Gemaal van de toekomst

Transcriptie

1 Gemaal van de toekomst Onderzoek besparingspotentieel bij niet gelijktijdig leegpompen rioolstelsels Van S.P.A. Duinmeijer Datum 30 augustus 2013 Opdrachtgever Ingenieursbureau Gemeente Rotterdam Contactpersoon S.P.A. Duinmeijer Gecontroleerd J.A. Kranendonk

2 Samenvatting In deze studie is het besparingspotentieel in energiekosten berekend als diverse gemalen in de Gemeente Rotterdam na neerslag niet gelijktijdig de aangesloten (gemengde) rioolstelsels leegpompen. Dit geldt uiteraard voor gemalen die over een gezamenlijke persleiding afvoeren en op capaciteit worden gestuurd. Figuur 1 Voorbeeld gezamenlijke afvoer (24 en 37) Het niet-gelijktijdig leegpompen van de stelsels bespaart energie omdat het wrijvingsverlies in de persleiding kleiner is door de lagere stroomsnelheid. De pomp hoeft hierdoor minder vermogen (lees: opvoerhoogte) te leveren en verbruikt dus minder energie. De berekening van het potentieel is uitgevoerd met een vereenvoudigd model (bakjesmodel) van het inloop- en afvoerproces van neerslag in een rioolstelsel. Het potentieel is berekend met de gemeten uurwaarden van de neerslag in Rotterdam over de periode mei april 2013 (bron: De berekeningsresultaten worden beschouwd als voldoende indicatief om een uitspraak te doen over het potentieel in jaarlijkse energiebesparing. De berekening van het potentieel is uitgevoerd met de volgende randvoorwaarden: de bemalingsgebieden allemaal binnen 24 uur zijn leeggepompt; de eindgemalen alleen niet-gelijktijdig gaan leegpompen als de neerslag is gestopt en binnen 24 uur geen hevige regenval wordt verwacht; de stelsels tot maximaal 75% zijn gevuld voordat niet-gelijktijdig wordt gepompt. De buffer van 25% is noodzakelijk voor berging van de DWA-aanvoer tijdens stilstaan van het gemaal. Het totale berekende besparingspotentieel bij niet-gelijktijdig leegpompen van de Rotterdamse rioolstelsels na neerslag bedraagt jaarlijks circa 3.000,- Afhankelijk van de aanwezigheid van onverhard oppervlak wat tot afstroming kan komen tijden hevige neerslag en de intensiteit van de neerslag, kan dit potentieel oplopen naar jaarlijks 4.000,- Dit is een besparing van orde grootte 1% op het totale energieverbruik van de Rotterdamse gemalen. Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

3 Het niet-gelijktijdig leegpompen van rioolstelsels na (hevige) neerslag brengt risico s met zich mee. Doordat de stelsels niet direct worden leeggepompt, neemt de kans toe op een overstorting van rioolwater op het oppervlaktewater bij een opeenvolgende regenbui. Het algemeen beleid van de rioolbeheerder is om het risico op overstortingen te minimaliseren. Het berekende besparingspotentieel weegt niet op tegen de maatschappelijke lasten van extra overstortingen. Dit is de hoofdzakelijke reden dat niet-gelijktijdig leegpompen niet wordt toegepast binnen de Rotterdamse afvalwatersystemen. Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

4 Inhoudsopgave 1 Algemeen Inleiding Doelstelling onderzoek Leeswijzer 5 2 Toegepaste methodiek Randvoorwaarden Uitgangspunten Methodiek 6 3 Resultaten onderzoek Resultaten Gevoeligheidsanalyse 12 4 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 13 5 Referenties 14 Bijlagen 15 Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

5 1 Algemeen 1.1 Inleiding Het Ingenieursbureau van de gemeente Rotterdam is een onderzoeksprogramma opgestart genaamd Gemaal van de toekomst. Dit programma heeft als doel om rioolgemalen duurzamer te ontwerpen en te laten functioneren. Een deel van het programma betreft onderzoek naar energiebesparing bij (hoofd)gemalen door alternatieve bedrijfsvoeringen. Dit kan bijvoorbeeld door gemalen niet-gelijktijdig over dezelfde persleiding te laten afvoeren. Het niet-gelijktijdig leegpompen van de (gemengde) stelsels bespaart energie omdat het wrijvingsverlies in de persleiding kleiner is door de lagere stroomsnelheid. De pomp hoeft hierdoor minder vermogen (lees: opvoerhoogte) te leveren en verbruikt dus minder energie. Niet-gelijktijdigheid DWA-bedrijf Het vermijden van gelijktijdigheid tijdens DWA-bedrijf heeft voor (de Rotterdamse) gemalen een verwaarloosbaar besparingspotentieel door de lage vermogens van de DWA-pompen. Bovendien is gelijktijdigheid tijdens drogere periodes gewenst om sedimentatie te voorkomen. Het potentieel tijdens RWA-bedrijf is veel groter door de veel hogere vermogens van de RWApompen. Dit is de aanleiding voor dit onderzoek. 1.2 Doelstelling onderzoek Het doel van dit onderzoek is om het besparingspotentieel in energiekosten te berekenen als de hoofdgemalen niet-gelijktijdig de aangesloten rioolstelsels gaan leegpompen na neerslag. Het onderzoek is gericht op debiet geregelde gemalen en gemengde rioolstelsels. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de methode beschreven waarmee het besparingspotentieel wordt berekend. Hoofdstuk 3 beschrijft de resultaten van het onderzoek. In hoofdstuk 4 worden de conclusies en aanbevelingen beschreven en hoofdstuk 5 tenslotte geeft een referentielijst van de gebruikte bronnen. Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

6 2 Toegepaste methodiek Dit hoofdstuk beschrijft de toegepaste methodiek om aan de doelstelling te voldoen. De berekening van het potentieel wordt uitgevoerd met een pragmatische benadering (bakjesmodel) van het inloopen afvoerproces van regenwater in een rioolstelsel. De resultaten worden beschouwd als voldoende indicatief om een uitspraak te doen over het potentieel in jaarlijkse energiebesparing. 2.1 Randvoorwaarden Het sturen met gemalen mag aanvankelijk nooit leiden tot extra overstorten op het oppervlaktewater. Het niet gelijktijdig leegpompen moet daarom voldoen aan de volgende randvoorwaarden: 1. Alle stelsels moeten binnen een droge periode van 24 uur zijn leeggepompt Deze randvoorwaarde heeft als doel om geen gevulde stelsels te hebben na een periode van 24 uur na de laatste neerslag (conform Leidraad Riolering B2100. Na 24 uur wil je niet beschikken over wachtende stelsels die voor een groot deel zijn gevuld en daardoor overstortgevoelig bij een volgende neerslag. Daarnaast moet het rottingsproces van afvalwater zoveel mogelijk worden voorkomen ten gunste van het zuiveringsproces en minder aantasting van de (betonnen) riolen. Als voorbeeld geldt de procesvoering van twee rioolgemalen A en B die over een gezamenlijke persleiding afvoeren. De gemalen hebben een lage pompovercapaciteit (p.o.c.) dus een lange ledigingstijd T met T A = 14 uur van stelsel A en T B = 18 uur van stelsel B. De niet-gelijktijdigheid geldt dan voor een periode gelijk aan 24 uur - de langste ledigingstijd ofwel = 6 uur. De eerste 6 uur wordt alleen stelsel A leeggepompt vervolgens 8 uur lang beide stelsels gelijktijdig en vervolgens nog 10 uur stelsel B. 2. Niet-gelijktijdig leegpompen bij een maximale vulling van 75% van de stelsels. De reserve van 30% is nodig voor het bergen van de DWA-aanvoer tijdens het stilstaan van het gemaal. De DWA-aanvoer is gemiddeld orde grootte 0,35 mm/h en bij een gemiddelde berging van 8,6 mm, betekent dit dat het wachtende stelsel ongeveer 8 uur DWA kan bergen, daarna moet het gemaal gaan pompen om overstortingen te voorkomen. 2.2 Uitgangspunten Het besparingspotentieel wordt berekend op basis van onderstaande uitgangspunten: Het leegpompen van de stelsels gebeurt met de RWA min -capaciteit van de gemalen. Voor de (veelal oude) persleidingen zijn de volgende wandruwheden aangenomen: beton k = 2 mm, staal en gietijzer k = 1 mm en voor GVK en PE k = 0,25 mm. Voor de aanwezigheid van bochten en knikken is een extra weerstandcoëfficiënt ξ in rekening gebracht van 2 [-]. Dit staat gelijk aan de totale coëfficiënt van circa 12 bochten van 90. Het gemiddelde rendement van een pomp is aangenomen op 70%. De inkoopprijs voor 1 kwh is 0, Methodiek Doordat de gemalen gezamenlijk afvoeren, is de benodigde opvoerhoogte groter en daardoor meer energieverbruik. Het besparingspotentieel geldt daarom alleen voor die gemalen die over een Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

7 gezamenlijke persleiding afvoeren. De volgende methodiek is gebruikt voor het bepalen van het potentieel. Inventarisatie gemalen en persleidingen De eerste stap is een inventarisatie van de gemalen die afvoeren over een gezamenlijke persleiding inclusief een inventarisatie van de geometrie van de gezamenlijke persleiding. Het resultaat van deze inventarisatie staat beschreven in Bijlage 1. Berekening besparingspotentieel per gemaal Voor de besparing in het dynamische (wrijving + vertraging) energieverlies H i voor gemaal i zonder gelijktijdige afvoer met gemaal j geldt: λl Hi = + ξ D tot 2 QRWA * 2g Q 2 RWA i+ j i ( πd ) 4 (1) Waarin λ de wrijvingscoëfficiënt, D de persleidingdiameter, L de leidinglengte en ξ tot de totale verliescoëfficiënt van bochten etc. De afwijking in de wrijvingscoëfficiënt door de verschillende stroomsnelheden wordt verwaarloosd. De volgende stap is het berekenen van het bespaarde vermogen. Voor de vermogensbesparing P voor gemaal i geldt: ρg Hi Q Pi = η i RWAi (2) Waarin H i de besparing in opvoerhoogte. Vervolgens worden de energiekosten K berekend voor elk gemaal over de periode T waarbij voor T de snelste ledigingstijd geldt: K = ρgk n HiQRWAi η i= 1 i T (3) en: T = min Q Vi Q RWA i DWA i (4) Waarin k de energiekosten per kwh en V i de vulling van het stelsel in m 3. Het potentieel wordt berekend met de RWA-min capaciteiten. Deze capaciteit wordt gebruikt voor het leegpompen van stelsels. Voor het besparingspotentieel K geldt dan: K = T ( 2Pi + k Pi Pk ) (5) Waarin: P i+k : het benodigde vermogen als alle gemalen gelijktijdig afvoeren over het gezamenlijke leidingdeel (kw); P i : het benodigde vermogen bij alleen gemaal i over gezamenlijk leidingdeel (kw); P k : het benodigde vermogen bij alleen gemaal k over gezamenlijk leidingdeel (kw). Voor systemen waarbij drie of meer gemalen afvoeren over dezelfde persleiding (n = aantal gemalen) geldt dat het potentieel wordt bepaald voor n-1 periodes. In het geval van 3 gemalen geldt Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

8 dan dat er wordt gerekend met 2 perioden: de 1 e periode T 1 geldt voor de drie gemalen gelijktijdig in bedrijf en de 2 e periode T 2 geldt voor de laatste twee gemalen in bedrijf totdat het eerstvolgende stelsel is leeggepompt: T1 = ( Q RWAA VA Q DWAA ) T2 = ( Q RWAB VB Q DWAB T ) 1 (6) Voor het besparingspotentieel K geldt dan: K = + T1 ( 3P P1 P2 P3 ) + T2 (2P2 3 P2 P3 ) Waarin: P : het benodigde elektrische vermogen (E-vermogen) als alle gemalen gelijktijdig afvoeren over het gezamenlijke leidingdeel; P 2+3 : het benodigde E-vermogen als de laatste 2 gemalen gelijktijdig afvoeren over het gezamenlijke leidingdeel; P 1 : het benodigde E-vermogen bij alleen gemaal 1 over gezamenlijk leidingdeel (kw); P 2 : het benodigde E-vermogen bij alleen gemaal 2 over gezamenlijk leidingdeel (kw) ; P 3 : het benodigde E-vermogen bij alleen gemaal 3 over gezamenlijk leidingdeel (kw). Bij de bemalingslussen van de gemalen 1, 6, 13 en 10 en de gemalen 12, 4, 5, 11 en 3 gelden meervoudige besparingen. Als voorbeeld dient de lus 1, 13 en 6, zie ook Figuur 2. (7) 1 6 Ø900 mm Ø1200 mm Figuur 2 Bemalingslus De gemalen 1, 13 en 6 voeren af over een gezamenlijke Ø1200 mm naar gemaal 10. De gemalen 1 en 13 voeren ook nog af over een gezamenlijke Ø900 mm leiding. Als bemalingsgebied 6 als eerste leeg is, geldt er ook nog een besparing van de niet-gelijktijdigheid van de gemalen 1 en 13 over de leiding Ø900 mm én Ø1200 mm gedurende een periode tot één van de bemalingsgebieden 1 of 13 leeg is. Dergelijke meervoudige besparingen worden uiteraard meegenomen in de berekening van het potentieel. Berekenen jaarlijks verwachte besparingspotentieel Nu het rekenmodel van het besparingspotentieel bij het leegpompen bekend is, moet worden bepaald hoe vaak het jaarlijks voorkomt dat de gemalen niet gelijktijdig kunnen leegpompen. Voor het berekenen van het jaarlijks potentieel is gekeken naar het aantal en de opbouw van de regenbuien van het afgelopen jaar (mei mei 2013). Hiervoor is de meetdata [1] gebruikt van het KNMI meetstation 344 ten noorden van Airport Rotterdam, zie de rode cirkel in Figuur 3. In Bijlage 3 is de gemeten dagelijkse neerslag in grafieken weergegeven over de periode mei april Deze neerslag betreft de neerslag die werkelijk wordt afgevoerd naar het riool. Voor de werkelijke afvoer naar het riool is een afvloeiingscoëfficiënt gebruikt van 0,8 [2]. Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

9 Figuur 3 Locatie KNMI meetstation 344 Rotterdam Voor elke bui is met (3) de ledigingstijd berekend gebaseerd op een maximale vulling van 70% en een totale ledigingstijd van de betreffende bemalingsgebieden van 24 uur, zoals aangegeven in de voorwaarden. Met de kortste ledigingstijd wordt vervolgens het besparingspotentieel berekend met (4) of (6). Ter vereenvoudiging van het berekenen van het potentieel wordt de gemeten neerslag beschouwd als representatief in elk bemalingsgebied. Dit wordt beschouwd als geldig omdat de bemalingsgebieden die afvoeren over een gezamenlijke persleiding naast elkaar liggen. Op de regendata, gemeten in aantal mm per uur, is een algoritme toegepast die voor elk bemalingsgebied de vulling benadert bij het einde van de regenbui. Hierbij worden alleen de buien gebruikt met minimaal 1 mm neerslag en waarbij de periode tussen het einde en begin van de volgende bui groter is dan 6 uur. De analyse van het besparingspotentieel van bemalingsgebiedsgemaal 26 wijkt af van de rest van de gemalen omdat de bemalingsgebieden 30 en 36 op bemalingsgebied 26 afvoeren, zie Figuur 4. RWZI Dokhaven Figuur 4 Bemalingslus 30,36, 26 en 28 Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

10 De gebieden 30 en 36 worden ook geanalyseerd op niet-gelijktijdigheid. Gemaal 26 uitschakelen om eerst bemalingsgebied 28 leeg te pompen is kritisch gezien bemalingsgebied 26 tijdens het wachten wordt gevuld door het leegpompen van de bemalingsgebieden 30 en 36. Omdat het besparingspotentieel voor de gemalen 26 en 28 groter is dan voor 30 en 36, wordt de nietgelijktijdigheid voor de bemalingsgebieden 30 en 36 niet toegepast. De netto ledigingstijd van bemalingsgebied 26 wordt dan dus berekend met het volume regenwater in de bemalingsgebieden 26, 30 en 36 en de RWA-min afvoercapaciteit. Echter, de duur van het leegpompen inclusief wachten op de aanvoer vanuit de bemalingsgebieden 30 en 36 wordt bepaald door de maximale ledigingstijd van 30 en 36. Gezien 36 de laagte p.o.c. heeft, is deze bepalend voor de bedrijfstijd van 26. Het potentieel wordt dus berekend op basis van de netto ledigingstijd van 26. Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

11 3 Resultaten onderzoek Dit hoofdstuk beschrijft de resultaten van de berekening van het besparingspotentieel. Daarnaast is met een gevoeligheidsanalyse de invloed van de afvloeiingscoëfficiënt op het potentieel bepaald. 3.1 Resultaten De inventarisatie van de gemalen die gelijktijdig afvoeren over een gezamenlijke persleiding, staat vermeld in Bijlage A. In Bijlage B zijn de gemaalcapaciteiten inclusief de berging van het betreffende bemalingsgebied geïnventariseerd. De capaciteiten volgen uit [3] en kunnen zijn gewijzigd. Deze kleine wijzigingen hebben een verwaarloosbaar effect op het eindresultaat. Tabel 1 toont het bespaarde vermogen als gemalen niet-gelijktijdig afvoeren. De tabel moet als volgt worden afgelezen: De benaming 'gemalen 1, 6 en 13 gezamenlijk naar gemaal 1' heeft betrekking op de besparingen van de gemalen 1,6 en 13 als deze gemalen gelijktijdig over een gezamenlijke leiding afvoeren. De benaming 'gemalen 6 en 13 gezamenlijk naar gemaal 10' heeft betrekking op de besparingen van de gemalen 6 en 13 als deze gemalen gelijktijdig over een gezamenlijke leiding afvoeren. Hierbij geldt dat gemaal 13 niet meer afvoert omdat het bemalingsgebied reeds is leeggepompt. Tabel 1 Vermogensbesparing P per gemaal Gemalen 1, 6 en 13 gezamenlijk naar gemaal 10 Besparing op gezamenlijke leidingdelen van de gemalen 1, 6 en 13 tot gemaal 10 [kw] gemaal 1 15 gemaal gemaal 6 14 Besparing op gezamenlijke leidingdelen van de gemalen 1 en 13 tot gemaal 6 [kw] gemaal 1 12 gemaal Gemalen 6 en 13 gezamenlijk naar gemaal 10 Besparing op gezamenlijke leidingdelen van de gemalen 6 en 13 tot gemaal 10 [kw] gemaal 6 4 gemaal 13 5 Gemalen 4, 5, 11 en 12 gezamenlijk naar gemaal 3 Besparing op gezamenlijke leidingdelen van de gemalen 4 en 12 tot gemaal 5 [kw] gemaal 4 4 gemaal 12 6 Besparing op gezamenlijke leidingdelen van de gemalen 4, 5 en 12 tot gemaal 11 [kw] gemaal 4 13 gemaal 5 17 gemaal Besparing op gezamenlijke leidingdelen van de gemalen 4, 5, 11 en 12 tot gemaal 3 [kw] gemaal 4 4 gemaal 5 5 Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

12 gemaal gemaal Gemalen 4 en 12 gezamenlijk naar gemaal 3 Besparing op gezamenlijke leidingdelen van de gemalen 4 en 12 tot gemaal 3 [kw] gemaal 4 13 gemaal Gemalen 26 en 28 gezamenlijk naar AWZI Dokhaven gemaal gemaal Gemalen 7 en 8 naar gezamenlijk naar gemaal 10 gemaal 7 11 gemaal 8 11 Gemalen 24 en 37 gezamenlijk naar AWZI Dokhaven gemaal gemaal Gemalen 21, 22 en 27 gezamenlijk naar AWZI Hoogvliet Besparing op gezamenlijke leidingdelen van de gemalen 21, 22 en 27 tot de AWZI gemaal 21 4 gemaal 22 2 gemaal 27 1 Gemalen 22 en 27 gezamenlijk naar AWZI Hoogvliet Gezamenlijk leidingdeel van de gemalen 22 en 27 gemaal gemaal Tabel 2 toont het jaarlijks besparingspotentieel per cluster van bemalingsgebieden. Het totaal jaarlijks potentieel bedraagt afgerond 3.000,- Tabel 2 Jaarlijks besparingspotentieel Bemalingsgebieden , , , , ,- Totaal 3.000,- Jaarlijks besparingspotentieel 3.2 Gevoeligheidsanalyse Bovenstaande berekening is uitgegaan van een afvloeiingscoëfficiënt van 0,8. Door de aanwezigheid van onverhard oppervlak dat bij hevige neerslag tot afstroming kan komen, kan de coëfficiënt groter zijn waardoor het besparingspotentieel ook toeneemt. Daarom is het potentieel ook berekend bij een coëfficiënt van 1,0. Hieruit volgt een potentieel van 4.000,- Dit potentieel verschilt relatief gezien weinig met het potentieel bij 0,8 ( 3.000,-). Daarom wordt het potentieel bij een afvoeiingscoëfficiënt van 0,8 als representatief beschouwd. Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

13 4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Het totale berekende besparingspotentieel bij niet-gelijktijdig leegpompen van de Rotterdamse rioolstelsels na neerslag bedraagt jaarlijks circa 3.000,- Afhankelijk van de aanwezigheid van onverhard oppervlak wat tot afstroming kan komen tijden hevige neerslag en de intensiteit van de neerslag, kan dit potentieel oplopen naar jaarlijks 4.000,- Dit is een besparing van orde grootte 1% op het totale energieverbruik van de Rotterdamse gemalen. 4.2 Aanbevelingen Het niet-gelijktijdig leegpompen van rioolstelsels na (hevige) neerslag brengt een risico met zich mee. Doordat de stelsels niet direct worden leeggepompt, neemt de kans toe op een overstorting van rioolwater op het oppervlaktewater bij een volgende regenbui. Het algemeen beleid van de rioolbeheerder is om het risico op overstortingen te minimaliseren. Het berekende besparingspotentieel weegt niet op tegen de maatschappelijke lasten van extra overstortingen. Dit is de hoofdzakelijke reden dat niet-gelijktijdig leegpompen niet wordt toegepast binnen de Rotterdamse afvalwatersystemen. Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

14 5 Referenties [1] Website KNMI, station 344 ( [2] Onderzoek HAAS-Hemelwaterafvoer analyse techniek, STOWA, juli 2009 [3] Systeemoverzicht Riolering Rotterdam 2010, IGWR, december 2009 Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

15 Bijlagen Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

16 Bijlage 1 Inventarisatie gemalen die afvoeren over dezelfde leiding Tabel 3 Inventarisatie gemalen die afvoeren over dezelfde persleiding Gemalen Materiaal leiding Diameter leiding (mm) Lengte leiding (m) BE GVK GVK PE BE BE GY St BE PE St PE St St PE St (2x 488) Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

17 Bijlage 2 Aan- en afvoercapaciteiten gemalen en stelselberging Tabel 4 Aan- en afvoercapaciteiten gemalen en stelselberging Gemalen DWA aanvoer DWA afvoer RWA min-aanvoer RWA min-afvoer (m 3 /h) (m 3 /h) (m 3 /h) (m 3 /h) (mm) Berging Opmerkingen , , , , , ,4 maximaal m 3 /h over leiding , , , , , , , , , , ,5 Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18

18 Bijlage 3 Dagelijkse regenbelasting op riool periode mei april 2013 dagtotaal (mm) Regenvalbelasting op riool periode mei augustus datum regenval dagtotaal (mm) Regenbelasting op riool periode september december datum regenval dagtotaal (mm) Regenbelasting op riool periode januari april datum regenval Figuur 5 Regenbelasting op riool periode mei april 2013 Ingenieursbureau Gemeente S.P.A. Duinmeijer 30 augustus van 18