Radiotherapie. Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker

Transcriptie

1 Radiotherapie Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker

2

3 Radiotherapie Inleiding Na verschillende onderzoeken is bij u slokdarmkanker vastgesteld. De arts die u behandelt, heeft met u besproken dat uitwendige bestraling met eventueel inwendige bestraling de beste behandeling voor u is. Deze behandeling is in opzet genezend (curatief) van aard. U bent voor de bestraling doorverwezen naar de afdeling Radiotherapie (bestralingsafdeling). In deze brochure kunt u meer lezen over de behandeling. Het is belangrijk dat u zich bij het lezen realiseert dat de precieze invulling van een behandeling altijd van persoon tot persoon kan verschillen. Wat is bestraling (radiotherapie)? Bestraling is de behandeling van kanker door middel van straling. Het doel van de bestraling is het doden van de aanwezige kankercellen en daarbij de gezonde cellen zo veel mogelijk te sparen. Tijdens de bestraling wordt gebruik gemaakt van straling met een hoge energie. Deze straling beschadigt het erfelijke materiaal van een cel, waardoor deze zich niet meer kan delen en uiteindelijk dood gaat. Kankercellen zijn gevoeliger voor straling dan cellen van de gezonde omliggende weefsels. Gezonde weefsels kunnen zich beter herstellen van de stralingschade dan kankercellen. Gesprek met de radiotherapeut-oncoloog Voordat u bestraald gaat worden, heeft u een gesprek met de radiotherapeut-oncoloog. Tijdens dit intakegesprek vertelt hij/zij u over het doel van de bestraling, welk gebied bestraald moet worden en hoe dat in zijn werk gaat. Ook legt de radiotherapeutoncoloog u uit wat de werkwijze op de afdeling Radiotherapie is 1

4 Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker en hoe vaak u bestraald gaat worden. Daarnaast bespreekt de radiotherapeut-oncoloog met u de bijwerkingen die kunnen optreden als gevolg van de bestraling van uw slokdarmkanker. Uitwendige bestraling Bij uitwendige bestraling wordt u van buitenaf (door uw huid heen) bestraald vanuit verschillende richtingen. Voorbereiding op de uitwendige bestraling Om de tumor goed te kunnen behandelen en het omliggende gezonde weefsel zo min mogelijk te belasten, wordt voor u een individueel bestralingsplan opgesteld. Daarvoor wordt eerst een zogenaamde plannings-ct-scan van u gemaakt, waarmee het bestralingsgebied wordt bepaald. De radiotherapeutisch laborant plaatst vervolgens enkele kleine tatoeagepuntjes in uw huid. Deze tatoeagepuntjes zijn blijvend. De behandeling De uitwendige bestralingsbehandeling bestaat uit dertig bestralingen. De bestralingen vinden plaats op werkdagen gedurende ongeveer zes achtereenvolgende weken. De radiotherapeutisch laboranten voeren de bestralingen uit. Gedurende uw behandeling wordt u één keer per week gezien door uw behandelend radiotherapeut-oncoloog of arts-assistent. Bij eventuele tussentijdse problemen kunt u contact opnemen met een medewerker van Patiëntenservice. Deze neemt zonodig contact op met uw behandelend radiotherapeut-oncoloog. Het telefoonnummer van Patiëntenservice vindt u achter in deze brochure. Daarnaast heeft u één keer per week een afspraak met de diëtiste op de polikliniek Radiotherapie. 2

5 Radiotherapie Bijwerkingen van de bestraling Onderstaande bijwerkingen als gevolg van de uitwendige bestralings behandeling kunnen op korte termijn optreden. De radiotherapeut-oncoloog bespreekt deze bijwerkingen met u op de polikliniek Radiotherapie. Ook hoort u van de radiotherapeutoncoloog welke bijwerkingen u mogelijk op de lange termijn kunt verwachten. Realiseert u zich dat sommige mensen veel hinder van bijwerkingen ondervinden, terwijl anderen er weinig van merken. Slikklachten/ misselijkheid/ slijmvorming Hoewel de diagnose slokdarmkanker vaak wordt gesteld naar aanleiding van slikklachten, kunnen uw slikklachten door de bestraling van uw slokdarm zelfs toenemen. Het slikken van voedsel kan niet alleen moeizaam gaan, maar ook pijnlijk zijn. Soms kan ook misselijkheid optreden. Als u last heeft van slikklachten of misselijkheid, geeft de diëtist u voedingsadviezen. De radiotherapeut-oncoloog schrijft u zo nodig pijnstillers of medicijnen tegen de misselijkheid voor. Extra slijmvorming is mogelijk. Hoesten/ kortademigheid Bij de uitwendige bestraling ligt een deel van de longen in het bestralingsgebied. Hierdoor gaat u mogelijk wat meer hoesten. Ook kunt u last krijgen van kortademigheid. Vaak is het niet nodig u hiervoor te behandelen. Vermoeidheid Vermoeidheid kan optreden tijdens de behandeling. Naast voldoende rust is het ook van belang dat u voldoende ontspanning heeft. Houdt u ook tijdens de bestraling uw conditie zo goed mogelijk op peil. Tijdens uw uitwendige bestralingsbehandeling beoordeelt de radio therapeut-oncoloog of u ook inwendig bestraald kunt 3

6 Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker worden. Als dat zo is, bespreekt de radiotherapeut-oncoloog dit met u. Inwendige bestraling (brachytherapie) Bij inwendige bestraling, ook wel brachytherapie genoemd, wordt een radioactieve stralingsbron in uw lichaam gebracht. Dit gebeurt via een scopie, waarbij een bestralingssonde (een dun, hol buisje), in dit geval zo dicht mogelijk bij de tumor in uw slokdarm wordt ingebracht. De bestralingssonde wordt bij de inwendige bestraling aangesloten op het bestralingstoestel. De tumor wordt op deze manier van binnenuit bestraald. Waarom inwendige bestraling? Inwendige bestraling heeft als voordeel, dat er plaatselijk in de tumor veel straling gegeven kan worden. Het omliggende gezonde weefsel ontvangt weinig straling en blijft zo gespaard. Om de kwaadaardige tumor goed te behandelen, wordt nauwkeurig berekend welk traject de stralingsbron moet doorlopen en hoe lang de bestraling in totaal zal gaan duren. Na de bestraling blijft géén straling in uw lichaam achter. U wordt dus niet radioactief. Voorbereidingen thuis Op de dag dat u wordt opgenomen, moet u nuchter zijn. Dat betekent dat u vanaf de vorige avond uur niet meer mag eten, drinken en roken. Vergeet u ook niet, als u de sondevoeding krijgt, deze voor het slapen gaan stop te zetten. Op de dag van uw opname mag u alleen één kopje thee drinken. Als u bloedverdunners gebruikt, bespreekt de radiotherapeut-oncoloog op de polikliniek met u of u ze tijdelijk moet stoppen en zo ja, voor hoeveel dagen. 4

7 Radiotherapie Wat neemt u mee UMCG-pasje medicijnen die u gebruikt, in de originele verpakking eventuele dieetvoorschriften iets om de tijd te verdrijven, zoals een tijdschrift of (puzzel)boek Opname U wordt op de dag van de inwendige bestraling s morgens opgenomen op de afdeling E4VA. Een verpleegkundige vertelt u wat er gaat gebeuren en laat uw kamer zien. Een arts-assistent van de afdeling Radiotherapie komt bij u langs voor een kort gesprek en brengt vervolgens een infuusnaald bij u in. Daarna krijgt u van de verpleegkundige een operatiejasje die u voor het inbrengen van de bestralingssonde aan moet trekken. Het inbrengen van de bestralingssonde Een verpleegkundige van de afdeling brengt u met uw bed naar het Endoscopiecentrum. In de behandelkamer zijn een maag-darmleverarts (MDL-arts) met een assistent en uw behandelend radiotherapeut-oncoloog met assistent en laboranten aanwezig. Eén van hen legt u uit wat er gaat gebeuren. Eventuele vragen kunt u het best gelijk stellen. Na het inbrengen van de bestralingssonde is het voor u namelijk lastig om te praten. Vóór het onderzoek krijgt u een drankje dat schuimvorming in de maag tegengaat. Ook krijgt u een lepel lidocaïnegel om uw keel te verdoven. Als u een gebitsprothese draagt, wordt u gevraagd deze uit te doen. Hierna komt u op de linkerzij op de onderzoekstafel te liggen. U krijgt een bijtring in de mond die met een bandje om uw nek bevestigd wordt. Via de infuusnaald krijgt u een middel toegediend waar u slaperig en ontspannen van wordt. Met behulp van een gastroscoop (een buigzame slang met een lampje en camera aan het uiteinde) wordt de bestralingssonde 5

8 Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker ingebracht. Deze procedure lijkt sterk op het kijkonderzoek in de slokdarm wat u eerder gehad heeft. Het verschil is echter dat de bestralingssonde na het verwijderen van de gastroscoop blijft zitten. Het bestralingsgebied wordt aangegeven door een vloeistof die met behulp van röntgenstralen zichtbaar is. Deze vloeistof wordt met een naald via de gastroscoop op de juiste plek in de slokdarmwand gespoten. Met behulp van röntgenstralen wordt meteen gecontroleerd of de bestralingssonde op de juiste plek ligt. Vervolgens wordt de bestralingssonde vastgemaakt aan de bijtring. De scopie met het inbrengen van de bestralingssonde duurt ongeveer minuten. Na afloop wordt u van de onderzoekstafel naar uw bed getild. Vervolgens brengen de radiotherapeutisch laboranten u met uw bed naar de bestralingskamer in het operatiecentrum. Bepalen van de bestralingstijd Voordat de inwendige bestraling kan beginnen, bepaalt de radiotherapeut-oncoloog op welke plaats de bestralingsbron zijn straling af zal geven in de bestralingssonde. De radiotherapeutoncoloog bepaalt tevens hoeveel straling er gegeven moet worden. Aan de hand daarvan berekent de radiotherapeutisch laborant de precieze bestralingstijd. De behandeling duurt ongeveer 10 minuten. De inwendige bestralingsbehandeling Voor de inwendige bestraling kunt u gewoon in bed blijven liggen. De radiotherapeutisch laborant sluit de bij u ingebrachte bestralingssonde aan op het bestralingstoestel. Dit toestel is een soort kluis, waarin de radioactieve bron zit. Zolang de radioactieve bron in de kluis is, is er geen straling in de kamer. Als alle apparatuur ingesteld is en u geen vragen meer heeft, verlaat de radiotherapeutisch laborant de kamer. Daarna start de bestraling. U voelt hier niets van. 6

9 Radiotherapie Tijdens de bestraling ligt u op uw linkerzij. De bestralingssonde in uw keel kan mogelijk irriteren. Hierdoor produceert u meer speeksel dan normaal. Van de radiotherapeutisch laborant krijgt een bakje en doekjes om eventueel speeksel tijdens de bestraling op te vangen of af te vegen. Tijdens de bestraling houden de radiotherapeutisch laboranten u met een camera in de gaten. Het is altijd mogelijk om de bestraling te onderbreken. Als u om wat voor reden dan ook de bestraling niet kunt volhouden, kunt u dit met een handgebaar aangeven. Als de behandeling onderbroken moet worden, gaat de radioactieve bron terug naar de kluis. De tijd die de onderbreking kost, moet later wel worden ingehaald. De gehele behandelingstijd duurt dan wat langer. Na de geplande bestralingstijd gaat de radioactieve bron automatisch terug naar de kluis. De inwendige bestraling is dan klaar. De radiotherapeutisch laborant verwijdert de bestralingssonde uit uw slokdarm. Daarna wordt u teruggebracht naar de verpleegafdeling E4VA. Nazorg Na de inwendige bestralingbehandeling blijft u nog een korte tijd ter observatie op de verpleegafdeling E4VA. Als alles goed gaat, mag u naar huis. Om eventuele slikklachten te verminderen, krijgt u medicijnen mee naar huis. Uw slokdarm is tijdens de inwendige bestralingsbehandeling geïrriteerd geraakt. Als u meer klachten van uw slokdarm krijgt, kunt u daarom scherpe kruiden, vruchtensap en sterk alcoholische en koolzuurhoudende dranken beter laten staan. 7

10 Uitwendige bestraling eventueel met inwendige bestraling bij slokdarmkanker Controleafspraken Na de laatste uitwendige bestraling krijgt u een controleafspraak mee naar huis. U heeft deze afspraak ongeveer vier weken na de laatste bestraling bij de radiotherapeut-oncoloog die u heeft behandeld. Deze spreekt de vervolgcontroles met u af. Tot slot Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft over uw inwendige bestralingsbehandeling, kunt u deze stellen op de ochtend van behandeling aan de arts-assistent die bij u op de verpleegafdelingafdeling komt (voor een kort gesprek en plaatsing van het infuus). Deze overlegt eventueel met uw behandelend radiotherapeut-oncoloog. U kunt eventueel ook op werkdagen tussen uur contact opnemen met: medewerker Patiëntenservice afdeling Radiotherapie, via telefoonnummer (050) Deze overlegt zonodig met uw behandelend radiotherapeut-oncoloog. laborant Brachytherapie, via telefoonnummer (050) Voor meer informatie over de afdeling Radiotherapie of voor een virtuele rondleiding kunt u terecht op 8

11

12 Patiënteninformatie vlk 017/1005