Een plaats kan niet bestaan zonder een ding. Is steeds gelinkt aan een ding, maar wat is een ding: een specifieke vorm van abstractie.

Transcriptie

1 WIJSBEGEERTE LES 5 Besef verschil tussen de wereld van de dingen en de abstracte denkwereld. Essentie bereiken door abstractie, de manier van tot kennis komen is abstractie (losgemaakt van het concrete). ARISTOTELES Extensie= uitgebreidheid, de dingen rond ons hebben een uitgebreidheid, een soort verlenging, uitgestrektheid. Bv een zekere grootte, is een ruimtelijke eigenschap, die je niet kan wegnemen van de concrete eigenschappen. 2 verschillende manieren om met extensie om te gaan: 1. De studie van de extensie op zich is de geometrie in abstracto. 2. Fysica: dingen uit de natuur worden bestudeerd en die dingen hebben ook een extensie, dus gaat over de extensie van de natuur. In de fysica gaat het over de materiele concrete dingen. Waarschuwing: dat men niet de abstracte noties van ruimte niet mag terug projecten op de wereld, anders komt men in problemen. Dan bekomen men absurditeiten. è Vanuit deze observaties (1 en 2) gaat Aristoteles denken over wat concrete extensie is, dus over wat concrete ruimtelijkheid is. Hierbij moet hij eerst een besluit maken over of antwoord geven op wat concrete dingen zijn. Architectuur is een middel op de ruimtelijkheid zichtbaar en tastbaar te maken. Noties van lichtheid, mobiliteit, compositie.. op deze manier is ruimte enigszins gelinkt aan modernisme. Wanneer er kritiek komt op het modernisme, grijpt men terug op de tegenovergestelde notie van ruimte om kritiek te ontwikkelen. Men grijpt terug naar plaats of Topos. De gedachte dat het abstracte een soort afgeleid product van het concreet product, het concrete bestond dus eerst; bijvoorbeeld: ruimte is een afgeleid product van plaats. De eerste notie, chora, is afgeleid van de concrete dingen Topos. Een plaats kan niet bestaan zonder een ding. Is steeds gelinkt aan een ding, maar wat is een ding: een specifieke vorm van abstractie. Slide 67: Studie van de geometrie is voor hem de studie van het onbeweeglijke. Aristoteles begint met een tegenvoorbeeld, dus aangeven dat het tegengestelde niet waar kan zijn, maar toch kan je niet bewijzen dat het eerste de waarheid is: Beeld je in dat de wereld bestaat zonder dat de dingen bewegen.

2 Voorbeeld 1: Stel dat een intellect zich kan inbeelden dat het enige universum dat je kent gewoon een blok materie is. Dan kan de intellect denkbeeldig in dit materie snijden en hieruit terug verdere vormen uitsnijden. Volgens Aristoteles kom je dan enkel tot een morfologie. De intellect zal een besef hebben van extensie maar niet verder dan de kennis van de vorm. Dus men zal bij deze techniek niet komen tot de notie van ruimte. Men zal hierbij de beweging van dingen in rekening moeten brengen, maar als er beweging is, is er ver-plaats-ing, dus we moeten eerst tot een abstractie notie van plaats komen en dan alle dingen in de wereld weg denken en dan kom je tot de gedachte van lege ruimte of simpelweg leegte of ruimte. We komen tot de concrete notie van plaats door concrete dingen weg te nemen, maar deze concrete dingen kan je wegnemen van zijn concrete plaats en er een andere concreet ding zetten. Er ontstaat op deze plaats een abstracte plaats. DUS: In abstractie kunnen we dingen plaatsten en daaruit de notie van ruimte halen. Vertrekken vanuit een denkproces dat zijn oorsprong heeft in het concrete en dat men vervolgens allerlei vragen begint te stellen met betrekking tot concrete dingen, hoe dat de concrete dingen zich kunnen verhouden tot de absolute ruimte. Hoe kunnen we Topos dan definiëren? Er is een verschil tussen iets dat omsloten wordt door iets anders en hetgeen wat er inzit. Legt dit uit aan de hand van 2 verschillende theorieën. Elk materieel object heeft een vorm waarvoor er een exacte vorm of container van dat object de rand vormt. (bv banaanbox: eigenlijk niet nuttig, omdat niet elke banaan identiek is) Continuïteit: heel krijtje >< 2 halve krijtjes die eigenlijk samen 1 vormen, maar die geen continuïteit vertonen, maar wel een perfecte contiguïteit (perfecte aansluiting) Het noodzakelijke om over het concept over ruimte te praten, is het concrete ding. Dus dit is in tegenstelling tot Plato. Aristoteles geeft kritiek op Plato, omdat Plato nooit op de concrete notie van ruimte kon komen, zonder de dingen in rekening te brengen, terwijl hij omgekeerd denkt dat Aristoteles. ONEINDIGHEID VAN RUIMTE Slide 75: Een soort van oneindigheid in ruimte zelf. Er is een soort eigenaardigheid tussen de eindigheid van een ding op een plaats en de oneindigheid van de ruimte. De ruimte gaat niet gepaard met grenzen, maar er zijn 3 mogelijkheden om om te gaan met de uitgestrektheid van de ruimte: 1. je kan steeds een stap zetten op welke plaats ook, het stopt niet (eigenlijk een negatieve uitleg waarvoor ruimte staat) 2. aanvaarden dat oneindigheid gewoon niet denkbaar is door ons. Dit is ook een negatieve definitie dat erop wijst dat we het gewoon niet weten.

3 3. De gedachte dat het universum niet oneindig is, maar oneindig lijkt, omdat het ruimtelijk gesloten is. Je kan niet hetzelfde spreken over het universum en de topos van dingen. Want het universum moet dan omhuld zijn, wat wil zeggen dat het dan eindig is. Dus blijf weg bij de ruimte is oneindig. LEGE RUIMTE Newton: Emmer met water dat aan een touw hangt ergens in outerspace. De emmer wordt gedraaid, waardoor het touw wordt opgedraaid. Als je het dan loslaat, dan begint de emmer uit zichzelf naar de andere kant te draaien en door de wrijving tussen het water en de rand van de emmer gaat het water ook in dezelfde richting draaien. Op een gegeven moment gaat het water bol staan, maar ten opzichte van wat staat het water hol? Deze lege ruimte wordt opgevuld door een leegte, den ruimte.. Het enigste waarop het water reageert, is de ruimte, want het draait gelijk met de emmer, dus wat betekent dat de ruimte bestaat. Definitie van absolute ruimte. >< Aristoteles, Plato, Leibniz: Ruimte is de relatie tussen de dingen. King = wetenschapsfilosoof. Als je ruimte beschouwt als een absolute ruimte dat op zichzelf staat Aristoteles kritiek op Plato is gebaseerd op de oorsprong van de hedendaagse oppositie tussen de abstracte ruimte en de concrete ruimte. Absoluut betekent letterlijk losgemaakt, hetgene wat losstaat van iets anders. >< relatieve ruimte: verwijst naar de gedachte dat er een relatie tussen de dingen is die de ruimte bepalen. Tijdloos >< tijdsdimensie, dus meestal gelinkt aan historische sites. Gedachte ruimte >< doorleefde ruimte, geleefde ruimte GPS >< Genius Loci Slide 81: Expliciete waarschuwing, maar tegelijkertijd is het niet zeker of een zekere uitleg is voor het verschil tussen de gedachtes van Aristoteles en het antimodernistisch hedendaags concours. Slide 82: enkele bedenkingen. Modernisme willen absolute ruimte naar voren schuiven 83: cenotaaf voor Newton: grafmonument zonder lijk. Is een premodernistische architectuur, niet alleen het modernisme waarbij je een bepaald link ziet tussen de absolute ruimte en de architectuur, fascinatie voor het onmenselijke van de ruimte. Wat hier ontworpen wordt is een soort ode van de absolute ruimte. Er zijn 2 dingen

4 die verwondering brengen: menselijk bestaan en absolute ruimte of de sterrenhemel: besef van het onmenselijke en het menselijke Slide 89: volautomatisch café. Zowel fascinatie als spielerei. De ultieme plek waar mensen elkaar ontmoeten. Slide 85: foto van een hotellobby. Zoekt situaties op waarbij de menselijke constructie toch iets zeer onmenselijk geeft. Deze architectuur wordt meestal niet ontworpen door architecten, maar eerder door projectontwikkelaars. Half filosofisch, hal architecturaal parcours. Productstijl van bepaalde evolutie, maar die zijn bepaald door de moderniteit, maar niet door het modernisme (cultuurbeweging). De manier waarop de modernisten het accent leggen, is een wereld waarin projectontwikkelaars makkelijker projecten of architectuur kunnen opstarten, waardoor eigenlijk de modernisten minder werk krijgen. Dus we moeten terug naar een soort premodernistische architectuur waar plaats wel belangrijk is. Slide 86; Japanse kernreactor waar een of andere werknemer in een kano piepklein zit. Geeft hetzelfde effect als de cenotaaf (rechts en links staan hierbij kleine boompjes) Menselijke maat wordt naar voren gebracht, maar is klein tov de andere omgeving: fascinatie die je best kan uitleggen aan de hand van het contrast tussen 2 esthetische categorieën: Kant en Burke: tegenover het schone komt het sublieme te staan, waarbij verwijzen naar architectuur (of bloem of vrouw). Het schone is iets dat je behaagt. Levert een esthetisch genot op. Het sublieme wordt opgewekt door andere voorbeelden door andere voorbeelden van architectuur (binnenkomen in donkere kathedraal, onderaardse kelders of onderwereld, een ravijn, bergen ) of ze geven voorbeelden over het esthetisch gevoel als je op de dijk staan aan zee net voor er een storm gaat uitbreken. Er hangt een soort van dreiging in de lucht, een esthetisch genot in het zien van iets bedreigend. DUS: Onmens pellend, je wordt geconfronteerd door je eigen nietigheid. Je maakt zelf deel van de natuur en je wordt kwetsbaar, maar je kan je verweren, dus eigenlijk ben je ook een moreel object. Slide 84: De kritiek op het modernisme mist vaak vanbuiten architectuur, alsof architecten geen voeling heeft met het wonen, men is geneigd om te zeggen dat de medearchitect medeaansprakelijk is voor de verandering van de maatschappij, het wordt niet meer mogelijk om natuurlijke gebouwen te objecten. Architectuur maken of het bouwen heeft zijn vanzelfsprekendheid verloren door de Industriële Revolutie, maar iedereen die architectuur studeert dat vrij snel doorheeft dat gebouwen maken dit hebben verloren. Er bestaat geen toverformule of handleiding voor hoe een gebouw er moet uitzien in de 20 e eeuw. Daarvoor wel: architectuur groeide organisch, niet iets wat architecten ontwikkelden.

5 Kwetsbaarheid van de mensen worden naar voren gebracht. Onmenselijke harde en kale vloer, gevoeligheid van conditie. Mensen blijven doorheen de eeuwen hetzelfde, maar de architectuur verandert. Architectuur was product van de wereld, niet product van de architect. De voeling met plaats gaat verloren, en plaats wordt gelinkt aan het wonen. Parijs is door herinrichting een soort stad geworden waarin geen militaire evoluties kunnen ontketenen. 80 procent werd afgebroken en werd gemodificeerd door Hausmann. Nu toeristisch en romantisch ideaal. Heeft Parijs echt zoveel charme dan dat wij zeggen? Wat maakt een plaatst tot een plaats. Hierop heeft het antwoord steeds een connotatie met tijd, terwijl ruimte losstaat van tijd. Toevoeging: Heidegger: de brug maakt de plaats, dus eerst uitgestrektheid waarin een plaats wordt gemaakt door er iets neer te zetten. Plaats maakt de mensen en appreciatie voor de omgeving waarin je wordt geboren. Hieruit ontstaat nostalgie. Staat eigenlijk in contrast met Aristoteles.