Vulvakanker. Gynaecologie

Transcriptie

1 Vulvakanker Gynaecologie

2 Inleiding Uw gynaecoloog heeft bij u de diagnose kanker van de uitwendige geslachtsorganen (vulvakanker) gesteld. Ziek zijn, maar zeker ook de diagnose kanker zorgt voor veel angst en onzekerheid. Met behulp van deze folder willen wij u nader infomeren over de gang van zaken in ons ziekenhuis met betrekking tot de behandeling van uw ziekte en alle zorg eromheen. De vulva De vrouwelijke geslachtsorganen kunnen worden onderverdeeld in in- en uitwendige geslachtsorganen. De eierstokken, eileiders, baarmoeder en vaginatop behoren tot de inwendige geslachtsorganen. De uitwendige geslachtsorganen van de vrouw worden de vulva genoemd. Hiertoe behoren de grote en de kleine schaamlippen, alwaar de vagina (schede) en de urinebuis in uitmonden en de clitoris. Kanker van de vulva treedt in Nederland per jaar bij ongeveer 200 vrouwen op. De gemiddelde leeftijd van deze vrouwen ligt rond de 68 jaar. De gynaecologen van dit ziekenhuis stellen de diagnose vulvakanker gemiddeld bij zo n 5 patiënten per jaar. Er zijn verschillende goedaardige huidafwijkingen waaruit vulvakanker kan ontstaan. Een voorbeeld daarvan is lichen sclerosis et atroficans, een veel voorkomende goedaardige huidaandoening bij vrouwen na de overgang. Dit is een soort chronisch eczeem. Hierbij wordt de huid vaak witter en kunnen jeukklachten optreden. Meestal is behandeling met een zalfje voldoende, maar als dit niet aanslaat, moet nader onderzoek gedaan worden door eventueel wat weefsel weg te halen. Aangezien er bij de vulva verschillende soorten cellen zijn te onderscheiden, zijn er ook verschillende vormen van vulvakanker. Het meest voorkomend is kanker ontstaan uit de bovenste laag cellen van de opperhuid, de plaveiselcellen (het plaveiselcelcarcinoom). Deze folder gaat dan ook over het plaveiselcelcarcinoom van de vulva. In tegenstelling tot goedaardige gezwellen van de vulva kan een kwaadaardige tumor het omliggende gezonde weefsel binnengroeien, bijvoorbeeld een bloedvat of een lymfevat. Tumorcellen kunnen zich op deze manier door het gehele lichaam verspreiden. Er ontstaan dan uitzaaiingen op andere plaatsen in het lichaam. Een ander woord voor uitzaaiing is metastase. Vulvakanker breidt zich meestal eerst uit in het omliggende weefsel van de tumor. Wanneer de tumor de diepte ingroeit kan er ook ingroei in de bloed- of lymfevaten optreden. Meestal zaaien de tumorcellen van vulvakanker uit via de lymfe. We vinden dan ook de eerste metastasen in de lymfeklieren in de lies. De diagnose De diagnose vulvakanker is gesteld nadat er een (geringe) hoeveelheid van het weefsel van de vulva is weggenomen (biopsie) en is opgestuurd voor nader onderzoek. De gynaecoloog heeft dit weefsel weggenomen bij Gynaecologie of de poliklinische operatiekamer (POK), soms met behulp van een soort

3 microscoop. Het bekijken van de uitwendige geslachtsorganen met behulp van een microscoop heet vulvoscopie. De patholoog heeft daarna het weefsel onder een sterk vergrotende microscoop in het laboratorium bekeken en daarop is de diagnose kanker gesteld. Vervolgonderzoeken Als blijkt dat u vulvakanker heeft, zal de gynaecoloog voorstellen verder onderzoek te doen, om de uitgebreidheid van de kanker vast te stellen, alvorens de behandeling te starten. Naast een algeheel gynaecologisch onderzoek wordt ook uw bloed onderzocht. Hiermee willen wij een indruk krijgen van uw conditie, het ijzergehalte (Hemoglobine) en uw lever- en nierfunctie. Afhankelijk van uw voorgeschiedenis en medicijngebruik kunnen daar nog extra bepalingen bij komen. Ook wordt altijd bloedonderzoek verricht om de kans op eventuele uitzaaiingen in te schatten. Daarbij moet u denken aan het bepalen van de bloedbezinking, de leverfuncties en een eiwit dat wordt geproduceerd door de cellen van de oppervlaktelaag van de huid (SCC). Om de aanwezigheid van longmetastasen (uitzaaiingen in de longen) aan te tonen / uit te sluiten wordt er ook altijd een longfoto gemaakt. Het ziektestadium Uit de bevindingen van het gynaecologisch onderzoek en de resultaten van het onderzoek door de patholoog, kan het ziektestadium van de kanker worden bepaald. Er zijn vier stadia voor vulvakanker, stadium I tot IV. Het stadium wordt vastgesteld aan de hand van de grootte van de tumor, de mate van doorgroei in het omliggende weefsel en de aanwezigheid van uitzaaiingen in de lymfeklieren of andere organen. Behalve het ziektestadium vindt er ook een gradering van de tumor plaats. Deze gradering loopt van graad I tot en met graad III. Hoe hoger de gradering des te minder lijken de kankercellen op normale cellen en hoe sneller de tumor waarschijnlijk groeit. De behandeling Afhankelijk van de grootte van de tumor, de plaats van de tumor, het ziektestadium en de uitslagen van het onderzoek door de patholoog, zal samen met u een behandelplan worden opgesteld. De meest toegepaste behandeling bij vulvakanker is een operatie of bestraling (radiotherapie). Een combinatie van beide behandelmethoden is ook goed mogelijk. De operatie Wanneer de behandeling gericht is op genezen wordt meestal gekozen voor een operatie. De operatie kan plaatsvinden in dit ziekenhuis of in een gespecialiseerd oncologisch verwijscentrum. Operatie in oncologisch verwijscentrum

4 Als de tumor groot is, dicht bij de middellijn van de vulva ligt of al is uitgezaaid, is dit vaak een ingrijpende behandeling, omdat het nodig kan zijn de kleine en/of grote schaamlippen en/of de clitoris te verwijderen. Ook het verwijderen van één of meerdere liesklieren is vaak nodig. Dit is een uitgebreide operatie. In Nederland is afgesproken dat de uitgebreide operatie van vulvakanker in principe plaatsvindt in een daarvoor gespecialiseerd centrum. Het dichtstbijzijnde oncologisch verwijscentrum voor behandeling van de vulvakanker is het Academisch Ziekenhuis in Maastricht. Het kan ook zijn dat uw gynaecoloog in overleg met u kiest voor een verwijzing naar een andere kliniek. Over de gevolgen van een uitgebreide operatie krijgt u beknopte uitleg van uw eigen gynaecoloog en uitgebreide uitleg van het centrum waar u behandeld wordt. Operatie in dit ziekenhuis Als de tumor klein is, kan uw gynaecoloog er voor kiezen om de ingreep hier te verrichten. U wordt dan meestal kortdurend (1 tot 4 dagen) opgenomen op de verpleegafdeling. Over de opname bestaat een aparte folder. Aangezien de operatie niet uitgebreid is, zijn de mogelijke complicaties ook meestal beperkt tot bloedingen en wondgenezingsstoornissen. Na deze ingreep moet u het 2 à 3 weken rustig aandoen. Dit betekent dat u niet mag fietsen of sporten / zwemmen. Gedurende deze 2 à 3 weken mag u ook geen gemeenschap hebben. Als de behandeling beperkt kan blijven tot deze kleinere ingreep, zijn er verder geen lichamelijke gevolgen te verwachten. Mocht er toch een nabehandeling nodig zijn, dan ontvangt u hierover uitgebreide aanvullende informatie. Bestraling Bestraling (radiotherapie) is een behandeling van kankercellen door middel van röntgenstraling. Het is een behandeling die vooral effectief is in het gebied dat door de stralenbundels wordt getroffen. De behandeling vindt plaats in de Maastroclinic (radiotherapeutisch instituut) in Heerlen. Als u in aanmerking komt voor bestraling neemt de gynaecoloog contact op met de radiotherapeut (bestralingsarts). Deze zal u oproepen voor het eerste gesprek (intake). Tijdens het intakegesprek bij de Maastroclinic neemt de radiotherapeut een vragenlijst met u door en zal hij/zij u onderzoeken. Ook krijgt u natuurlijk mondelinge en schriftelijke uitleg over de bestraling. Het eerste bezoek duurt ongeveer een uur. Enkele dagen na het gesprek krijgt u een brief met alle afspraken omtrent de bestralingsbehandeling. Ook uw huisarts wordt hiervan op de hoogte gesteld. Bij vulvakanker kan bestraling worden gegeven als de tumor op een locatie ligt waarbij de vulva door een operatie zo beschadigd wordt dat de gynaecoloog liever voor bestraling kiest. Ook kan het zijn dat eventuele achtergebleven kankercellen na een operatie op deze manier vernietigd moeten worden. Bestraling kan zowel in- als uitwendig worden gegeven. Uitwendige bestraling wordt gegeven als er meerdere lymfeklieren in de liezen tumorcellen bevatten of als er nog kwaadaardige cellen na de operatie zijn achtergebleven. Bij inwendige bestraling worden na verdoving bestralingsbronnetjes bij u via de schede ingebracht. Via een uitwendig apparaat wordt de bestraling automatisch geregeld. De radiotherapeut vertelt u hier uiteraard meer over.

5 Voordat met de bestraling kan worden begonnen, wordt het bestralingsgebied aangetekend. Hierover vertelt de radiotherapeut u meer. Vervolgens wordt u ingepland voor de simulator. Dit is een toestel waarmee de werkelijke bestraling wordt nagebootst om de plaats van bestraling exact vast te stellen. Bij het aantekenen wordt speciale inkt gebruikt die mogelijk nog kan afgeven. U mag deze markeringen er niet afwassen en u dient ervoor te zorgen dat de tekening goed zichtbaar blijft. Eventueel worden nog extra tatoeagepuntjes (kleine zwarte puntjes) geplaatst om het bestralingsgebied te markeren. De radiotherapeut bespreekt met u hoeveel bestralingen er nodig zijn. De totale behandeling duurt ongeveer 5 weken. De bestraling zelf wordt uitgevoerd door radiotherapeutische laboranten. Per keer duurt de bestraling enkele minuten. Controles Na een operatie Als de behandeling in het oncologisch verwijscentrum is afgesloten, zal uw gynaecoloog in dit ziekenhuis de controles en eventuele behandeling weer overnemen. U dient daar zelf een afspraak voor te maken bij Gynaecologie. Het telefoonnummer vindt u op de achterzijde van deze folder. Uw gynaecoloog adviseert u gedurende twee jaar elke drie maanden op controle te komen. Naast het bespreken van uw klachten wordt er telkens een gynaecologisch onderzoek verricht. Zonodig wordt dit gecombineerd met een bloedonderzoek of een biopsie. Daarna zijn de controles elke zes maanden gedurende twee jaar en vervolgens jaarlijks. Na een bestraling Mocht u, naast een operatie, ook bestraald zijn dan worden de nacontroles afwisselend verricht door de radiotherapeut en uw gynaecoloog. De frequentie daarvan blijft hetzelfde. Dit betekent elke drie maanden gedurende de eerste twee jaar; elke zes maanden gedurende het 3e en 4e jaar en vervolgens jaarlijks. Uiteraard kunt u bij klachten of vragen altijd tussentijds op controle komen. Ook kunt u een extra gesprek aanvragen met de gynaecologisch verpleegkundige. Dit is een gespecialiseerd verpleegkundige die samen met uw gynaecoloog werkt aan uw behandeling en u begeleidt bij uw ziekteproces. Meer informatie over de gynaecologisch verpleegkundige vindt u in een aparte folder. Daar kunt u uiteraard naar vragen, mocht deze nog niet in uw bezit zijn. Het telefoonnummer van de gynaecologisch verpleegkundige vindt u op de achterzijde van deze folder. Afzien van behandeling Indien de belasting voor uw lichaam, uw motivatie of het nadeel van mogelijke bijwerkingen of gevolgen van de behandeling door u of uw gynaecoloog groter lijken dan de te verwachten resultaten van de behandeling, kan eventueel worden overgegaan tot een palliatieve behandeling. Hierbij worden alleen uw klachten behandeld. Uiteraard kunt u ook zelf beslissen (voorlopig) af te zien

6 van behandeling. In dat geval zal uw gynaecoloog goede afspraken met u maken over de controles. Als u twijfelt aan de zin van (verdere) behandeling, kunt u dit altijd in alle openheid met uw gynaecoloog bespreken. In onderling overleg kunt u tot een besluit komen. U kunt uiteraard altijd op de noodzakelijke medische zorg en begeleiding blijven rekenen om de hinderlijke gevolgen van uw ziekte zoveel mogelijk te bestrijden. Natuurlijk speelt uw huisarts hier ook een belangrijke rol bij. Palliatieve zorg Als de behandeling niet meer tot doel heeft te genezen, doch het doel heeft de hinderlijke gevolgen van uw ziekte zo veel mogelijk te beperken en het liefst zo pijnloos mogelijk te laten zijn, noemen we dat een palliatieve behandeling. Behalve pijnbestrijding is deze behandeling ook gericht op psychische en sociale problemen. Het doel van de behandeling is te zorgen voor de best mogelijke kwaliteit van leven voor u en uw naasten. Een palliatieve behandeling wordt voor ieder individu afzonderlijk opgesteld afhankelijk van uw klachten. Uw gynaecoloog zal u hierover graag verder informeren. Nazorg Aangezien kanker en de behandeling daarvan grote invloed heeft op u als patiënt, maar ook op mensen in uw naaste omgeving, zal uw behandeling steeds overleg vergen van uw gynaecoloog met uw huisarts, de gynaecologisch verpleegkundige en eventuele andere hulpverleners. Er kan desgewenst altijd een psycholoog of maatschappelijk werker worden ingeschakeld. Ook kan door een verpleegkundige van de verpleegafdeling thuiszorg of wijkverpleegkundige zorg worden aangevraagd. Informatie Graag verwijzen wij u voor meer informatie naar de website van het ziekenhuis (zie achterpagina). Tevens biedt de website van KWF Kankerbestrijding ( of de website van onze beroepsvereniging ( u aanvullende informatie. KWF Kankerbestrijding heeft ook een gratis informatielijn, telefoon Meer schriftelijke informatie kunt u vinden in diverse folders die te verkrijgen zijn bij Gynaecologie, de gynaecologisch verpleegkundige en bij Patiëntenservice. Hier kunt u ook folders krijgen van de Stichting Olijf, Netwerk van Vrouwen met Gynaecologische Kanker. Tot slot Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben of mochten er nog onduidelijkheden bestaan, aarzel dan niet en neem contact op met Gynaecologie. Het telefoonnummer vindt u op de achterzijde van deze folder.

7 Gynaecologie Meldpunt Oost 11 Afsprakennummer: Op werkdagen: en uur Informatienummer Op werkdagen: en uur Gynaecologisch verpleegkundige Meldpunt Oost 11 Telefoon Verpleegafdeling Meldpunt Oost 43 Telefoon Internet