De Vuursalamander. Wat is een vuursalamander?

Transcriptie

1 Vuursalamander

2 De Vuursalamander We hebben de vuursalamander niet voor niets als logo voor onze webwinkel gekozen. Met zijn felle kleuren is het een prachtig symbool wat voor moois de natuur kan voortbrengen. Helaas gaat het niet zo goed met de Nederlandse vuursalamanders. Wat is een vuursalamander? De vuursalamander (wetenschappelijke naam is Salamandra salamandra) is een landsalamander en behoort tot de amfibieën. Amfibieën zijn koudbloedige gewervelde dieren (met ruggengraat dus) die vaak alleen voor hun voortplanting afhankelijk zijn van water. Zoals de naam al doet vermoeden (denk aan amfibievoertuig ), kunnen ze op het land én in het water leven. Kikkers, padden, wormsalamander en gewone salamanders

3 zijn allemaal amfibieën. Soms worden ze verward met reptielen, zoals bijvoorbeeld hagedissen. Amfibieën zijn, zoals gezegd, koudbloedig. Dat wil zeggen dat de lichaamstemperatuur niet constant is, zoals bij ons maar afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Wereldwijd zijn er meer dan 7500 soorten amfibieën. Met zijn prachtige diepzwarte en felgele kleuren is het een prachtig beest. Eigenlijk heeft hij meer weg van een plastic speelgoedbeest dan van een levende salamander. Die felle kleuren zijn er niets voor niets, ze zijn bedoeld als signaal voor roofdieren: Pas op! Ik ben giftig. Het is een van de grootste Europese amfibieën; er zijn exemplaren bekend van bijna 30 cm. De meeste vuursalamanders bereiken een lengte van maar 20 cm. Ze worden tussen de 20 en 25 jaar oud. Levenswijze De vuursalamander is niet zo n hele snelle. Hij moet het dus hebben van prooien die ook niet zo vlug zijn. Naaktslakken en wormen zijn dan ook zijn lievelingskostje. En als die niet beschikbaar zijn dan laten pissebedden, spinnen of rupsen zich ook nog wel verschalken. De vuursalamander is s nachts actief. Vooral na een regenbui hebben ze de neiging om op pad te gaan. De vuursalamander heeft een voortplantingswijze die je niet zo veel ziet bij amfibieën. Ze zijn namelijk levendbarend. Dat wil zeggen dat de eitjes zich in het lichaam van de moeder ontwikkelen en als ze uitkomen worden de larven afgezet in een beek of waterplas. Verspreiding

4 Verspreidi ng vuursalama nder Europa Zoals het kaartje hierboven laat zien (bron: Elseviers Gids van Amfibieën en Reptielen) komt de vuursalamander in grote delen van centraal en zuidelijk Europa voor. Vooral in bosrijke gebieden. Hij heeft het liefst een temperatuurtje van graden C, maar is al bij 10 o C actief. In het kaartje hieronder is de verspreiding in Nederland anno eind vorige eeuw te zien (bron: Atlas van de Nederlandse Amfibieën en reptielen)

5 Verspreiding vuursalamander NL Zoals te zien is waren er destijds vindplaatsen bekend in Zuid Limburg en een enkele in Twente. Zouden we dit plaatje voor de actuele situatie plotten, dan rest de kaart van Nederland met lege uurhokken, geen groene stippen meer dus. Op dit moment is 99% van de Nederlandse populatie uitgestorven. Schimmel Sinds 2010 loopt het aantal Nederlandse vuursalamanders sterk terug. In 2013 werd de oorzaak ontdekt, een onbekende schimmel. Deze zeer agressieve schimmel luistert naar de naam Batrachochytrium salamandrivorans. Geïnfecteerde vuursalamanders sterven binnen een tijdsbestek van een paar weken. Overigens bedreigt deze schimmel niet alleen de vuursalamander, maar vormt een wereldwijde bedreiging voor

6 alle amfibieën. Om te voorkomen dat de gehele Nederlandse populatie zal uitsterven is een deel van de niet besmette vuursalamanders gevangen en zal op termijn gaan dienen als kweekgroep. Het is dus heel belangrijk om te voorkomen dat de vuursalamander helemaal uit Nederland verdwijnt. Heel veel organisaties, waaronder RAVON (een organisatie die zich met de bescherming van Nederlandse reptielen en amfibieën bezighoudt), overheid en universiteiten werken samen om het tij te keren. Ga naar om dit belangrijke werk te steunen. En voor actueel nieuws over de schimmel, spreekbeurten, flyers en nog veel meer! Tips om zelf vuursalamanders te zien Gelukkig zijn er niet al te ver weg nog wel vuursalamanders te vinden. De beste tijd om ze te zoeken is april. Je kunt dan de larven vinden en op sommige plekken zo massaal dat er zelfs in karrensporen larven te vinden zijn. In de zomervakantie is het wat lastiger te om ze vinden. Ga zoeken in de schemering na een regenbui met een zaklamp. Zoek verder onder stronken en stenen, niet ver van beken en waterstroompjes. Plekken waar we ze zelf vroeger veel vonden zijn Normandië en Bretagne in Frankrijk en het Teutoburgerwald in Duitsland. Ook de Dordogne is een goede plek. De vuursalamander is wettelijk beschermd, neem dan ook nooit larven of dieren mee. Om verdere besmetting en verspreiding te voorkomen: pak nooit een vuursalamander op. En als je het toch echt niet laten kunt, zorg dan dat je een rubber handschoen bij je hebt. Een keertje vonden we in Bretagne iets heel bijzonders: een albino. Helaas bleek de dia na 35 jaar niet meer zo scherp

7 paddentrek

8

9 Paddentrek Het is eind februari en de paddentrek staat weer op beginnen. Wat beweegt al die duizenden padden om massaal de weg op te gaan? Wat ze beweegt? De voortplanting, en dat is een heel sterke drijfveer Zodra de temperatuur in het vroege voorjaar een aantal dagen boven de 7 o C uitkomt komen de padden (Bufo bufo) in beweging. Massaal trekken ze naar de poelen en plassen om zich voort te planten. Meestal zijn dat de poelen waarin ze zelf geboren zijn. De mannetjes gaan het eerst op pad. Ze doen het een beetje kalm aan en treuzelen soms wat om de vrouwtjes op te wachten. Zodra het mannetje er eentje in de smiezen heeft, wordt zij stevig omarmd. Het mannetje is niet van plan om nog

10 los te laten en samen vervolgen ze hun weg. Bij gebrek aan vrouwtjes voegt er zich soms een derde Casanova bij die ook zijn liefdesgeluk wil beproeven. Mocht het onderweg niet lukken om met een vrouwtje mee te liften, dan heb je altijd nog een kans door straks bij de poel een vrouwtje bij de lurven te pakken. Je kunt de mannetjes makkelijk herkennen. Ze zijn een stuk kleiner en slanker dan de vrouwtjes. Die zijn een slag forser en omdat ze vol eitjes zitten, ook lekker gevuld. Deze blog gaat over de paddentrek. Eigenlijk is het een amfibieëntrek. Naast de gewone pad trekken de bruine kikker (Rana temporaria) en de heikikker ((Rana arvalis) ook rond deze tijd naar de voortplantingspoelen. De salamanders gaan iets later en nog later (april/mei) de rugstreeppad en de boomkikker. De bekende groene kikker trekt niet, die blijft zijn hele leven in en rond het water en overwintert in de modderige bodem. Niet allemaal tegelijk normaalverdeling Op de een of andere manier zorgt de natuur er voor dat de padden niet allemaal tegelijk op pad gaan. Er zit een soort normaalverdeling in de trek, beginnend met een aantal vroege vogels, vervolgens komt de grote massa en dan weer afnemend naar de laatkomers. Zo verdeelt de natuur het risico een beetje. Stel dat er toch nog een flinke vorstperiode komt of een ander onheil. Er is dan nog altijd een deel over die zich wel kan voortplanten om de soort in stand te houden. Ook de intensiteit van de trek varieert, dit is afhankelijk

11 van temperatuur en vochtigheid. Bij een temperatuur onder de 5 o C hebben ze er weinig zin in, bij een lage luchtvochtigheid (< 75%) ook niet. Ideale omstandigheden zijn 8 o C en een hoge luchtvochtigheid, een miezerig regentje is ideaal. De trek is dan massaal. De paddentrek duurt tot maximaal het einde van maart. Overigens is er een tendens, waarschijnlijk door het warmer worden van het klimaat, dat de paddentrek steeds vroeger begint. Verkeer Padden trekken in een rechte lijn naar de voortplantingswater. Dit maakt de paddentrek een risicovolle onderneming voor de individuele pad. Padden houden namelijk geen rekening met het verkeer, met als resultaat dat er jaarlijks duizenden padden worden doodgereden. Op sommige plaatsen zo erg dat er populaties gevaar lopen. Gelukkig zijn er op veel plekken in Nederland paddenwerkgroepen actief die met behulp van vrijwilligers de padden helpen met oversteken. Klik hier en kijk of er ook een groep bij jou in de buurt is. De dieren worden via schermen naar emmers geleid die vrijwilligers dagelijks aan de andere kant van de weg legen. Op sommige plekken zijn tunnels onder de weg aangelegd of wordt een weg tijdelijk afgesloten. Voortplanting Eenmaal aangekomen zal het vrouwtje de eitjes leggen. Het mannetje bevrucht de eitjes zodra ze het lichaam verlaten. Door de inwerking van het water ontstaat er een geleilaagje om het eitje heen. Dit laagje beschermt het eitje en kan ook als een soort lens dienen om de zonnewarmte te versterken. Je kunt de eitjes van een pad goed herkennen omdat padden lange snoeren met eitjes maken. Die snoeren zijn tussen de twee en

12 de vier meter lang. Een vrouwtje maakt meestal drie tot vier strengen. In totaal legt ze tussen de 3000 en 6000 eitjes. Een enkele keer Kikkers leggen hun eitjes in klompen, het bekende kikkerdril. Als je een paddenpoel weet en gaat kijken zie je vaak beide, snoeren en kikkerdril. Dat komt omdat de bruine kikker zich in dezelfde periode als de pad voortplant en vaak ook in dezelfde poelen. Niet alle kikkervisjes die na een dag of tien geboren worden worden volwassen pad of kikker. Er worden heel veel larven opgegeten door andere dieren. Vissen schijnen er niet zo dol op te zijn, veel waterinsecten daarentegen wel, zoals de geelgerande waterkever en zijn larven. Na de trek Na twee tot drie maanden, afhankelijk van het voedselaanbod en de temperatuur veranderen de kikkervisjes in een padje. De zwemstaart wordt steeds kleiner, eerst verschijnen de achterpootjes en als de voorpootjes er zijn kruipt het padje op het land, soms nog met een piepklein staartje dat hij als voedsel kan opgebruiken. Dit proces heet met een mooi woord metamorfose, gedaantewisseling. Dit gaat soms ook met honderden tegelijk, dit wordt wel paddenregen genoemd. Het duurt dan nog drie/vier jaar voordat ze zelf weer naar de poel trekken om zich voort te planten. Padden kunnen wel 17 tot 20 jaar oud worden. Na het leggen van de eitjes gaan de volwassen vrouwtjes ook het land weer op en gaan naar hun zomergebied. De mannetjes verlaten het laatst de poel, je weet maar nooit of er nog een vrouwtje komt..

13 Padden van het Enka terrein in Ede Wij wonen in Ede, vlak bij een van de grootste paddenpopulaties van Nederland. Jaarlijks trekken er meer dan dieren van de gebied rond Hoekelum naar de poelen op het Enka terrein. Hiervoor moet een weg overgestoken worden die veel paddenlevens heeft geëist. In het verleden werden de padden geholpen door vrijwilligers van de Dierenbescherming. Tegenwoordig zijn er twee tunnels onder de weg aangelegd in combinatie met een honderden meters lang waddenscherm. Op het voormalige Enka terrein worden momenteel veel woningen gebouwd. Hierdoor zijn veel van de natuurlijke poelen voor de padden verloren gegaan. De projectontwikkelaar heeft dit verlies gecompenseerd door het aanleggen van een drietal kunstmatige poelen, die jaarlijks door de padden en bruine kikkers worden gebruikt. Hieronder een foto impressie hoe dit er uit ziet en wat plaatjes rond de poelen in het voorjaar van 2015.

14

15

16 Alle in Nederland voorkomende amfibieën en reptielen staan in dit deze handige boekje + verkenningskaart van het KNNV.

17