.. maar bijvoorbeeld in het kader van de visie van de school door de vakwerkgroep voldoende belangrijk gevonden worden om ze op te nemen in het P..- aanbod. De vakwerkgroep kan er zo voor kiezen om voor hen belangrijke eindtermen in een schoolthema, een (vakoverschrijdend) project, een buitenschoolse activiteit (bv. een museumbezoek), te (helpen) nastreven. Wat is niet zomaar haalbaar? Eindtermen die niet automatisch / systematisch/ organisch worden benaderd en die hoogstens toevallig thematisch verwant zijn aan een lesonderwerp. Het gaat om eindtermen die niet zomaar via het P.. aanbod aan de orde zijn en waarvan de realisatie te ver of helemaal los zou staan van het aanbod aan specifieke vakdoelen. Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen: de plaats van Muzisch-creatieve vorming in het nieuwe concept, een kijkwijzer vanuit een ruime invalshoek. 4

5 STAM Communicatief vermogen 1 brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk; Creativiteit 2 kunnen originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren; 3 ondernemen zelf stappen om vernieuwingen te realiseren; P A de leerlingen worden systematisch ondersteund om creatief te denken bij de ontwikkeling van originele ideeën en gestimuleerd om daarin ook zelf stappen te ondernemen. Doorzettingsvermogen Empathie Esthetische bekwaamheid 4 blijven, ondanks moeilijkheden, een doel nastreven; 5 houden rekening met de situatie, opvattingen en emoties van anderen; 6 kunnen schoonheid ervaren; 7 kunnen schoonheid creëren; A de leerlingen worden tijdens de individuele en klassikale begeleiding gestimuleerd om hun eigen grenzen te verkennen en te verleggen. de leerlingen leren authentieke schoonheid ontdekken bij het waarnemen van diverse onderwerpen en ook nastreven bij het creëren van het eigen werk. Exploreren Flexibiliteit 8 benutten leerkansen in diverse situaties; 9 zijn bereid zich aan te passen aan wisselende eisen en omstandigheden; de leerlingen leren experimenteren, exploreren, leerkansen te benutten in een veelzijdig aanbod van beeldende activiteiten en leren daarbij flexibel gebruik maken van verschillende aangeleerde en aangeboden creatieve werkvormen. Initiatief 10 engageren zich spontaan; Kritisch denken Mediawijsheid 11 kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante criteria; 12 zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken; 13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken; 14 gaan alert om met media; 15 participeren doordacht via de de leerlingen leren: - reflecteren over diverse beeldtypes, vorm en inhoud, de boodschappen die beelden bevatten, - zich een beeld en een mening vormen over mogelijkheden van het aanboden beeldmateriaal - uit het ruime aanbod (doel)bewuste keuzes maken. De leerlingen leren zich bewust worden van de rol en invloed van media bij de interpretatie van beeldboodschappen. media aan de publieke ruimte. 5

6 pen en constructieve houding Respect Samenwerken Verantwoordelijkheid Zelfbeeld 16 houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld; 17 toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende standpunten; 18 gedragen zich respectvol; 19 dragen actief bij tot het realiseren van gemeenschappelijke doelen; 20 nemen verantwoordelijkheid op voor het eigen handelen, in relaties met anderen en in de samenleving; 21 verwerven inzicht in de eigen sterke en zwakke punten; 22 ontwikkelen een eigen identiteit als authentiek individu, behorend tot verschillende groepen; A A P de leerlingen worden gestimuleerd om respect op te brengen voor materialen, gereedschappen, infrastructuur, eigen werk en dat van anderen. de leerlingen leren constructief en verantwoordelijk samen te werken in groep. de leerlingen worden gestimuleerd om zelf hun verantwoordelijkheid op te nemen tijdens de P.. activiteiten. De leerlingen worden ondersteund bij zelfevaluatie, bij het inzicht verwerven in eigen sterke en zwakke punten, bij het ontwikkelen van hun authentieke beeldtaal, bij de ontwikkeling van hun muzische persoon. Zelfredzaamheid Zorgvuldigheid Zorgzaamheid 23 doen een beroep op maatschappelijke diensten en instellingen; 24 maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken; 25 stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen; 26 gaan om met verscheidenheid; 27 dragen zorg voor de toekomst van de leerlingen leren in te zien wanneer wij een werk als af beschouwen en om de kwaliteit ervan eerlijk en objectief te kunnen inschatten. De leerlingen worden gestimuleerd om begrip op te brengen voor verscheidenheid a.d.h.v. de aangeboden kunstbeschouwing uit diverse culturen zichzelf en de ander; en d.m.v. bespreking van eigen werk. 6 A

7 CNTEXT Lichamelijke gezondheid en veiligheid 1 verzorgen en gedragen zich hygiënisch; 2 leren het eigen lichaam kennen en reageren adequaat op lichaamssignalen; 3 vinden evenwicht tussen werk, ontspanning, rust en beweging; 4 nemen een ergonomische en gevarieerde sta-, zit-, werk- en tilhouding aan; 5 maken gezonde keuzes in hun dagelijkse voeding; 6 hanteren richtlijnen voor het hygiënisch omgaan met voeding; 7 nemen dagelijks tijd voor lichaamsbeweging; 8 schatten de risico s en gevolgen in bij het gebruik van genotsmiddelen en medicijnen en reageren assertief in aanbodsituaties; 9 nemen voorzorgsmaatregelen tegen risicovol lichamelijk contact; 10 participeren aan gezondheids- en veiligheidsbeleid op school; 11 passen veiligheidsvoorschriften toe en nemen voorzorgen voor een veilige leef- en werkomgeving; 12 roepen hulp in en dienen eerste hulp en cpr toe; 13 passen het verkeersreglement toe; 14 gebruiken eigen en openbaar vervoer op een veilige manier; 15 beseffen dat maatschappelijke fenomenen een impact hebben op veiligheid en gezondheid. de leerlingen leren diverse materialen, gereedschappen (en media) correct, efficiënt en veilig te gebruiken (met inbegrip van het volgen van instructies bij het opruimen) en te beseffen dat hiervoor iedereen verantwoordelijk is. 7

8 Mentale gezondheid 1 gaan adequaat om met taakbelasting en met stressvolle situaties; 2 gaan gepast om met vreugde, verdriet, angst, boosheid, verlies en rouw; 3 erkennen probleemsituaties en vragen, accepteren en bieden hulp; 4 aanvaarden en verwerken hun seksuele ontwikkeling en veranderingen in de puberteit; 5 kunnen zich uiten over en gaan respectvol om met vriendschap, verliefdheid, seksuele identiteit en geaardheid, seksuele gevoelens en gedrag; 6 stellen zich weerbaar op; 7 gebruiken beeld, muziek, beweging, drama of media om zichzelf uit te drukken; 8 herkennen de impact van cultuuren kunstbeleving op het eigen gevoelsleven en gedrag en dat van anderen. de leerlingen leren expressie in een beeld te kunnen aanvoelen en tijdens het creëren zelf expressief met beeldtaal om te gaan. Sociorelationele ontwikkeling 1 kunnen een relatie opbouwen, onderhouden en beëindigen; 2 erkennen het bestaan van gezagsverhoudingen en het belang van gelijkwaardigheid, afspraken en regels in relaties; 3 accepteren verschillen en hechten belang aan respect en zorgzaamheid binnen een relatie; 4 kunnen ongelijk toegeven en zich verontschuldigen; 5 handelen discreet in situaties die dat vereisen; 8

9 6 doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik; 7 bespreken opvattingen over medische, psychische en sociale aspecten van samenlevingsvormen, veilig vrijen, gezinsplanning, zwangerschap en zwangerschapsafbreking; 8 uiten onbevangen en constructief hun wensen en gevoelens binnen relaties en stellen en aanvaarden hierin grenzen; 9 zoeken naar constructieve oplossingen voor conflicten; 10 beargumenteren, in dialoog met anderen, de dynamiek in hun voorkeur voor bepaalde cultuur- en kunstuitingen; 11 gebruiken cultuur- en kunstuitingen om begrip op te brengen voor de leefwereld van anderen. de leerlingen leren hun appreciatie voor kunstuitingen te beargumenteren vanuit het begrip voor wat de maker ermee heeft willen uitdrukken, en voor de achtergrond (biografisch, cultureel, maatschappelijk.) van de creaties. mgeving en duurzame ontwikkeling 1 participeren aan milieubeleid en - zorg op school; 2 herkennen in duurzaamheidsvraagstukken de verwevenheid tussen economische, sociale en ecologische aspecten en herkennen de invloed van techniek en beleid; 3 zoeken naar mogelijkheden om zelf duurzaam gebruik te maken van ruimte, grondstoffen, goederen, De leerlingen worden gestimuleerd om zich bewust te worden van het belang van duurzaam en verantwoord omgaan met materialen en energie en vervoermiddelen; gereedschappen. 9 A

10 4 zoeken naar duurzame oplossingen om de lokale en globale leefomgeving te beïnvloeden en te verbeteren; 5 tonen interesse en uiten hun appreciatie voor de natuur, het landschap en het cultureel erfgoed; 6 voelen de waarde aan van natuurbeleving en het genieten van de natuur. A de leerlingen worden gestimuleerd om te ontdekken hoe door het omgaan met beeldtaal en beelden de kwaliteit van de omgeving kan worden verbeterd. de leerlingen leren via (gerichte) waarneming de authenticiteit en de expressieve waarde van natuur- en cultuurbeelden te herkennen en daarover een eigen appreciatie uit te drukken. Politiek-juridische samenleving 1 geven aan hoe zij kunnen deelnemen aan besluitvorming in en opbouw van de samenleving; 2 passen inspraak, participatie en besluitvorming toe in reële schoolse situaties; 3 tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten; 4 zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen; 5 tonen aan dat het samenleven in een democratische rechtsstaat gebaseerd is op rechten en plichten die gelden voor burgers, organisaties en overheid; 6 erkennen de rol van controle en evenwicht tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht in ons democratisch bestel; 7 illustreren de rol van de media en organisaties in het functioneren van ons democratisch bestel; 8 onderscheiden de hoofdzaken van 10

11 Socio-economische samenleving de federale Belgische staatsstructuur; 9 toetsen het samenleven in ons democratisch bestel aan het samenleven onder andere regeringsvormen; 10 illustreren hoe een democratisch beleid het algemeen belang nastreeft en rekening houdt met ideeën, standpunten en belangen van verschillende betrokkenen; 11 kunnen van Europese samenwerking, van het beleid en de instellingen van de Europese Unie de betekenis voor de eigen leefwereld toelichten; 12 tonen het belang aan van internationale organisaties en instellingen; 13 geven voorbeelden die duidelijk maken hoe de mondialisering voordelen, problemen en conflicten inhoudt. 1 geven aan hoe zij kunnen deelnemen aan besluitvorming in en opbouw van de samenleving; 2 passen inspraak, participatie en besluitvorming toe in reële schoolse situaties; 3 tonen het belang en dynamisch karakter aan van mensen- en kinderrechten; 4 zetten zich actief en opbouwend in voor de eigen rechten en die van anderen; 5 tonen aan dat het samenleven in een democratische rechtsstaat gebaseerd is op rechten en plichten 11

12 die gelden voor burgers, organisaties en overheid; 6 erkennen de rol van controle en evenwicht tussen de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht in ons democratisch bestel; 7 illustreren de rol van de media en organisaties in het functioneren van ons democratisch bestel; 8 onderscheiden de hoofdzaken van de federale Belgische staatsstructuur; 9 toetsen het samenleven in ons democratisch bestel aan het samenleven onder andere regeringsvormen; 10 illustreren hoe een democratisch beleid het algemeen belang nastreeft en rekening houdt met ideeën, standpunten en belangen van verschillende betrokkenen; 11 kunnen van Europese samenwerking, van het beleid en de instellingen van de Europese Unie de betekenis voor de eigen leefwereld toelichten; 12 tonen het belang aan van internationale organisaties en instellingen; 13 geven voorbeelden die duidelijk maken hoe de mondialisering voordelen, problemen en conflicten inhoudt. 12

13 Socioculturele samenleving 1 beschrijven de dynamiek in leefen omgangsgewoonten, opinies, waarden en normen in eigen en andere sociale en culturele groepen; 2 gaan constructief om met verschillen tussen mensen en levensopvattingen; 3 illustreren het belang van sociale samenhang en solidariteit; 4 trekken lessen uit historische en actuele voorbeelden van onverdraagzaamheid, racisme en xenofobie; 5 geven voorbeelden van de potentieel constructieve en destructieve rol van conflicten; 6 gaan actief om met de cultuur en kunst die hen omringen; 7 illustreren de wederzijdse beïnvloeding van kunst, cultuur en techniek, politiek, economie, wetenschappen en levensbeschouwing. de leerlingen leren de rijkdom ontdekken van de confrontatie met verschillende opvattingen en de mogelijkheden die zich daardoor openen voor de eigen creaties en die van anderen. de leerlingen leren zich in te leven in bestaande kunstuitingen als inspiratiebron voor eigen beeldende creaties. de leerlingen leren inzien dat beeldcreaties de invloed ondergaan van allerlei technische, maatschappelijke, levensbeschouwelijke evoluties. 13

14 informatieverwerving opvatting over leren Leren leren eerste graad: tweede graad: derde graad: P 1 De leerlingen werken ordelijk. 2 De leerlingen weten dat kennis en vaardigheden via verschillende leerstrategieën kunnen verworven worden. 1 De leerlingen werken planmatig. 2 De leerlingen reflecteren over hun leeropvattingen, leermotieven en leerstrategieën. 1 De leerlingen werken systematisch. 2 De leerlingen kiezen hun leerstrategieën gericht met het oog op te bereiken doelen. 3 De leerlingen kunnen gegevens memoriseren door gebruik te maken van hulpmiddelen. 4 De leerlingen oriënteren zich in overzichtelijke informatie door gebruik te maken van vormkenmerken zoals titels, ondertitels, afbeeldingen en tekstmarkeringen. 5 De leerlingen maken adequaat gebruik van inhoudstafel en register. 6 De leerlingen raadplegen adequaat een documentatiecentrum, bibliotheek en multimedia. 3 De leerlingen kunnen uit gegeven informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en deze raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 3 De leerlingen kunnen diverse informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 14

15 problemen oplossen informatieverwerking 7 De leerlingen zoeken bij het instuderen van een behandelde leerinhoud de noodzakelijke voorkennis opnieuw op in leerboek, werkboek of notities. 8 Bij het leren van samenhangende informatie: stellen de leerlingen vragen bij de leerstof en beantwoorden deze; brengen in korte, gestructureerde teksten tekstmarkeringen aan; vervolledigen een schema aan de hand van geboden informatie; leggen verbanden tussen elementen van de leerstof. 9 De leerlingen kunnen samenhangende informatie begrijpen en analyseren door de betekenis van woorden, begrippen en zinnen, waar mogelijk, uit de context af te leiden of op te zoeken. 4 De leerlingen kunnen zinvol inoefenen en herhalen. 5 De leerlingen kunnen gegeven informatie onder begeleiding kritisch analyseren en samenvatten. 4 De leerlingen kunnen verwerkte informatie vakoverstijgend en in verschillende situaties functioneel toepassen. 5 De leerlingen kunnen informatie samenvatten. 10 Bij het oplossen van een probleem herformuleren de leerlingen het probleem; bedenken zij onder begeleiding een oplossingsweg en lichten die toe; passen zij de gevonden oplossingsweg toe. 6 De leerlingen herkennen strategieën om problemen op te lossen en evalueren ze. 6 De leerlingen kunnen op basis van hypothesen en verwachtingen mogelijke oplossingswijzen realistisch inschatten en uitvoeren. 15

16 Studie- en beroepsgerichte keuzebekwaamheid regulering van het leerproces 11 De leerlingen selecteren en ordenen het nodige materiaal en plannen onder begeleiding hun werktijd. 12 De leerlingen kunnen werken met een antwoordblad en correctiesleutel en houden rekening met lesdoelstellingen of aanwijzingen van de leraar. 13 De leerlingen vergelijken de eigen werkwijze met die van anderen en geven vervolgens aan waarom iets fout gegaan is en hoe fouten vermeden kunnen worden. 7 De leerlingen kunnen een realistische werkplanning op korte termijn maken. 8 De leerlingen kunnen onder begeleiding hun leerproces sturen, beoordelen op doelgerichtheid en zonodig aanpassen. 9 De leerlingen trekken conclusies uit eigen leerervaringen en die van anderen. 10 De leerlingen beseffen dat er verschillende oorzaken zijn voor slagen en mislukken. 11 De leerlingen beseffen dat interesses en waarden het leerproces beïnvloeden. 8 De leerlingen kunnen een realistische werkplanning op langere termijn maken. 9 De leerlingen sturen hun leerproces, beoordelen het op doelgerichtheid en passen het zonodig aan. 10 De leerlingen kunnen feedback geven en ontvangen over hun leerervaringen. 11 De leerlingen kunnen het eigen aandeel in slagen en mislukken inschatten. 12 De leerlingen erkennen de invloed van hun interesses en waarden op hun motivatie. 14 De leerlingen hebben inzicht in de algemene structuur van het secundair onderwijs. 15 De leerlingen zijn bereid alle studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 16 De leerlingen kunnen hun interesses en mogelijkheden inschatten met het oog op een studiekeuze. 17 De leerlingen wenden eenvoudige strategieën aan voor het maken van een studiekeuze. 12 De leerlingen verwerven een zinvol overzicht over studie- en beroepsmogelijkheden. 13 De leerlingen zijn bereid alle studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 14 De leerlingen kunnen rekening houden met hun interesses en mogelijkheden bij hun studie- of beroepskeuze. 15 De leerlingen kunnen de consequenties inschatten van hun keuzen inzake studie of beroep. 13 De leerlingen verwerven een zinvol overzicht over studie- en beroepsmogelijkheden, dienstverlenende instanties met betrekking tot de arbeidsmarkt of de verdere studieloopbaan. 14 De leerlingen zijn bereid alle studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 15 De leerlingen houden rekening met hun interesses en mogelijkheden bij hun studie- of beroepskeuze. 16 De leerlingen kunnen reflecteren over hun studie- of beroepskeuze. 16

17 Attitude Technisch begrijpen Techniek begrijpen ICT in de 1 ste graad Technisch-technologische vorming in de 2 de graad AS ICT 1 De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. ICT 2 De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier. ICT 3 De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving. ICT 4 De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving. ICT 5 De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven. ICT 6 De leerlingen kunnen met behulp van ICT digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren. ICT 7 De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen. ICT 8 De leerlingen kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren. ICT 9 De leerlingen kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende ICT-toepassingen. ICT 10 De leerlingen zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over hun eigen en elkaars ICT-gebruik. TTV 1 De leerlingen kunnen effecten van techniek op mens en samenleving illustreren en in historisch perspectief plaatsen (zoals comfort, design, milieu, consumentisme ). TTV 2 De leerlingen kunnen kennis en vaardigheden uit verschillende vakgebieden herkennen in technische realisaties. TTV 3 De leerlingen kunnen de eigenheid van het technisch proces (bijvoorbeeld doelbepaling, ontwerpen, uitvoeren, evalueren) herkennen en omschrijven. TTV 4 De leerlingen ontwikkelen een constructief kritische houding ten aanzien van techniek, technische beroepen en ondernemingen /organisaties. Jean Strynck Vakbegeleider P.. Jean.strynck.mb@kerknet.be 17