Eindrapportage IPG wegdekken

Transcriptie

1 Rapport Juli 2008 Eindrapportage IPG wegdekken Monitoring Het Innovatieprogramma Geluid beoogt de invoering van een nieuwe set maatregelen om verkeerslawaai bij rijkswegen en spoorwegen te verminderen bij de bron. Naast het testen van nieuwe maatregelen aan voertuigen, weg en rails is het versnellen van het implementeren van de innovaties een tweede belangrijke stap van het IPG. Invoering van de nieuwe maatregelen moet leiden tot een duidelijke geluidsvermindering en een halvering van de bestaande kosten van geluidmaatregelen. 1

2

3 Inhoudsopgave 1 Voorwoord IPG-wegdekken Tweelaags ZOAB Verbeterd tweelaags ZOAB Dunne Geluidsreducerende Deklagen Derde generatie wegdekken Rollpave Modieslab Zeer stille wegdekken Definities en uitvoering Definities Toelichting meetmethoden Proefvakken Kerngegevens IPG-wegdekken Geluidsreductie na aanleg Tweelaags ZOAB Verbeterd tweelaags ZOAB Dunne Geluidsreducerende Deklagen Modieslab en Rollpave Zeer stille wegdekken Geluidsreductie gedurende levensduur Tweelaags ZOAB Overige wegdekken Levensduur Tweelaags ZOAB Dunne deklagen ModieSlab en Rollpave Veiligheid Aanvangsstroefheid Remvertraging Waterdoorlatendheid Bereikte resultaten Tweelaags ZOAB Verbeterd Tweelaags ZOAB Dunne deklagen Rollpave Modieslab Zeer stille wegdekken Conclusies voor Toepasbaarheid Standaard tweelaags ZOAB Verbeterd Tweelaags ZOAB Dunne deklagen Rollpave Modieslab Zeer stille wegdekken

4 12 Aandachtspunten voor nazorg en implementatie Verbeterd Tweelaags ZOAB Dunne geluidsreducerende deklagen Rollpave Modieslab Zeer stille wegdekken CPX-meetmethode Monitoring Onderliggende onderzoeken Tweelaags ZOAB Verbeterd Tweelaags ZOAB Verbeterde levensduur Verbeterde anvangsstoefheid Verminderde aanlegbeperking Verbeterde akoestische levnsduur Dunne deklagen IPG-Preadvies toepassing dunne deklagen voor de investeringsimpuls Waarnemingen en meetresultaten van pilotprojecten dunne geluidsreducerende deklagen Advies dunne geluidsreducerende deklagen op niet-autosnelwegen IPG-Advies toepassing dunne geluidsreducerende deklagen op het hoofdwegennet Rollpave Modieslab Zeer stille wegdekken Advies post-ipg monitoring Inleiding Uitvoering post-ipg monitoring Verwijzing naar Achtergrondinformatie Bijlage A: Overzicht IPG-proefvakken Bijlage B: Meetmethoden en verwerking Bijlage C: Relatie tussen SPB en CPX Bijlage D: Post-IPG monitoringsbehoefte

5 1 Voorwoord Het innovatieprogramma geluid (IPG) heeft onderzoek uitgevoerd om kosteneffectieve brongerichte geluidsreducerende maatregelen in gebruik te kunnen nemen. Voorbeeldproducten zijn tweelaags ZOAB en dunne geluidsreducerende deklagen (DGD s). De toepasbaarheid van de IPG-producten wordt overigens niet alleen bepaald door de mate van geluidsreductie en kosteneffectiviteit, maar ook door de mate van veiligheid en vekeershinder tijdens aanleg. Een van de belangrijkste activiteiten van IPG was het daadwerkelijk bepalen van het gedrag van de innovaties onder praktijkomstandigheden op het hoofdwegennet. Dit is gerealiseerd door een groot aantal proefvakken aan te leggen en deze van direct na aanleg tot einde levensduur te monitoren. In deze rapportage wordt een overzicht gegeven van vijf jaren IPG monitoring. Het doel van deze rapportage is het geven van een overview over de uitgevoerde metingen. De nadruk ligt op een compacte rapportage van veel metingen, zodat de lezer snel een indruk krijgt wat de prestatiekenmerken van de IPG wegdekproducten zijn. Dit houdt in dat deze rapportage zich focust op de grote lijnen. De details van de afzonderlijke metingen en een uitvoerige analyse betreffende het gedrag en de conclusies met betrekking tot de toepasbaarheid van de afzonderlijke producten is te vinden in de IPG rapporten de per project, of product zijn opgeleverd. De breed geïnteresseerde projectleider en manager zal vaak al voldoende hebben aan de huidige rapportage, terwijl de specialist de onderliggende rapportages zal bestuderen. Een verwijzing naar de belangrijkste andere rapportages is gegeven in hoofdstuk 15. Voorafgaand aan de resultaten van de IPG-metingen, worden eerst in het kort de wegdektypen die binnen IPG zijn getest (hoofdstuk 2), de gehanteerde definities, meetmethoden en meetlocaties (hoofdstuk 3) en de kerngegevens van de IPGwegdekken toegelicht. In de hoofdstukken 5 t/m 10 zijn de belangrijkste resultaten per onderzoeksitem weergegeven. In hoofdstuk 11 wordt ingegaan op de conclusie met betrekking tot de toepasbaarheid van de binnen IPG geteste producten en aanlegtechnieken. Overige (meer wetenschappelijke) conclusies, die kunnen worden getrokken uit de IPG-meetresultaten staan niet in dit document vermeld. Deze zijn te vinden in het Scientific Strategy Document (Morgan 2008). In hoofdstuk 12 wordt ingegaan op aandachtspunten voor de IPG-nazorg. In hoofdstuk 13 is een zeer beknopte samenvatting gegeven van de belangrijkste IPG-onderzoeksrapporten. Dit hoofdstuk kan worden beschouwd als introductie voor de lezer die zich wil verdiepen in de onderliggende onderzoeken. In hoofdstuk 14 wordt ingegaan op de wensen voor de post-ipg monitoring. Deze zal worden uitgevoerd, omdat de levensduur van de meeste deklagen langer is dan vijf jaren, de looptijd van IPG. 5

6 2 IPG-wegdekken Binnen het IPG zijn de prestatiekenmerken bepaald van de volgende soorten wegdekken: Tweelaags ZOAB, Dunne Geluidsreducerende Deklagen, Derde generatie stille wegdekken: Rollpave en Modieslab, Vierde generatie stille wegdekken, zoals bij voorbeeld Poro Elastische Rubberwegdekken (PERS). Elk onderzocht wegdektype heeft zijn eigen prestatiekenmerken en toepassingsgebied. De belangrijkste verschillen tussen de verschillende wegdektypen zijn geluidsreductie, levensduur en kosten. De verschillende wegdekken kunnen elkaars concurrent zijn, maar elkaar ook aanvullen. Hierdoor is het mogelijk al naar gelang van de gewenste geluidsreductie en gewenste mobiliteit (verkeershinder door wegwerkzaamheden) te kiezen voor het meest geschikte wegdektype. In de volgende paragrafen worden de verschillende wegdektypen in het kort omschreven. 2.1 Tweelaags ZOAB Tweelaags ZOAB is ontwikkeld met als doel de geluidsreductie van ZOAB te optimaliseren. Deze optimalisatie is bereikt door op een 5 cm dikke poreuze (open) onderlaag met grove stenen een 2-3 cm dikke poreuze toplaag met fijne stenen te leggen. Er bestaan momenteel twee tweelaags ZOAB varianten: één met een zogenaamde 4/8 toplaag en een met een 2/6 toplaag 1. Figuur 2-1 : Aanleg van tweelaags ZOAB op eerste Zebravak op A28 bij Staphorst De eerste ervaringen met tweelaags ZOAB zijn opgedaan op het stedelijke wegennet. De eerste proefnemingen op autosnelwegen zijn in het laatste decennium van de 20 ste eeuw gedaan. Binnen IPG verband is ingezet op een grootschalig onderzoek, dat als doel had de implementatie van tweelaags ZOAB aanzienlijk te versnellen. Een belangrijk onderdeel van dit onderzoek was aanleg van de zogenaamde Zebravakken op vier locaties op het autosnelwegennet; A28 bij Staphorst, A30 bij Ede, A15 bij Leerdam en A59 bij Fijnaart. In totaal zijn op deze locaties 32 proefvakken aangelegd. 1 Deze variant wordt in CROW publicatie aangeduid met de term Tweelaags ZOAB (fijn) 6

7 Als gevolg van dit IPG-onderzoek past Rijkswaterstaat vanaf 2005 op locaties waar een extra geluidsreducerende maatregel nodig is bij voorkeur tweelaags ZOAB toe. Hoewel de levensduur momenteel korter is dan de traditionele asfaltdeklagen (DAB en ZOAB) is tweelaags ZOAB in de meeste gevallen kosteneffectief ten opzichte van traditionele geluidsmaatregelen zoals geluidsschermen. Gebruik op het hoofdwegennet is momenteel beperkt tot de 4/8 variant. De oorzaak hiervan is dat met de 2/6 variant nog onvoldoende ervaring is opgedaan. Verder is tweelaags ZOAB niet geschikt voor toepassing op wegen met lage snelheden, in krappe bochten en op kruisingen. 2.2 Verbeterd tweelaags ZOAB Het tweelaags ZOAB, dat sinds 2005 op het hoofdwegennet wordt aangelegd, heeft ten opzichte van traditionele wegdekken een beperkte levensduur en vertoont een grote spreiding in gedrag. Dit betreft vrijwel alle relevante parameters. Dit staat Figuur 2-2: Shuttle Buggy op proefvak Homogeniteit op A35 toepassing op grote schaal behoorlijk in de weg. Immers voor elke wegbeheerder is het hebben van een betrouwbaar (=voorspelbaar) acterend wegdek van het grootste belang. Om tweelaags ZOAB betrouwbaarder te maken heeft IPG verbeterde producten en aanlegtechnieken getest om te komen tot een: 1. Langere levensduur; (proefvak homogeniteit op A35 bij Hengelo) 2. Verbeterde akoestische kwaliteit; (proefvak reinigen op A28 bij Staphorst) 3. Vermindering van aanlegbeperkingen; (proefvak op A8 bij Zaandam) 4. Verbetering van de aanvangstroefheid. (proefvak op A15 bij Leerdam) In het project zijn de volgende resultaten geboekt: De risicobeheersing omtrent aanvangsstroefheid is verbeterd door beschikbaar komen van stroefheidsverbeteraars. Levensduurverlenging van 1 jaar is gerealiseerd. Er is voldoende praktijkervaring opgedaan, meer inzicht gekregen in het slijtageproces en de gevolgen van veroudering zijn beter in kaart gebracht. Hierdoor is naar verwachting op korte termijn ten minste nog een extra jaar levensduurverlenging te incasseren. 7

8 Aanleg is op meerdere locaties en tijdstippen mogelijk, doordat nieuwe technieken zoals de tweelaagsasfaltspreidmachine en shuttle buggy worden ingezet. De invloed van akoestische veroudering is beter in kaart gebracht. De invloed van vervuiling hierop blijkt gering te zijn en is bovendien beter beheersbaar door nieuwe reinigingstechnieken. Deze uitgeteste technieken zijn prototypes, die indien gewenst kunnen worden doorontwikkeld tot commercieel toepasbare methoden. Tweelaags ZOAB is hierdoor betrouwbaarder en daardoor kosteneffectiever, veiliger, (langer) stiller en geeft minder fileoverlast tijdens aanleg. 2.3 Dunne Geluidsreducerende Deklagen Dunne Geluidsreducerende Deklagen (DGD s) zijn hoogwaardige deklagen, die een hoge geluidsreductie combineren met een lange levensduur. Om dit te realiseren worden dure bouwstoffen gebruikt. Doordat de dikte van de DGD s beperkt is tot 2 à 3 cm is ruwweg twee keer minder materiaal nodig en zijn de aanlegkosten vergelijkbaar met ZOAB. DGD s worden al succesvol toegepast op het onderliggend wegennet en in Frankrijk ook op het autosnelwegennet. Er is een grote diversiteit aan Figuur 2-3: Aanleg dunne deklaag dunne deklagen. Het grootste onderscheid tussen de varianten is een verschil in holle ruimte (van ca. 5% tot meer dan 20%) en de gebruikte maximale korrelgrootte (6 of 8 gradering). De dichtere grove graderingsvarianten hebben een geluidsreductie, die ligt tussen DAB en ZOAB en de geluidsreductie van de openere fijne graderingsvarianten varianten ligt tussen die van ZOAB en tweelaags ZOAB. Binnen het IPG zijn DGD s voor het eerst getest in pilotvakken op het autosnelwegennet; A31bij Dronrijp, A58 bij Rilland, A58 bij Oirschot, A200 bij HaarlemA6 bij Emmeloord en A18 bij Doetinchem. Het doel van de IPGproefnemingen is DGD s toepasbaar te maken voor het autosnelwegennet. Op basis van een IPG-studie is besloten DGD s op niet-autosnelwegen met een maximale wettelijke snelheid van 80 km/h toe te passen in situaties waar de toepassing van ZOAB niet wenselijk is en waar een wettelijke verplichting is voor het nemen van een geluidmaatregel. Er ligt ook een positief advies van het IPG om de DGD's onder 8

9 voorwaarden toe te passen op wegen met hogere snelheden. Op basis van dit advies is binnen RWS besluitvorming in voorbereiding. 2.4 Derde generatie wegdekken De derde generatie wegdekken zijn in potentie stiller dan tweelaags ZOAB. Deze verbetering wordt gerealiseerd doordat de wegdekken in de fabriek onder geconditioneerde omstandigheden worden gefabriceerd. Hierdoor is het mogelijk de hoogst mogelijke deklaagkwaliteit te realiseren. De bedoeling is dat deze optimale deklaagkwaliteit leidt tot wegdekken met de hoogste geluidsreductie, die met de huidige bouwstoffen te realiseren is. De geprefabriceerde wegdekken worden op de weg in modules aangebracht. Er zijn twee mogelijkheden te onderscheiden: wegdekken van de rol en wegdekplaten. Binnen het IPG zijn demonstraties uitgevoerd met beide concepten. Voordat deze technieken kunnen worden toegepast is nog opschaling nodig Rollpave Rollpave is een poreuze dunne deklaag, die in de fabriek geproduceerd en aangelegd. Deze asfaltlaag wordt vervolgens opgerold en op de weg weer afgerold. Figuur 2-4 : Aanleg Rollpave op A35 bij Hengelo Dit is dus als het ware een asfalttapijt. Aanleg en verwijderen gebeurt met een inductieapparaat. Binnen IPG is Rollpave voor het eerst op een proefvak op een autosnelweg aangelegd (A35 bij Hengelo) Modieslab Modieslab is een zeer open (poreus) betonnen wegdek. In de fabriek worden de poreuze betonnen platen geproduceerd. De platen worden op de weg met behulp van 9

10 Figuur 2-5 Aanleg Modieslab op A12 bij Oudenrijn stelbouten gemonteerd op een dragende constructie. Doordat de hoogte van de platen zeer nauwkeurig instelbaar is, zijn de overgangen tussen de platen niet hoorbaar. Binnen IPG is Modieslab voor het eerst op een proefvak op een autosnelweg aangelegd (A12 bij Oudenrijn). 2.5 Zeer stille wegdekken Op locaties waar veel verkeer dicht langs woningen rijdt is vaak een zeer hoge geluidsreductie nodig. Voor een aantal van deze locaties zijn, zelfs bij toepassing van tweelaags ZOAB, nog geluidsschermen van een aanzienlijke hoogte nodig. Dit is vaak een dure oplossing met een grote zichtbelemmering voor omwonenden. Voor deze locaties is de ontwikkeling van ultra stille wegdekken, die aanzienlijk stiller zijn dan tweelaags ZOAB, nodig. Deze wegdekken bevinden zich momenteel nog in het Figuur 2-6 Aanleg PERS (stil poreus rubber wegdek) op N60 bij Kloosterzande ontwikkelstadium. Immers de zeer hoge geluidsreductie kan niet worden behaald met een verdere optimalisatie van tweelaags ZOAB en dunne deklagen. De ultra stille wegdekken zijn daarom voorzien van een dempende werking. Deze demping is een gevolg van elasticiteit van het wegdek die kan worden gerealiseerd door toepassing van rubber in de wegdekken. De meest belovende types zijn zelfs in zijn geheel uit rubber vervaardigd. 10

11 De zeer stille wegdekken, waaronder de meest stille varianten; de Japanse poro elastische wegdekken (PERS), zijn op het IPG-proefvak Kloosterzande op de N60 buiten verkeer getest. Er is daarbij uitsluitend gekeken naar de geluidsreducerende werking. Goede resultaten op dit vlak geven aanleiding tot beproeving van dit wegdektype onder verkeersbelasting gedurende de volgende jaren. Indien de resultaten van deze test positief zijn, is toepassing van een poreus rubber wegdek in een reëel werk in het volgende decennium te verwachten. 11

12 3 Definities en uitvoering 3.1 Definities In deze rapportages worden verschillende prestatiekenmerken weergegeven. Voor een aantal van deze prestatiekenmerken is het noodzakelijk nader te omschrijven wat precies wordt bedoeld. Hieronder zijn deze omschrijvingen weergegeven. Deze omschrijvingen worden in de tekst van de volgende hoofdstukken niet herhaald. Geluidsreductie De geluidsreductie is het verschil tussen het geluidsniveau van het stille wegdek en het referentie wegdek. IPG-uitgangspunten: De geluidsniveaus zijn gemeten met een SPB-methode op 5,0 meter microfoonhoogte Het geluidsniveau van het referentie wegdek is vastgelegd in bijlage III van het reken- en meetvoorschrift geluidhinder De gepresenteerde waarden zijn berekend voor een gemengde verkeerssamenstelling met 85% lichte motorvoertuigen bij 115 km/h en 15% zware motorvoertuigen bij 85 km/h (IPG-mix) De eerste geluidsmeting (initiële geluidsreductiewaarde) is 6-8 weken na aanleg uitgevoerd als het bitumenhuidje van de bovenste laag stenen is afgereden. Cwegdekwaarde De Cwegdekwaarde is berekend conform CROW-publicatie 200. Levensduur De gemiddelde tijdsduur tussen aanleg en vervanging van de toplaag van de zwaarst belaste rijstrook, conform de door Rijkswaterstaat gebruikte IVONonderhoudsystematiek. Aanvangstroefheid De stroefheid gemeten vlak na aanleg van het betreffende vak gemeten met de standaard methode voor bepaling van de natte stroefheid (proef RAW150). Standaard tweelaags ZOAB: Tweelaags ZOAB met een 4/8 gradering en een kwaliteit, zoals aangelegd op de Zebravakken. 3 2 Deze waarden zijn gebaseerd op metingen in 1995 aan een DAB-wegdek. 3 De beslissing van Rijkswaterstaat in 2005 om tweelaags ZOAB toe te passen als kosteneffectieve geluidsmaatregel, was gebaseerd op tweelaags ZOAB waarvan de samenstelling valt binnen de grenzen van de op de Zebravakken toegepast varianten en was daarmee de facto bestempeld als standaard kwaliteit. 12

13 Tweelaags ZOAB 4/8 variant Zoals omschreven in CROW publicatie 200 categorie 2 Tweelaags ZOAB waarbij de nominale steengrootte van de toplaag 8 mm is. Tweelaags ZOAB 2/6 variant Zoals omschreven in CROW publicatie 200 categorie 2 Tweelaags ZOAB (fijn) waarbij de nominale steengrootte van de toplaag 6 mm is. 3.2 Toelichting meetmethoden Voor het bepalen van de hier genoemde prestatiekenmerken heeft IPG gestandaardiseerde meetmethoden gebruikt. De metingen zijn uitgevoerd door speciaal hiertoe geselecteerde bureaus, die veel ervaring hebben met de uitvoering van deze metingen. De ruwe meetgegevens zijn opgeslagen in een speciale IPGdatabase. De verwerking tot prestatiekenmerken, zoals gerapporteerd in dit rapport verloopt conform diverse nationaal en/of internationaal geaccepteerde normen en regelgeving. Een beknopte toelichting op de meetmethode en verwerking is gegeven in bijlage B. Tabel 3.1: Gebruikte meetmethoden Eigenschap Methode Gehanteerde proefomschrijving Geluidsreductie(stationair) SPB-methode (NEN)-EN-ISO : 2001 Geluidsreductie (dynamisch) CPX-methode ISO/CD : 2000 Levensduur Visuele Inspectie CROW Publicatie 146a Stroefheid Natte stroefheidsmethode RAW-proef 150 Remvertraging Remproef DWW-methode Waterdoorlatendheid Becker-proef DWW-methode N.B. voor bepaalde proefvakken zijn specifieke metingen uitgevoerd, zoals vlakheid en doorstroming van verkeer. Deze metingen zijn niet in dit document gerapporteerd, maar in de specifiek rapporten, zoals genoemd in hoofdstuk Proefvakken De in dit rapport gerapporteerde gegevens zijn allemaal gemeten op proefvakken. De meeste van deze vakken zijn binnen het IPG-programma aangelegd. De proefvakken zijn random verdeeld over het gehele land, om eventuele klimaatinvloeden uit te sluiten. Op de zwaar belaste autosnelwegen in de Randstad liggen nauwelijks proefvakken omdat daar geen metingen mogelijk zijn of de achtergrondruis voor het uitvoeren van goede geluidsmetingen te hoog is. 13

14 Tabel 3.2. Belangrijkste IPG proefvakken Product Locatie Type proefvak Tweelaags ZOAB (standaard product) Tweelaags ZOAB (verbeterd) Dunne Deklagen A28 Staphorst A30 Ede A15 Leerdam A59 Fijnaart A35 Hengelo A28 Staphorst A15 Leerdam A8 Zaandam A31 Dronrijp A58 Rilland A58 Oirschot A200 Haarlem A6 Emmeloord A18 Doetinchem Zebravakken Proefvak Homogeniteit Proefvak Reinigen Proefvang verbeteren Aanvangsstroefheid Proefvak Aanlegtechniek Pilotvakken Rollpave A35 Hengelo Proefvak Rollpave Modieslab A12 Oudenrijn Proefvak Modieslab Zeer stille wegdekken N60 Kloosterzande Proefvak zeer stille wegdekken De complete lijst met proefvaklocaties is gegeven in bijlage A. 14

15 4 Kerngegevens IPG-wegdekken In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de prestatiekenmerken, die voor de opdrachtgevers het belangrijkst zijn. Op basis van deze gegevens is het mogelijk een eerste voorselectie te maken van welk wegdektype gewenst is. Voor definitieve selectie is het vaak noodzakelijk meer achtergrondinformatie uit de volgende hoofdstukken of andere bronnen, zoals bijvoorbeeld te raadplegen. In de onderstaande tabellen worden de IPG-wegdekken vergeleken met de op het Nederlandse hoofdwegennet meest gangbare deklagen: ZOAB (zeer open asfaltbeton) en DAB (dicht asfaltbeton). Tabel 4.1: Prestatiekenmerken van DAB, ZOAB, tweelaags ZOAB en dunne geluidsreducerende deklagen (DGD s). N.B. lees voor gebruik van dunne deklaagwaarden eerst de voetnoten. DAB ZOAB Tweelaags ZOAB Tweelaags ZOAB 2/6 variant Dunne Deklagen Variant 4 db Dunne Deklagen Variant 5 db C wegdek IPG mix [db(a)] 0 4,0 6,0 6,8 4,2 A 5,2 A C wegdek Lichte motorvoertuigen 115 km/h [db(a)] 0 3,7 5,9 6,6 4,8 A 6,3 A C wegdek Zware motorvoertuigen 85 km/h [db(a)] 0 4,3 6,1 7,0 3,2 A 3,8 A Levensduur [jaar] n.b. 9,5 A In CROW verband wordt momenteel de Cwegdekwaarde, gebruikmakend van waarden van andere wegbeheerders, vastgesteld. Deze kan in beperkte mate (maximaal enkele tienden) afwijken van de hier gepresenteerde waarden. 15

16 Tabel 4.2: Prestatiekenmerken derde en vierde generatie wegdektypen. N.B. het betreft een getal gebaseerd op respectievelijk een enkele SPB (Modieslab en Rollpave) of een enkele CPX-meting (PERS) Modieslab Rollpave PERS geluidsreductie IPG-mix [db(a)] 6,2 4,3 8,4 Initiële Geluidsreductie Lichte motor voertuigen 110 km/h[db(a)] 6,2 4,6 8,3 4 Initiële Geluidsreductie Zware motorvoertuigen 80 km/h [db(a)] 6,2 3,9 8,5 4 Betreft meting bij 80 km/h 16

17 5 Geluidsreductie na aanleg 5.1 Tweelaags ZOAB Binnen het IPG is de initiële geluidsreductie bepaald op diverse locaties. Het merendeel van de metingen is uitgevoerd op de door het IPG aangelegde proefvakken. Op vier locaties hebben acht verschillende aannemers hun beste tweelaags ZOAB variant (anno 2002), dat wil zeggen geoptimaliseerd voor lange levensduur, aangelegd. Deze in totaal 32 verschillende vakken staan bekend onder de naam Zebravakken. De geluidsniveaus gemeten op deze locaties zijn doorslaggevend geweest bij de bepaling van de C wegdek van tweelaags ZOAB. Voor een gemiddelde verkeersstroom op de autosnelweg 5 is de C wegdek van tweelaags ZOAB is 6,0 db voor de 4/8 variant en 6,8 db voor de 2/6 variant. Figuur 5.1: Geluidsniveau van tweelaags ZOAB op de Zebravakken (referentiewaarde = 81,3 db(a)) Geluidsniveau [db(a)] A15 A28 A30 A59 71 A B C D E F G H 5.2 Verbeterd tweelaags ZOAB Op diverse IPG vakken is de geluidsreductie bepaald van verbeterd tweelaags ZOAB. Het betreft verbeteringen van levensduur, aanvangsstroefheid, aanlegbeperkingen en akoestische levensduur. Het blijkt dat de geluidsreductie van tweelaags ZOAB niet beïnvloed wordt door deze verbeteringen. De proefvakken voor verbetering van de aanvangsstroefheid zijn te kort om met de SPB-methode te meten. Daarom zijn deze met de rijdende CPX-methode bemeten. Deze methode is geschikt om verschillen te meten, maar niet voor de bepaling van de absolute waarde. 5 85% lichte motorvoertuigen bij 115 km/h en 15% zware motorvoertuigen bij 85 km/h 17

18 Figuur 5.2: Geluidsniveau van diverse tweelaags ZOAB varianten met verbeterde aanvangstroefheid(d1 t/m D6) t.o.v. standaard tweelaags ZOAB, zoals gemeten met de CPX index methode (referentiewaarde = 100 db) CPXi [db(a)] standaard tweelaags ZOAB D1 D2 D3 D4 D5 D6 Figuur 5.3: Geluidsniveau van tweelaags ZOAB aangelegd met de tweelaagsmachine ten opzichte van standaard tweelaags ZOAB (referentiewaarde = 81,3 db(a)) 77 Geluidsniveau l [db(a)] standaard tweelaags ZOAB tweelaags ZOAB met tweelaagsmachine 5.3 Dunne Geluidsreducerende Deklagen In 2006 zijn in het kader van IPG Dunne Geluidsreducerende Deklagen aangelegd op een zestal pilotvakken op autosnelwegen. Het betreft deklagen met een potentiële geluidsreductie van 4 tot 5 db(a). De akoestische verschillen tussen de geteste producten zijn klein (max. 2 db(a)). 18

19 Figuur 5.4: Geluidsniveaus (SPB-methode)van verschillende producten zoals getest op IPG-proefvakken met Dunne Geluidsreducerende Deklagen. (Ref: referentie wegdek, EZ: enkellaags ZOAB, TZ: tweelaags ZOAB 4/8, 1 t/m 13 verschillende DGD producten) 85 SPB Geluidsniveaul db(a) ref EZ TZ Product 100% LV 115 km/h Mix 85% LV/15% ZV 100% ZV 85 km/h 5.4 Modieslab en Rollpave De geluidsreductie van Modieslab is bepaald op een proefvaklocatie op de A12 bij knooppunt Oudenrijn. De geluidsreductie blijkt vergelijkbaar te zijn met die van tweelaags ZOAB. De geluidsreductie van Rollpave is bepaald op het proefvak op de A35 bij Hengelo. De geluidsreductie blijkt lager te zijn dan die van tweelaags ZOAB. 19

20 Figuur 5.5: Geluidsniveau van Modieslab en Rollpave t.o.v. gemiddelde tweelaags ZOAB kwaliteit (referentiewaarde = 81,3 db(a)) Geluidsniveau [db(a)] Modieslab Rollpave tweelaags ZOAB 4/8 5.5 Zeer stille wegdekken Op het proefvak de N60 bij Kloosterzande zijn drie verschillende varianten Japans rubberwegdek PERS neergelegd. Op deze vakken zijn direct na oplevering CPXmetingen uitgevoerd. Deze vakken geven een geluidsreductie van meer dan 8 db dan een referentievak, dat is aangelegd op het Kloosterzande proefvak. N.B. herhalingsmetingen bij lagere temperaturen laten een lagere geluidsreductie zien. Tabel 5.1: Geluidsreductie van zeer stille Japanse rubber wegdekken gemeten met de CPX-methode op proefvak Klossterzande. 6 Lichte voertuigen 80 km/h (db) Lichte voertuigen 80 km/h (db ) Gemengde voertuigen 80 km/h (db) PERS1-8,5-8,8-8,6 PERS2-8,7-8,1-8,6 PERS3-7,8-8,5-8,0 6 De geluidsreductie is bepaald ten opzichte van een referentiewegdek op Kloosterzande. Deze zou in theorie gelijk moeten zijn aan die van het referentiewegdek uit het reken- en meetvoorschrift geluidhinder In praktijk kan dit echter afwijken 20

21 6 Geluidsreductie gedurende levensduur 6.1 Tweelaags ZOAB De geluidsreductie van tweelaags ZOAB neemt net als alle wegdekken af tijdens de levensduur 7. Deze achteruitgang kan alleen goed bepaald worden als er veel meetpunten zijn over de gehele levensduur, omdat er een grote spreiding is in de gemeten waarden. Dit is momenteel allen het geval voor tweelaags ZOAB 4/8. De gemiddelde achteruitgang blijkt voor deze variant 0,25 db per jaar. Over de complete levensduur komt de totale akoestische achteruitgang daarmee op 2 db. Figuur 6.1: De achteruitgang van geluidsreductie van tweelaags ZOAB 4/8 gedurende de levensduur voor een gemiddelde verkeersstroom(referentiewaarde = 81,3 db(a)) SPB geluidniveau(db) TL ZOAB 4/8 = 0.25 leeftijd Leeftijd (jaar) De oudste tweelaags ZOAB 2/6 vakken zijn vijf jaar oud, waardoor geen gegevens beschikbaar zijn over de laatste jaren van de gebruiksfase. Om toch een inschatting te kunnen maken is een vergelijk gemaakt tussen de akoestische achteruitgang van de 2/6 en 4/8 variant gedurende de eerst vijf jaar van de gebruiksfase. Uit dit vergelijk 7 In CROW publicatie wordt aangegeven dat de achteruitgang tijdens de levensduur circa 2 db bedraagt. Met deze achteruitgang is rekening gehouden in de regelgeving. 21

22 blijkt dat de tweelaags ZOAB 2/6 variant sneller akoestisch veroudert dan de 4/8 variant. Figuur 6.2: De achteruitgang van geluidsreductie van tweelaags ZOAB 2/6 en 4/8 gedurende de eerste vijf jaar van de levensduur voor een gemiddelde verkeersstroom(referentiewaarde = 81,3 db(a)) 82 2/6 Upper Layer 4/8 variant SPB geluidsniveau (db) TLZOAB 4/8 = 0,33 leeftijd + 75,65 TLZOAB 2/6 = 0,43 leeftijd + 74, Leeftijd (jaren) 6.2 Overige wegdekken Het aantal meetgegevens is voor de DGD s, Modieslab en Rollpave beperkt tot een maximale leeftijd van circa vier jaar. Hierdoor is geen betrouwbare uitspraak te doen over de gemiddelde geluidsachteruitgang tijdens de levensduur. In post-ipg monitoring (zie hoofdstuk 14) wordt de komende jaren ( ) de geluidsreductie van de wegvakken gemeten. Hierdoor is het binnen een paar jaar mogelijk een onderbouwde uitspraak te doen over de akoestische achteruitgang van deze producten. 22

23 Figuur 6.3: De achteruitgang van de geluidsreductie van DGD s gedurende de levensduur (referentiewaarde = 81,3 db(a)) 84 Geluidsniveau [db(a)] leeftijd [jaren] 23

24 7 Levensduur 7.1 Tweelaags ZOAB De levensduur van tweelaags ZOAB is korter dan die van andere asfaltdeklagen zoals die gebruikt worden op het Nederlandse autosnelwegennet. De oorzaak hiervan is dat deze deklaag geoptimaliseerd is voor superieure geluidsreductie. Daardoor is de holle ruimte benodigd voor geluidsabsorptie hoog en is het aantal punten waarop het asfalt bij elkaar wordt gehouden gering. De stenen worden hierdoor relatief makkelijk uit het asfalt gereden (rafeling). Momenteel is de levensduur van tweelaags ZOAB 8 jaar en daarmee 2 jaar korter dan die van ZOAB. Dit betreft de levensduur van de zwaarst belaste rijstrook. Dit is in praktijk de rechterrijstrook waar veel zwaar vrachtverkeer rijdt. Aan het einde van de levensduur wordt de fijne toplaag van de zwaarstbelaste rijstrook vervangen door een nieuwe toplaag. Momenteel wordt vier jaar later het gehele tweelaags ZOAB pakket op alle rijstroken (inclusief vluchtstrook en zwaarst belaste rijstrook) vervangen. Figuur 7.1: Levensduurverdeling tweelaags ZOAB. (x-as: leeftijd jaren, y-as: faalkans) 24

25 7.2 Dunne deklagen Op het Nederlandse autosnelwegennet ligt een beperkt aantal dunne deklagen, die relatief recent zijn aangelegd. De gemiddelde levensduur kan daarom niet berekend worden met praktijkwaarnemingen op het Nederlandse autosnelwegennet. Om toch een betrouwbare indruk te krijgen over de levensduurverwachting is deze bepaald aan de hand van waarnemingen bij andere wegbeheerders. Daarbij is de Rijkswaterstaat systematiek voor bepaling van einde levensduur zoveel als mogelijk gevolgd. Dit levert een gemiddelde levensduurverwachting van 9,5 jaar op met individuele levensduurverwachtingen tussen 8 en 11 jaar. De post-ipg monitoring (zie hoofdstuk 14) zal meer informatie over de levensduurverwachting opleveren. 7.3 ModieSlab en Rollpave Beide producten zijn pas recent aangelegd op een vak van beperkte omvang. Hierdoor is het op dit moment niet mogelijk een uitspraak te doen over de levensduur van deze wegdektypen. De post-ipg monitoring (zie hoofdstuk 14) zal meer informatie over de levensduurverwachting opleveren. 25

26 8 Veiligheid Binnen IPG zijn de onderzochte veiligheidsaspecten beperkt tot het meten van de stroefheid en de remvertraging. Deze eigenschappen worden zowel direct na aanleg als tijdens de levensduur bepaald. 8.1 Aanvangsstroefheid Er blijkt in de eerste weken na aanleg een grote spreiding te zijn in de aanvangsstroefheid. In een aantal gevallen wordt niet voldaan aan de grenswaarde van 0,38. Figuur 8.1: Stroefheid van diverse IPG-producten gedurende de eerste weken na opening (minimaal vereiste waarde = 0,38) DGD ZOAB-TL 2/6 ZOAB-TL 4/8 0,7 Stroefheid proef 150 [-] 0,6 0,5 0,4 0,3 0, leeftijd [weken] In het kader van IPG zijn succesvolle proeven verricht om de aanvangsstroefheid te verbeteren. Voor tweelaags ZOAB betreft het mengseladdities die in de asfaltmenginstallatie zijn toegevoegd. Voor DGD s wordt gebruik gemaakt van afstrooien met fijn hoekig materiaal. Uit de metingen blijkt dat de waarden grotendeels boven de minimale eis van 0,38 liggen. 26

27 Figuur 8.2: Stroefheid van tweelaags ZOAB met stroefheidverbeteraars 8.2 Remvertraging In veel gevallen voldoet de remvertraging direct na aanleg al aan de contractseis. Daarmee zijn zowel tweelaags ZOAB als Dunne Geluidsreducerende Deklagen vergelijkbaar met ZOAB. De fijne tweelaags ZOAB (2/6) en DGD s scoren beter dan de grove tweelaags ZOAB (4/8). Figuur 8.3: Remvertraging van diverse IPG-producten gedurende de eerste weken na opening (richtwaarde is 5,2 m/s 2 ) DGD ZOAB-TL 2/6 ZOAB-TL 4/8 Remvertraging [m/s2] 8 7,5 7 6,5 6 5,5 5 4, leeftijd [weken] 27

28 Figuur 8.4: Remvertraging van tweelaags ZOAB met stroefheidverbeteraars 28

29 9 Waterdoorlatendheid De waterdoorlatendheid geeft voor poreuze stille wegdekken een indicatie van zowel de geluidsreductie als het comfort (hoeveelheid spat- en stuifwater). Op basis hiervan stelt Rijkswaterstaat in contractteksten voor tweelaags ZOAB bij aanleg momenteel een minimale afname eis van 20 seconden 8. De waterdoorlatendheid (gemeten met de Beckerproef) is gunstig voor tweelaags ZOAB. De fijne gradering (2/6) heeft een mindere waterdoorlatenheid dan de 4/8 variant. De verschillende DGD s hebben, ook kort na aanleg, een grote variatie in waterdoorlatendheid. Mogelijk is dit terug te voeren op verschillen tussen de diverse producten. De waterdoorlatendheid van tweelaags ZOAB (4/8 variant) is direct na aanleg altijd lager dan vereiste waarde van20 seconden. Figuur 10.1: Waterdoorlatendheid van diverse IPG-producten DGD ZOAB-TL 2/6 ZOAB-TL 4/8 uitstroomtijd [s] leeftijd [jaren] 8 Dit wil zeggen dat Rijkswaterstaat alleen producten met een waterdoorlatendheid van minder dan 20 seconden accepteert. 29

30 10 Bereikte resultaten 10.1 Tweelaags ZOAB Uit de proefnemingen is gebleken dat: De geluidsreductie van tweelaags ZOAB overeenkomt met de Cwegdekwaarde waarden uit CROW publicatie 200 De akoestische achteruitgang gedurende levensduur circa 2 db is. De levensduur van tweelaags ZOAB (4/8 variant) 7 jaar is. De aanvangstroefheid en initiële remvertraging beheersbaar zijn Er een grote spreiding is in de producteigenschappen Verbeterd Tweelaags ZOAB Het toegepaste/vrijgegeven tweelaags ZOAB kende evenwel en aantal beperkingen. Binnen IPG zijn in een verbetertraject de volgende resultaten geboekt: De risicobeheersing omtrent de aanvangsstroefheid is verbeterd door het beschikbaar komen van stroefheidsverbeteraars. Een levensduurverlenging van 1 jaar is gerealiseerd. Op korte termijn zal naar verwachting ten minste nog een extra jaar levensduurverlenging worden geïncasseerd. Immers er is; een levensduuroptimalisatie tool (LOT) ontwikkeld, voldoende praktijkervaring opgedaan, meer inzicht gekregen in het slijtageproces en de gevolgen van veroudering zijn beter in kaart gebracht. Aanleg is op meerdere locaties en tijdstippen mogelijk, doordat nieuwe technieken zoals de tweelaagsasfaltspreidmachine en shuttle buggy worden ingezet. Wel dient extra zorg te worden besteed aan de uitvoering om de gewenste kwaliteit te leveren. Met name de vlakheid van weg na aanleg is een extra aandachtspunt. De invloed van akoestische veroudering is beter in kaart gebracht. De invloed van vervuiling hierop blijkt gering te zijn en is bovendien beter beheersbaar door nieuwe reinigingstechnieken. Deze technieken zijn als prototype beschikbaar en kunnen, indien grootschalig gebruik gewenst is, worden opgeschaald Dunne deklagen In het project zijn de volgende resultaten geboekt: Er zijn voldoende producten met een geluidsreductie die gelijkwaardig is aan ZOAB. Er zijn zelfs enkele producten die een geluidsreductie hebben die ligt tussen die van ZOAB en tweelaags ZOAB. De geluidsreductie is sterk afhankelijk van de gebruikte asfaltsamenstelling. De kosteneffectiviteit van dunne geluidsreducerende deklagen is sterk afhankelijk van de asfaltsamenstelling, het aanlegproces en het onderhoudsregime. Na optimalisatie hiervan is een kostenbesparing van 20% t.o.v. ZOAB mogelijk. 9 9 Huidige generatie stille wegdekken is bij een levensduurverwachting die vergelijkbaar is met die van ZOAB ca. 5% kosteneffectiever. 30

31 De veiligheid van dunne geluidsreducerende deklagen is voldoende gewaarborgd met de huidige producteisen, zoals RWS die hanteert (afstrooien). Dunne geluidsreducerende deklagen zijn uitermate geschikt voor geluidsreductie van personenwagens Dunne geluidsreducerende deklagen zijn minder geschikt voor wegen met veel vrachtverkeer Rollpave Voor Rollpave is het volgende aangetoond: Op de A35 bij Hengelo is een proefvak Rollpave aangelegd, waarover dagelijks verkeer rijdt. Buiten het IPG zijn op andere locaties (de A37) meerdere proefvakken Rollpave aangelegd die eveneens onder verkeer liggen. De opschalingsslag van Rollpave is mogelijk gebleken. Aanleg is ook mogelijk bij winterse omstandigheden en in bochten. De geluidsreductie van de met Rollpave aangelegde stille wegdekken voldoet niet aan de IPG-doelstelling van 6 db geluidsreductie. Dit betreft zowel het IPG proefvak als de proefvakken aangelegd buiten IPG Modieslab In het project zijn de volgende resultaten geboekt: Op de A12 bij knooppunt Oudenrijn is een proefvak ModieSlab aangelegd, waarover dagelijks verkeer rijdt. Het proefvak ModieSlab heeft voldaan aan de verwachtingen ten aanzien van aanleg, veiligheid en geluidsreductie. Verwachtingen ten aanzien van de levensduur op basis van laboratoriumonderzoeken zijn gunstig Zeer stille wegdekken In het project zijn de volgende resultaten geboekt: Er zijn verschillende ultrastille (rubberen) wegdekken gedemonstreerd, waarbij 8 db(a) geluidsreductie t.o.v. DAB tot de mogelijkheden behoort. Er is een Akoestische Optimalisatie Tool ontwikkeld waarmee de akoestische prestaties van wegdekken kunnen worden geoptimaliseerd. Bij lage temperaturen lijken rubberen wegdekken akoestisch minder te presteren. Het gebruik van een continue asfaltbaan in plaats van tegels kan dit (gedeeltelijk) verbeteren. 31

32 11 Conclusies voor Toepasbaarheid 11.1 Standaard tweelaags ZOAB Op basis van de IPG-resultaten, zoals die eind 2004 bekend waren, heeft Rijkswaterstaat in 2005 besloten tweelaags ZOAB te gaan te toepassen op het hoofdwegennet. De volledige tekst van het besluit is: Tweelaags ZOAB kan toegepast worden op de hoofdrijbanen van het Nederlandse hoofdwegennet op locaties, waar het een kosteneffectieve geluidsmaatregel is. Deze kosteneffectiviteit is afhankelijk van de specifieke kenmerken van een locatie. Om dit per situatie te bepalen, wordt de kosteneffectiviteit berekend met het hiertoe ontwikkelde maatregelencriterium De kwaliteit van tweelaags ZOAB wordt sterk bepaald door de gebruikte technieken en weersomstandigheden bij aanleg en onderhoud. Om de hier uit voortvloeiende risico s te ondervangen zal RWS innovatieve contracten gebruiken. Toepassing van tweelaags ZOAB kan leiden tot toename van verkeershinder tijdens aanleg en vervanging. Het is in alle gevallen noodzakelijk om de invloed op (huidige en toekomstige) verkeershinder mee te nemen in de afweging om tweelaags ZOAB te gebruiken Verbeterd Tweelaags ZOAB De wegbeheerder heeft meer mogelijkheden gekregen om een betrouwbaarder tweelaags ZOAB aan te laten leggen. Naast een langere levensduur is met name de uitbreiding van mogelijke aanlegomstandigheden van belang voor de wegbeheerder. Hierdoor is tweelaags ZOAB een robuuster mengsel geworden dat beter inpasbaar is in de reguliere beheer- en onderhoudsstrategie. Als gevolg hiervan kan tweelaags ZOAB op meerdere locaties worden aangelegd op tijdstippen die minder verkeershinder door aanlegwerkzaamheden met zich meebrengen voor de weggebruiker Dunne deklagen Dunne deklagen zijn voor bepaalde locaties een kosteneffectief alternatief voor ZOAB. Deze kosteneffectiviteit zal toenemen als meer ervaring is opgedaan met nieuwe onderhoudstechnieken. Dunne geluidsreducerende deklagen zijn nu reeds toepasbaar op het niet-autosnelwegennet tot 80 km/h (zie toepassingsadvies Dunne Geluidsreducerende Deklagen op niet-autosnelwegen). Er ligt ook een positief advies van het IPG om de DGD's onder voorwaarden toe te passen op wegen met hogere snelheden. Op basis van dit advies is binnen RWS besluitvorming in voorbereiding Rollpave Aanleg van Asfalt van de rol is mogelijk gebleken, dat is een belangrijke stap. De geluidsreductie van de op deze wijze aangelegde asfaltdeklagen blijft achter bij de geluidsreductie van op traditionele wijze aangelegde asfaltdeklagen. Om de Asfalt van de rol techniek toe te kunnen passen voor stille wegdekken dient de producent zijn producten/processen te verbeteren. 32

33 11.5 Modieslab ModieSlab heeft tot op heden voldaan aan de verwachtingen. De geluidsreductie bedraagt 6 db(a), de waterdoorlatendheid is goed en het wegdek voldoet aan de eisen voor stroefheid, remvertraging en vlakheid. Het wegdek kan qua kosten in specifieke situaties concurreren met andere wegdektypes. Hierbij moet vooral worden gedacht aan nieuwe wegen, of verbreding van bestaande wegen. Grote tijdwinst kan dan worden geboekt omdat door toepassing van ModieSlab voorbelasting van de ondergrond achterwege kan blijven Zeer stille wegdekken Er zijn nieuwe wegdektypes aangelegd op een proefvak. De meest stille variant van deze proefvakken heeft een geluidsreductie van 8 db. Deze resultaten geven voldoende aanleiding om door te gaan met de ontwikkeling van de nieuwe ultrastille rubberen wegdekken. Indien deze producten voldoende veilig zijn is opschaling naar een praktijkvak mogelijk 10. Door gebruik te maken van het akoestische optimalisatie tool (AOT) en de ervaringen die op Kloosterzande zijn opgedaan, is er voldoende kennis beschikbaar om de optimalisatie gericht uit te voeren. Verder ontwikkeling moet uiteindelijk leiden tot wegdekken, waarmee de leefbaarheidsdoelstellingen uit de Nota Mobiliteit ook in het volgende decennium kunnen worden gerealiseerd. 10 Eerste metingen na afronding van IPG geven aan dat er voor het Japanse PERS geen aanvangstroefheidsproblemen zijn te verwachten. 33

34 12 Aandachtspunten voor nazorg en implementatie 12.1 Verbeterd Tweelaags ZOAB Om de binnen IPG aangetoonde productverbeteringen volledig te kunnen benutten, is het nodig de aanbieders van tweelaags ZOAB te stimuleren de verbeterde producten aan te bieden en blijvend te verbeteren. Om dit te realiseren heeft IPG respectievelijk aanbevelingen voor contractteksten en twee optimalisatietools (AOT en LOT) opgeleverd. De ontwikkeling, gebruik en onderhoud van deze teksten en tools is een taak voor de staande organisatie van Rijkswaterstaat. In het IPG-nazorgplan zijn budgetten ter stimulering hiervan voorzien Dunne geluidsreducerende deklagen IPG heeft een advies over toepassing voor dunne deklagen opgeleverd. Daadwerkelijke implementatie van deze dunne geluidsreducerende deklagen is een taak voor de staande organisatie van Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat dient het besluitvormingstraject, waarbij alle relevante geledingen zijn betrokken, af te ronden. Omdat dunne deklagen een containerbegrip is voor asfalt met een geluidsreductie variërend tussen 0 en 6 db, zijn adequate besteksteksten opgesteld voor beheersing van gerealiseerde geluidsreductie en de te behalen levensduur. Implementatie van adequate besteksteksten is een taak van de staande Rijkswaterstaat organisatie. Om te zorgen dat de dunne deklagen ook kunnen worden toegepast dient de C wegdek waarde voor dunne geluidsreducerende deklagen eenduidig te zijn vastgelegd. Onlangs is gebleken dat de C wegdek waarden voor lage en hoge snelheden niet op elkaar aansluiten. De harmonisatieslag zal in CROW-verband moeten worden gerealiseerd Rollpave De ontwikkelaar van Rollpave verkent op dit moment de mogelijkheid om een ultrastil rubberen wegdek op de rol te vervaardigen. Indien hij in voldoende mate heeft aangetoomd dat zijn wegdek akoestisch voldoet, kunnen nieuwe experimenten zinvol zijn Modieslab Het vinden van een geschikte locatie en het daadwerkelijk realiseren van een ModieSlab wegdek van een grotere lengte zal veel aandacht moeten krijgen. Het kiezen van de juiste locatie kan worden ondersteund door de levensduur monitoringsresultaten van de test op de A12. Omdat ModieSlab een robuuste maar 11 Deze harmonisatieslag heeft geen gevolgen voor het advies. Het is slechts een kwestie van tienden van decibellen. 34

35 dure constructie is, is het alleen kosteneffectief als het complete scala aan voordelen (geluidsreductie, zettingsongevoeligheid, snelle vervanging etc.) kan worden benut Zeer stille wegdekken Nu op de N60 is gedemonstreerd dat hogere geluidsreducties, onder meer door gebruik te maken van rubberen wegdekken, mogelijk zijn, moeten deze wegdekken nader worden geoptimaliseerd voor toepassing onder verkeer. Tijdens deze optimalisatieslag is het bepalen van aspecten als duurzaamheid en veiligheid onder reële verkeersbelasting noodzakelijk. Dit dient nu reeds te worden opgepakt, omdat anders introductie van ultra stille wegdekken onnodig wordt vertraagd. Rijkswaterstaat heeft op 13 december 2007 aangekondigd 2 miljoen Euro te investeren om de markt uit te dagen de ultrastille wegdekken te ontwikkelen tot toepassingsgerede producten. Dit is reeds gestart in de vorm van het project Zeer stil wegverkeer (SSW) CPX-meetmethode Met introductie van nieuwe CPX-meetbanden is een belangrijke stap gezet om de gerealiseerde geluidsreducties over lange afstanden op een betrouwbare manier vast te stellen. Een nog te nemen stap is het uitvoeren van een vergelijkend onderzoek tussen de diverse CPX-meettrailers. Zulk onderzoek, dat in Denemarken reeds succesvol is uitgevoerd, is opgepakt in CROW-verband Monitoring Een van de belangrijkere succesfactoren van IPG is het daadwerkelijk vastleggen van gerealiseerde eigenschappen. Om de eigenschappen gedurende de complete gebruiksfase, zoals akoestische veroudering en levensduurverwachting, te kennen, is meer informatie over het gedrag tijdens de complete gebruiksfase nodig. In een post- IPG monitoringsonderzoek, dat wordt bekostigd vanuit IPG-nazorgbudget, zullen deze eigenschappen tijdens gebruiksfase worden gemonitord (zie hoofdstuk 14). 35

36 13 Onderliggende onderzoeken 13.1 Tweelaags ZOAB Voor het tweelaags ZOAB advies zijn op vier locaties steeds 8 identieke tweelaags ZOAB varianten aangelegd. Aanleg op de vier locaties, A28 bij Staphorst, A30 bij Lunteren, A15 bij Leerdam en A59 bij Fijnaart vond plaats in de 2002, 2003 en Deze varianten zijn uitvoering gemonitord. Rapportages IPG-advies: Toepassing Tweelaags ZOAB op het Nederlandse hoofdwegennet. (Deel 1: Advies Hofman(2005a) en Deel2: Toelichting bij het advies Hofman(2005b)) 13.2 Verbeterd Tweelaags ZOAB Rapportage: Overzichtsrapportage: Kennis update tweelaags ZOAB, eindrapport van de verbeteringen aan dit product, Hofman (2008) Verbeterde levensduur De levensduur van tweelaags ZOAB is, doordat er meer ervaring is opgedaan met onder andere de Zebravakken, nauwkeuriger in kaart gebracht. Hieruit blijkt dat volgens de huidige inschatting de gemiddelde levensduur 7,9 jaar bedraagt. Dit komt dus neer op één jaar winst ten opzichte van het oorspronkelijke advies. Een levensduurverlenging met nog een extra jaar is naar verwachting op korte termijn realiseerbaar, omdat: Betere inzichten zijn verkregen uit IPG-onderzoek naar de oorzaken van het levensduurbepalende slijtageproces rafeling; De invloed van rafeling op zowel geluid als veiligheid minder kritisch is. Aannemers een homogenere kwaliteit kunnen produceren met een betere gemiddelde levensduur. Om het moment van onderhoud van rafeling gericht te kunnen sturen heeft IPG een levensduur optimalisatie tool ontwikkeld, waarmee de aannemers hun tweelaags ZOAB op levensduur kunnen optimaliseren. rapportages: Algeheel Reisen (2008), Zwart Mozaïek Eijssen (2006), LOT, Huurman M (2007), Rooij (2007), drie rapportages homogener uit prijsvraag Schoner, Stiller, Homogener asfalt (ZOAB in process, Megapave, Shuttle Buggy) Beers(2007), Laureijssen (2007), Sluer (2007), aanpassing rafelingnorm Kooij (2008) Verbeterde anvangsstoefheid Voor de verbetering van de aanvangstroefheid is een aantal proefvakken op de A15 bij Leerdam aangelegd. Op deze proefvakken hebben diverse aannemers hun op aanvangsstroefheid verbeterde producten getest. Uit de resultaten van deze proefvakken is gebleken dat er een product is dat voldoet aan de gestelde eisen aan 36

37 aanvangstroefheid, remvertraging en geluidsreductie. Alle aannemers zijn geïnformeerd over de bereikte resultaten en kunnen dezelfde mengselverbetering toepassen. Rapportage: Verbetering aanvangstroefheid tweelaags ZOAB, proefvakken A15 te Leerdam, Siedenburg (2005) Verminderde aanlegbeperking De tweelaagsasfaltspreidmachine is binnen IPG uitgetest op de A8 bij Zaandam en op de A35 bij Hengelo. Daarnaast zijn de resultaten van een aantal experimenten die buiten IPG zijn uitgevoerd in zowel Nederland als Duitsland geëvalueerd. Uit de totale evaluatie blijkt dat aanleg met de tweelaagsmachine mogelijk is bij lagere luchttemperaturen dan met de traditionele aanlegwijze. Wel blijkt dat de nieuwe aanlegwijze complex is en dus een hoge mate van procesbewaking nodig heeft. Er zijn voorstellen gedaan om hier in de contractering rekening mee te houden. Ook is een betere beheersing van vlakheid van tweelaags ZOAB aangelegd met de tweelaagsmachine een extra aandachtspunt. Rapportage Tweelaags ZOAB: afsluitend rapport tweelaagsmachine, Siedenburg (2008) Verbeterde akoestische levnsduur De akoestische achteruitgang van tweelaags ZOAB is beperkt tot circa 2 db over de complete levensduur. De huidige inschatting is dat periodiek reinigen van de vluchtstrook voldoende is om de invloed van vervuiling op de achteruitgang binnen de grenzen te houden. Binnen IPG is de effectiviteit van nieuwe reinigingstechnieken getest op de A28 bij Staphorst. Een aantal van deze technieken is veelbelovend. De huidige prototypes kunnen naar commerciële toepasbare techniek worden opgeschaald. Rapportages: Drie rapportages stiller uit prijsvraag Schoner, Stiller, Homogener asfalt (Ultrasoon geluid, Steamcleaner, Vacuümreinigen) Smal (2007), Bochove (2007), Eppinga (2007) 13.3 Dunne deklagen IPG-Preadvies toepassing dunne deklagen voor de investeringsimpuls 2006 Bureaustudie naar de (on)mogelijkheid voor de toepassing van dunne geluidsreducerende deklagen op het HWN en aanbeveling vervolgonderzoek. Rapportage IPG Peadvies toepassing dunne deklagen t.b.v. de investeringsimpuls Deel 1: Advies en Deel 2: Onderbouwing Advies), Visser (2005a), Visser (2005b), 37

38 Waarnemingen en meetresultaten van pilotprojecten dunne geluidsreducerende deklagen Tijdens aanleg in 2006 van een vijftal grootschalige pilots met in totaal 9 dunne geluidsreducerende deklagen zijn diverse eigenschappen met betreking tot geluidsreductie, veiligheid, levensduur, mobiliteit en comfort intensief gemonitord. Rapportage Waarnemingen en meetresultaten van Pilotprojecten dunne geluidsreducerende deklagen, Klarenaar (2007), Rapportage Geluid en Stroefheid, Koopman(2008) Advies dunne geluidsreducerende deklagen op niet-autosnelwegen Vooruitgeschoven advies voor de toepassing van dunne geluidsreducerende deklagen op niet autosnelwegen tot 80 km/h op basis van ervaringen op provinciale wegen. Rapportage Advies dunne geluidreducerende deklagen op niet-autosnelwegen Hooghwerff (2007) IPG-Advies toepassing dunne geluidsreducerende deklagen op het hoofdwegennet Avies en onderbouwing, advies op basis alle metingen en onderzoek op de pilotvakken Rapportage IPG-advies Toepassing dunne geluidreducerende deklagen op het hoofdwegennet, Koning (2008a) IPG-advies Toepassing dunne geluidreducerende deklagen op het hoofdwegennet, Deel 2: Onderbouwing advies, Koning (2008b) 13.4 Rollpave In het proefvak (A35 Hengelo) is de aandacht vooral gericht op de techniek van aanleg (het uitrollen en hechten) waarbij eisen zijn gesteld aan stroefheid, remvertraging en vlakheid. Streefwaarden zijn gesteld voor de geluidsreductie en de aanlegsnelheid. Op grond van de metingen na aanleg en waarnemingen is geconcludeerd dat Rollpave voldoet aan de eisen die voor de veiligheid van de weggebruiker aan een wegdek worden gesteld, dat de prefab aangebrachte belijning aan de verwachting voldoet, en dat de geluidsreductie om onduidelijke redenen lager is dan verwacht. rapportages Evaluatie Proefvak Rollpave A35 Hengelo met daarin vastgelegd de metingen en waarnemingen Groenendijk (2008a). 38

39 13.5 Modieslab Voorafgaande het proefvak ModieSlab op de A12 bij Oudenrijn is uitgebreid vooronderzoek gedaan naar de mengselsamenstelling van de deklaag om een goede hechting van de korrels en van de lagen onderling te bereiken. Deze onderzoeken zijn succesvol verlopen met een geluidsreductie die minimaal vergelijkbaar is met tweelaags ZOAB als gevolg. Op grond hiervan is besloten tot de aanleg van het proefvak. In het contract zijn de gebruikelijke eisen gesteld voor stroefheid, remvertraging en vlakheid, en is voor de geluidsreductie als streefwaarde 6 db(a) gehanteerd. Rapportage Evaluatie Proefvak ModieSlab A12 Oudenrijn Groenendijk (2008b) Zeer stille wegdekken Op de N60 nabij Kloosterzande zijn 41 proefvakken aangelegd en buiten verkeer beproefd op aspecten die van belang zijn voor de geluidsreductie zoals textuur, absorptie en impedantie. Enkele typen aangelegde en beproefde wegdekken zijn, enkel- en tweelaags ZOAB, dunne geluidsreducerende deklagen en zogenaamde poro elastische wegdekken (PERS). Op de aangelegde proefvakken zijn geluidsmetingen en aanvullende metingen verricht op personen- en vrachtwagenbanden. De akoestische meetgegevens zijn in een bestaande akoestische database opgenomen. Een bestaand akoestisch model is op basis van de meetgegevens te Kloosterzande verder ontwikkeld om het akoestisch gedrag van elastische wegdekken, dunne deklagen en verschillen tussen personenauto- en vrachtwagenpassages te kunnen voorspellen. rapportages: Overzicht wegdekken The(2008) uitwerking en interpretatierapport n.a.v. akoestische metingen A Schwanen(2006), Schwanen(2007), Tollenaar(2007), Peeters(2007) Akoestische Optimalisatie Tool, beschrijving ontwikkelde model A Kuijpers(2007) A In najaar 2008 komen aanvullende gegevens ter beschikking. Bij ter perse gaan van deze eindrapportage waren deze gegevens nog niet bekend. 39

40 14 Advies post-ipg monitoring 14.1 Inleiding Binnen IPG is een groot aantal proefvakken aangelegd. Hierdoor is momenteel een zeer goed inzicht verkregen over de gedragskenmerken van de beschreven wegdektypes. Voor een groot deel van de wegdektypes is het gedrag tijdens de levensduur (gebruiksfase) veel minder bekend. Voor dit gedrag zijn binnen het IPG vaak op basis van externe gegevens bij andere wegbeheerders inschattingen gedaan. In de beheersfase is behoefte aan een nauwkeurigere inschatting van het verloop van de gedragskenmerken gedurende de levensduur. Deze betere voorspelling is mogelijk als een post-ipg monitoring plaatsvindt op relevante vakken Uitvoering post-ipg monitoring De IPG-monitoring vindt momenteel plaats volgens een schema, waarin per locatie (proefvakkenserie) wordt aangegeven welke metingen worden uitgevoerd. Om te zorgen dat na beëindiging van de IPG-monitoring op regelmatige basis gemonitord wordt, wordt geadviseerd de IPG-proefvakken op te nemen binnen het DWWproefvakkenmonitoringproject, dat is opgenomen binnen de afdeling Ontwerp en Inrichting van de directie Netwerken (NOI) van de DVS. Het beheer van de proefvakken en het beheer van de database met meetgegevens zal ook door deze afdeling worden voortgezet. Waar mogelijk zullen de benodigde eigenschappen worden overgenomen in de huidige RWS monitoring ten behoeve van onderhoudsbehoefte (MJPV). Echter op een aantal punten wijkt deze MJPVmonitoring af van de IPG-monitoring: er worden geen geluidsmetingen uitgevoerd stroefheid wordt niet jaarlijks, maar eenmaal per twee jaar gemeten; visuele inspecties vinden plaats vanaf de vluchtstrook en niet vanaf de betreffende rijstrook; het is (nog) niet mogelijk om het volledige textuurprofiel te meten, zoals nu wel gebeurt op de Zebravakken In het nazorgplan IPG-wensen is voorzien dat extra visuele inspecties en geluidsmetingen gedurende een periode van 5 jaar na beëindiging van IPG worden uitgevoerd. Het benodigde budget is reeds toegekend. Hiermee is gewaarborgd dat de komende vijf jaar de benodigde post IPG-monitoring wordt uitgevoerd. In bijlage D is een overzicht te vinden van de benodigde post IPG-metingen en is aangegeven welke locaties dit betreft. 40

41 15 Verwijzing naar Achtergrondinformatie TWEELAAGS ZOAB Hofman(2005a), Hofman R, Fafié J J, Sule M S, Hooghwerff J, Kegel J C, Langebach W J and Hermens P, IPG-advies: Toepassing Tweelaags ZOAB op het Nederlandse hoofdwegennet. Deel 1: Advies, IPG Rapport nummer DWW Delft, Rijkswaterstaat Dienst Weg- en Waterbouwkunde (2005). Hofman R (2005b), Hofman R, Fafié J J, Sule M S, Hooghwerff J, Kegel J C, Langebach W J and Hermens P, IPG-advies: Toepassing Tweelaags ZOAB op het Nederlandse hoofdwegennet. Deel 2: Toelichting bij het advies, IPG Rapport nummer DWW (2005). VERBETERD TWEELAAGS ZOAB Hofman (2008), Hofman R., Pangaard van den W., Reisen van F., Kennis update tweelaags ZOAB, eindrapport van de verbeteringen aan dit product, DVS-rapportnummer DVS Kooij (2008), Kooij J. en Kunst P, Advies interventienorm voor rafeling tweelaags ZOAB. Asfaltblik rapport (2008). Beers(2007), Beers P J J M van and Buël T T P van., Shuttle buggy IPG-rapport nummer DWW (2007). Eijssen (2006), Eijssen M L J and Klarenaar W H Zwart Mozaïek: Evaluatie van bestaande kennis en kennisleemten als basis voor de levensduurverbetering van tweelaags ZOAB. IPG- rapport nummer DWW (2006). Huurman M (2007). Lifetime Optimisation Tool, LOT, TUelft Main Report number (2007) Laureijssen (2007), Laureijssen B, Ruiter S C and Smal L A M, Homogener asfalt Megapave IPG-rapport nummer DWW (2007). Reisen (2008), Reisen, F. van, S. Erkens, M. v.d. Ven, J. Voskuilen & R. Hofman, Verbetering levensduur tweelaags ZOAB; synthese-rapport: kennisimpuls voor markt en wegbeheerder. IPG-rapport nummer DVS (2008) Rooij (2007), Rooij, M. et al, 2008: Eindrapportage Levensduur optimalisatie tool (LOT) voor tweelaags ZOAB. TNO-rapport nummer TNO 2007-D-R1230/B (2007). Sluer (2007), Sluer B and Oosterveld M, ZOAB in process: Zó naar verbetering van levensduur IPG-rapport nummer DWW (2007). 41

42 Smal (2007), Smal L A M, Laureijssen B and Ruiter S C Stiller asfalt de SteamCleaner IPG-rapport nummer DWW (2007). Siedenburg (2008), Siedenburg H C, Groenendijk J and Stas W F, Tweelaags ZOAB: Afsluitend rapport tweelaagsmachine IPG-rapport nummer DWS (2008) Siedenburg (2005), Siedenburg. H C and Gerritsen W Verbetering aanvangsstroefheid tweelaags ZOAB, proefvakken A15 te Leerdam, IPG-rapport nummer DWW (2005) Bochove (2007), Bochove G G van, Hoogghwerff J and Buël T T P van Vacuümreinigen tweelaags ZOAB IPG-rapport nummer DWW (2007). Eppinga (2007), Eppinga S and Heiden M van der Tweelaags ZOAB reinigen met ultrasoon geluid IPG-rapport nummer DWW (2007). DUNNE DEKLAGEN Hooghwerff (2007) Hooghwerff J. Advies dunne geluidreducerende deklagen op nietautosnelwegen IPG-rapportage DWW (2007) Visser (2005a). Visser J C, van den Brink M B, Hofman R, Hooghwerff J and Gerritsen W IPG Peadvies toepassing dunne deklagen t.b.v. de investeringsimpuls Deel 1: Advies IPG rapport DWW (2005) Visser (2005b). Visser J C, van den Brink M B, Hofman R, Hooghwerff J and Gerritsen W IPG Preadvies toepassing dunne deklagen t.b.v. de investeringsimpuls Deel 2: Onderbouwing advies IPG-rapport nummer DWW (2005). Klarenaar (2007), Klarenaar, W.H.M., Eijssen M.L.J., Waarnemingen en meetresultaten van Piklotprojecten dunne geluidsreducerende deklagen, Intron rapport nummer A (2007) Koning (2008a), Koning P., Thewessen H.P.M. en Hofman R., IPG-advies Toepassing dunne geluidreducerende deklagen op het hoofdwegennet, DVS rapportnummer DVS , (2008) Koning (2008b), Koning P., IPG-advies Toepassing dunne geluidreducerende deklagen op het hoofdwegennet Deel 2: Onderbouwing advies, DVS rapportnummer DVS , (2008) Koopman(2008), Koopman A., Leegwater G.A. en Derksen G.B., Achtergrondrapportages Geluid en Stroefheid bij het advies Dunne Geluidsreducerende Deklagen op het hoofdwegennet, TNO-rapportnummer 2008-D-R0298 (2008). ROLLPAVE Groenendijk (2008a). Groenendijk J and Westera G E, Evaluatie proefvak Rollpave A35 Hengelo IPG-rapport nummer DVS (2008) 42

43 MODIESLAB Groenendijk J (2008b) Groenendijk J, Evaluatie proefvak Modieslab A12 Oudenrijn IPGrapport nummer DVS (2008). PERS The(2008), The B.H.P.A.M, Bennis T. en Pangaard van den W., Stille wegdekken toonangevend, DVS-publicatie DVS , (2008). Schwanen(2006), Schwanen W. en Reinink H.F., CPX-metingen 24 proefvakken N760 Kloosterzande, M+P-rapportnummer M+P.DWW.06.07AB1, (2006). Schwanen(2007), Schwanen et al., RE3: Measurement data Kloosterzande test track, M+P-rapportnummer M+P.DWW , (2007) Tollenaar(2007), CPX-metingen 8 proefvakken nr. 24 t/m 31 N60 Kloosterzande 2 maanden na aanleg, M+P-rapportnummer M+P.DWW.06.07ABA2, (2007) Peeters2007, CPX-metingen 9 proefvakken nr. 32 t/m 41 N60 Kloosterzande, M+Prapportnummer M+P.DWW.07.07AB1, (2007) Kuijpers(2007), Kuijpers A.H.W.M. et. al., Acoustic Optimization Tool RE4-modelling refinements in the SPERoN framework, M+P-rapportnummer M+P.DWW (2007) OVERIGE Morgan(2008), Morgan P. A, Scientific Strategy Document, End report, IPG-rapport nummer DVS (2008) Hooghwerff (2004), J. Hooghwerff, Kosteneffectiviteit 2-laags ZOAB IPG-advies 2005, IPG-rapport nummer: RAP (2004) Hooghwerff (2008), J. Hooghwerff, Kosteneffectiviteit 2-laags ZOAB, Actualisatie en verbetervarianten, M+P rapport nummer: M+P.DWW (2008) Langebach (2008), Langenbach, W.J. en Föllings J, Draagvlaktoets stille wegdekken in besteksteksten Meurs-rapport (2008). Janssen(2007), Janssen G. et al., Nazorgplan Innovatieprogramma Geluid, V&W rapport (2007). 43

44 Bijlage A: Overzicht IPG-proefvakken Locatie Aannemer Verhardings soort Groep Aanlegdatum Directiec ode Start Eind N60 Kloosterzande KWS DAB AOT proefvakken ZL 12,935 12,855 N60 Kloosterzande KWS DAD AOT proefvakken ZL 13,016 12,935 N60 Kloosterzande KWS DAD AOT proefvakken ZL 13,096 13,016 N60 Kloosterzande KWS DAD AOT proefvakken ZL 13,177 13,096 N60 Kloosterzande KWS DAD AOT proefvakken ZL 13,257 13,177 N60 Kloosterzande KWS ZOAB AOT proefvakken ZL 13,338 13,257 N60 Kloosterzande KWS ZOAB AOT proefvakken ZL 13,418 13,338 N60 Kloosterzande KWS ZOAB AOT proefvakken ZL 13,499 13,418 N60 Kloosterzande KWS ZOAB AOT proefvakken ZL 13,579 13,499 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 13,660 13,579 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 13,740 13,660 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 13,821 13,740 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 13,901 13,821 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 13,982 13,901 N60 Kloosterzande KWS ZOAB AOT proefvakken ZL 14,062 13,982 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 14,143 14,062 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 14,223 14,143 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 14,304 14,223 N60 Kloosterzande KWS SMA AOT proefvakken ZL 14,831 14,750 N60 Kloosterzande KWS SMA AOT proefvakken ZL 14,911 14,831 N60 Kloosterzande KWS SMA AOT proefvakken ZL 14,992 14,911 N60 Kloosterzande KWS SMA AOT proefvakken ZL 15,072 14,992 N60 Kloosterzande KWS DAB AOT proefvakken ZL 15,153 15,072 N60 Kloosterzande KWS ZOAB AOT proefvakken ZL 15,271 15,190 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 15,351 15,271 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 15,432 15,351 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 15,512 15,432 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 15,669 15,588 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 15,749 15,669 N60 Kloosterzande KWS ZOAB-TL AOT proefvakken ZL 15,830 15,749 N60 Kloosterzande KWS ZOAB AOT proefvakken ZL 15,910 15,830 N60 Kloosterzande BAM PERS AOT proefvakken ,920 15,961 N60 Kloosterzande BAM PERS AOT proefvakken ,961 16,001 N60 Kloosterzande BAM PERS AOT proefvakken ,001 16,041 N60 Kloosterzande BAM Regupol AOT proefvakken ,042 16,102 N60 Kloosterzande BAM Regupol AOT proefvakken ,102 16,163 N60 Kloosterzande BAM Regupol AOT proefvakken ,163 16,222 N60 Kloosterzande BAM ZOAB-TL AOT proefvakken ,224 16,285 N60 Kloosterzande BAM ZOAB AOT proefvakken ,285 16,308 44

45 N60 Kloosterzande BAM Opp.vlakbeh. AOT proefvakken ,308 16,370 N60 Kloosterzande BAM Opp.vlakbeh. AOT proefvakken ,370 16,436 A06 Emmeloord Bam DGD dunne deklagen YG 103, ,200 A06 Emmeloord Dura Vermeer DGD dunne deklagen YG 104, ,200 A06 Emmeloord KWS DGD dunne deklagen YG 105, ,200 A06 Emmeloord Heijmans DGD dunne deklagen YG 106, ,200 A06 Emmeloord Ballast-Nedam DGD dunne deklagen YG 107, ,200 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 39,200 39,310 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 39,300 39,410 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 39,400 39,510 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 39,500 39,610 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 39,600 39,710 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 39,700 39,810 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 39,800 39,910 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 39,900 40,010 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 40,000 40,110 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 40,100 40,210 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 40,200 40,310 A07 Bennemeer Ooms RCM dunne deklagen NH 40,300 40,410 A200 Haarlem BAM DGD dunne deklagen NH 11,022 10,400 A200 Haarlem BAM DGD dunne deklagen NH 10,400 7,458 A31 Dronrijp Koop DGD dunne deklagen NN 23,290 27,100 A31 Dronrijp Koop DGD dunne deklagen NN 27,100 30,500 A31 Franeker KWS DGD dunne deklagen NN 31,150 27,600 A31 Franeker KWS DGD dunne deklagen NN 27,600 24,050 A58 Oirschot Rasenberg DGD dunne deklagen NB 23,250 20,735 A58 Rilland BAM DGD dunne deklagen ZL 125, ,800 N09 Alkmaar KWS DGD dunne deklagen NH 78,650 78,250 A12 Utrecht Modieslab vof Modieslab modulaire wegdekken UT 57,760 57,870 A35 Hengelo Rollpave vof Rollpave modulaire wegdekken ON 59,100 59,600 A37 Nieuw Amsterdam Rollpave vof Rollpave modulaire wegdekken NN 28,100 27,670 A01 Apeldoorn Heijmans ZOAB-TL monitoringvakken ON 88,400 93,100 A01 Apeldoorn Heijmans ZOAB-TL monitoringvakken ON 93,000 88,400 A01 Apeldoorn Heijmans ZOAB-TL monitoringvakken ON 93,200 93,000 A02 Waardenburg Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken ON 93,400 94,110 A04 Delft Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken ZH 55,900 52,500 A04 Delft Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken ZH 52,500 55,900 A10 Amsterdam Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NH 21,700 26,500 A10 Amsterdam Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NH 26,500 26,769 A10 Amsterdam Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NH 26,769 26,500 A10 Amsterdam Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NH 26,500 21,700 A12 Ede Dura Vermeer ZOAB-TL monitoringvakken ON 107, ,500 A12 Ede Dura Vermeer ZOAB-TL monitoringvakken ON 107, ,700 A12 Ede Dura Vermeer ZOAB-TL monitoringvakken ON 107, ,900 45

46 A12 Ede Dura Vermeer ZOAB-TL monitoringvakken ON 107, ,100 A12 Ede Dura Vermeer ZOAB-TL monitoringvakken ON 108, ,300 A12 Ede Dura Vermeer ZOAB-TL monitoringvakken ON 108, ,500 A17 Borchwerf Heijmans ZOAB monitoringvakken NB 21,200 21,025 A17 Borchwerf Heijmans ZOAB monitoringvakken NB 21,025 20,955 A17 Borchwerf Heijmans ZOAB-TL monitoringvakken NB 20,955 20,885 A17 Borchwerf Heijmans ZOAB monitoringvakken NB 20,885 20,755 A17 Borchwerf Heijmans ZOAB monitoringvakken NB 20,755 20,625 A17 Borchwerf Heijmans ZOAB monitoringvakken NB 20,625 20,500 A35 Hengelo ZOAB monitoringvakken ON 58,100 58,900 A50 De Somp ZOAB-TL monitoringvakken ON 201, ,200 A50 Nistelrode ZOAB-TL monitoringvakken NB 130, ,600 A50 Nistelrode ) ZOAB-TL monitoringvakken NB 129, ,400 A50 Ravenstein KWS ZOAB-TL monitoringvakken NB 139, ,930 A50 Ravenstein KWS ZOAB-TL monitoringvakken NB 138, ,840 A50 Son Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 102, ,400 A50 Son Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 102, ,000 A50 St. Oedenrode Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 106, ,700 A50 Uden Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 121, ,000 A50 Veghel Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 127, ,060 A50 Veghel Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 126, ,162 A50 Veghel Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 126, ,894 A50 Veghel Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 126, ,650 A50 Veghel Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 125, ,260 A50 Veghel Onbekend ZOAB-TL monitoringvakken NB 119, ,650 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 123, ,500 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 129, ,800 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 123, ,700 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 118, ,555 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 108, ,400 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 102,000 98,300 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 98, ,000 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 102, ,900 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 108, ,600 A50 Veghel ZOAB-TL monitoringvakken NB 122, ,810 A02 Echt BAM-NBM ZOAB+ verbetering ZOAB(TL) LB 225, ,797 A02 Echt BAM-NBM ZOAB+ verbetering ZOAB(TL) LB 225, ,098 A02 Echt BAM-NBM ZOAB+ verbetering ZOAB(TL) LB 226, ,492 A02 Echt BAM-NBM ZOAB+ verbetering ZOAB(TL) LB 226, ,740 A02 Echt BAM-NBM ZOAB+ verbetering ZOAB(TL) LB 226, ,057 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 2,300 4,000 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 4,000 5,000 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 5,000 4,000 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 4,000 2,300 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 5,300 4,900 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 4,900 4,500 46

47 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 4,500 4,100 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 4,100 3,700 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 3,700 3,300 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 3,300 2,900 A08 Zaandam BAM ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 2,280 2,844 A08 Zaandam BAM ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 2,844 3,390 A08 Zaandam BAM ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 3,390 4,000 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 3,300 2,900 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 3,700 3,300 A08 Zaandam Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) NH 4,100 3,700 A12 Rheden Heijmans ZOZOAB verbetering ZOAB(TL) ON 133, ,687 A12 Rheden Heijmans ZOZOAB verbetering ZOAB(TL) ON 133, ,390 A12 Rheden Heijmans ZOZOAB verbetering ZOAB(TL) ON 133, ,075 A12 Rheden Heijmans ZOZOAB verbetering ZOAB(TL) ON 133, ,770 A12 Rheden Heijmans ZOZOAB verbetering ZOAB(TL) ON 132, ,163 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 130, ,350 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 130, ,640 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 130, ,100 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 131, ,400 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 131, ,700 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 131, ,615 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 132, ,000 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 133, ,400 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 133, ,870 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 132, ,608 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 131, ,300 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 131, ,000 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 131, ,788 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 130, ,340 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 133, ,570 A12 Rheden Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 133, ,270 A12 Velperbroekplein Onbekend ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON,000 1,000 A15 Leerdam II Dura Vermeer ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 105, ,010 A15 Leerdam II BAM-NBM ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 105, ,010 A15 Leerdam II Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 105, ,680 A15 Leerdam II Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 105, ,680 A15 Leerdam II Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 104, ,340 A15 Leerdam II Heijmans ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) ON 104, ,340 A27 Hilversum KWS ZOAB-TL verbetering ZOAB(TL) UT 94,600 95,530 A15 Leerdam Dura Vermeer ZOAB-TL Zebravakken ON 104, ,060 A15 Leerdam Rasenberg ZOAB-TL Zebravakken ON 104, ,680 A15 Leerdam Heijmans ZOAB-TL Zebravakken ON 103, ,300 A15 Leerdam KWS ZOAB-TL Zebravakken ON 103, ,920 A15 Leerdam Bruil Ede ZOAB-TL Zebravakken ON 102, ,540 A15 Leerdam Ooms ZOAB-TL Zebravakken ON 102, ,160 A15 Leerdam HBG ZOAB-TL Zebravakken ON 102, ,780 47

48 A15 Leerdam BAM-NBM ZOAB-TL Zebravakken ON 101, ,400 A28 Staphorst Ooms ZOAB-TL Zebravakken ON 110, ,860 A28 Staphorst Bruil Ede ZOAB-TL Zebravakken ON 109, ,450 A28 Staphorst HBG ZOAB-TL Zebravakken ON 109, ,020 A28 Staphorst BAM-NBM ZOAB-TL Zebravakken ON 109, ,620 A28 Staphorst Dura Vermeer ZOAB-TL Zebravakken ON 108, ,215 A28 Staphorst Rasenberg ZOAB-TL Zebravakken ON 108, ,810 A28 Staphorst KWS ZOAB-TL Zebravakken ON 107, ,410 A28 Staphorst Heijmans ZOAB-TL Zebravakken ON 107, ,010 A30 Ede Heijmans ZOAB-TL Zebravakken ON 11,263 11,646 A30 Ede KWS ZOAB-TL Zebravakken ON 11,646 12,066 A30 Ede Bruil Ede ZOAB-TL Zebravakken ON 12,066 12,479 A30 Ede Ooms ZOAB-TL Zebravakken ON 12,479 12,882 A30 Ede HBG ZOAB-TL Zebravakken ON 12,882 13,282 A30 Ede BAM-NBM ZOAB-TL Zebravakken ON 13,282 13,700 A30 Ede Dura Vermeer ZOAB-TL Zebravakken ON 13,700 14,116 A30 Ede Rasenberg ZOAB-TL Zebravakken ON 14,116 14,476 A59 Fijnaart HBG ZOAB-TL Zebravakken NB 64,988 64,588 A59 Fijnaart BAM-NBM ZOAB-TL Zebravakken NB 64,588 64,188 A59 Fijnaart Dura Vermeer ZOAB-TL Zebravakken NB 64,188 63,788 A59 Fijnaart Rasenberg ZOAB-TL Zebravakken NB 63,788 63,388 A59 Fijnaart Heijmans ZOAB-TL Zebravakken NB 63,388 62,988 A59 Fijnaart KWS ZOAB-TL Zebravakken NB 62,988 62,588 A59 Fijnaart Bruil Ede ZOAB-TL Zebravakken NB 59,000 58,600 A59 Fijnaart Ooms ZOAB-TL Zebravakken NB 58,600 58,200 48

49 Bijlage B: Meetmethoden en verwerking SPB-methode De geluidsniveaumetingen zijn uitgevoerd volgens de Statistical Pass-By (SPB) methode. De SPB-meetmethode is gestandaardiseerd in de internationale norm ISO Dit is een standaard meetmethode waarbij een microfoon op 7,5 m uit het hart van de rijbaan is geplaatst (zie figuur). Bij iedere voertuigpassage worden het maximale A-gewogen geluidsniveau en de voertuigsnelheid geregistreerd. Deze resultaten worden verwerkt in een scatterdiagram waarin het maximale geluidsniveau van een passage als functie van de logaritme van de snelheid staat weergegeven. Uit dit scatterdiagram wordt de best passende lineaire functie bepaald. In de ISO-norm wordt als standaard een microfoonhoogte van 1,2 m gehanteerd. Het is bekend dat bij deze microfoonhoogte ongewenste beïnvloeding van de resultaten door het overdrachtsgebied kan plaatsvinden. Daarom is in dit onderzoek ook op de in Nederland voorgeschreven hoogte van 5,0 m gemeten. 49

50 CPX Met de Close-Proximity (CPX) methode volgens ISO/CD wordt het geluidsniveau dichtbij de band gemeten met twee microfoons. Hierdoor wordt alleen het rolgeluid gemeten. Tegelijkertijd wordt de voertuigsnelheid gemeten. De standaardbanden en de microfoons zijn in een trailer gemonteerd. Als microfoonposities zijn de inner posities genomen conform ISO/CD Tevens is er gemeten op de outer posities. 50

51 Remvertraging De remvertraging wordt gemeten door middel van een remproef met een aangepaste BMW bij 80 km/h. Stroefheid De stroefheid van een wegvak wordt gemeten met een stroefheidwagen bij 86% slip (nat 50 km/h). De proef is omschreven in artikel , proef 150 van de Standaard RAW Bepalingen